Гажӧдчыштам! (2001)
Рочева О. И. Гажӧдчыштам : ичӧт челядьлы ворсӧм-гажӧдчӧмъяс. Сыктывкар : Госкомстат РК, 2001. 44 лб.
Сыктывкарса 2-ӧд педколледж бердын школаӧдзса велӧдӧмын национальнӧй проблемаяс туялан лаборатория О. РОЧЕВА ГАЖӦДЧЫШТАМ! (ичӧт челядьлы ворсӧм-гажӧдчӧмъяс) Сыктывкар 2001
Содержание
ВОДЗКЫВ
Детсадйын гажӧдчытӧг оз позь. Праздник либӧ сы кежлӧ дасьтысьӧм ӧтувтӧ челядьӧс, ышӧдӧ бурасьны лӧгасьысьясӧс, кыпӧдӧ лов. Праздник оз сӧмын гажӧд челядьӧс, но век мыйӧкӧ и велӧдӧ. Ичӧт войтыр пыдісяньджык тӧдмасьӧны чужан мулӧн историяӧн, йӧзлӧн оласногӧн, велӧдчӧны пыдди пуктыны ёрта-ёртӧс, видзны вӧр-ва. Миянлы колӧ велӧдчыны котыртны быдсямапӧлӧс гажӧдчӧм, быдлунся олӧмын кужны вӧчны челядьлы гаж. Тайӧ ичӧтик небӧгас пыртӧма неыджыд занятие-ворсӧмъяс, мый отсӧгӧн позьӧ петкӧдлыны челядьлы йӧзкостса да ӧнія кадся праздникъяслысь аслыспӧлӧслунсӧ. Вайӧдӧм занятиеяссӧ позьӧ нуӧдны кыдз воспитательлы, сідз и мӧд нуӧдысьлы. А сідзжӧ позьӧ вежны и ворсысь чача-геройяссӧ. Чайтсьӧ, мый челядьлы дыр кежлӧ коляс паметяс татшӧмсяма петкӧдчӧмъясыс. Ольга Рочева
РӦШТВО
Январ 7-ӧд лун.
Могъяс: 1. Велӧдны пыдди пуктыны Исус Кристосӧс. 2. Петкӧдлыны Рӧштво пасйӧмлысь аслыспӧлӧслунсӧ.
Водзвыв удж: Рӧштво пасйиг кежлӧ пӧжавны пирӧг, чӧскыдтор (та кузя позьӧ сёрнитчыны бать-мамкӧд).
Коланатор: 1. Мутиӧ да гӧрба пӧрысь дядьӧӧ пасьтасьӧм гӧсьтъяс. 2. Челядьлы пасьтасьӧм вылӧ маскаяс, паськӧм.
Нуӧдӧм: Воспитатель. Видза оланныд, менам сьӧлӧм шонтысьяс! Донаяс, а ті тӧданныд, кутшӧм талун праздник?.. Ыджыдсьыс-ыджыд лун! Рӧштво! Мыйла ыджыдсьыс-ыджыд? Тайӧ лунӧ чужӧма Исус Кристос! Ёна важӧн Ен ыстіс тшыкӧм, грекӧн тырӧм му вылӧ ассьыс писӧ, Исус Кристоссӧ, медым мездыны йӧзсӧ тайӧ грекъяссьыс. Сы чужӧмсянь му вылӧ пуксис выль кадколаст. Весиг миян кад арталӧмным заводитчӧ Исус Кристос чужӧмсянь. («Исус чужис» сьыланкывйысь 1 куплет. Кывъясыс да нотаясыс улынджык.) Миян пӧль-пӧчьяс зэв ёна радейтӧны Рӧштвотӧ! Тайӧ лунас нимӧдӧны Кристосӧс, Выль во, локтан вося урожай. (Челядь сьылӧны «Енлы кевмысьӧм» да «Лӧнь олӧм тіянлы сиам» сьыланкывъяс либӧ кывзӧны фонохрестоматияысь. Кывъясыс да нотаясыс улынджык.) Важӧн гажыс вӧлі тайӧ лунъясӧ!!! Челядь и верстьӧ чукӧрӧн-чукӧрӧн ветлӧдлісны керкаысь-керкаӧ, чолӧмалісны ӧта-мӧднысӧ, сиисны став бурсӧ. А бур кӧзяева дасьтылісны уна чӧскыд сёян-юан, медым чӧсмӧдны воысь гӧсьтъясӧс. (Грымакылӧм, гудӧкӧн ворсӧм шы.) Мый нӧ тайӧ? Оз-ӧ нин миянӧ гӧсьтъяс локны? (Пырӧны пасьтасьӧм йӧз.) Кодъяс нӧ ті лоанныд? Ок и гажаа жӧ сизьданныд-йӧктанныд! Весиг аслам нин кокӧй пондіс тшӧтш йӧктыны! 1 гӧсьт (нимкодя, наяна, ёна аштӧмӧн): — Праздникӧн тэнӧ, кӧзяйка! 2 гӧсьт (чӧрт гӧлӧсӧн): — Рӧштвоӧн! А тэ тӧдін эн миянӧс? 1 гӧсьт. Бур рыт, тан олысьлы, Пӧрысьлы и томлы. Улӧдз копыр Енлы, Ӧтсӧгласӧн овны, Гӧсьтъясысь не повны, Ӧта-мӧдлы ковны Ен мед отсалас! Воспитатель (чуймӧмӧн). Рӧштвоӧн и тіянӧс! Бур, мый локтінныд миян ордӧ! Гӧсьтъяс (ӧтпырйӧ, тшапа): — Кыдзи нӧ?! 1 гӧсьт: — Талун ми этайӧ вильыш позйыскӧд став тӧдсасӧ нин чолӧмалім Рӧштвоӧн да Выль воӧн. И дзолюкъястӧ тшӧтш кӧсъям чолӧмавны сьыланкывйӧн. (Позьӧ кутшӧмкӧ йӧзкостса сьыланкыв сьывны.) Воспитатель. Дзолюкъяссянь сё пасибӧ чолӧмалӧмсьыныд! 2 гӧсьт (Ӧнись дядьлы гусьӧн): — Ӧнись дядь! Ме тай шуи, мый оз тӧдны миянӧс! Оз тӧдны! (Кызджык гӧлӧсӧн, быттьӧ кӧсйӧ повзьӧдны) У-у-у! Кутшӧм ме мисьтӧм, кузь бӧжа мути! 1 гӧсьт (мути гӧлӧсӧн): — А ме пӧрысь гӧрба попӧ! 2 гӧсьт (наяна): — А мыйӧн ті, мича ань да визув дзолюк-молюкъяс, миянӧс гӧститӧданныд-чӧсмӧданныд? Воспитатель (тӧдмалӧ пасьтасьысьяссӧ). Коді тайӧ полӧкалӧ кодь гӧрбыляыс? А мутинас нӧ, эськӧ, коді пасьтасьӧма? Дзолюкъяс, ті энӧ на жӧ тӧдӧй? 1 гӧсьт (мудера): — Энӧ кӧ тӧдӧй и бур! Важ йӧз шулывлӧмаӧсь и эскылӧмаӧсь: кӧзяева кӧ оз тӧдны пасьтасьысьяссӧ, вӧччысьяс во чӧж оз кутны нёрпавны-висьны! 2 гӧсьт (тшапа): — Сідзкӧ и ми ёрткӧд во чӧж лоам дзоньвидзаӧсь! Вот! 1 гӧсьт (наяна): — А вот гӧститӧднытӧ миянӧс быть ковмас! Сідз ӧд, мути? 2 гӧсьт (аслас гӧлӧснас): — Ковмас, ковмас! Мый чӧскыдыс эм, ставсӧ вайӧй! Воспитатель. Мукӧд моз ми эськӧ тшӧтш дасьтысим праздник кежлӧ. Код тӧдас, колӧкӧ кодкӧ кежалас миян ордӧ. Со и блин пӧжалім, пирӧгыд эм и. Горштӧ веськӧдны чӧскыд ырӧш на эм и. 2 гӧсьт (зэв нимкодя): — Ок и кӧзяйка! Ок и шаньӧсь да лышкыдӧсь, тыдалӧ, татчӧс олысь-вылысьясыс. (Видлалӧны сетӧмторъяссӧ.) 1 гӧсьт. Ок и чӧскыд!!! 2 гӧсьт. Ок и добра!!! Воспитатель (наяна, сералӧмӧн). Челядь, энӧ на тӧдӧй, кодъяс тайӧ? А ме тӧді! Дыр мысти тӧді жӧ! Мутинас тай тэ, Китш-Котш, вӧлӧмыд! Китш-Котш, 2 гӧсьт (жугылякодь, тшӧкмунӧ, муртса оз виньды): — Муртса весиг эг виньды! Воспитатель (нюжӧдӧмӧн). А гӧрба дядьнас... Сё мокасьтӧ... Ӧнись дядь пасьтасьӧма!!! 1 гӧсьт (сералӧ). 2 гӧсьт (жугылякодь ): — Тӧдісны ӧд миянӧс! (Тшапа да гора) Но и мый! Ӧні ставныс пасьтасьӧмӧн-вӧччӧмӧн ветлӧдлӧны, гӧститӧны-корасьӧны! Сідз ӧд, Ӧнись дядь? 1 гӧсьт. Сідзи, сідзи. 2 гӧсьт (быттьӧ друг чужис мӧвп): — О! А меным юрӧ воис мӧвп! Вайӧ ставныд мыйӧкӧ пасьтасьӧй да миянкӧд мунам водзӧ гӧститны-корасьны! 1 гӧсьт (нимкодьпырысь): — А мый?! Вай сідзи и вӧчам! Дзолюкъяс, тэрмасьыштӧй вӧччынытӧ. 2 гӧсьт (помалӧ Ӧнись дядьлысь мӧвпсӧ): — Да, шутёвтам миянкӧд. (Челядь пасьтасьӧны коді мыйӧ кӧсйӧ. Нывкаяс вермасны зонкаясӧ пасьтасьны, зонкаяс — нывкаясӧ) 1 гӧсьт. Верманныд и ошкӧн, и кӧчӧн, и вӧлӧн лоны. 2 гӧсьт. Весиг козйӧ позьӧ вӧччыны. Пасьтасигмоз позьӧ челядькӧд сёрнитчыны, кытчӧ найӧ мунасны (позьӧ мӧд группаӧ), кутшӧм кывъяс пыригмоз шуасны, кутшӧм сьыланкыв сьыласны.
ИСУС ЧУЖИС Кыв. Н. Щукинлӧн. Муз. С. Головиналӧн. 1. Чужан лун тэнад, Кристосӧй Енмӧй. Йӧзлӧн шуд вылӧ тэ коркӧ чужлін. Медым грекъясысь мынны ми вермим, Йӧзлы сьӧлӧмӧ пырны тэ кужин. 2. Чужан лун тэнад, Кристосӧй Енмӧй. Тэ ӧд быдӧнлы мывкыдлун вайин. Тэ од лёксӧ да кулӧмсӧ венін, Индін ставнымлы туй югыд райӧ. 3. Чужан лун тэнад, Кристосӧй Енмӧй. Тэ став йӧзыслы югыдсӧ сетін. Таысь ошкӧм Тэн, Господьӧй, нэмыд, Кыдз нӧ овнысӧ му вылас Тэтӧг?!
ЛӦНЬ ОЛӦМ ТІЯНЛЫ СИАМ Еврей йӧзкостса сьыланкыв Комиӧдіс Д. Попов. Шӧркодя Лӧнь олӧм тіянлы сиам. Лӧнь олӧм тіянлы сиам. Лӧнь олӧм тіянлы сиам. Лӧнь олӧм сиам, сиам, сиам тіянлы! Лӧнь олӧм сиам тіянлы.
КОДІ БЫДТІС ДЗОРИДЗСӦ? Финн йӧзкостса сьыланкыв Комиӧдіс С. Елфимов. Шӧркодя, меліа 1. — Коді быдтіс дзоридзсӧ, Дзоридзсӧ, дзоридзсӧ? — Коді быдтіс дзоридзсӧ? — Енэжвывса Ай. 2. — Коді чужтіс лэбачсӧ, Лэбачсӧ, лэбачсӧ? — Коді чужтіс лэбачсӧ? — Енэжвывса Ай. 3. — Коді ӧзтіс кодзувсӧ, Кодзувсӧ, кодзувсӧ? — Коді ӧзтіс кодзувсӧ? — Енэжвывса Ай. 4. — Тэнӧ, менӧ вӧчис код? Вӧчис код? Вӧчис код? — Тэнӧ, менӧ вӧчис код? — Енэжвывса Ай. 5. — Коді видзӧ дзоридзсӧ, Лэбачсӧ, кодзувсӧ? — Тэнӧ, менӧ видзӧ код? — Енэжвывса Ай. 6. — Ыджыд аттьӧ, Вежа Ен, Муса Ен, Дона Ен. Сьылам ошкӧм Тэныд, Ен, Енэжвывса Ай!
Кыкнан кисӧ бергӧдлігмоз челядь петкӧдлӧны восьса дзоридзлысь гӧрддзымсӧ (бутонсӧ). Веськыд кисӧ пуктӧны шуйга ки вылас да водз чуньнас петкӧдлӧны енэжӧ. Килутшнысӧ кресталӧмӧн кыкнан кинас ӧвтӧны улӧ-вылӧ (быттьӧ лэбач бордъяснас). Сідзи жӧ, кыдзи 1 куплетас. Кыкнан кисӧ лэптӧны вылӧ да чуньяссӧ паськӧдӧмӧн гӧгрӧдлӧны (быттьӧ кутӧны кодзувъяссӧ да любуйтчӧны наӧн). Сідзи жӧ, кыдзи 1 куплетас. Ёрта-ёртланьыс бергӧдчыштлӧмӧн чуньнас петкӧдлӧны ӧта-мӧд вылас. Сідзи жӧ, кыдзи 1 куплетас. Петкӧдлӧны дзоридзлысь гӧрддзымсӧ. Петкӧдлӧны лэбачлысь бордъяснас шенасьӧмсӧ Петкӧдлӧны кодзув. Петкӧдлӧны ӧта-мӧд вылас. Петкӧдлӧны чуньнас енэжӧ. Кыкнан кисӧ нюжӧдӧны енэжлань. Медбӧръя кывъяс вылас веськыд кинас муӧдз вӧчӧны копыр.
ВАЛЕНТИН ЛУН
Февраль 14-ӧд лун. Медводдза петкӧдчӧм — вежонӧн водзджык.
Могъяс: 1. Велӧдны радейтны ёрта-ёртӧс, мам-батьӧс, рӧдвужӧс. 2. Петкӧдлыны Валентин лун пасйӧмлысь аслыспӧлӧслунсӧ.
Водзвыв удж: Вӧрысь вайны пу вожъяс да пуктыны ваӧ, медым февраль 14-ӧд лун кежлӧ петасны веж коръяс.
Коланатор: 1. Сьӧлӧм мыгӧра ем видзан. 2. Сьӧлӧм мыгӧра преникъяс. 3. Сьӧлӧм мыгӧра юрлӧсъяс. 4. Сьӧлӧм мыгӧръясӧн мичмӧдӧм пу вожъяс. 5. Сьыланкыв.
Медводдза петкӧдчӧм.
Нуӧдӧм: Катша. Чолӧм, ёртъяс! Гажтӧм босьтіс, вот тіян дорӧ и кежи (зэв жугыля, ышлолалӧмӧн). Став праздникыс бӧрӧ коли! (Гажаджыка.) Челядь, а ті радейтанныд праздникъястӧ? Челядь, воспитатель. Коді нӧ найӧс оз радейт! Катша (кыпыда). Торъя нин Выль во!!! Да ӧд, ёртъяс? Сы мында козин вӧлі!!! Вот эськӧ мед Выль воыд эз и помасьлы!!! Майбыр, Кӧдзыд пӧльыд быд лун эськӧ козин ваяліс!.. Воспитатель. Вот, вот, ӧні миянлы Выль вотӧ коли сӧмын и казьтывны. А важӧн кутшӧм гажа праздникъясыд вӧлӧмаӧсь. Аслам пӧчӧ на казьтывліс: Йӧввыв гаж, Купальнича лун, Вежадыр! Катша. Китш-котш!!! Воспитатель. И ставныс ӧд найӧ аслыспӧлӧсӧсь вӧлӧмаӧсь. Шуам, Ва вежӧдан лун водзвылын тунасьӧмаӧсь, Купальнича лун дырйи купайтчылӧмаӧсь да клад корсьлывлӧмаӧсь. Катша. Клад?! И аддзывлӧмаӧсь? Воспитатель (серӧктӧ). Колӧкӧ, и сюрлывліс. (Нуӧдӧ сёрнисӧ водзӧ.) А Йӧввыв гаж дырйи блин пӧжавлӧмаӧсь. Катша (тэрыба). Тӧда, тӧда. Менӧ чӧсмӧдлывлӧны жӧ выя блиннад. Воспитатель. Ӧнія праздникъясыд (ышловзьӧ), дерт, бурӧсь жӧ, но... кутшӧмкӧ гажтӧмӧсь артмисны ли мый ли, ӧтипӧлӧсӧсь. Катша. А мый, видлыны кӧ миянлы пасйыны кутшӧмкӧ гажа-гажа праздник? Воспитатель. А мый? Позьӧ. Сӧмын праздник кежлад ӧд колӧ водзвыв дасьтысьны, думыштны виччысьтӧмторъяс, ёртъясыдлы козинъяс... Катша. Вай, ӧдйӧджык мӧвпыштам. Воспитатель. Вот инасьтӧм лолыд! Катша. Но мый, думыштінныд эн?! Воспитатель (долыда, серамсорӧн). Уси, уси дум вылӧ ӧти... зэв гажа праздник! Буретш тайӧ тӧлысьӧ — февраль 14-ӧд лунӧ лоӧ... Катша. Кутшӧм нӧ? Воспитатель. Валентин лун! Радейтчысьяслӧн лун! Катша (чуймӧмӧн). Радейтчысьяслӧн лун? Воспитатель. Да. Вот висьтав, кодӧс тэ радейтан? Катша (мыкталӧ). Ме... Ме... (Нимкодя ӧдйӧ) А! Мамӧс. Тіянӧс. Воспитатель. А миянысь ӧтдор кодкӧ воӧ сьӧлӧм вылад? Катша (мӧвпалӧ). Ас коддьӧм пиысь?.. Ог, ог висьтав. Серавны да нимтысьны кутанныд. Воспитатель (быттьӧ лӧгасьӧ). Ми ӧд абу ичӧт кагаяс, медым нимтысьны! (Лабутнӧя) Дерт, лыддьыссьӧ, мый радейтчыны позьӧ сӧмын гырысьяслы, но, ме думысь, радейтчӧмыд вермас суны и ичӧт мортӧс. И сы вылӧ позяс сӧмын вежавны, а оз серавны. Катша (ыштӧмӧн). Мыйла? Воспитатель. Сы вӧсна мый сэки став олӧмыс югзьӧ тайӧ мича да бур сьӧлӧмкылӧмнас! Катша (гусьӧн). Но, онӧ кӧ сералӧй, сідзкӧ, висьтала. Меным рака кажитчӧ. Неважӧн зэв мича югъялан кизь вайис. А ӧтчыд весиг Катшукӧн шуис! Дзолюкъяс, а ті кодӧс радейтанныд? (Мунӧ сёрни.) Воспитатель. Валентин лун — тайӧ радейтчысьяслӧн лун. Тайӧ лун кежлас нарошнӧ вӧчлывлӧны сьӧлӧм мыгӧра чолӧмалӧмъяс — «валентинкаясӧн» найӧ шусьӧны. И козьнавлӧны сійӧс сылы, кодӧс тэ радейтан. Шуам, ті кодӧс радейтанныд? Кодлы эськӧ вӧчинныд ассьыныд «валентинкатӧ». (Челядькӧд сёрни.) Воспитатель. А мый ті гижанныд асланыд «валентинкаясад»? (Челядьлӧн вочакывъяс.) Воспитатель. Асланыд радейтана мортлы мича да сьӧлӧмтӧ вӧрзьӧдана кывъяс эмӧсь нин тіян юрад. Ӧні коли сӧмын мӧвпыштны, кодлы кутшӧм козин ми вӧчам. Но нӧшта тӧдчӧда, мый быд козин колӧ вӧчны сьӧлӧм мыгӧраӧн. Катша, и тэ мӧвпышт, кодлы да мый тэ верман козьнавны. А февраль 14-ӧд лунӧ бара волы миян ордӧ. Сэки ми петкӧдлам тэныд ассьыным вӧчӧмторъяснымӧс. Катша. А ме — ассьым. Сёрнитчим. Сідзкӧ, локтан гажӧдз! А ме мӧвпышті нин, мый кута вӧчны! Но ог висьтав. Ті асьныд думайтӧй. Аддзысьлытӧдз. (Воспитатель челядькӧд мӧвпалӧны козинъяс вӧчӧм йылысь.) Сьӧлӧмъяс вӧчигӧн коланаторйӧн вермасны лоны: — Бисер, косьтӧм коръяс, дзоридзьяс, лэбач гӧн, куторъяс. Кутшӧм козин позьӧ вӧчны челядькӧд: — Позьӧ вурны, лепитны, серпасавны, пӧжавны, кыны «сьӧлӧмъяс». — Мукӧд козинъяссӧ позьӧ кӧртавны кӧвторйӧн, кодлӧн помъясас клеитӧма бархатысь вӧчӧм сьӧлӧм мыгӧръяс. — Позьӧ ситечысь вурны сьӧлӧм мыгӧра пусян дозмук кутанъяс (кык пӧвста ситеч костӧ пуктыссьӧ кутшӧмкӧ кызджык дӧра, доръяссӧ позьӧ баситны югыд рӧма лентаӧн, шӧрсӧ позьӧ мичмӧдны мӧд рӧма дӧраысь клеитӧм сьӧлӧм мыгӧрӧн). — Позьӧ велӧдчысь чой-воклы вӧчны векни дӧраысь книга костӧ пас. Ӧти помыс вурсьӧ книга кышӧд вылас (пытшкӧссяньыс), а мӧд помыс мичмӧдсьӧ сьӧлӧм мыгӧрӧн, кытчӧ позьӧ весиг вышивайтны нимсӧ, кодлы и индӧма козиныс. — Воспитатель быд кагалы дасьтӧ «валентинка», кӧні пасйӧ кагаыслысь медся тӧдчанаторсӧ (позьӧ шмонитӧмӧн). Видлӧг вылӧ: «Медся бура сьылысьлы», «Медся удал мортлы», «Медся гора гӧлӧслы», «Садйӧ медся сёрӧн локтысьлы» да сідз водзӧ. — Позьӧ вӧчны кык пӧвста восьтана чолӧмалӧмъяс. Воддза лист бок шӧрсьыс вундыны сьӧлӧм мыгӧр, а пытшкӧсас, вундӧм мыгӧр весьтас, серпасавны либӧ клеитны гӧрд рӧма кабалаысь сьӧлӧм. Сьӧлӧм вылас позьӧ клеитны и татшӧмсяма серпасъяс. (Видзӧд серпас.) ВОСЬТАНА ЧОЛӦМАЛӦМЪЯС ВАЛЕНТИН ЛУНӦН! ВУНДЫНЫ Открыткалӧн баныс Открыткалӧн пытшкыс ВАЛЕНТИН ЛУНӦН! ВУНДЫНЫ Открыткалӧн баныс Открыткалӧн пытшкыс
Мӧд петкӧдчӧм февраль 14 лунӧ.
Водзвыв удж: 1.Челядь олан жыр мичмӧдны сьӧлӧм мыгӧръясӧн. 2. Сёрнитчыны мам-батькӧд, медым найӧ мича пасьтӧдісны челядьсӧ. Воспитательлы сідзжӧ локны мича платтьӧӧн, пысавны мичмӧданторъяс.
Нуӧдӧм: Катша (зэв тэрыба да збоя). Чолӧм, ёртъяс! Валентин лунӧн ставнытӧ! Ме тіянӧс зэв-зэв ёна радейта! Воспитатель. И ме, шабді юръяс, став сьӧлӧмсянь чолӧмала тіянӧс! Катша. Дзолюкъяс, а ті «валентикаястӧ» вӧчинныд? (Ошйысьӧ) Ми Ӧнись дядькӧд со мыйта дасьтім!!! Тайӧ, со, сьӧлӧм мыгӧра ем видзаныс — тіян воспитательлы (ним-вичнас шуӧ). Воспитатель. Аттьӧ, Катша, кутшӧм нимкодь меным! А тайӧ, со, тэныд да миян дзолюкъяслы. Катша (нимкодя). Китш-котш!!! Преникъяс?! Сьӧлӧм кодьӧсь жӧ!!! (Тяпкӧ-сёйӧ, вом тырнас) А чӧскыд да!!! (Тшӧкмунӧ, вом тырнас на) А-а, а ме Тіянлы, со, «валентинка» на вӧчи. Мышкас кывбур гижи. (Яндысьӧмӧн) Ачым думышті!!! (Збоя) На, лыддьӧй. Воспитатель (сералӧ). Ноко, ноко, вай видзӧдлам: — Кор эм тэ, Керкаыс сэк быттьӧ югыд. И менам чужӧмӧй сэк Весиг абу жугыль!.. (Сералӧ) Мастер, мастер тэ миян, эзысь ёкмыль! Аттьӧ, муса ёртӧй! Торйӧн нин нимкодь, мый тэ тайӧс ачыд вӧчин. Весиг чунь помъясӧн быттьӧ тэнсьыд радейтӧмтӧ кыла... и сійӧ вочасӧн пыр быттьӧ йиджӧ сьӧлӧмӧ. Катша (збоя, ошйысьӧ). Дзолюкъяс, а тайӧ сьӧлӧм мыгӧра юрлӧсъяссӧ ми Ӧнись дядькӧд тіянлы вурим! Ми ӧд тіянӧс ёна радейтам! Со и тайӧ сьӧлӧмъяса пусӧ Ӧнись дядь велӧдіс вӧчны. (Тшапа.) Вӧрысь ме вайи ыджыд пу вожъяс, а Ӧнись дядь пуктіс найӧс ва дозйӧ, мед коръясыс чепӧсъясны. Сэсся ӧтвылысь югъялана да уна рӧма кабала да дӧра торъясысь вундалім-вӧчим сьӧлӧмъяс да сунис вылӧ ӧшлім найӧс вожъяс вылас. Воспитатель. И артмис сьӧлӧмъяса пу? Катша. Ӧнись дядь велӧдіс на и ворсны. Воспитатель. А тэ миянӧс велӧдан? Катша. Окотапырысь! Быдӧнлы колӧ нетшыштны ӧти сьӧлӧм мыгӧрӧн. А сэсся корсьны ӧта-мӧд пӧвстсьыныд сійӧс, кодлы дзик жӧ сэтшӧм сьӧлӧм мыгӧр веськаліс. (Нимкодя) Тадзи ті юксянныд параяс вылӧ: Валентин да Валентинаясӧн лоанныд. Воспитатель (велӧдана, сералігмоз). И рытывбыд ковмас налы тӧждысьны ӧта-мӧд вӧснаыс! Катша (килькснитӧ). Сідзи. (Челядь нетшкӧны сьӧлӧм мыгӧръяс, юксьӧны параяс вылӧ.) Катша (ошйысьӧ). Ӧнись дядькӧд ми нӧшта на аслыспӧлӧс козин лӧсьӧдім. Тайӧ козиныс, шуис сійӧ, лоас ставныслы, коді миянӧс радейтӧ. Тайӧ кассета вылас гижӧма зэв мича сьыланкыв. Кывзыштам ставӧн. (Юргӧ сьыланкыв.) Катша (ышловзьӧ). Кутшӧм гажа праздник миян артмис! Сэтшӧм меным долыд! Воспитатель. Праздникыс ӧд эз на помась. Ми ёна на гажӧдчам.
Кыдзи позьӧ ворсны челядькӧд тайӧ лунӧ: 1. «Коймӧд — ковтӧм» (Третий лишний») «Шор» («Ручеёк») Ворсанногыс сэтшӧм жӧ, сӧмын содтӧд: кор кага сувтӧ аслас бӧрйӧм пӧв дінӧ, кутыштлӧ-сывйӧдӧ сійӧс либӧ шуӧ мича мелі кыв. 2. «Сьӧлӧмсянь сьӧлӧмӧдз». Быд сьӧлӧм мыгӧр аслыспӧлӧса вундӧны шӧрипӧв. Ворсысьяслы сетӧны сьӧлӧм джынйӧн. Команда серти ворсысьяс чукӧртчӧны зал шӧрӧ, корсьӧны ассьыныс пӧвсӧ. Коді аддзас первойӧн — лоӧ вермысьӧн. Кор ставныс аддзасны ассьыныс пӧвсӧ, позяс бара чукӧртны сьӧлӧм джынъяссӧ, выльысь разӧдны ворсысьяслы да нӧшта ӧтчыд ворсны. 3. «Дзебӧм сьӧлӧмъяс». Жырйын дзебны-сайӧдны ӧтыджда да ӧткодь рӧма картонысь либӧ дӧраысь вӧчӧм сьӧлӧм мыгӧръяс. Воспитатель висьталӧ челядьлы на йылысь да ставнысӧ корӧ корсьны дзебӧмторъяссӧ. Коді аддзас медуна — лоӧ вермысьӧн. Сылы позьӧ козьнавны сьӧлӧм мыгӧра преник. 4. «Кодлӧн медся мича шыӧдчӧмыс». Позьӧ унаног ворсны. Шуам, Валентин да Валентина ёрта-ёртныслы ӧта-мӧд бӧрсяыс шуалӧны мелі кывъяс. Ӧткодьӧс оз позь шуны. Либӧ ӧти Валентиналы кык Валентин шуалӧны мелі кывъяс. 5. Ставӧн петӧны зал шӧрӧ. Мича кӧрӧбысь кыскӧны сьӧлӧм мыгӧръяс, лыддьӧны сэтысь кагалысь ним да козьналӧны сылы ас киӧн вӧчӧм козин (бур, вӧчасны кӧ челядь козинъяссӧ гортаныс, мам-бать отсӧгӧн, медым ӧта-мӧдлы сеттӧдзыс некод эз аддзыв). 6. «Корсь ассьыд пӧвтӧ (гозтӧ)». Быд пара корсьӧ аслыс пемӧс ним (петук, вӧв да сідз водзӧ) да сёрнитчӧ сы ног горзыны. Ворсысьяслы кӧрталӧны синъяссӧ да торйӧдӧны разіпели. Сигнал сетӧм бӧрын ставныс горзӧны бӧрйӧм пемӧс моз, медым корсьны ассьыс гозсӧ. Коді аддзас медводзӧн — вермысь. 7. «Кодъяс ми?» Пу вожъяс вылӧ ӧшлӧм сьӧлӧм мыгӧръяс вылын татшӧм гижӧдъяс либӧ серпас: «Алёнушка да Иванушка», «Шыр да гадь», «Винни-Пух да Пятачок»... Быд пара нетшыштӧ сьӧлӧм мыгӧр да петкӧдлӧ ассьыс геройяссӧ мукӧдлы. А найӧ тӧдмалӧны, кодъясӧс петкӧдлӧ параыс.
БЕРБА ЛУН
Ыджыд видзсянь квайтӧд, либӧ Ыджыд лун водзын медбӧръя вӧскресенньӧ.
Могъяс: 1. Петкӧдлыны Берба лун пасйӧмлысь аслыспӧлӧслунсӧ. 2. Водзӧ сӧвмӧдны кужанлун ӧткодявны кык дзоридз: берба да вижъюр. 3. Водзӧ велӧдны челядьӧс казявны вӧр-валысь вежсьӧмъяссӧ, тӧд вылӧ уськӧдны кывйӧзъяс (приметаяс).
Коланатор: 1. Берба вожъяс. 2. Кабала, краска-карандаш.
Нуӧдӧм: Воспитатель. Чолӧм, чолӧм, донаяс! Катша. И ме тшӧтш чолӧмася! Китш-котш! Ок, кутшӧма менам гаж бырис тіянысь, челядь. Ме весиг дасьтыси тіянкӧд аддзысьліг кежлӧ. Воспитатель (серамсорӧн). И мый нӧ тэ дасьтін миянлы, Катша? Катша. Ме... ме... Кывбур, сьыланкыв, нӧдкыв. Вот. Со кутшӧм нӧдкыв талун кежлӧ аддзи. Воспитатель. Ноко, ноко, нӧд вай, нӧд. А ми дзолюкъяскӧд видлам тӧдмавны сійӧс. Катша (збоя). Дзоридзалӧ сэк, кор лым, Кор на ылын чард да гым. Мый тайӧ? Воспитатель. Донаяс, тӧдмалінныд эн? (Ньӧжйӧ.) Ме чайта, тайӧ лоӧ... берба. Катша. Тӧдінныд, тӧдінныд. Тайӧ Берба. Воспитатель. А ми талун тэкӧд быттьӧ сёрнитчим водзвыв. Видзӧдлы, мый ме талун вайи. Катша (шензьӧмӧн). Берба..! Воспитатель. Збыль, збыль. Берба вожъяс. Колян вӧскресенньӧӧ ӧд Берба лун вӧлі. Катша. Ой, кутшӧм мусаникӧсь тайӧ дзоридзьясыс! Небыдикӧсь, ичӧтик шӧвк тугъяс кодьӧсь! Воспитатель. И, збыль. Лӧсталӧны-волялӧны шонді водзас. Тайӧ бадь кустлысь дзоридзсӧ величайтӧны нӧшта берба-баляӧн. Со кутшӧм сійӧ. Со. (Воспитатель небыдика вачкалыштӧ Катшаӧс.) Катша. Ой-ой. Эн нӧйт менӧ. Эг на ме талун ньӧръявмӧныс вильшась! Воспитатель (сералӧ). Катша, эн пов, ме ӧд тэнӧ ог нӧйт. Видзӧд, кутшӧм небыдика ме тэнӧ лачӧдышта берба вожнас, мед дзоньвидза лоан. Берба лунӧ вайӧм вожъясыс, шуӧны, ыджыд вынаӧсь, дзоньвидзалун сетӧны. Берба лунӧ нала вӧрӧдз ветлывлӧны. Катша. Нарошнӧ сы ылнаӧдз ветлӧны? Воспитатель. Да. А кодлӧн эм позянлун, вичкоын вежӧдӧны. Тайӧ лунӧ сэсся небыдика ӧта-мӧдсӧ берба вожӧн вачкалӧны. Торйӧн нин гырысьяс посни челядьӧс. Та дырйи нӧшта кывъяс на шуалӧны: — Берба, берба — Шлач да шлач! Синва петтӧдз Вачкӧ нач. Ыджыд берба, Лёкысь видз, Козьнав ставлы ассьыд мич. Тадзи сиӧны ӧта-мӧдлы дзоньвидзалун, а челядьлы — ыджыдджыка быдмыны да лоны шаньӧн. Катша (аснас любуйтчӧмӧн). Сідзкӧ ме нӧшта на шань лоа Воспитатель. А кыдзи нӧ! Таысь кындзи, берба дзоридзсӧ пуктылӧны пӧжалӧм нянь пытшкӧ, мед сетас йӧзлы ёнлун. Скӧтлы пуктӧны сёян пытшкӧ, мед быдмасны ыджыда да оз висьны. А луд вылӧ вӧтлігӧн берба вожнас и шлачӧдыштасны на. Катша. Да ӧд найӧ дзоньвидзаӧсь нин?! Воспитатель. Да. Но мед и луд вылысь картаӧ бӧр тшӧтш дзоньвидзаӧн локтісны. Мукӧд кӧзяйкалӧн вобыд берба вожыс енув пельӧсын олӧ: мичмӧдӧ и лёкысь видзӧ. Катша. Со!!! (Шензьӧмӧн.) А ме вӧлі чайта, мый бербаыслӧн сӧмын гут-гаг радӧсь. Тулыснас найӧ садьмӧны-ловзьӧны. Берба-баляыд налӧн медбур чӧсмасянтор. Чукӧртчасны берба гӧгӧр, жуӧны. Воспитатель. Тайӧ тэ зэв стӧча казялӧмыд, Катша. Ӧд водз тулыснад кутшӧм нӧшта дзоридз аддзан чӧсмасьны? Катша. А вот и аддзан. (Тшапа.) Ме тай нӧдкывтӧ нӧда. Сы вылӧ ӧд мӧд вочакыв вермас лоны. Прӧста али мый ме сы дыра дасьтыси. Со кӧть выльысь нӧда. — Дзоридзалӧ сэк, кор лым, Кор на ылын чард да гым. Мӧвпыштлӧй бурджыка. Воспитатель. Часлы, часлы. Дзолюкъяс, а ті аддзинныд мӧд вочакывсӧ? Ме думысь, (ньӧжйӧник) тайӧ вермас лоны и мувывса дзоридз — вижъюр. Катша. Абу весиг интереснӧ нӧдны, ставсӧ тӧданныд да. Вижъюр и эм. Воспитатель. А сійӧ и збыль нин мыччӧма лым улысь ассьыс шонді кодь виж юрсӧ. Поэт Александр Некрасов казялӧма жӧ вижъюрлысь мыччысьӧмсӧ. И артмӧма сылӧн со татшӧм кывбур: — Тӧрыт на вой тӧлӧн дурис, Кӧнсюрӧ куйлӧ на лым. Талун нин вижъюр со сюрис — Шонді моз восьтӧма син. Чунь кузя быдмӧглӧн тырмис Кӧдзыдкӧд вермасьны вын. Вижъюрлӧн бырӧма йирмӧг, Ичӧтик морӧсыс пым. Дзоридзыс гожӧмлань сынӧ, Матыстӧ гожйӧдчан кад. Соралӧ ма кӧрӧн сынӧд, Мичмӧдны Коми му рад. А тэ казялін, Катша, мый тайӧ тувсов дзоридзыслӧн заыс кортӧм? Катша. Ог тӧд. Збыль ӧд, сылӧн медводз дзоридзыс воссьӧ, а оз корйыс, кыдзи мукӧд быдмӧгыслӧн. Воспитатель. Сы вӧсна мый коръясыс полӧны на кӧдзыдсьыс. Катша. А дзоридзыс? Воспитатель. А дзоридзыс берба-баля кодь жӧ пушыд, быттьӧ пасясьӧма: асьсӧ видзӧ кӧдзыдсьыс. Да и вижъюрлӧн заыс, казялін кӧ, тшӧтш пушыд. Катша. Гӧгӧрвои, гӧгӧрвои!!! Та вӧсна и заыс дженьыд сылӧн, дзоридзыс быттьӧ му бердас жмитчӧ. Кӧдзыдысь да чизыр тӧлысь виччысьӧ. А му бердад век нин шоныдджык. Воспитатель. Но и сюсь юр тэ, Катша! Катша (ошйысигмоз нин). Тайӧ нӧ мый! А нӧшта на мый ме казялі!.. Некод он тӧдӧй мый. Вижъюр кӧ восьтас ассьыс дзоридзсӧ — лоӧ шондіа. Тупкас кӧ — шондітӧ эн виччысь. Вот! Воспитатель. Да, кӧть эськӧ и ошйысьыштан тэ, Катша, но тайӧ тэнад зэв стӧч казялӧмтор. Молодеч. Татшӧмторсӧ, дзолюкъяс, ті и асьныд верманныд казявны. Сӧмын колӧ сюсьджыка вӧр-ва бӧрсяыс видзӧдны да сійӧс радейтны. Сэки сійӧ уна гусятор на восьтас. Со и Александр Некрасов аслас ичӧтик «Вижъюр» висьтын гижӧ, кыдзи Мишалӧн пӧльыс быдтор тӧдӧ да лунысь-лун тӧдмӧдӧ внуксӧ миян мича да кыпыд вӧр-ванас. Кывзыштӧй. «Кӧнсюрӧ куйлӧ на лым, а восьсаинъясын — бужӧд бокъясын, ю доръясын — зарни тупыль юръяссӧ мыччӧны нин вижъюръяс, — тадзи паніс талун сёрнисӧ Митрей пӧль медводдза дзоридз йылысь. — Рочӧн быдмӧгсӧ шуӧны мать-и-мачеха. Мыйла тадзи шуӧны? — водзӧ сёрнитіс пӧль. Да сы вӧсна, мый улысса юкӧныс корйыслӧн вевттьысьӧма небыдик гӧн кодь сіясӧн. Видзӧдлас серти найӧ быттьӧ шоныдӧсь да небыдӧсь. Сійӧ — мам. А вылысса юкӧныс — чорыд да кӧдзыд. Сійӧ — ичинь. Дзоридзыс быдмӧгыслӧн гӧгрӧс падъян кодь. Сэні уна нектар, и мазіясӧс кыскӧ вижъюрыс. — Вижъюр — бурдӧдчан турун. Ми, Миша, лун-мӧд мысти ветлам тэкӧд дзоридзьяссӧ чукӧртны, — помаліс сёрнисӧ пӧрысь морт.» И ми тіянкӧд, менам шӧвк тупыльяс, ветлам тшӧтш. А ӧні вайӧ ми ставӧн серпасалам медводдза тувсов дзоридзьяссӧ. (Челядь серпасалӧны.)
МАРТ 8-ӧд ЛУН КЕЖЛӦ ДАСЬТЫСЬӦМ
Могъяс: 1. Велӧдны челядьӧс радейтны да пыдди пуктыны ассьыныс мамъяссӧ, пӧчьяссӧ, чойяссӧ. 2. Петкӧдлыны, кыдзи позьӧ чолӧмавны найӧс Нывбаба лунӧн (кутшӧм кывъясӧн, мый дасьтыны).
Водзвыв удж: 1. Нывбаба лун кежлӧ челядькӧд велӧдны сьыланкывъяс, кывбуръяс.
Коланатор: 1. Вӧчӧм ем видзан доз. 2. Мича дзоридзьяса серпас, мӧдар бокас гижӧма: «Менам муса, дона, шань, мелі, зарни шонді кодь мича мамук! Век ло дзоньвидзаӧн, шудаӧн да ов уна-уна во!»
Нуӧдӧм: Ворсӧны нывка да зонка (позьӧ корны мӧд группаысь). Челядь видзаасьӧны. Ванюк. Миянлы окота лои волыны тіян ордӧ, сёрнитыштны, кыдзи оланныд-выланныд. Настук. Ті эн вунӧдӧй, кутшӧм ыджыд праздник лоӧ регыдъя кадӧ? Воспитатель. Дерт жӧ, эз. Да час ме налы нӧдкыв нӧда. Ӧдйӧ тӧдмаласны: — Коді челядь вӧсна шогсьӧ, Челядь гӧгӧр зіля ноксьӧ, Видзӧ найӧс вой и лун, Ылӧ на дінысь оз мун? Налӧн муса.... Челядь. Мамыс!!! Воспитатель. Со и сюри миянлы колана кывйыс. Медся дона да матыса. А нӧшта ми челядькӧд тӧдам, мый матыстчӧ став нывбабаяслӧн лун. Дасьтысям сы кежлӧ. А вот ті асьныд мый мамукъясныдлы дасьтінныд? Кыдзи ті кутанныд найӧс чолӧмавны? Ванюк. Ме ем видзан доз вӧчи. Мамӧ менам тшӧкыда вурсьӧ-дӧмсьӧ. Тайӧ зэв коланатор лоӧ сылы. Сета да шуа: «На тэныд козин». Воспитатель. Ванюклӧн козиныс бурсьыс-бур. Сідзи ӧд, Настук. Настук. Сӧмын мича кывъяссӧ тай абу вермӧма думыштны. Сідзи ӧд он жӧ шу: «На тэныд козин.» Ванюк. Да ӧд тайӧ ме сідз шуи. А мамуклы ме со татшӧм кывбур висьтала: — Этшаджык кӧкъямыс часысь Узьны мем оз позь. Но во чӧжнад ӧти асыв Чечча мамысь водз. «Мамӧй, — шуа, — видза олан! Некор ӧд оз вун, Лымъя мартын буретш волӧ Тэнад ыджыд лун!» А сэсся кутла мамукӧс, окышта небыд бандзибас да сета козинсӧ. Воспитатель. А Ванюклӧн мамлы кутшӧм лоӧ долыд. Ӧд сылӧн кужысь киа да тӧждысьысь пиук быдмӧ. Настук. А ме мамуклы серпасалі мича дзоридзьяса серпас. А мӧдар лист бокас гижи со мый: «Менам муса, дона, шань, мелі, зарни шонді кодь мича мамук! Век ло дзоньвидзаӧн, шудаӧн да ов уна-уна во!» Воспитатель. Кутшӧм мича кывъяс тэ аддзӧмыд. Настук! Молодеч! Вот и ми, донаяс, юксьыштамӧй Настуккӧд да Ванюккӧд асланым мӧвпъясӧн. Коді кыдзи кӧсйӧ чолӧмавны мамукъяснытӧ? (Челядь сёрни.) Воспитатель. Дерт, козинтӧ позьӧ и ньӧбны. Но ме чайта, мый медся бур — ас киӧн вӧчӧм козин да мелі кывъяс. Настук. Энӧ вунӧдӧй чолӧмавны ыджыд мамъястӧ, бабукъястӧ да муса воспитательястӧ. Ванюк. А ме сӧмын зонкаяс дорӧ шыӧдча: нывкаясыдлӧн пӧ тайӧ тшӧтш ыджыд праздник. Эн вунӧдӧй та йылысь. Воспитатель. Сёрни кӧ нин талун пансис нывбабаяслӧн лун йылысь, ми нӧшта петкӧдлам тіянлы, кутшӧм сьыланкывъяс да кывбуръяс дасьтім челядькӧд тайӧ праздник кежлас. (Челядь сьылӧны да висьталӧны кывбуръяс.)
Челядьӧн лӧсьӧдӧм кывбуръяс.
Ыджыд мам. Кӧть тэныд абу нин кызь арӧс, Тэ век на мича, мелі, шань. Тэд воліс унаысь нин арыс, Зэв авъя, муса коми ань. Мед ӧні пӧрысьмин тэ ёна, И тэнад юрсиыд нин дзор, Но век на миянлы зэв дона, Тэ миян медколана морт. Наталья Гевейлер.
Ыджыд мам. Ыджыд мамӧй ёна мудзис: Ыджыд мамлӧн уна уджыс. Аски некытчӧ ог мун, Медым отсасьны оз вун. Мария Попова.
Мам Мамӧй менам бурсьыс-бур, Сыысь бурджыкыс оз сюр. Мамӧй менам шаньсьыс-шань, Сійӧ медся мелі ань. Менӧ сьӧлӧм бердас шонтӧ, Мамӧй менам — югыд шонді. Роман Королев.
* * * Меным мамӧй вывті муса, Менам мамӧй медся бур, Муслун сы дінӧ оз куслы, Мамысь донаыс оз сюр. Юлия Ширяева.
* * * Менам мамӧй шань да рам, Сылӧн киыс зарни, кужысь: Оз пов некутшӧм дзик уджысь. Аттьӧ ставсьыс, дона мам. Иван Макаров.
* * * Радейта ме тэнӧ, Муса, дона мам. Киясыд зэв мелі Видзӧдласыд рам. Евгений Мишарин.
АПРЕЛЬ 12-ӧд ЛУН — КОСМОНАВТИКА ЛУН
Могъяс: 1. Велӧдны челядьӧс пыдди пуктыны космонавтъяслысь удж. 2. Петкӧдлыны, мый космонавтӧн лоны абу кокни (унатор колӧ тӧдны, кужны, лоны дзоньвидзаӧн, веськыд мортӧн, кужны ёртасьны). 3. Чуйдыны челядь сьӧлӧмын кӧсйӧм лоны космонавтӧн.
Водзвыв удж: Велӧдны «Мыйла ме ичӧт» сьыланкыв.
Колантор: 1. Фонохрестоматия либӧ «Би кинь» журналъяс (1997 вося 1, 9, 11-ӧд номеръяс). 2. Ю. А. Гагаринлӧн портрет.
Нуӧдӧм: «Мыйла ме ичӧт» сьыланкыв: кывъясыс П. Образцовлӧн, сьыланногыс П. Чисталевлӧн. (Сьылӧ зонка. Кывъясыс да нотаясыс улынджык.) Воспитатель. Космонавтӧн кӧсйӧ лоны, Дышӧдӧма овны тан. Тӧлысь вылӧдз кӧсйӧ воны, Корсьны сылысь гуг и бан. Юрсӧ гоньгӧдас джодж шӧрын, Спутник кыпӧдчыны дась... Гашкӧ, коркӧ кызь во бӧрын Лэбзьылас на ичӧт Вась! Меным зэв нимкодь, мый ті, быдмысь войтыр, окотитанныд кыпӧдчыны космосӧ. Космосын вӧліны нин уна йӧз. Чайта, ті тӧданныд медводдза космонавтлысь нимсӧ? (Нимкодя.) Да, да, тайӧ Юрий Алексеевич Гагарин! Колӧ шуны, мый космосӧ лэбны — зэв сьӧкыд удж! Космонавтлы колӧ лоны повтӧмӧн, збойӧн. Абу нин ылын сійӧ кадыс, кор лэбасны найӧ ылі планетаяс да кодзувъяс вылӧ, космосын кутасны лэптыны дзонь каръяс, заводъяс, электростанцияяс... Но космонавтӧн лоны абу кокни. Ог нин шу, мый колӧ кужны бура лыддьысьны да артасьны. Колӧ кужны веськӧдлыны самолётӧн, чеччавны парашютӧн, тӧдны, кыдзи вӧчӧма ракета да космическӧй корабль, кыдзи уджалӧны быдсяма приборъяс. Но таысь ӧтдор, быть колӧ лоны дзоньвидзаӧн, вынаӧн да ёнӧн, веськыд мортӧн. А торъя нин колӧ кужны ёртасьны. Сы вӧсна, мый сьӧкыд уджын, ылі путешествиеясын медся коланаыс — тэнад ёртыд, код вылӧ тэ век верман мыджсьыны, коді век локтас отсӧг вылӧ! Да ті тайӧс и менам висьтавтӧг тӧданныд! Кывзӧй Федор Вокуевлысь кывбур, кыдзи челядь ас костаныс бӧрйисны командирӧс. (Позьӧ фонохрестоматияысь.) Бӧръям командирӧс. Ме да Женя, Сэсся Васик, Нӧшта Веня, Сідзжӧ Стасик Час нин вензям, Час нин пуам, Ставным шензям, Быдӧн шуам — колӧ миян командир! Женя сюйсьӧ Медся пыма: «Ме жӧ татӧн Ставсьыс вына — ме и лоа командир!» Стасик пыксьӧ: «Выныд мый... Сюсьтӧ выннад Он на кый! Сюсьджык колӧ командир!» Веня вензьӧ Сідз жӧ яра: «Эг ме повзьы — Ветлі карӧ Колӧ повтӧм командир!» Вензьӧмнымӧс тупкис Миян ёртным — Вась. Шуис — стӧча тшупис: «Командирас дась — Код оз повзьы Сьӧкыдлунысь, Кодлӧн тырмӧ Кужанлуныс. Коді мездӧ Лёкысь ёртӧс, Код оз ышмы Да оз дур. Командирӧ Бӧръям мортӧс, Коді писькӧс, Шань да бур!» Зонъяс костысь Кокни корсьны, Сюрис пырысь-пыр. «Тайӧ ме — Алёша. Командир!» (Позьӧ челядькӧд сёрнитыштны, мыйла Алёшаӧс бӧрйисны командирӧн, кутшӧмӧн ёртъясыс аддзӧны ассьыныс юрнуӧдысьсӧ, эм-ӧ челядь пӧвстын татшӧмъясыс.) Воспитатель. Ме гарыштлі нин, медым лоны космонавтӧн, медым тіян кӧсйӧмныд збыльмис, колӧ бура велӧдчыны, мырсьыны-уджавны, а нӧшта ёна-ёна тайӧс кӧсйыны. Ӧнісянь нин, кӧть ті и зэв на ичӧтӧсь, велӧдчӧй лоны повтӧмӧн, кыдзи Коля нима зонка Александр Петрунёв лои висьтын. Повтӧм Коля. И колӧ жӧ сідзи артмыны, мый Коля Сивков, кӧть локтан воӧ нин школаӧ мунны лӧсьӧдчӧ, ӧнӧдз на полӧ быд гут-гагйысь. Мыйта помнитӧ асьсӧ, век повліс и нидзулысь, и юрсигусьысь... А чирк либӧ лёкгаг кӧ аддзас, тіралӧмӧн тірзяс. Ёртъясыс пыр сералӧны сы вылын, нимтӧны Полысь Коляӧн да повзьӧдлӧны быдсяма гагйӧн. А мый лоас школаӧ мунӧм бӧрын? Коля весиг эз лысьт мӧвпыштлыны та йылысь. Войдӧрлун мамыс чукӧстіс Коляӧс — со пӧ кутшӧмкӧ гӧрд-виж гагъяс овмӧдчӧмаӧсь картупель коръяс вылӧ. Абу-ӧ пӧ тайӧ колорадскӧй жукъясыд? Колӧ мунны видзӧдлыны! Мамыс эськӧ бура тӧдіс пиыслысь гут-гагсьыд полӧмсӧ, но ӧд колӧ жӧ кыдзкӧ велӧдны сійӧс лоны повтӧмджыкӧн. Коля тіралігтырйи матыстчис картупель градлань. Мамыс сюся видзӧдіс кор вылӧ ӧшйӧм чутӧсь гӧрд гагъяс вылӧ. А сэсся некымынӧс чукӧртіс ӧтар киас. Мӧд кинас босьтіс пиукыслысь кисӧ да... пуктіс сэтчӧ гагъяссӧ. — Эн пов, Колюш, найӧ оз курччасьны, весиг оз гильӧдчыны. Тайӧ абу колорадскӧй жукъяс, а енгаглӧн быдтасъяс, — меліа шуис пиыслы мамыс да содтіс. — Вӧліны кӧ тайӧ гагъясыс колорадскӧй жукъясӧн, наысь повнысӧ нинӧмла жӧ. Найӧс колӧ сӧмын ӧктыны картупель кор вывсьыс да сотны, водзӧ мед эз рӧдмыны. Эн пов, Колюш, некутшӧм гагйысь ни нидзулысь. Ас местаас найӧ ставныс коланаӧсь. Колялӧн дыр на тіраліс ки-кокыс, но енгаглысь быдтасъяссӧ кабырас кутіс зывӧктӧг нин... Та бӧрын зонкаӧс ёртъясыс кутісны шуны Повтӧм Коляӧн. Школаӧ сійӧ муніс тайӧ выль нимнас. Воспитатель (нимкодя). Коля со дугдӧма нин гут-гагйысь повны. Гашкӧ тіян пӧвстысь сюрасны жӧ татшӧм зонкаяс? Кывзӧй нӧшта ӧти кывбур. Пемыд вой. Пемыд войсьыд ме ог пов, Вӧрын на кӧть узя. Некод матӧ оз и ков, Биася и пуся. И мед локтас, шуам, ош, Сы мында и пӧтлас! Ог на сэтчӧ шӧйӧвош, Сэрапомӧн вӧтла. Либӧ горӧдас кӧ сюзь, Оз на сэтчӧ йӧрмӧд. Аслыс букӧста: «Мун узь, А эн менӧ скӧрмӧд.» Абу кутшӧмкӧ ме ныв, Полӧмсьыд ог равӧст. Медводз аслым сета кыв, Мый ог пов и ставыс! И мед синмӧ чуткан вой Коркӧ кӧнкӧ суӧ, Оз на некод менӧ сёй, Оз на кыскы гуӧ. Вӧрад сылы пӧ и дон, Коді ветлӧ томӧн. Полысьыд пӧ абу зон, Либӧ абу коми. Г. Юшков. Воспитатель. Унаӧн нин тіян пӧвстысь пемыдсьыд оз повны? Но и молодечьяс! Сідзкӧ, космосӧ лэбны кӧсйӧмныд ӧти ичӧтик воськов вылӧ збыльмыштіс нин. МЫЙЛА МЕ ИЧӦТ? Кыв. П. Образцовлӧн. Муз. П. Чисталевлӧн. 1. Водз тулысын петіс Дзик медводдза цвет, Ракетаын лэбис Гагаринным сэк. Припев. Мыйла ме ичӧт да жеб, Космосӧ медводз эг лэб! Быд здукӧ тась лэбзьыны дась, Сӧмын ме ичӧт да жеб! 2. Яр тӧлысьлань менӧ мед колльӧ детсад, Кӧть, тӧдӧмысь, мамӧ оз ло ёна рад. Припев. 3. Тадз лэбзясны вывлань и ӧти, и мӧд. А кодыр ме кыпта, ог ачым на тӧд. Припев.
ТУЛЫС
(ГАЖӦДЧӦМ)
Мог: Челядьӧс дасьтыны ӧтувъя гаж кежлӧ, ышӧдны найӧс сьӧлӧмсянь гажӧдчыны.
Коланатор: Лэбач сьылӧм да шор дзольгӧм шыяс.
Водзвыв удж: Велӧдны челядькӧд тулыс йылысь сьыланкывъяс, кывбуръяс. Корны бать-мамӧс гажӧдчӧм вылӧ.
Нуӧдӧм: (Кылӧ гажа музыка. Позьӧ лэбач сьылӧм либӧ шор дзольгӧм шыяс.) Воспитатель. Видза оланныд, менам яръюгыд шондіяс, сьӧлӧм шонтысьяс! Со и воис дыр виччысяна кад — тулыс! Лунысь-лун тулыслӧн кок шыыс лоӧ пыр кыланаджык. Шонді мам да сылӧн ичӧт чойыс — мелі да шань лун тӧв — лунысь-лун зіля нёнялӧны войвывса му вылысь еджыд эшкынсӧ. Нюжмасигмоз садьмӧ-палялӧ вӧр-ва. Тшӧкыдджыка кылӧ лэбачьяслӧн дзользьӧм-сьылӧмыс. (Лэбач сьылӧм шы сетны гораджыка.) Пыстаяс тай дзикӧдз нин шоныд поводдясьыд дурмӧмаӧсь. Он и гӧгӧрво, кӧні олӧны: то кустъяс пиын чипсӧны, то джуджыд пуяс вывсянь кылан. Тулысыдлы быдӧн рад! Со и миян муса дзолюкъяс сьылӧны-нимкодясьӧны да чолӧмасьӧны гажа тулыскӧд. Ок и нимкодьӧсь, мый позяс шыбитны тӧв чӧжӧн дышӧдӧм нин сьӧкыд шоныд паськӧмсӧ. (Г. Поповлӧн «Гажа тулыс» сьыланкыв. Кывъясыс да нотаясыс улынджык.) (Шор дзольгӧм шы сетны гораджыка.) Гӧгрӧс изъяс вывті котӧртысь ёль кыпыда дзольгӧ, меліа сёрнитӧ-ызгӧ! Лунтыр кӧть пукав да кывзы! Татшӧм жӧ долыд ёль моз дзольгӧны-сьылӧны и миян дзолюк-молюкъяс. (Г. Поповлӧн «Менам гудӧк» сьыланкыв. Кывъясыс да нотаясыс улынджык.) Миян посни войтырыд, вӧлӧм, оз сӧмын гудӧкасьны-ворсны куж, но и... (Г. Поповлӧн «Лу-лу» сьыланкыв. Кывъясыс да нотаясыс улынджык.) (Лэбач сьылӧм, шор дзольгӧм шыяс.) Тулыс! Медся вежласяна кад! Ывла вылын то зэр, то шляча, но а... гортын, керка пытшкын, кутшӧм шоныд, гажа, кыпыд! Ставныд шудаӧсь, торйӧн нин сэк, кор орччӧн тіянкӧд муса тӧждысьысь мамукныд: — Мамукӧй, менам пӧсь шондіӧй, Шуда, мый тэ миян эм. Ассьыд пӧсь югӧртӧ кондан век Чойлы и воклы, и мем. Н. Щукин. (Г. Поповлӧн «Менам мамук» сьыланкыв. Кывъясыс да нотаясыс улынджык.) Со кутшӧма Света радейтӧ ассьыс мамуксӧ. А Мариналы дум вывсьыс оз усьлы радейтана пӧчыс. Сы вӧсна и сьыланкывйыс сылӧн пӧчук йывсьыс. («Пӧчӧ сьылӧ-горалӧ» коми йӧзкост сьыланкыв. Кывъясыс да нотаясыс улынджык.) (Лэбач сьылӧм, шор дзольгӧм шы.) — Зэрыштіс и дугдіс, Ывла гӧгӧр югдіс, Шонді гажа ӧзйис, Ӧшкамӧшка ӧшйис. (Г. Поповлӧн «Ӧшкамӧшка» сьыланкыв. Кывъясыс да нотаясыс улынджык.) Бурпӧт гажӧдісны миянӧс талун дзолюкъясыд. Жаль, кадыс рытлань нин катовтчӧ. Гортас найӧс виччысьӧны. Да и ичӧтик кокӧньясыс асьныс нин со мӧдӧдчӧмаӧсь гортланьыс. Висьталам тёльгысь-дзользьысь мыла сьылысь войтырлы зэв ыджыд аттьӧ миянӧс гажӧдӧмысь. Сиам налы став бурсӧ! (Г. Поповлӧн «Топ-топ» сьыланкыв. Кывъясыс да нотаясыс улынджык.) ГАЖА ТУЛЫС Кыв. Г. Поповлӧн. Муз. Г. Поповлӧн. 1. Шоныд гажа тулысын Лӧсьыд, майбыр, овны. Сьӧкыд гӧна пасьястӧ Пасьтавны оз ков нин. / Кыкысь 2. Ывла вылын ворсны ми Ставӧн вывті радӧсь. Гажӧдчам да сералам, Абу бара нярӧсь. / Кыкысь 3. Югыд шонді енэжын Вильшасьӧ, тшӧтш ворсӧ, Нюмъялӧ да миянӧс Меліника шонтӧ. / Кыкысь МИЧА ГУДӦК Кыв. Г. Поповлӧн. Муз. Г. Поповлӧн. 1. Ок и мича гудӧк Батьӧ вайис мен. «Тайӧ козин, — шуис, — Муса пиӧй, тэн.» Припев: Сёмайбырӧй, лӧсьыд Гудӧкӧйлӧн лад. Сьӧлӧмсянь зэв ворса, Ачым вывті рад. 2. Ошкӧ менӧ мамӧй, Ошкӧ менӧ бать. Ыджыд мамӧ шуӧ: «Ворсӧмсьыд тэн — «пять». Припев. ЛУ-ЛУ Кыв. Г. Поповлӧн. Муз. Г. Поповлӧн. 1. Батьӧ сёйысь пӧлян вӧчис, Шуис: — Лу-лу тайӧ. Сёй пӧлянлӧн мича шыыс Радлун меным вайӧ. Припев: Лу-луӧн ворсӧм. 2. Льӧм пу улын менам киын Лу-лу гажа ворсӧ. Льӧм пу вылын пышкай кельӧб Радлӧ, сьылӧ-дзольгӧ. Припев: Лу-луӧн ворсӧм. 3. Кильчӧ вылын кысук кургӧ, Меным сьылӧ-мургӧ. Лу-луӧйлӧн мича шыыс Ылӧдз-вылӧдз юргӧ. Припев: Лу-луӧн ворсӧм. МЕНАМ МАМУК Кыв. Г. Поповлӧн. Муз. Г. Поповлӧн. 1. Менам мамук медся шань, Пӧжалӧма еджыд нянь. Мед пӧ удал лоӧ кок, Сёй пӧ, дитя, пуксьы лок. 2. Радейта ме мамукӧс, Сылысь кывзыся, ог дур. Кӧть и гажа садикын, Мамук дорын медся бур. ПӦЧӦ СЬЫЛӦ-НОРАЛӦ Коми йӧзкост сьыланкыв Шӧркодя Пӧчӧ сьылӧ-норалӧ, Кыдз пу лайкан горалӧ: — Дзурк-дзурк, дзурк-дзурк! — Зарни пиӧ, узь нин, узь, Сьӧлӧмшӧрӧй, узь нин, узь, Ӧв-ви, ӧв-ви! — Батьыд муні вӧравны, Сьӧла-уръяс кыйны, Ӧв-ви, ӧв-ви! — Мамыд муні уджавны, Льӧм да ӧмидз ваяс, Ӧв-ви, ӧв-ви! ӦШКАМӦШКА Кыв. Г. Поповлӧн. Муз. Г. Поповлӧн. 1. Ӧшкамӧшка петӧма, Юысь васӧ юӧ. — Майбыр, мичсӧ сетӧма Видзӧднысӧ любӧ. / Кыкысь. 2. Вӧртас весьтын катласьӧ, Вылӧджык пыр лыбӧ. — Уна рӧмӧн пӧртмасьӧ Енмыс, — мамӧ шуӧ. / Кыкысь. 3. Сійӧ асъя кыалысь Босьтӧма тшӧтш мичсӧ. Гажа мичыс быдӧнлы Ӧтмындаӧн вичмӧ. / Кыкысь. ТОП, ТОП, ТОП Кыв. Г. Поповлӧн. Муз. Г. Поповлӧн. 1. Топ, топ, топ, топ, топ, топ. Дзоля пиӧй восьлалӧ. Клоп, клоп, клоп, клоп, клоп, клоп. Кекӧньяснас клопайтӧ. 2. Вот, вот, вот, вот, вот, вот Кагуккӧд ми йӧктыштам. Топ, топ йӧктӧ дзоля морт. Бергалыштам, йӧктыштам.
СЕМӦ ЛУН
СЕНТЯБР 14-ӧд ЛУН.
Могъяс: 1. Петкӧдлыны челядьлы Семӧ лун пасйӧмлысь аслыспӧлӧслунсӧ. 2. Петкӧдлыны челядьлы выль ворсӧм.
Коланатор: 1. Чача-катша либӧ кутшӧмкӧ мӧдпӧлӧс лэбач, пемӧс. 2. Гудйӧм сёркни да морков. 3. Ки чышкӧд. 4. Син кӧртӧд. 5. Ворсысьяслӧн шапкаяс. 6. Сьӧд маска. 7. «Ном» сьыланкыв.
Нуӧдӧм: Воспитатель. Видза оланныд, менам радейтана дзолюкъяс, мича нывкаяс да удал зонкаяс! (Кылӧ китшкӧм шы, Катша мыйкӧ шуалӧ вомгорулас.) Воспитатель (чуймӧмӧн). Но, Катшаыд локтӧ талун али мый? Китшкӧм шы, буракӧ, кылӧ. Кӧнкӧ, бӧж йылас виччысьтӧм юӧр вайӧ. (Бара кылӧ китшкӧм шы.) Воспитатель. Мый нӧ, Катша чойӧй, сьӧд юрӧй, еджыд бокӧй, вӧсни кокӧй, висьталан-китшкан? Али прӧста броткан-сӧран? Катша (дӧзмӧмӧн). Ог, ог сӧр. А он кӧ кывзӧй, лэба бӧр. Воспитатель (шаня сералӧ). Кыдзи нӧ ми тэнӧ, Катшук, огӧ кывзӧй. Вай ӧдйӧджык видзаась дзолюкъясыдкӧд да висьтав, кутшӧм юӧр нин вайин миянлы. Катша (збойджыка). Видза оланныд, ёртъяс! (Жугыля.) А вайи ме шог юӧр. Воспитатель (повзьӧмӧн). Но?! Мый нин лои, Китш-Котш? Катша (муртса оз бӧрд). Гожӧмыд помасис! Воспитатель (неригмоз сералӧ). Сё дивӧ тай тэ висьталін! Тайӧ ӧд абу выльтор. Дзолюкъясыд и то тӧдӧны, мый зарни ар нин воис. (Жалитігмоз.) Но тэ, Катшук, эн на ёнасӧ шогсьы. Регыд Семӧ лун лоӧ. Катша. А мый нӧ Семӧ луныс ваяс? Бӧр гожӧмтӧ ӧд оз жӧ нин бергӧд-а. Воспитатель. Буретш Семӧ лунсянь и мӧд гожӧм пуксьывлӧ. Катша (эскытӧг). Но? Воспитатель. Да, да. Баба гожӧмӧн йӧзыс нимтылӧмаӧсь. Дзонь вежон баба гожӧмыд овлӧ. Катша. И гожся кодь шоныд-жар лунъяс лоӧны? Колӧкӧ, купайтчыны весиг позяс налы, кодъяс эз на пӧтны васьыс? Воспитатель (сералігмоз). Дзик жар поводдя, колӧкӧ, и оз ло. А вот тэ, Китш-Котш, ачыд видзӧдлы: важысянь нин йӧзыс казявлӧмаӧсь — Семӧ лунӧ кӧ шоныд мича поводдя, арбыд да и тӧв чӧж лоӧ шоныд. Катша (шемӧсмӧ). Китш-Котш?! Збыль али мый? Воспитатель. Шуа тай, ачыд верман видзӧдлыны-стӧчмӧдны важ йӧзыслысь тайӧ казялӧмсӧ. Катша. Вайӧ, дзолюкъяс, ми тіянкӧд ӧтвылысь видзӧдлам, лӧсялас-оз миян Войвылын тайӧ казялӧмыс. (Ньӧжйӧджык, велӧдана.) Локтан шойччан лунӧ кутам виччысьны шондіа мича поводдя. Ті ӧд, челядь, онӧ жӧ кӧсйӧй кӧдзыд лёк ар ни тӧвтӧ? Сідз ӧд? Челядь. Сідз, сідз. Катша. Челядь, а ті асьныд казявлінныд эн: тайӧ лунас, мыйлакӧ, весиг ни ӧти пышкай оз лэбав. Воспитатель. Дерт, тэ накӧд ӧтвылысь лэбалан да казялін, кӧнкӧ. А ме тшӧтш кывлі, быттьӧ Семӧ лунӧ, збыль, пышкайтӧ некысь он аддзы. Важ йӧз шулӧмаӧсь, мый тшук тайӧ луннас чӧрт лыддьӧ пышкайястӧ: кымынӧс аслыс босьтны, а кымынӧс бӧр вӧля вылӧ лэдзны. Дзик та могысь пӧ и чукӧртчывлӧны став пышкайясыд сы ордӧ. Катша. Дзик нин тэнад висьталӧмыд мойд кодь. Воспитатель (ньӧжйӧ). Колӧкӧ, и мойд. (Збойджыка.) А вай тэа-меа дзолюкъяс отсӧгӧн нарошнӧ видзӧдлам, кутасны лэбавны тайӧ луннас пышкайясыд али оз? Катша (нимкодя). Да! Сэки тӧдмалам, (полӧмпырысь) збыльвылӧ чӧртыд эм али абу. Воспитатель (збойджыка). А нӧшта ме, Китш-Котш, Семӧ лун йывсьыд со мый тӧда! Катша. Бара важ йӧзсянь кывлін? Воспитатель (сералӧ). Аслам пельӧн эг кывлы, а книгаясысь вот лыдди, кыдзи важӧн шмонитлӧмаӧсь-гажӧдчылӧмаӧсь йӧзыс Семӧ лунӧ. Катша. Кыдзи нӧ? Воспитатель (сералӧ). Тэ бара он кут, кӧнкӧ, эскыны. Но Семӧ луннад йӧзыд гуавлӧмаӧсь тӧрӧканъясӧс, ставпӧлӧс гут-гагъяссӧ, кодъяс овмӧдчылӧмаӧсь керка пельӧсъясӧ. Катша (дивитігмоз, чуймӧмӧн). Мый нӧ сэсся йӧзыслы нинӧм вӧчнысӧ али мый лоӧма, гут-гагъясӧс дзебӧны? Воспитатель. Шулӧмаӧсь: Семӧ лунӧ кӧ пӧ виян ӧти гутӧс — кулас 7 гут. Веськыда кӧ шуны, Катша, ёна жӧ нин эськӧ найӧ дэльӧдӧны-мешайтчӧны йӧзыдлы. Узьны оз сетны, водзысь-водз дзизгӧны-визгӧны, пальӧдӧны. А кор вывті уна нин чукӧрмас гортад, жуӧм-ызгӧмысла весиг ӧта-мӧдыдлысь сёрнисӧ он велав. А медся лёкыс сыын, мый гутъясыд яндысьтӧма няйт лапаяснас нянь да мукӧд сёян вывтіыс ветлӧдлӧны, быдпӧлӧс висьӧмсӧ йӧз пӧвстын паськӧдӧны. Катша. А книгаад гижӧмаӧсь жӧ, колӧкӧ, кыдзи дзеблӧмаӧсь йӧзыс гут-гагъяссӧ? (Неригмоз.) Колӧкӧ, гортъяс и быдсӧн вӧчлӧмаӧсь? (Сералӧ.) Воспитатель (сералігмоз). Гижӧмаӧсь, гижӧмаӧсь! Тэ вот сералан, а гут-гагыдлы, збыль, горт вӧчлывлӧмаӧсь. Катша. Сё мокасьтӧ!!? Воспитатель. Гудйывлӧмаӧсь-чӧлавлӧмаӧсь найӧс сёркниысь да морковысь. Со тадзи (петкӧдлӧ). Пуктывлӧмаӧсь артмӧм гуранторъясӧ китыр гут-гаг, вевттьывлӧмаӧсь, а сэсся нывъяс шмонитігмоз лыддьӧдлӧмӧн да бӧрдӧмӧн петкӧдлӧмаӧсь керкаысь, медым дзебны-гуавны му пытшкӧ. А гортъяссӧ петкӧдігас кодлыкӧ колӧ, вӧлӧм, шуны: «Ӧта-мӧдтӧ сёйӧй! Медбӧръяыс асьтӧ сёй!» да «Гутъяс-гагъяс, лэбалӧй, весасьӧй!» И шуалігмозыс колӧ ки чышкӧдӧн шенасьны-вӧтлыны керка пытшкысь мукӧд гутъяссӧ. Катша (скӧрысь, бордъяснас шенасьӧ). Сідзи найӧс, сідзи! Аттӧ кутшӧмӧсь! Быдӧн тӧв кежлад аслыс шоныд места корсьӧ. Оз на тіян ног ло! Вайӧ, челядь, ми тіян жырйысь тшӧтш став гут-гагсӧ вӧтлам. Коді кутас ки чышкӧднас шенасьны? (Бӧрйӧны.) А мукӧдыс кинад шенасьӧй. (Заводитчӧ музыка, сы шы улӧ Катша да челядь шенасьӧны. Катша шуалӧ: «Ӧта-мӧдтӧ сёйӧй! Медбӧръяыс — асьтӧ сёй!», «Гутъяс-гагъяс, весасьӧй-петалӧй!») Воспитатель (сералігмоз, челядьлы). Но вот и молодечьяс! Быд пельӧсысь ном-гуттӧ вӧтлім. Оз кутны сэсся миянлы дӧзмӧдчыны. Ӧні пуксьыштлӧй бӧр асланыд местаясӧ, шойччигмоз кывзыштам «Ном» сьыланкыв. («Ном» сьыланкыв. Кывъясыс да нотаясыс улынджык.) Воспитатель. А кӧні нӧ миян Китш-Котшным? Катша. Ме тані, тані! Воспитатель. Но мый, Китш-Котш, став гутсӧ вӧтлін? Катша (аштӧмӧн). Ставсӧ. Мудзи весиг. Воспитатель. Пуксьы, инӧсь, шойччышт да миян дзолюкъяскӧд водзӧ кывзышт, мый ме нӧшта висьтала Семӧ лун йывсьыд. Коми йӧз тайӧ лунсӧ шулісны ош чуалан лунӧн. Тайӧ лунас найӧ повлісны ветлыны вӧрӧ. Катша. Мыйла? А ме век вӧлі чайта, мый коми йӧзыд парма шӧрад олігӧн чужӧмсяньыс повтӧмӧсь да збойӧсь. Воспитатель. Да, и ми тшӧтш тэ моз думайтам. Сӧмын важся коми йӧз лыддьывлісны, мый стӧч Семӧ лунӧ вӧрын ошъяс свадьбуйтӧны. Ӧтилаӧ нелямынӧдз чукӧртчӧны да вӧрӧ быд локтысь вылӧ уськӧдчывлӧны. Катша. 40-ын! Повзян, дерт, наысь! Воспитатель. Но талун огӧ кутӧй повзьӧдчыны. Бурджык, висьтала, мый Семӧ лунсянь заводитлӧмаӧсь войпукавны. Катша. Мый нӧ сійӧ войпукыс? Воспитатель. Удж бӧрын, рытгорув, йӧзыс чукӧртчывлӧмаӧсь ӧтилаӧ да сартас би улын коді печкывлӧма, коді кысьылӧма... А кор чукӧртчан ӧтилаӧ, сэні шмонь да гаж. Со и Семӧ лунад том йӧзыд ворслӧмаӧсь гут-гагъяссьыд, пышкайсьыд. Катша. А вай ми тшӧтш тэа-меа ворсыштам. Воспитатель. Миян тэкӧд кыкнад оз артмы. А вот дзолюкъяслы ме радпырысь висьтала, кыдзи важӧн ворслӧмаӧсь «Сьӧд гагйысь». Катша. Висьтав, висьтав. А сэсся ставным ворсам. Воспитатель. Пудъясьӧмӧн колӧ бӧрйыны сьӧд гагйӧс. Паськыда коксӧ паськӧдӧмӧн сьӧд гаг сувтӧ ворсысьясыслы мышкӧн. Синсӧ сылысь кӧрталӧны. А челядь гаг кок вож костӧдыс шыблалӧны ассьыныс шапкаяссӧ. Кор ставныс шыбитасны, сьӧд гаг нёль кокӧн заводитӧ корсьны шапкаяссӧ. Сюрас кӧ, тӧдмалӧ, кодлӧн тайӧ шапкаыс. Сьӧд гаг кыскасиг-корсигкості, ворсысьяс шуалӧны: — «Гаг локтӧ, Сьӧд локтӧ, Оз аддзы менсьым шапкаӧс!» Сьӧд гаг кӧ тӧдас кутшӧмкӧ шапкалысь новлысьсӧ, кӧзяиныс дзик пыр жӧ босьтӧ ассьыс шапкасӧ да котӧртӧ сьӧд гаглы урчитӧм места, медым лоны вӧдитысьӧн. А мукӧд ворсысьыс лыйлӧны сылы асланыс шапкаӧн сэтчӧдз, кытчӧдз сійӧ оз во местаӧдзыс. Катша. А сьӧд гагйыд кӧ оз тӧдмав шапкаыслысь кӧзяинсӧ? Воспитатель. А оз кӧ тӧдмав, корсьӧ «бауӧн» мӧд шапка, коймӧд шапка... Катша. А некодлысь кӧ оз тӧдмав? Воспитатель. Сэки нин ковмас сылы мӧдысь вӧдитны. Катша (нимкодя). Да! Меным кажитчис ворсӧмыс. Воспитатель. А тіянлы, дзолюкъяс, кажитчис-эз? Катша. Кажитчис кӧ, видлам ворсны. (Челядь ворсӧны «Сьӧд гагйысь».)
Ывла вылын позьӧ ворсны «Гутысь». Муӧ тувъялӧны бедь, сы вылӧ ӧшӧдӧны гӧгыль-гутӧс. Ворсысьяс сувтӧны кытшӧн. Быдӧн асланыс гӧгыльӧн (вӧчны панераысь, гӧгыльсӧ кутны пласьтӧн) зільӧны веськавны гутӧ да уськӧдны сійӧс. Бедь дорын сулалӧ гут видзысь. Быд пӧрйӧ, кор гутӧс уськӧдасны, сійӧ выльысь лэптӧ да ӧшӧдӧ бедь вылӧ. Кор став ворсысьыс шыбитас гӧгыльсӧ, ставӧн уськӧдчӧны асланыс гӧгыльясла. Коді оз удит бӧр гуны ассьыс местасӧ, лоӧ гут видзысьӧн.
НОМ Кыв. С. Поповлӧн. Муз. Г. Кочановлӧн. Шӧркодя Ывла пасьталаыс ном Зыньгӧ-горзӧ лёкысь: — Меным воны кутіс пом, Кодкӧ курччис кокӧс.
ЛИТЕРАТУРА.
- Би киньяс / Лӧсьӧдіс З. В. Шиликова. — Кӧрткерӧс, 2000.
- Грызлова А. День любящих и любимых — 14 февраля. — Обруч, 1996, № 1.
- Коми сьыланкывъяс / Лӧсьӧдіс П. Чисталёв. — Сыктывкар: Коми книжнӧй изд-во, 1984.
- Конаков Н. Д. От святок до сочельника. — Сыктывкар: Коми книжное изд-во, 1993.
- Ӧшкамӧшка. Радуга / Сост. Д. Игнатова. — Сыктывкар, 1993.
- Попов Г. И. Сьыланкывъяс чукӧр. — Сыктывкар, 1996.
- Попов Г. И. Кыдзи чужӧ сьыланкыв. — Сыктывкар, 1999.
- Русское народное творчество и обрядовые праздники в детском саду / Под ред. А. В. Орловой. — Владимир, 1995.
- Традиционная культура народа коми / Сост. Н. Д. Конаков. — Сыктывкар: Коми книжное изд-во, 1994.
- 14 февраля: Святой Валентин — покровитель влюбленных. — Курган: ОДБ, 1995.
- Чужан му. Челядьӧс велӧдысьяслы музыкальнӧй воспитание кузя отсасян пособие / Сост. С. А. Попов, Г. С. Кочанов, С. А. Носков. — Сыктывкар: Коми книжнӧй изд-во, 1990.
- Шмаков С. Нетрадиционные праздники в школе. — Москва: Новая школа, 1997.
ЮРИНДАЛЫСЬ.
л.б. Рӧштво .... 2 Валентин лун .... 9 Берба лун .... 17 Март 8-ӧд лун кежлӧ дасьтысьӧм .... 22 Космонавтика лун .... 25 Тулыс. Гажӧдчӧм .... 30 Семӧ лун .... 38 Литература .... 44
