Ворсігмоз коми кывйӧ велӧдӧм

Юкӧн небӧгысь:

Вязова Е.Н., Сизова А.В. Методические рекомендации по обучению коми языку как неродному в 1-4 классах. Сыктывкар: ООО «Анбур», 2013.

© Вязова Е.Н., 2013

© Сизова А.В., 2013

ИГРОВЫЕ ТЕХНОЛОГИИ КАК ВИД ПЕДАГОГИЧЕСКОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ

Игровая форма занятий создаётся на уроках при помощи игровых приёмов и ситуаций, которые выступают как средство побуждения, стимулирования учащихся к учебной деятельности.

Игры способствуют:

• созданию психологической готовности детей к речевому общению;
• обеспечению естественной необходимости многократного повторения ими языкового материала;
• тренировке учащихся в выборе нужного речевого варианта.

М.Ф. Стронина в своей книге «Обучающие игры на уроках английского языка» подразделяет игры на следующие категории:

• лексические игры;
• грамматические игры;
• фонетические игры;
• орфографические игры; творческие игры.

ИГРЫ В ОБУЧЕНИИ АУДИРОВАНИЮ

Цели:

• научить учащихся понимать смысл однократного высказывания;
• научить учащихся выделять главное в потоке информации;
• развивать слуховую память учащихся.

Можно проводить игры по аудированию текста, не имея ни картинок, ни рисунков, ни заранее приготовленных вопросов. Это игры на развитие аудитивной памяти. Учитель читает текст в нормальном темпе, играющие слушают. После прослушивания текста учитель предлагает записать слова, которые каждый участник игры запомнил. Затем учитель читает текст ещё раз и даёт задание - выписать группы слов и запомнившиеся фразы. После этого участники игры восстанавливают текст по памяти, пользуясь своими записями. Побеждает тот, кто наиболее точно передаст содержание текста.

Например: 2 класс с. 88, текст «Ва - озырлун».

Задание: прослушав текст, записать слова по темам: «Менам лун» и «Морт».

Большой эффект в обучении аудированию имеют командные игры, в которых после прослушивания текста члены команды составляют по содержанию текста вопросы и затем поочерёдно задают их соперникам. Побеждает та команда, которая более точно ответит на поставленные вопросы.

Особый интерес вызывают игры, в которых после прослушивания текста (желательно с большим количеством персонажей) необходимо разыграть сценку по содержанию текста. В этих играх дети демонстрируют не только свои способности к аудированию, но и свои артистические способности. Например, изучая тему «сказки» во втором классе, прочитать и разыграть сценку по сказке «Мый медчӧскыд?» с. 53.

Учащиеся, прослушав небольшой текст, основанный на знакомом материале, делают небольшие рисунки, а потом по рисункам воспроизводят текст. (2 класс, с.38, 7 упр.)

При обучении аудированию целесообразно проводить разнообразные интересные игры. В них ребёнок может проявить себя как личность, а также как член коллектива. Нет универсальных игр для обучения аудированию, но можно любое упражнение, любой текст превратить в игру. Для этого необходимо подготовить нужные аксессуары, создать атмосферу соревнования, подготовить к текстам разнообразные задания, доступные и интересные. Тексты можно использовать из учебников, дополнительных книг по коми языку. Главное, превратить элементарный текст в интересную, притягивающую ребёнка игру.

Вомысь вомӧ

Ворсӧмсӧ позьӧ нуӧдны классын. Велӧдысь корӧ 4 велӧдчысьӧс, куимыс петӧны коридорӧ, а ӧти кольӧ классӧ. Велӧдысь лыддьӧ неыджыд текст, классын ставӧн кывзӧны. Сэсся велӧдчысь висьталӧ текстсӧ коридорысь пырӧм ёртыслы. А сійӧ висьталӧ нӧшта ӧти велӧдчысьлы, кодӧс корӧны пырны классӧ, и водзӧ сідз жӧ: кывзысь ёртыс висьталӧ коймӧдыслы, а сэсся коймӧдыс нёльӧдыслы. Медбӧрын велӧдысь выльысь лыддьӧ текстсӧ. Велӧдчысьяс индӧны ӧшыбкаяссӧ, кутшӧмъясӧс вӧчисны ёртъясныс.

Кекӧначасям

Челядь сувтӧны кытшӧ. Ворсӧмсӧ нуӧдысьыс сулалӧ кытшын. Сійӧ шуалӧ гортса да вӧрса пемӧс нимъяс. Кор велӧдчысьяс кылӧны гортса пемӧс ним, кекӧначалӧны ӧтчыд, а кор вӧрса пемӧс ним - кекӧначалӧны кыкысь. Коді оз тӧдмав да торксьӧ - петӧ ворсӧмысь. Вермысьӧн лоӧ сійӧ, коді кольӧ медбӧръяӧн. Ворсӧмсӧ позьӧ нуӧдны уна тема серти.

Вогӧгӧрся кад

Велӧдысь корӧ велӧдчысьӧс висьтавны волӧн кад йылысь. Пример пыдди: тайӧ волӧн кад. Кӧдзыд. Усьӧ еджыд лым. Пӧльтӧ кӧдзыд тӧв. Кор тайӧ овлӧ? Вермӧ сійӧ, коді стӧча висьталас вогӧгӧрся кад нимсӧ.

Помав висьтсӧ

Тайӧ ворсӧмас вермасьӧны кык велӧдчысь. Велӧдӧм тема серти ӧта-мӧд бӧрсяыс висьталӧны ӧти сёрникузяӧн. Вермас сійӧ велӧдчысьыс, коді медбӧръяӧн висьталас сёрникузясӧ.

Лым мач

Кодкӧ велӧдчысьяс пиысь висьталӧ сетӧм тема серти сёрникузя, мӧд велӧдчысь нуӧдӧ сёрнисӧ водзӧ, но оз позь мӧдпӧвъёвтны медводдзаыслысь висьталӧмсӧ. Коді нинӧм оз куж висьтавны, петӧ ворсӧмысь. Тайӧ ворсӧмсӧ позьӧ нуӧдны «Сыктывкар», «Коми Республикаса каръяс», «Велӧдчӧм» да с.в. темаяс серти.

КЫВВОР ВЕЛӦДІГӦН ВОРСӦМЪЯС

ИГРЫ ПО ЛЕКСИКЕ

Могъяс: велӧдчыны сёрниӧ пыртны уна сикас лоӧмтор дырйи выль кывъяс; сӧвмӧдны сёрни; велӧдчыны мӧвпавны.

Медбӧръя шыпас

Кык чукӧр. Медводдза чукӧрсьыс ӧти велӧдчысь шуӧ кыв, мӧд чукӧрысь челядьлы колӧ мӧвпыштны да шуны тайӧ кывлӧн медбӧръя шыпассянь заводитчысь выль кыв. Пример пыдди: кок-кос-сой. Вермӧ сійӧ чукӧрыс, коді медбӧръяӧн висьталӧ кыв.

Медся шензьӧдана висьт

Челядьӧс юкны кык чукӧрӧ. Быд чукӧрлы колӧ лӧсьӧдны торъя тема серти висьт (пример пыдди: «Менам кар», «Миян школа»). Вермӧ сійӧ чукӧрыс, кодлӧн медся шензьӧдана висьтыс да этшаджык ӧшыбкаыс. Позьӧ сетны текстыслысь панассӧ, а командаясыс мед помалӧны (пример пыдди, 2 класс, 7 удж, 68 л.б.).

Мый тайӧ?

Ворсӧмсӧ нуӧдысьлӧн киас ичӧтик куд. Сэні куйлӧ тӧдтӧм предмет. Велӧдчысьяслы колӧ сетны нуӧдысьыслы тайӧ предметсӧ тӧдмалӧм могысь юалӧмъяс. Сӧмын та бӧрын сетны стӧч вочакыв: мый куйлӧ кудйын. Позьӧ ичӧт сепысӧ (мешӧкӧ) пуктавны велӧдӧм темаяслы лӧсялан предметъяс, а челядь тӧдмалӧны да шуӧны комиӧн. Чукӧрт серпас Быд чукӧрлы сетны конверт, сэні 6-сянь 12-ӧдз серпас юкӧн. Колӧ ӧдйӧ чукӧртны серпассӧ да висьтавны предмет йылысь.

Пантомима

«Менам лун» тема серти позьӧ нуӧдны пантомима. Ворсӧмсӧ нуӧдысьыс петӧ классысь, а велӧдчысьяс дасьтӧны велӧдысьӧн вӧзйӧм тема серти кутшӧмкӧ действие. Ворсӧмсӧ нуӧдысь пырӧ классӧ и сылы колӧ тӧдмавны да висьтавны комиӧн, мый петкӧдлӧ велӧдчысьыс (пример пыдди, 2 класс, 3 удж, 82 л.б.). Позьӧ тайӧ ворсӧмсӧ нуӧдны физминутка пыдди. Шуам, «пемӧсъяс» тема велӧдігӧн (тайӧ кӧч, сійӧ чеччалӧ да с.в.).

КЫВВОР ДА КЫВЛАД ВЕЛӦДІГӦН ВОРСӦМЪЯС

ИГРЫ ПРИ ИЗУЧЕНИИ ЛЕКСИКИ И ГРАММАТИКИ

Вермасьӧм

Тайӧ ворсӧмас вермасьӧны кык велӧдчысь - коді бурджыка тӧдӧ торъя тема. Ворсӧмыс заводитчӧ пудъясьӧмсянь. Медводдзаыслы колӧ сетны тема серти юалӧм, а мӧдыслы вочавидзны. Вочакывйыс кӧ стӧч, юалӧмсӧ сэсся сетӧ вочавидзысьыс. Вермасьӧмыс мунӧ сэтчӧдз, кытчӧдз ӧтиыс оз торксьы либӧ оз вермы сетны вочакыв.

Серпасасьӧм

Кывбӧръяс позьӧ велӧдны ворсӧм сорӧн. Челядьлы сетны текст да серпас сюрӧссӧ. Велӧдчысьяс лыддьӧны текстсӧ да помалӧны серпассӧ. Серпас помалӧм бӧрын велӧдысь видзӧдӧ, стӧча-ӧ велӧдчысьяс серпасалӧмаӧсь, сэсся корӧ висьтавны серпас йывсьыс.

Мый воши?

Пӧв либӧ экран вылын серпасалӧма пемӧсъясӧс. Велӧдысь тшӧктӧ куньны челядьлы синсӧ, а сэккості идралӧ (саймовтӧ) ӧти серпас. Вермысьнас лоӧ сійӧ, коді медводз висьталас, кутшӧм пемӧс вошӧма. Класс водзӧ петӧ велӧдчысь, коді лои вермысьнас, да водзӧ нуӧдӧ ворсӧмсӧ. Сьӧктӧдны ворсӧмсӧ позьӧ некымын серпас идралӧмӧн (саймовтӧмӧн).

Лыдпасъяс

Мог: вынсьӧдны «Лыдакывъяс» тема.

1. Ӧтувтны челядьӧс кык чукӧрӧ. Пӧв веськыдвылӧ да шуйгавылӧ гижны ӧтмында лыдакыв. Велӧдысь шуалӧ лыдакывъяссӧ. Быд чукӧрысь петӧ ӧти морт, аддзӧ да визьнитӧ велӧдысьӧн шуӧм лыдакывсӧ. Вермӧ команда, коді медводз визьнитас став лыдакывсӧ.
2. Велӧдчысьяслы сетны карточкаяс, кӧні гижӧма лыдакывъяс. Ӧтияслӧн лыдакывъяссӧ гижӧма лыдпасъясӧн, мӧдъяслӧн - кывъясӧн. Велӧдчысьяслӧн могыс - ӧдйӧ аддзыны ассьыныс пӧвсӧ.

Лишнӧй улӧс

Челядь сувтӧдӧны улӧсъяс (кытшӧн). Улӧсыс велӧдчысьяс серти ӧтиӧн этшаджык. Ворсӧм водзас велӧдысь висьталӧ, мый челядь вермасны пуксьыны сӧмын сэк, кор кыласны гӧгрӧс лыдпасъяс: 20, 30, 40, .... Велӧдысь шуалӧ лыдпасъяс. Кор сійӧ шуас колана лыдпас, колӧ удитны пуксьыны. Коді сёрмас, кольӧ улӧстӧг да петӧ ворсӧмсьыс. Медбӧръяӧн кольысьыс лоӧ вермысьӧн.

Тӧд вылӧ уськӧдам лыдпасъяс

Ӧтувтчыны кык командаӧ. Велӧдысь шуалӧ лыд да пӧрадок петкӧдлысь лыдакывъяс. Ӧти командаыслы колӧ шуны тайӧ лыдакывйӧдзыс сулалысь лыдпассӧ, а мӧдыслы - водзӧ локтан лыдпас (пример пыдди: велӧдысь шуӧ: дас витӧд. Медводдза командаыс вочавидзӧ: дас нёльӧд. Мӧд командаыс висьталӧ: дас квайтӧд). Быд ӧшыбкаысь командалысь босьтӧны штрап - чинтӧны ӧти балл. Вермӧ сійӧ командаыс, кодлӧн унджык лоӧ баллыс.

Коді тайӧ?

Мог: вынсьӧдны «Паськӧм» тема. Бӧрйыны нуӧдысьӧс. Сылы колӧ петны классысь. Тайӧ кадӧ бӧрйыны ӧти велӧдчысьӧс да комиӧн висьтавны-серпасавны сылысь паськӧмсӧ. Пырӧ велӧдчысь, кывзӧ кывйӧн серпасалӧмсӧ да тӧдмалӧ, код йылысь мунӧ сёрниыс.

Унджык кыв

Юксьыны кык команда вылӧ. Быд командалы колӧ шуны кыдзи позьӧ унджык кыв, медым став кывйыс заводитчис индӧм шыпассянь. Вермӧ сійӧ чукӧрыс, коді висьталас унджык кыв.

Тшыкӧм телефон

Ворсысьяс пуксьӧны кытшӧ. Ворсӧмсӧ нуӧдысь висьталӧ медводзын пукалысьыслы пеляс кутшӧмкӧ юӧр либӧ 2-3 сёрникузяа висьт. Велӧдчысьыс висьталӧ орччӧн пукалысьыслы, а сійӧ нин - сыкӧд орччӧн пукалысьыслы шӧпкӧдӧ пеляс. Кытшын медбӧръя ворсысь висьталӧ, кутшӧм юӧр кыліс.

Коді медводзын

Велӧдчысьяс сувтӧны ӧти радӧ. Велӧдысь шыбитӧ мачсӧ велӧдчысьлы да рочӧн шуӧ кыв. Велӧдчысь бӧр сетӧ мачсӧ да вочавидзӧ комиӧн. Тадзи быдӧн пырӧдчӧ ворсӧмӧ. Велӧдчысь шуӧ кӧ кывсӧ стӧча, вӧчӧ ӧти воськов водзӧ. Коді медводз воас велӧдысь дорӧдз, сійӧ лоӧ вермысьӧн.

Корсь кывъяс

Велӧдысь гижӧ пӧв вылӧ уна шыпаса кыв (катшасин, ӧшкамӧшка, рӧмпӧштан да с.в.). Велӧдчысьяс сетӧм кад коластӧн аддзалӧны тайӧ кывйын выль кывъяс. Вермӧ сійӧ велӧдчысьыс, коді аддзас медуна выль кыв. Пример пыдди, катшасин кывйысь позьӧ артмӧдны татшӧм кывъяс: катша, син, тшак, кан, сак, нитш, сик.

Ӧти кывйӧн

Велӧдысь сетӧ челядьлы ӧти тема серти кыв чукӧра карточкаяс. Велӧдчысьяслӧн мог - индыны кывъясыслы ӧтувъя ним. Пример пыдди: пыста, сизь, сюзь - войвылын тӧвйысь лэбачьяс; маръямоль, вижъюр, пӧлӧзнича - дзоридзьяс).

Паськӧдӧм сёрникузя

Ворсӧны кыкӧн, ӧтиыс висьталӧ дженьыд сёрникузя. Мӧд велӧдчысьыс тайӧ сёрникузя дорас содтӧ кыв либӧ кывъяс, артмӧ паськӧдӧм сёрникузя. Пример пыдди: Нывка ворсӧ. Нывка ворсӧ аканьӧн. Нывка ворсӧ аканьӧн чойыскӧд.

Лӧсьӧдны серпас серти висьт

Пӧв вылын либӧ экранын некымын серпас. Велӧдчысьяслы колӧ пуктыны серпасъяссӧ ӧта-мӧд бӧрсяыс, сэсся лӧсьӧдны некымын сёрникузя, сы бӧрын артмӧдны текст. Татшӧм уджыс отсалӧ висьтавны текстсӧ ас кывйӧн.

Вит кывберд

Быд велӧдчысь гижӧ карточкаӧ вит кывберд, кутшӧмъяс серпасалӧны асьсӧ сійӧс. Велӧдысь чукӧртӧ карточкаяссӧ да лыддьӧ. Челядьлӧн мог - тӧдмавны, код йылысь гижӧма.

Радейта - ог радейт

Быд ворсысь бӧрйӧ кык серпас, ӧти карточкаас серпасалӧма, мый сійӧ радейтӧ, а мӧдас - мый оз радейт. Сэсся серпасъяссӧ петкӧдлӧ класс водзын. Пример пыдди: гортын серпасавны лист ӧтар бокас сійӧс, мый велӧдчысь радейтӧ, а мӧдар бокас - мый сылы абу сьӧлӧм сертиыс.

Ёрт йылысь кыв

Ворсысьяс гижӧны ассьыныс овсӧ да нимсӧ кабалаӧ, сэсся листъяссӧ чукӧртӧны. Велӧдысь выльысь разӧдӧ листъяссӧ, а ворсысьяс гижӧны тайӧ кабалаас сійӧ морт йывсьыс, кодлысь ним-овсӧ гижӧма сэтчӧ. Велӧдысь чукӧртӧ кабалаяссӧ да класс водзын лыддьӧ велӧдчысьяслысь гижӧдъяс.

5 кыв

Ворсӧны кык команда. Быд командаысь петӧ ӧти морт. Сигнал бӧрын найӧ вӧчӧны 5 воськов, быд воськов вӧчигӧн шуӧны вӧзйӧм тема серти («Лэбачьяс», «Вӧрса озырлун» да с.в.) кыв.

Светофор

Велӧдчысьяс сувтӧны кытшӧ. Ворсӧмсӧ нуӧдысь шуалӧ комиӧн рӧм петкӧдлысь кывъяс. Челядь петкӧдлӧны тайӧ рӧмсӧ асланыс паськӧмысь. Абу кӧ татшӧм рӧмыс, велӧдчысь пуксьӧ ас местаӧ.

Эн вуграв

Велӧдысь юалӧ, пример пыдди: «Коді тайӧ? Мый тайӧ?» и шуалӧ кывъяс: пон, кань, мӧс, ... . Лӧсявтӧм кыв кылӧм бӧрын колӧ лэптыны ки. Коді вуграліс (эз удит), лӧсьӧдӧ тайӧ кыв отсӧгӧн сёрникузя.

Ме мӧвпала

Ворсӧны кык команда. Быд команда дзебӧ кутшӧмкӧ предмет. Велӧдысьӧн тшӧктӧм серти ворсысьяс мышку сайтіныс сетӧны предметсӧ ёрта-ёртныслы. Велӧдысь сетӧ сигнал, и та бӧрын предметсӧ водзӧ оз нин сетны. Кыкнан командасьыс петӧ морт и тӧдмалӧ сылы паныд сулалысь командаӧ пырысь велӧдчысьяс пиысь код дорын предметыс. Велӧдчысь индӧ морт вылӧ да шуӧ: «Ме чайта, ме думысь, ...».

Кутшӧм рӧма предметыс

Пызан вылын чачаяс. Велӧдчысь видзӧдалӧ найӧс ӧти-кык здук, сэсся бергӧдчӧ мышнас да вочавидзӧ ёртъяслӧн юалӧмъяс вылӧ: «Кутшӧм рӧма ... ?»

Кок туй

Джоджӧ пукталӧма кок туйяс. На вылӧ гижалӧма лыдпасъяс. Велӧдчысьяс тувччалӧны ӧта-мӧд бӧрсяыс кок туйясас да гораа шуӧны лыдпасъяс. Велӧдчысь торксяс кӧ, сылы ковмас заводитны выльысь.

Артмӧд лыдпас

Ворсӧны кык команда. Кыкнан командаыслӧн карточкаяс - 0-сянь 9-ӧдз. Ворсӧмсӧ нуӧдысь шуӧ 345. Командаясын ворсысьяслы колӧ ӧдйӧ лэптыны карточкаяс, медым артмис 345. Кутшӧм команда ӧдйӧджык тэчас лыдпассӧ, босьтас 1 балл. Сетны позьӧ артавны пример: 35 + 25 = 60.

Кымынӧд час

Велӧдысь пуктӧ часі вылӧ кад да сетӧ юалӧм: «Кымынӧд час?» Стӧча висьталысь велӧдчысьыс часі циферблат вылӧ пуктӧ выль кад да юалӧ мукӧдыслысь: «Кымынӧд час?»

Горш Катшыс

Горш Катшыс мырддьӧ челядьлысь велӧдчан небӧг либӧ тетрадь да с.в. Да шуӧ: «Тайӧ менам небӧгыс». Челядь вочавидзӧны: «Абу, тайӧ менам небӧгыс».

Инды кывсӧ стӧча

Водзвыв колӧ лӧсьӧдны карточкаяс кык чукӧрӧ. Ӧти чукӧрас гижӧма сӧмын эмакывъяс, а мӧдас - сӧмын кывбердъяс. Карточкаяссӧ сетны колӧ командаяслы. Медводдза командаыс лыддьӧ кывбердъяс, а мӧдыслы колӧ вайӧдны сы дорӧ стӧч эмакыв. Тадзи позьӧ ворсны паныд да матын вежӧртаса кывъясӧн.

Лӧсьӧд мойд

Лӧсьӧдны мойд либӧ висьт. Торъя кабалаӧ гижны текстысь эмакывъяс, кадакывъяс, кывбердъяс, кывбӧръяс. Карточкаяссӧ дзугны. Велӧдчысьяс ӧтувтчӧны чукӧръясӧ: 1 команда бӧрйӧ эмакывъяс, 2 - кадакывъяс, 3 - кывбердъяс, 4 - кывбӧръяс. А сэсся велӧдчысьяс тайӧ кывъяс отсӧгӧн лӧсьӧдӧны мойд либӧ висьт.

Супер-секретар

Велӧдысь унаысь (8-10-ысь) ньӧжйӧ лыддьӧ текст. Бӧръя сёрникузясӧ лыддьӧм бӧрын пыр жӧ заводитӧ лыддьыны текстсӧ выльысь да с.в. Лыддьыны колӧ дугдывтӧг, костъяс вӧчавтӧг. Велӧдчысьяслы тайӧ каднас колӧ гижны став сёрникузясӧ тетрадьӧ. Вермысьӧн лоӧ сійӧ, коді медся ӧдйӧ да стӧча гижас текстсӧ.

ФОНЕТИКА ВЕЛӦДІГӦН ВОРСӦМЪЯС

ИГРЫ ПРИ ИЗУЧЕНИИ ФОНЕТИКИ

Мог: велӧдчыны стӧча шуавны аффриката, небыд согласнӧя, ӧ шыа кывъяс.

Кывзы колана шы

Быд велӧдчысьлӧн парта вылас сигнальнӧй карточкаяс, кытчӧ гижӧма [дз, дж, тш] шыяс. Велӧдысь шуалӧ кывъяс, кӧні паныдасьӧны тайӧ шыясыс. Челядьлы колӧ лэптыны колана карточка. Колана шы кылӧм бӧрын позьӧ кекӧначавны.

Аукцион

Ворсӧны кык команда. Ӧти командаыс ньӧбӧ, пример пыдди, дз шыпаса кывъяс, а мӧд командаыс - дж шыпаса кывъяс. Та бӧрын велӧдысь ӧдйӧ петкӧдлӧ дж да дз шыпаса кывъяс (дзоридз, ӧдзӧс, кодзув, джадж). Командаяслы колӧ ӧдйӧ «ньӧбны» кывъяссӧ. Ньӧбигӧн шуны: «Ме ньӧба ...». Медводдза места босьтӧ сійӧ командаыс, кодлӧн чукӧрмас медуна кыв.

Пышкай

Ворсӧм нуӧдысьӧс бӧрйӧны пудъясьӧмӧн. Сійӧ петӧ пӧв дорӧ да сувтӧ класслы мышкӧн. Велӧдчысьяс ӧтлаын лыддьӧны ичӧт кывбур, на пиысь ӧти нявӧстӧ. Ворсӧм нуӧдысьлы колӧ тӧдмавны нявӧстысьсӧ.
Миян гажа сад йӧрӧ
Локтіс пышкай да сьылӧ:
«Пышкай, пышкай, эн вуграв -
Коді нявӧстас, тӧдмав».

Тупӧсь нянь

«Чужан лун» тема велӧдігӧн позьӧ ворсны «тупӧсь няньысь». Велӧдчысьяс сувтӧны кытшӧ да бӧрйӧны именинникӧс. Сійӧ сувтӧ кытш шӧрӧ. Гӧсьтъяс ветлӧдлӧны сы гӧгӧр да сьылӧны:
Кыдзи ... чужан лунӧ
Ми пӧжалім тупӧсь нянь,
Тупӧсь нянь, тупӧсь нянь,
Эта судта, эта ляпкыд.
Эта пасьта, эта оттӧм.
Тупӧсь нянь, тупӧсь нянь,
Коді муса - сійӧ шань.

Кекӧнач

«Мортлӧн ортсыыс» тема велӧдігӧн позьӧ ворсны «Кекӧнач», «Ичӧтик пышкай» ворсӧмъясӧн.

Кекӧнач, кекӧнач!	(хлопаем в ладошки)
Ыджыд мамыс ломтіс пач.	(показать печку)
Пуӧ дзоля мортлы рок,	(по ладошке крутить пальцем)
Шуӧ, гӧсьтитны пӧ лок.	(рукой зазываем в гости)
Кекӧнач, кекӧнач!
Видлам лэбны ми вот тадз:	(машем ручками)
Кекӧ лэбис, лэбис, лэбис,
Сэсся вылӧ, вылӧ лыбис,	(поднимаем руки)
Зарни туглы юр вылас	(положить руки на голову)
Шлыв пуксис.	(погладить себя по голове)

Ичӧтик пышкай

Велӧдчысьяс сулалӧны кытшын да сьылӧны. Ӧти велӧдчысь сулалӧ кытш шӧрын да петкӧдлӧ ассьыс ортсы юкӧнъяс, мый йылысь кылӧ ёртъяслӧн сьыланкывйысь. Сійӧ кӧ петкӧдліс ставсӧ стӧча, то бӧрйӧ ас местаас мӧдӧс. Торксис кӧ, ёртъясыс бӧрйӧны ворсӧдысьӧс.

Ичӧтик пышкайлӧн кынӧмыс висьӧ.
- Кӧн ветлін, кӧн ветлін, ичӧтик пышкай?
Ичӧтик пышкайлӧн кокыс доймӧ.
- Кӧн ветлін, кӧн йӧктін, ичӧтик пышкай?
Ичӧтик пышкайлӧн киыс висьӧ.
- Кӧн ветлін, кӧн йӧктін, ичӧтик пышкай?
Ичӧтик пышкайлӧн юрыс висьӧ.
- Кӧн ветлін, кӧн йӧктін, ичӧтик пышкай?
Ичӧтик пышкайлӧн синмыс висьӧ.
- Кӧн ветлін, кӧн йӧктін, ичӧтик пышкай?
Ичӧтик пышкайлӧн пельыс висьӧ.
- Кӧн ветлін, кӧн йӧктін, ичӧтик пышкай?
Ичӧтик пышкайлӧн пиньыс висьӧ.
- Кӧн ветлін, кӧн йӧктін, ичӧтик пышкай?

Катша рок...

Лыд петкӧдлысь лыдакыв велӧдігӧн позьӧ ворсны «Катша рок ...», «Чуньяс» ворсӧмъясӧн. Кывбур сюрӧссӧ петкӧдлыны действиеяс пыр.

Катша рок пуис, пуис, пуис.	(на ладошке крутить пальцем)
Ӧти видліс,	(поднести ко рту ложку)
Мӧд солаліс,	(взять щепотку соли, посолить)
Коймӧд гудраліс,	(помешать пальцем)
Нёльӧд паньыштіс,	(поднести ложку ко рту)
Витӧдыслы эз тырмы.	(развести руки)
Зэрмис да,
Кобулӧ тюр пырис.	(руки скрестить над головой и присесть).

Чуньяс

Чуньяс менам унмовсисны,
Кулак пытшкӧ дзебсялісны.
Ӧти, кык куим, нёль.
Лыддьы выльысь - прӧверит.

Пашӧ пиӧ...

Кык велӧдчысь ворсӧны В. И. Лыткинлысь кывбур. Сійӧс позьӧ петкӧдлыны соссяна кадакывъяс велӧдігӧн.

- Паша пиӧй, чеччы, чеччы!
- Чечча, но ог мыссьы.
- Паша пиӧй, мыссьы, мыссьы!
- Мысся, но ог пасьтась.
- Пиӧй, пиӧй, пасьтась, пасьтась!
- Пасьтася, но ог кӧмась.
- Пиӧй, пиӧй, кӧмась, кӧмась!
- Кӧмася, но ог мун.
- Пиӧй, пиӧй, мун, мун!

РОЛЬЯС СЕРТИ ВОРСӦМ

Рольяс серти ворсӧм - тайӧ ӧтпырйӧ сёрнитан, ворсан да велӧдчан удж. Татшӧм ворсӧмъясын челядь велӧдчӧны уджавны, отсасьны ёрта-ёртлы, кутчысьны быд сикас уджӧ, овны ас мывкыдӧн, корсьны сьӧкыдлунысь петан туй.

Рольяс серти ворсӧмъяс юксьӧны кык пельӧ:

• видзӧдана (контролируемая игра);
• ас кежысь мӧвпыштана (свободная игра).

Рольяс серти видзӧдана ворсӧмсӧ тэчӧма ёрта сёрни либӧ жӧ текст серти. Ас кежысь мӧвпыштана ворсӧмын велӧдчысьяс асьныс бӧрйӧны колана кыв чукӧр. Велӧдысь сетӧ тема, сэсся корӧ лӧсьӧдны ворсӧм. Пример пыдди, «Тӧдмасьӧм» тема вылӧ вӧвлӧмторъяс:

1. Видза олан, дона ёрт!
2. Висьтала аслам ёрт йылысь.
3. Висьтала ас йылысь.

Пантомима

Ворсӧны кыкӧн. Босьтӧны карточка, кытчӧ гижӧма ёрта сёрни. Ворсысьяс сетӧм сёрнисӧ петкӧдлӧны пантомима отсӧгӧн. Видзӧдысьяслӧн мог: гӧгӧрвоны, мый йылысь мунӧ сёрниыс, да висьтавны та йылысь.

Вӧлі кӧ эськӧ ме...

Велӧдысь корӧ ворсысьясӧс пуктыны асьнысӧ тӧдчана актёр, гижысь, веськӧдлысь пыдди, ыджыдджыкӧн асланыс арлыдысь да висьтавны, кутшӧмӧн эськӧ найӧ вӧліны, мый вӧчисны.

Куим сёрникузя

Велӧдысь нуӧдӧ аудирование, а сэсся тшӧктӧ шӧр мӧвпсӧ висьтавны куим сёрникузя отсӧгӧн. Вермӧ сійӧ, коді стӧча вӧчас уджсӧ.

Позьӧ босьтны «Би кинь» журналысь текст, лыддьыны, а сэсся корны шӧр мӧвпсӧ висьтавны куим сёрникузяӧн.

Тайӧ уджыс велӧдӧ лыддьысьны да гӧгӧрвоны текстъясысь шӧр мӧвпсӧ.

Кодлӧн шондіыс югыдджык?

Велӧдчысьяс ӧтувтчӧны кык чукӧрӧ. Быд чукӧрысь велӧдчысьяс ӧта-мӧд бӧрсяыс петӧны да висьталӧны пышкай йылысь сёрникузя да пӧв вылын серпасалӧм гӧгыль дорӧ рисуйтӧны шонді югӧр. Вермӧ сійӧ чукӧрыс, кодлӧн унджык лоӧ шонді югӧрыс.

Гажа серпасасьысьяс

Ворсӧны кык чукӧр. Ворсӧмсӧ нуӧдысь шуалӧ вывтыр юкӧнъяс: син, кок, ныр, юр, пель, ки, вом. Чукӧрысь ӧти велӧдчысь куньса синмӧн серпасасьӧ. Кутшӧм чукӧрысь велӧдчысьыс серпасалас 7 балл вылӧ, сылӧн чукӧрыс и вермас.

Вогӧгӧрся кад

Велӧдысь корӧ ӧти велӧдчысьӧс висьтавны вогӧгӧрся кад йылысь. Пример пыдди: Тайӧ волӧн кад. Кӧдзыд, усьӧ лым, пӧльтӧ кӧдзыд вой тӧв. Кор тайӧ овлӧ?

Вермас сійӧ, коді стӧча висьталас вогӧгӧрся кадсӧ. (Сёрникузялӧн лыдыс быд классын разнӧй. Тайӧ ворсӧмсӧ позьӧ нуӧдны и мукӧд тема велӧдігӧн).

Помав висьтсӧ

Кык велӧдчысь сёрнитӧны велӧдӧм тема серти, ӧтиыс заводитӧ, мӧдыс висьталӧ мӧд сёрникузя. Коді висьталас сёрникузясӧ медбӧрын, сійӧ лоӧ вермысьӧн.

«КОМИ КЫВ» НЕБӦГӦ ПЫРТӦМ ВОРСӦМЪЯС

Медводдза классын ворсӧм лоӧ кыв сӧвмӧдӧмын медшӧр уджӧн. Войт - небӧгын шӧр герой. Челядь тӧдмасьӧны сыкӧд, сёрнитӧны, серпасалӧны.

Велӧдӧм кывъяс вынсьӧдӧм могысь вӧзъям доминоӧн ворсӧм. Тайӧ ворсӧмсӧ позьӧ нуӧдны лексика юкӧнысь темаяс велӧдігӧн. Позьӧ ворсны не сӧмын классын, но и гортын. Примерсӧ петкӧдлӧма 1 класса небӧглӧн 16 л.б. вылын.

Мӧдӧд класса небӧглӧн 103 л.б. вылын вӧзйӧма вӧчны «Вогӧгӧрся кад» тема серти домино.

Инсценируйтны, ворсны, петкӧдлыны действиеяс отсӧгӧн сёрни мунӧмсӧ вӧзъям неыджыд кывбуръяс серти. (30 л. б., 20-21 л.б.)

Пример пыдди: «Пышкай» ворсӧмын позьӧ вежны кывъяссӧ да вынсьӧдны велӧдӧм кывъяс.

Медводдза класс

Тема	Лист бок	Ворсӧм сюрӧс	Пасйӧд
Тӧдмасьӧм	7, 12	— Видза оланныд! Ме Войт. А тэ коді? — Ме Настук. Нывка. — Ме Миша. Зонка. Велӧдчысьяс сулалӧны кык кытшын. Ӧти кытшын сулалысь челядь юасьӧны, а мӧд кытшын сулалысьяс вочавидзӧны.	Кужны: юасьны, вочавидзны.
Тӧдмасьӧм	13, 28	— Ме часі. Тіч-точ, тіч-точ. А тэ коді? — Ме мазі. ЗЗЗЗЗЗЗЗЗ-ЗЗ-З. — А тэ коді? — Ме шонді. Шонта, шонта. А тэ коді?	Действие отсӧгӧн петкӧдлыны велӧдысьӧн вӧзйӧм предмет, шуавны чорыд согласнӧй шыяса кывъяс.
Чачаяс	30, 20-21	— Тайӧ акань? —Абу. — Тайӧ кӧч? — Да, тайӧ кӧч.	Тӧдмавны чачалысь нимсӧ соссяна да эскӧдана кывъяс отсӧгӧн.
	38	Миян гажа сад йӧрӧ Локтіс пышкай да сьылӧ. Пышкай, пышкай, эн вуграв, Коді шуас, тэ тӧдмав.	Кужны ворсӧм отсӧгӧн вынсьӧдны велӧдӧм кывъяс.
Менам горт	42	— Тайӧ менам керка. — Тэнад керкаыд важ? — Абу, сійӧ выль. — Тэнад керкаыд ичӧт? — Менам керка ыджыд.	Кужны сёрнитны ас керка йылысь. Позьӧ серпас серти либӧ фотография серти.
Гортса пемӧсъяс.	45	— Коді тайӧ? — Тайӧ кань. — Тайӧ пон.	Кужны тӧдмавны пемӧссӧ действие серти (ӧти велӧдчысь петкӧдлӧ, а мукӧдыс тӧдмалӧны).
Пасъяс серти тӧдмавны предмет, действие, рӧм.	59, 62	— Тайӧ коді? — Нывка, мам, пӧч ... — Тайӧ мый? — Мач, чача, керка... — Кутшӧм? — Ыджыд, гӧрд, ичӧт... — Мый вӧчӧ? — Ворсӧ, мунӧ, сулалӧ ...	Пасъяс серти велӧдчысьяс корсьӧны вочакыв (велӧдӧм темаяс серти).
Сёян-юан.	70	— Бур лун! — Видза оланныд! — Мый тэ сёян талун? — Ме сёя рок да еджыд нянь. — Мый юан? — Ме юа сок. Висьтавны «керка» тема вылӧ 5 шыпаса кывъяс: Керка, ӧшинь, ӧдзӧс, пызан, диван...	«Кафеын», «Лавкаын» ворсӧмъяс. Вынсьӧдны велӧдӧм кывъяс.
Поводдя.	79	Рок, шыд, ... «Кӧдзыд али шоныд» — Талун кӧдзыд али шоныд? — Кӧдзыд. — Гожӧмнас кӧдзыд али шоныд? — Шоныд.	Вынсьӧдны велӧдӧм темаяс серти кывъяс. Кужны бӧрйыны колана кыв: кӧдзыд али шоныд.

Мӧд класс

Тема	Лист бок	Ворсӧм сюрӧс	Содтӧд пасйӧд
Тӧдмасьӧм.	7	«Да либӧ абу» — Тэ нывка? — Тэ зонка? — Тэ Войт?	«Да либӧ абу» ворсӧмын вынсьӧдны тӧдӧмлун. Вочавидзны ӧти кывйӧн.
	8 (11ʼ удж серти)	«Мый дзебсьӧма?»	Петкӧдлӧм серти дзебны таблицаӧ кывъяс, сёрникузяяс.
Школаын.	20	«Да либӧ ог» — Тэ кужан лыддьысьны? — Да. — Тэ кужан гижны?	Вынсьӧдны кадакывъяс. Гӧгӧрвоны да вочавидзны ӧти кывйӧн.
Ми ворсам.	30	«Пышкай» ворсӧм.	Ворсӧмӧ пыртны сёрни, лыддьысянкыв.
	32	«Ошкӧ-бабӧ»	Челядь сувтӧны кытшӧ, бӧрйӧны ошкӧс. Ветлӧдлӧны сы гӧгӧр да шуалӧны кывъяс.
Менам горт.	42	«Ме аддза...» ворсӧм. —Ме аддза пӧв. — Ме аддза улӧс. — Ме аддза ӧдзӧс.	Велӧдчысьяс пукалӧны кытшын да висьталӧны предметъяс, кутшӧмъясӧс аддзӧны. Оз позь шуны ӧтиторсӧ кыкысь.
Пемӧсъяс.	51	«Шыр да кань» ворсӧм. — Ме кань. Лыддя дасӧдз да котӧрта шыр бӧрся.	Ворсны позьӧ ывлаын либӧ перемена дырйи. Ворсӧм водзын пудъясьны.
Вогӧгӧрся кад. Поводдя.	55	«Телемост» ворсӧм. — Видза оланныд. Сёрнитӧ Сыктывкар. Талун тӧдмалам миян каръясын поводдя йылысь.	Велӧдчысьяс ӧтувтчӧны чукӧръясӧ да юасьӧны ӧта-мӧдныслысь поводдя йылысь.
	104	«Медся сюсь» — Вогӧгӧрся кадыс кымын? — Кутшӧм кадӧ чужан луныд?	Позьӧ бӧрйыны кажитчана кар, страна. Могыс — вынсьӧдны тӧдӧмлун.
Сёян-юан.	69	«Сёянінын», «Кафеын» — Бур лун! — Видза оланныд! — Мый тэ сёян? — Меным колӧ юмов пирӧг да сок. — Со пирӧг да сок. Нянь да сов!	Сёрниӧ пыртны вежавидзана кывъяс.
Паськӧм.	76	«Т шыпаса кывъяс» — Кутшӧм кӧм кӧмалан гортын? — Тяпи. — Мый кӧмалан гуляйтны петігӧн? — Тупли.	Велӧдчыны тема серти шуны колана кыв.
Морт.	89	«Ичӧтик пышкай»	Бӧрйӧны пудъясянкыв отсӧгӧн пышкайӧс. Сійӧ петкӧдлӧ висян места.

Коймӧд класс

Тема	Лист бок	Ворсӧм сюрӧс	Содтӧд пасйӧдъяс
Менам котыр.	11	«Куим шыа кывъяс»	Вынсьӧдны тема серти велӧдӧм кывъяс.
	14	«Телемост» Челядь ӧтувтчӧны кык чукӧрӧ да юасьӧны ӧта- мӧдлысь.	Кужны сетны юалӧм да вочавидзны.
Ар.	24	«Лэбалӧ, оз» Ворсны сулалӧмӧн. — Самолёт лэбалӧ? — Лэбалӧ. — Жонь лэбалӧ? — Лэбалӧ. — Ӧшинь лэбалӧ?	Велӧдчысьяс бӧрйӧны лыддьысянкыв отсӧгӧн предмет пуалысьӧс. Предметыс лэбалӧ кӧ, челядь киясӧн ӧвтчӧны. Оз кӧ лэбав, оз ӧвтчыны.
Школа. Велӧдчанін.	31	«Ог, он, оз» — Тэ велӧдчан сӧмын «вит» вылӧ? — Ог. — Урок дырйи ёртыд сёрнитӧ телефон пыр? — Оз.	Кужны вочавидзны ӧти кывйӧн.
Ворсӧмъяс.	34	«Чача тӧдмалӧм» — Руд либӧ еджыд рӧма, кузь пеля. — Тайӧ кӧч.	Тӧдмавны признак серти чачасӧ либӧ предметсӧ.
Менам оланін.	35	«Да либӧ абу» — Гортад куим вежӧс? — Да. — Керкаад вит ӧшинь? — Абу.	Кужны вочавидзны ӧти кывйӧн.
Гортса да вӧрса пемӧсъяс.	45	«Пемӧс да лэбач нимъяс».	Корсьны тема серти кывъяс. Артмӧдны аслыныс татшӧм ворсӧм.
Тӧв. Выль во.	51	«Ми — кодзувъяс» — Ме аддза коз, сулалӧ Кодзыд пӧль дорын Лымныв. — Ме аддза: челядь ислалӧны даддьӧн.	Мӧвпыштны челядьлы, мый найӧ кодзувъяс либӧ лым чиръяс и вылісянь унатор аддзӧны.
	54	«Кодлӧн пельыс медсюсь?»	Велӧдысь либӧ велӧдчысь чӧла висьталӧны сёрникузя, а челядь шуӧны стӧча.
Менам лун.	64	«Аддзы ин».	Корсьны колана кывъяслысь инсӧ. Артмӧдны кывбур.
	67	«Коді медводз?» Кык велӧдчысь шуалӧны лыдакывъяс. Кодыс помалас водзджык, сійӧ бӧрйӧ мӧдӧс да бара вермасьӧны.	Стӧча шуавны лыдакывъяс.
Паськӧм.	73	«Лишнӧй кыв».	Аддзыны лишнӧй кывъяс. Артмӧдны аслыныс татшӧм сяма ворсӧм.
Ме да менам ёртъяс.	81	«Вуджӧдчысь».	Кужны стӧча висьтавны рочӧн ӧта-мӧдлы.
	83	«Йӧлӧга».	Шуавны ёрт бӧрысь юалӧмсӧ да вочакывсӧ.
	84	«Тшыкӧм телефон».	Ӧтувтчыны кык чукӧрӧ. Кыкнан чукӧрыслы шуны кыв, кывтэчас. Кутшӧм чукӧрысь медбӧръя мортыс шуас стӧча, сылы балл.
	85	«Коді медуна? Сетны кывъяс: козин, поводдя, велӧдчанін да с.в.	Артмӧдны шыпасъяссӧ местанас вежлалӧмӧн выль кывъяс.
Морт да сылӧн дзоньвидзалун.	97	«Коді тайӧ?» Сюся кывзыны да тӧдмавны ёртӧс.	Тӧдмавны сёрнитысьсӧ гӧлӧс сертиыс.
	100	«Выль кывъяс».	Артмӧдны выль кывъяс

Нёльӧд класс

Тема	Лист бок	Ворсӧм сюрӧс.	Содтӧд пасйӧдъяс.
Тӧдмасям да ёртасям.	8	«Тӧдмав нимсӧ» — Ӧльӧш. — Ме чайта, Алексей.	Ӧти морт висьталӧ нимсӧ комиӧн, а мӧд — рочӧн.
Тайӧ менам керка...	21	«Шыр да кань» — Шырӧ, шырӧ, вай мен пельӧс.	Аддзыны керка пельӧс. Вынсьӧдны ворсӧмын керка юкӧн нимъяс.
Тӧвся гажлунъяс.	55	«Ема-баба, вӧтӧд!» Челядь бӧрйӧны ас пиысь ёмаӧс, быд ногыс дӧзмӧдӧны, а сэсся пышйӧны. Ёма найӧс куталӧ.	Пудъясьны да ворсны.
Пасьтасям да кӧмасям.	81	«Кутшӧм сійӧ?» Признак серти тӧдмавны паськӧм.	Вынсьӧдны «Паськӧм» тема серти кывъяс.
Ме да менам ёртъяс.	86	«Вежӧра морт».	Кужны ӧта-мӧдлы сетны юалӧмъяс.
Коми му.	112	«Артмӧд кывъяс».	«Чужан му» тема серти артмӧдны кывъяс.