Коми кыв рочьяслы (2-ӧд класс, 2011)

Материал из Велӧдам коми кыв
Версия от 14:11, 15 йирым 2017; Ӧньӧ Лав (сёрнитанін | чӧжӧс)
(разн.) ← Предыдущая | Текущая версия (разн.) | Следующая → (разн.)

Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв : 2 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар : Анбур, 2011.

Е. Н. ВЯЗОВА, А. В. СИЗОВА

КОМИ
КЫВ

2ʼ класса челядьлы комиӧн сёрнитны
велӧдчан небӧг

Мӧд петас

Вынсьӧдіс
Коми Республикаса йӧзӧс велӧдан
министерство

Анбур
Сыктывкар
2011
Велӧдчан небӧгсӧ дасьтӧма
Коми Республикаса велӧдчӧм сӧвмӧдан институтын
Велӧдчан небӧгсӧ серпасаліс М. Ф. Беллон
ОТСАСЯН ПАСЪЯС:
выль тема — новая тема
кывкуд — словарь
сёрни — диалог
вӧч содтӧд удж — дополнительное упражнение
тӧдмав — отгадай
велӧд — выучи
босьт тӧд вылад — запомни
ворсам — поиграем
паныд вежӧртаса кыв — антоним
слова, отвечающие на вопросы кто? что? (коді? мый?)
слова, отвечающие на вопрос что делать? (мый вӧчны?)
слова, отвечающие на вопросы какой? какая? какое? какие? (кутшӧм?)
слова, отвечающие на вопросы где? куда? (кӧні? кытчӧ? кытысь?)
слова, отвечающие на вопрос когда? (кор?)
утвердительные слова, да (да)
отрицательные слова, нет (абу, ог, оз)

1–4. ТӦДМАСЬӦМ.

арӧс — лет
артмӧдны — образовать
ас йывсьыд — о себе
гижны — писать
ёль — лесной ручей
ёрт — друг
кыв — слово, язык
кывбур — стихотворение
кымын? — сколько?
кызь — двадцать
лыддьыны — прочитать
лыдпас — число
ним — имя
серпас — картина, рисунок
тэнад — у тебя
тэнӧ — тебя
чолӧм — привет
Ылі вӧрын, парма шӧрын,
Сёльгӧ-ворсӧ муса ёль.
Ёртасьӧны сыкӧд войтъяс,
Коз да пожӧм коль.
— Чолӧм, ёрт! Ме ичӧт Войт.
— Чолӧм! Кыдзи олан?
— Ола бура. А тэ кыдзи?
— А ме школаӧ со вои.
— Велӧдчыны кутан бура?
— «4» да «5» вылӧ. Ме ӧд юра.
1ʼ удж Лыддьы кывбурсӧ.

Видза олан, дона школа!
Видза олан, муса класс!
Миян тіянысь зэв ёна
Ставлӧн бырӧма нин гаж.

В. Ширяев
— Видза олан!
— Видза олан!
— Кыдзи тэнӧ шуӧны?
— Менӧ шуӧны Коляӧн.
— А тэнӧ кыдзи шуӧны?
— Менӧ шуӧны Дашаӧн.
— ...
менӧ — меня
тэнӧ — тебя
менам ним + ӧй
тэнад ним + ыд
2ʼ удж. Сёрнит тадзи.

— Кыдзи тэнад нимыд?
— Менам нимӧй Ваня.
— А тэнад кыдзи нимыд?
— Менам нимӧй Степан.
— Кымын арӧс тэныд?
— Меным ӧкмыс арӧс.
— А кымын арӧс тэныд?
— Меным дас арӧс.
Кымын? — Сколько?
ді
3ʼ удж. Лыддьы слогъясӧн.

Му-ні вӧр-ті.
Со и ді.
Лэ-бӧ ма-зі:
Зі-зі-зі.

Вӧч зарядка кывбур серти.
і — ді зі лі ні сі ті
4ʼ удж. Лыддьы кывъяссӧ да серпасав.

Шонді, часі, мазі, ді, тасьті.

Мый ӧткодьыс тайӧ кывъясас? (Найди сходство в этих словах.)
5ʼ удж. Лыддьы. Висьтав ас йывсьыд.

Менам эм ёрт. Сійӧс шуӧны Андрейӧн, а комиӧн — Ӧньӧ. Сылы дас арӧс, меным ӧкмыс. Ми — бур ёртъяс.
6ʼ удж. Лыддьы да сёрнит тадзи ас йывсьыд.

Менам нимӧй Маша. Меным кӧкъямыс арӧс. Ме ола Кулӧмдінын.
7ʼ удж. Артмӧд 4 кыв.

н, м, и
н, а, в, ы, к
з, а, н, о, к
ё, т, р
Висьтав «Да» либӧ «Абу».

— Тэ нывка?
— ...
— Тэ зонка?
— ...
— Тэ Войт?
— ...
8ʼ удж. Висьтав лыдпасъяс ӧ шыпас вылӧ.

1 5 9 10 8
2 4 3 6 7

Лыддьы кызьӧдз.

11 — дас ӧти
12 — дас кык
13 — дас куим
14 — дас нёль
15 — дас ...
16 — дас ...
17 — ... ...
18 — ... ...
19 — ... ...
20 — кызь
9ʼ удж. Артмӧд кывъяс анбур серти.

1,20,18,21;
27,6,14,35,5,32;
28,17,16,5,11
7,20,22;

Отсӧг: 1,20 — ар.
10ʼ удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1. Кымын нывка тіян классын?
2. Кымын зонка?
3. Кымын ӧдзӧс классын?
4. Кымын шыпас ӧдзӧс кывйын?
5. Кымын шы ӧдзӧс кывйын?
6. Кымын ӧшинь классын?
7. Кымын лампочка классын?

Артмӧд юалӧмъяс да сёрнит ёртыдкӧд.
11ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс да гиж.

м
м
ӧ
м
е
ъ
я
ӧ
е
и
й
я
н
к
м
с
н
н
н
т
ы
ӧ
ы
р
а
м
а
с
м
к
с
а

Спрячь своё предложение, и пусть его найдёт твой сосед.
12ʼ удж. Лыддьы да гиж комиӧн.

7 мальчиков, 4 девочки, 1 капелька, 2 друга, 8 лет, 15 стульев, 6 окон, 20 букв, 3 двери, 14 столов, 11 звуков, 5 пчёл, 1 солнце, 12 тарелок.
13ʼ удж. Комиӧд. Гиж.

1. Конура.
2. Лето.
3. Число.
4. Окно.
5. Пчела.
14ʼ удж. Артмӧд кывъяс пасъяс серти.

*, *, *.
15ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс.

1) Таня, нимӧй, менам.
2) нывка, ме.
3) дас, меным, арӧс.
4) тэнад, Саша, нимыд.
5) тэныд, арӧс, ӧкмыс.
6) зонка, тэ.
сёрникузя — предложение
16ʼ удж. Содтав шыпасъяс да гиж.

Аддз.сьл.т.дз, з.нк., ар.с, н.вк., ст.в б.рс. .
17ʼ удж. Висьтав кывъяс «Тӧдмасьӧм» тема вылӧ.

5–6. ВОГӦГӦРСЯ КАД. АР.

быдмыны — расти
гуляйтны — гулять
енэж — небо
зарни — золотой, золото
зэра — дождливый
зэрӧ — идёт дождь
няйт — грязный
кымӧра — облачный
мича — красивый
сынӧд — воздух
шондіа — солнечный
зэр — зэра
кымӧр — кымӧра
шонді – шондіа
— Тэ радейтан ар?
— Ме ог радейт ар. Сійӧ кӧдзыд, зэра да няйт.
— Кутшӧм вогӧгӧрся кад радейтан?
— Ме радейта гожӧм. Сійӧ шондіа, жар.
МЕ
радейта
гуляйта
котрала

МЕ
ог радейт
ог гуляйт
ог котрав
1ʼ удж. Висьтав серпас серти, кымын кольквиж, гӧрд да турунвиж рӧма кор.
2ʼ удж. Артмӧд «Нина да Наташа паркын» сёрни.

— Нина, мый тэ вӧчан паркын?
— Ме паркын ...
сёрни — разговор
3ʼ удж. Лыддьы.

Вижа — гӧрда сарапана
Ветлӧ берег пӧлӧн ар.
Мича пелысь ӧзйӧм бана,
Сылы шоныд, сылы жар.

В. Лодыгин

Висьтав, кутшӧм арыс.
— Ывлаын гожӧм?
— Абу. Ывлаын ....
— Талун мунам вӧрӧ?
— Ог. Ме муна .…

абу — нет
ог, оз — не
4ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс.

Воис, ар, зарни. Оз, шонді, шонты, нин. Кыдзлӧн, вижӧдісны, коръяс. Кӧдзыд, шорын, ва, юын, да.
5ʼ удж. Мӧвпышт да гиж, мый быдмӧ.

Картупель, вӧр, вом, шонді, зэр, коз, кымӧр, нянь, яблӧг, ӧгуреч.
6ʼ удж. Лыддьы. Корсь пӧвсӧ.

Ар бӧрын гожӧм оз пуксьы.
Арын рака и катша пӧт.
Арыд тыра корабль кодь.

Осень как гружёный корабль.
После осени лето не наступает.
Осенью и сорока, и ворона сыты.
7ʼ удж. Гиж паныд вежӧртаса кывъяс.

шоныд —
кымӧра —
сӧстӧм —
важ —
югыд —
ыджыд —
Тулыснас пасьтасьӧ, а арнас пӧрччысьӧ.
8ʼ удж. Гиж кывъяссӧ анбур серти.

Гожӧм, мича, ар, няйт, зарни, вӧр, зэра, шондіа, кымӧра, енэж, кор.

Юклы кывъяссӧ чукӧръяс вылӧ.

7–13. ШКОЛАЫН

велӧдны — учить
велӧдысь — учитель
велӧдчысь — ученик
велӧдчыны — учиться
гижны — писать
котравны — бегать
лыддьысьны — читать
небӧг — учебник
серпасасьны — рисовать
велӧдысь велӧдӧ
велӧдчысь велӧдчӧ
1ʼ удж. Корсь пӧвсӧ.

Дети учатся в школе.
Учительница учит детей.

Велӧдысь велӧдӧ челядьӧс.
Челядь велӧдчӧны школаын.
— Кӧні тэ велӧдчан?
— Ме велӧдча школаын.
— Коді тэнӧ велӧдӧ?
— Менӧ велӧдӧ велӧдысь.
— Кыдзи шуӧны велӧдысьтӧ?
— Велӧдысьӧс шуӧны Мария Андреевнаӧн.
2ʼ удж. Мый вӧчӧны пемӧсъяс? Висьтав.
3ʼ удж. Гиж кывъяссӧ анбур серти.

мый? небӧг
4ʼ удж. Артмӧд пасъяс серти сёрникузяяс.
* + * + * ?
*, + * +* +*
* — да
5ʼ удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1. Кӧні тэ велӧдчан?
2. Кутшӧм классын велӧдчан?
3. Коді тэнӧ велӧдӧ?
4. Мый вӧчан урок вылын?
5. Мый вӧчан перемена дырйи?
6. А ёртыд мый вӧчӧ перемена дырйи?

Отсӧг: лыддьыся, гижа, серпасася, велӧдча, котрала, ворса.
дырйи — во время
ме гиж + а,
ми гиж + ам,
ворс + а
ворс + ам
6ʼ удж. Лыддьы. Гиж велӧдӧм диктант.

Артасьны, гижны, лыддьысьны, серпасасьны, котравны, велӧдчыны.
7ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ да велӧд.

ШКОЛАӦ.

Ӧти-мӧд бӧрся
Поснияс уна
Котӧрӧн быдӧн
Школаӧ мунам.
Артасьны, гижны
Велалам бура,
Миянысь шуда
Код талун сюрас!

Г. Юшков
8ʼ удж. Гиж кывъяс.

Вӧч тадзи:
артасьны — артася
серпасасьны — ...
лыддьысьны — ...
велӧдчыны — ...
гижны — ...
Мый вӧча? — Что делаю?
— Кутшӧм тэнад школаыд?
— Менам школа ыджыд да сӧстӧм.
— Кутшӧм тэнад классыд?
— Менам классӧй шоныд, ыджыд, сӧстӧм.
— Эм али абу классад дзоридз?
— Да, классын эм уна дзоридз.
9ʼ удж. Лыддьы. Тӧдмась Вова нима зонкакӧд. Висьтав ас йывсьыд.
 
Менам нимӧй Вова. Ме Абъячойысь. Велӧдча мӧд классын. Велӧдысьӧс шуӧны Анна Васильевнаӧн. Урок вылын ми гижам, лыддьысям, ворсам, серпасасям.
10ʼ удж. Лыддьы. Мый йылысь висьталӧны Саша да Паша?

САША.

Менсьым велӧдысьӧс шуӧны Мария Андреевнаӧн. Сійӧ мича да шань. Мария Андреевна велӧдӧ миянӧс мичаа серпасасьны.

ПАША.

Менсьым велӧдысьӧс шуӧны Надежда Николаевнаӧн. Тайӧ бур да шань велӧдысь. Сійӧ велӧдӧ мичаа гижны, бура лыддьысьны, перемена дырйи ворсны.
11ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс.

Нина ислалӧ *-ӦН.
Лёня гижӧ *-ӦН.
Антон серпасасьӧ *-ӦН.
Лиза ворсӧ *-ӦН.
Мыйӧн? — Чем?
12ʼ удж. Содты колана кывъяс да гиж сёрникузяяссӧ.

Ӧшинь ... сулалӧны партаяс. Велӧдчысьяс пукалӧны парта ... . Пызан ... куйлӧны небӧгъяс, тетрадьяс, ручка да линейка. Пызан ... сулалӧ улӧс.

Отсӧг: вылын, дорын, сайын.
13ʼ удж. Лыддьы, аддзы пӧвсӧ.

Классын кызь велӧдчысь.
Нывка пукалӧ ӧшинь дорын.
Зонкаяс ворсӧны школа сайын.
Велӧдчысь сулалӧ дӧска дорын.
Ёртъяс сьылӧны хорын.

Друзья поют в хоре.
В классе двадцать учеников.
Мальчики играют за школой.
Девочка сидит около окна.
Ученик стоит около доски.
14ʼ удж. Артмӧд юалӧмъяс сертиыс сёрникузяяс.

1. Кытысь мунӧ нывка?
2. Кытысь мунӧ ёртӧй?
3. Кытысь мунӧ зонка?
Кытысь? — Откуда?
Суффикс — ысь указывает на место, из которого исходит другой предмет.
15ʼ удж. Тӧдмав медводдза шыпасъяссӧ. Гиж.

.ебӧг — .ажа — .ттьӧ — .дзӧс — .ерпасасьны
16ʼ удж. Лыддьы. Артмӧд школа йылысь висьт.

Миян школа ыджыд. Сійӧ шоныд да сӧстӧм. Тані уна велӧдысь да велӧдчысь. Школаын ми велӧдчам, ворсам. Ме ёна радейта школа.
17ʼ удж. Артмӧд серпас серти сёрникузяяс.

Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1. Коді тайӧ?
2. Кутшӧм рӧма сійӧ гожӧмнас?
3. Кутшӧм рӧма тӧвнас?
4. Кӧні сійӧ котралӧ?
«Да» либӧ «Ог» ворсӧм.

— Тэ кужан лыддьысьны?
— Да.
— Тэ кужан гижны?
— Тэ кужан серпасасьны?
— Тэ кужан сьывны?
— Тэ кужан йӧктыны?
кужан — умеешь
18ʼ удж. Лыддьы текстсӧ.

Ме велӧдча мӧд классын. Пукала ӧшинь дорын коймӧд парта сайын. Ме дорын пукалӧ Витя. Ёрт радейтӧ лыддьыны небӧгъяс да серпасасьны. Ме радейта сьывны да йӧктыны.

Висьтав ас йывсьыд.
19ʼ удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1. Кымын пызан классад?
2. Кымын парта классад?
3. Кымын улӧс классад?
4. Кымын ӧшинь классад?
5. Кымын дзоридз классад?
Кымын? — Сколько?
Юрыс чукля, чукля бӧжыс,
Помся бӧрдӧ олӧм чӧжыс.
Улын — крукыль, вылын — бӧж,
«Витӧн» шуам олӧм чӧж.
Мича чужӧм, веськыд стать.
Рочӧн сійӧ лоӧ ...

О. Рочева
20ʼ удж Тӧдмав юржугӧдан (кроссворд).

1. Читать.
2. Учиться.
3. Алфавит.
4. Танцевать.
5. Писать.

14–18. МЕНАМ КОТЫР.

бурдӧдчанін — больница
морт — человек
ныв — дочь
овны — жить
пи — сын
удж — работа
уджавны — работать
улича — улица
1ʼ удж. Содты шыпасъяс да гиж.

Б.ть, м.м, ч.й, в.к, п.ч, п.ль .
2ʼ удж. Висьтав ас йывсьыд.

Менӧ шуӧны ...ӧн. Ме ола ...ын. Миян котырын ... морт. Тайӧ ..., ..., ..., ... .
3ʼ удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1. Кыдзи тэнӧ шуӧны?
2. Кымын морт тіян котырын?
3. Кыдзи шуӧны чойтӧ? А воктӧ?
4ʼ удж. Артмӧд кывтэчасъяс да гиж. Кутшӧм кывтэчас лишнӧй?

ЫДЖЫД
вок
мам
бать
чой
морт
кывтэчас — словосочетание
5ʼ удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1. Кыдзи шуӧны батьтӧ?
2. Кыдзи шуӧны мамтӧ?
3. Кыдзи тэнӧ шуӧны?
4. Тэ бать — мамлӧн ӧти пи? Ӧти ныв?
5. Кыдзи нимыс пӧчыдлӧн? Ыджыд мамыдлӧн?
6. Кыдзи нимыс пӧльыдлӧн? Ыджыд батьыдлӧн?
Кыдзи? — Как?
6ʼ удж. Комиӧд текстсӧ.

У меня есть родители, старшая сестра и брат. Моего отца зовут Василий Евгеньевич. Маму зовут Надежда Прокопьевна. Старшая сестра Лена, а имя младшего брата Слава. Мы живём в Ухте на улице Ивана Куратова.
7ʼ удж. Лыддьы слогъяссӧ. Лӧсьӧд кывъяс.

ДЖ
е у ы о а

Вӧч тадзи: дженьыд, джуджыд, ...
8ʼ удж. Висьтав ёртлӧн котыр йылысь. Висьтав тадзи: Менам ёртлӧн эм ....
Кӧні? — Где? — ын
школа + ын
9ʼ удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1. Кӧні тэ олан?
2. Кӧні ӧшалӧ люстра?
3. Кӧні сулалӧны пызан да улӧс?
4. Кӧні ӧшалӧ серпас?
5. Кӧні сулалӧны дзоридзьяс?
10ʼ удж. Артмӧд пасъяс серти сёрникузяяс.

* + * +* ? * , * +* +* .
* + * + * ? * , * + * + * .
11ʼ удж. Помав сёрникузяяссӧ.

Ме ... . Менӧ шуӧны ...ӧн.
Менам эм бать. Сійӧс шуӧны .....ӧн.
Мамӧс шуӧны......ӧн.
Менам воклӧн нимыс ... .
Чойлӧн нимыс ... .
12ʼ удж. Лыддьы да велӧдчы висьтавны ас йывсьыд.

Менӧ шуӧны Раяӧн. Меным ӧкмыс арӧс. Менам эм бать-мам да кык чой. Ме велӧдча мӧд классын. Ми олам Визинын.
13ʼ удж. Артмӧд кывъяс содталӧмӧн сёрникузяяс.

Менсьым мамӧс ... Надежда Ивановнаӧн. Сійӧ ... да ... . Менам мам ... . Сійӧ ... школаын.
14ʼ удж. Лыддьы письмӧ.

Чолӧм, дона ёрт!
Ме ола Сыктывкарын. Менӧ шуӧны Васяӧн. Менам эм чой. Сійӧс шуӧны Галяӧн. Менам чой велӧдчӧ коймӧд номера школаын. Ёртӧй, гиж ас йывсьыд.
Став бурсӧ!
Вася.
Артмӧд пасъяс серти сёрникузяяс.

* +* + * — ӧн? *, * + * +* .
* + * + * — ӧн? * , * + * + * .
— Кӧні уджалӧ тэнад мамыд?
— Менам мамӧй уджалӧ школаын.
— Кӧні уджалӧ тэнад батьыд?
— Менам батьӧй уджалӧ гаражын.
— А кӧні уджалӧны тэнад бать-мамыд?
— Бать-мамӧй уджалӧны бурдӧдчанінын.
— А пӧль-пӧчыд уджалӧны?
15ʼ удж. Лыддьы. Висьтав, код йылысь тайӧ висьтыс.

Менам эм пӧч да пӧль. Найӧ олӧны енэжын. Ме ола вӧрса ёль дорын. Тані зэв гажа.

1. Коді эм Войтлӧн?
2. Кӧні найӧ олӧны?
3. Кӧні олӧ Войт?
4. Кӧні зэв гажа?
16ʼ удж. Корсь пӧвсӧ.

вузасянін
бурдӧдчанін
велӧдчанін
оланін
сёянін

школа
магазин
столовая
дом
больница
17ʼ удж. Лыддьы. Мый висьталіс Ӧньӧ Войтлы?

Менам эм бать — мам. Батьлӧн нимыс Сергей, а мамлӧн — Надежда. Мам уджалӧ вузасянінын. Бать уджалӧ вӧрын. Ичӧт чойӧс шуӧны Наташаӧн, а ыджыд вокӧс — Иванӧн. Ми олам Кӧрткерӧсын.
18ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ. Коді эм зонка котырын?

СТӦЧА АРТАСЬЫСЬ.

Пӧчӧ шуӧ: — Нокӧ, зон,
Артасьнытӧ кужан он?
— Аддзан, пӧчӧ, чуньӧй — вит.
Гортын витӧн олам — вылам.
Лыддьӧдла кӧть, пӧчӧ!
Кылан?
Батьӧ, мамӧ, пӧль да тэ,
Но и ...
Дерт жӧ — ме.

О. Рочева
19ʼ удж. Артмӧд висьт ас котыр йывсьыд. Вӧч серпаса небӧг.

1. Менам бать — мам.
2. Бать — мамлӧн уджаланін.
3. Менам чой — вок.
4. Муса пӧч – пӧль.

19–25. МИ ВОРСАМ.

вайны — принести
ворсны — играть
вотны — собирать
гӧгрӧс — круглый
мича — красивый
мый вӧчны? — что делать?
небыд — мягкий
пес чипас — поленница
пув — брусника
радейтны — любить
руд — серый
чӧд — черника
шань — добрый
1ʼ удж. Артмӧд серпас серти юалӧмъяс. Вочавидз.

Вӧч тадзи: Тайӧ коді? Тайӧ нывка. Мый вӧчӧ нывка? Нывка ворсӧ. Мыйӧн ворсӧ нывка? Нывка ворсӧ аканьӧн.
2ʼ удж. Лӧсьӧд серпас серти сёрникузяяс.

Вӧч тадзи: Тайӧ робот. Сійӧ ичӧт сьӧд чача.

Если ты хочешь описать предмет, то назови сначала его цвет, форму, размер, а потом и сам предмет: гӧгрӧс лӧз мач.
3ʼ удж. Уджав параын. Висьтав ёртыдлы рочӧн.

Мича дзоридз, гӧгрӧс пызан, небыд чача, руд кань, сьӧд пон, гӧрд руч, ыджыд машина.
4ʼ удж. Тӧдмав да серпасав.

1) Лӧза — гӧрда, гӧгрӧс, овлӧ ыджыд, овлӧ ичӧт.
2) Мича да еджыд юрсиа чача.
3) Тайӧ чачалӧн эм нёль кӧлеса да руль.
— Мый вӧчан, Оля?
— Ме ворса аканьӧн.
— Тэ радейтан ворсны аканьӧн?
— Да, ме радейта ворсны аканьӧн.
— Кутшӧм тэнад аканьыд?
— Менам мича да шань акань.
Ӧти. Один.

ворс
сувт
радейт
котӧрт

Уна. Много.

ворсӧй
сувтӧй
радейтӧй
котӧртӧй
«Пышкай» ворсӧм.

ВЕЛӦДЫСЬ. Челядь, сувтӧй кытшӧ.
ВЕЛӦДЧЫСЬ. Коді лоӧ пышкайӧн?
ВЕЛӦДЫСЬ. Лыддьысьӧй.

Ӧтик-мӧтик,
Кык-мык,
Куим-муим,
Нёль-моль,
Вит-мит,
Квайт-майт,
Сизим-мизим,
Кӧкъямыс-мӧкъямыс,
Ӧкмыс-мӧкмыс,
Дас-пас,
Пес чипас!
ВЕЛӦДЧЫСЬ. Ме лоа пышкайӧн.
ВЕЛӦДЫСЬ. Ира, сувт кытш пытшкас. Ворсӧй.
5ʼ удж. Лыддьы. Кутшӧм чачаӧн ворсӧ нывка?

Менам эм чача. Тайӧ каньпи. Сійӧс шуӧны Муркаӧй. Чача еджыд рӧма, небыд, мича. Ме радейта ворсны тайӧ чачаӧн.
— Мыйӧн тэ радейтан ворсны?
— Ме радейта ворсны конструкторӧн.
— Мыйӧн тэ он радейт ворсны?
— Ме ог радейт ворсны аканьӧн.
6ʼ удж. Лыддьы. Висьтав, мый тӧдмалін Аня йылысь.

Анялӧн эм акань. Нывка аканьсӧ шуис Настукӧй. Настук выль да мича. Аня радейтӧ ворсны аканьӧн.
7ʼ удж. Лыддьы да велӧд кывбурсӧ.

ПЫШКАЙ.

Пуксис пышкай ӧшинь вылӧ.
Ок и мичаа жӧ сьылӧ!
Эн на лэбзьы, ичӧт чой,
Лэбзис лэбачпиыд — ой!

А. Барто серти

Кутшӧм кывбуръяс тӧдан А. Бартолысь?
8ʼ удж. Висьтав, мый эм чачаӧн вузасянінын.

Висьтав тадзи: Вузасянінын эм небыд еджыд ошпи.
«Ошкӧ — бабӧ» ворсӧм.

— Рая, тэ кӧсъян ворсны?
— А мыйысь ворсам?
— Выль ворсӧм велӧдам.
— А кыдзи шусьӧ выль ворсӧмыс?
— «Ошкӧ — бабӧ».
— Вай велӧдам.
Ошкӧ — бабӧ, ошкӧ — бабӧ,
Чӧдтӧ вотам, пувтӧ вотам.
Бур вотӧссӧ босьтам,
Лёк вотӧссӧ шыбитам.
Мыйысь? — Во что?
9ʼ удж. Прӧверит асьтӧ. Артмӧд юалӧмъяс кутшӧм? кӧні? мый? коді? кывъясӧн.

Вӧч тадзи: Коді вузасьӧ лавкаын?
НЫВКА. Видза оланныд!
ВУЗАСЬЫСЬ. Видза олан!
НЫВКА. Меным колӧ чача.
ВУЗАСЬЫСЬ. Кутшӧм чача?
НЫВКА. Кольквиж рӧма ошпи.
ВУЗАСЬЫСЬ. Со тэныд кольквиж рӧма ошпи.
НЫВКА. Кымын шайта?
ВУЗАСЬЫСЬ. Кык шайта.
НЫВКА. Аттьӧ.
ВУЗАСЬЫСЬ. Тэ радейтан небыд чачаяс?
НЫВКА. Меным кажитчӧны найӧ.
ВУЗАСЬЫСЬ. Миян лавкаын уна мича небыд чача. Нӧшта пырав.
НЫВКА. Аттьӧ! Аддзысьлытӧдз!
шайт — рубль
10ʼ удж. Мый йылысь сёрнитӧны зонкаяс? Сёрнит ёртыдкӧд.

— Мыйӧн тэ ворсан?
— Ме ворса компьютерӧн.
— А мыйӧн тэ ворсан?
— Ме ворса конструкторӧн.
11ʼ удж. Помав сёрникузяяссӧ.

1. Ме радейта ворсны ...
а) аканьӧн; б) конструкторӧн; в) компьютерӧн.
2. Вок радейтӧ ворсны ...
а) мачӧн; б) бадминтонысь; в) футболысь.
3. Чой радейтӧ ворсны ...
а) гудӧкӧн; б) шур — шарӧн; в) пӧлянӧн.
4. Ёрт радейтӧ ворсны ...
а) доминоӧн; б) шахматӧн; в) лотоӧн.
Мыйӧн? — Чем?
12ʼ удж. Артмӧд шыпасъясысь кывъяс.

а
к
а
н
ь
с
о
н
с
т
р
т
к
у
р
о
о
р
о
б
в
о
т
у
р
н
е
б
ы
д
13ʼ удж. Лыддьы А. Бартолысь кывбурсӧ. Висьтав рочӧн.

Миян Таня бӧрдӧ гора.
Мачсӧ уськӧдӧма шорӧ.
Ӧвсьы, Таня, тэ эн бӧрд,
Оз вӧй мачыд, кутам бӧр.
14ʼ удж. Лӧсьӧд висьт радейтана чача йывсьыд план серти.

1. Менам радейтана чача.
2. Кутшӧм сійӧ?
3. Кӧні сійӧ олӧ?

Вӧч тадзи: Менам радейтана чача — кӧчпи. Сійӧ руд рӧма да небыд. Сійӧ олӧ джаджйын.

Серпасав радейтана чачатӧ.

26–30. МЕНАМ ГОРТӦЙ.

вежӧс — комната
дзоридз — цветок
джодж — пол
джадж — полка
кузь — длинный
петны — выйти
пӧтӧлӧк — пӧтӧлӧк
пу — дерево
сӧстӧм — чистый
шӧрын — на середине
1ʼ удж. Корсь пӧвсӧ.

джодж
дзоридз
вежӧс
джадж
керка
горт

комната
полка
дом
цветок
мой дом
пол
2ʼ удж. Лыддьы кывъяссӧ. Артмӧд кывтэчасъяс.

сӧстӧм
шоныд
ичӧт
ыджыд
еджыд
кузь

джодж
джадж
пӧтӧлӧк
вежӧс
ӧшинь
ӧдзӧс
Кытысь? — Откуда? Из чего?
из дома — гортысь
из школы — школаысь
3ʼ удж. Комиӧд. Гиж сёрникузяяссӧ пасъясӧн.

1. Из дома выходит мама.
2. Дети выходят из школы.
3. Девочка выходит из магазина.
4. Мальчик выходит из больницы.
4ʼ удж. Помав сёрникузяяссӧ да гиж.
Ме пета горт... ( -ӧн, -ысь). Менам вежӧс...( -ысь, -ӧн) котӧртӧ кань. Джаджй...( -ӧн, -ын) сулалӧны небӧгъяс. Джодж...( -ын, -ӧн) куйлӧ небыд ковёр.
— Кӧні тэ олан?
— Ме ола Шойнатыын (Сторожевскын).
— Кутшӧм тэнад керкаыд?
— Менам ичӧт да шоныд керка.
— А тэ кӧні олан?
— Ме ола Усогорскын.
— А кутшӧм тэнад керкаыд?
— Менам ыджыд кирпич керка.
Слова: вылын, улын, шӧрын, дорын, сайын, йылысь стоят после слов, обозначающих предметы, и пишутся раздельно.
5ʼ удж. Корсь пӧвсӧ.

на столе
под столом
около стола
за столом
на середине стола

пызан шӧрын
пызан вылын
пызан улын
пызан дорын
пызан сайын
6ʼ удж. Гиж сёрникузяяс.

Пызан ... сулалӧ ваза. Пызан ... пукалӧ менам ичӧт вок узьӧ кань. Ӧшинь ... сулалӧ пӧч.
7ʼ удж. Лыддьы. Сувтӧд юалӧмъяс.

Ме ола сиктын. Миян куим вежӧса пу керка. Ӧшинь дорын сулалӧны пызан да улӧс. Джаджйын уна мича дзоридз.
Рочӧд да гиж.

Сиктын, ӧшинь дорын, джаджйын.
8ʼ удж. Лыддьы да серпасав.

Ӧшинь дорын пызан. Пызан вылын дзоридз. Пызан сайын улӧс. Улӧс улын мач. Джодж шӧрын кань. Ӧдзӧс дорын пон. Парта сайын велӧдчысь. Керка дорын дзоридз. Мам йылысь небӧг. Ю вылын катер.
9ʼ удж. Велӧд кывпесансӧ да ворс.

Йӧрын, шӧрын, полӧкалӧ.
Полӧкалӧ вӧрышталӧ.

Г. Юшков
10ʼ удж. Лыддьы мичаа.

Со тай менам сиктӧй,
Со тай керка менам,
Мойд вылын кодь дзик тэ —
Радейта ме тэнӧ.

Н. Щукин
Серпасав оланінтӧ.
11ʼ удж. Висьтав ёртыдлы аслад вежӧс йылысь.

Менам вежӧсӧй ичӧт. Пӧтӧлӧкыс еджыд, джоджыс мугӧм. Ӧшинь вылын сулалӧны дзоридзьяс. Стен дорын пызан. Пызан вылын куйлӧны небӧг, тетрадь да ручка.
Серпасав ассьыд вежӧстӧ.
— Кутшӧм тэнад вежӧсыд?
— Менам вежӧсӧй ыджыд. А тэнад?
— А менам вежӧсӧй ичӧт.
— Тэнад вежӧсын эм телевизор?
— Менам вежӧсын абу телевизорыс, а эм уна небӧг, энциклопедия, кывчукӧр. А тэнад мый эм?
— Менам эмӧсь небӧгъяс, кывчукӧръяс да компьютер.
12ʼ удж. Висьтав, коді кӧні олӧ?

вежӧс-
керка-
горт-
гу-
чомй-
позй-

-ЫН
13ʼ удж. Содты шыпасъяс да гиж.

Дж.дж, дз.р.дз, дж.дж, в.ж.с, .дз.с, .ш.нь .
14ʼ удж. Артмӧд выль кывъяс.

п?ч
п?ч
дж?дж
дж?дж
ш?р
ш?р
15ʼ удж. Висьтав, кодлӧн тайӧ керкаыс.

1) Пу улын ыджыд гу, сэні тӧвбыд узьӧ ...
2) Пу вылын шоныд поз, а олӧ сэні ичӧт ...
16ʼ удж. Лыддьы да велӧд.

ИЧӦТ УР.

Мича позйын, пожӧм йылын,
Лысъяс пытшкын, вылын — вылын,
Оліс-выліс ичӧт ур,
Сійӧ вӧлі мастер бур.

В. Лыткин
17ʼ удж. Комиӧд кывъяссӧ. Артмӧд сёрникузяяс.

Под деревом, на дереве, под окном, на окне, на столе, под столом.
18ʼ удж. Юклы чукӧръяс вылӧ.

Улӧс, пызан, джадж, ӧдзӧс, джодж, горт, крӧвать, пӧтӧлӧк, керка, чом, вежӧс, диван, ӧшинь, кильчӧ.
19ʼ удж. Аддзы лӧсявтӧм кывъяс.

Горт, пӧтӧлӧк, вежӧс, чом, джодж, ӧшинь, кыдз, ӧдзӧс.
20ʼ удж. Висьтав гортса пемӧс йылысь.

Менам гортын олӧ кань. Сылӧн нимыс Муся. Кань радейтӧ ворсны джоджын мачӧн. Сійӧ узьлӧ диван вылын.
«Ме аддза ...» ворсӧм.

Учащиеся сидит в кругу. По очереди называют предметы, которые находятся в комнате, начинай каждое предложение словами: «Ме аддза ...». Повторять один и тот же предмет дважды нельзя.

— Ме аддза улӧс.
— Ме аддза пызан.
— Ме аддза ӧдзӧс.
аддза — вижу
21ʼ удж. Артмӧд юалана сёрникузяяс.

Кӧні? Мый? Коді? Кутшӧм?

Вӧч тадзи: Кӧні сулалӧ керкаыд? Кутшӧм сійӧ? Коді олӧ гортад? Мый эм тэнад вежӧсын?
22ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс.

1. Дима олӧ ...
2. Чойяс олӧны ...
3. Бать — мам стрӧитӧны ...
4. Кык вок олӧны ...

кирпич коттедж
пу керкаын
кӧр чумын
выль керкаын
23ʼ удж. Гиж висьт план серти.

1. Кутшӧм тэнад вежӧсыд?
2. Мый эм тэнад вежӧсын?
3. Кӧні тэ вӧчан гортса удж?
4. Кӧні тэ видзан небӧгъястӧ?
24ʼ удж. Лыддьы висьтсӧ. Висьтав ас кывйӧн.

Петялӧн ыджыд пу керкаыс уна ӧшиня. Ӧшиньӧд тыдалӧ Печора ю. Зонка радейтӧ видзӧдны ю вылӧ. Печора юыс лӧнь да югыд.

Е. Козлова серти

31–36. МЕ ГӦГӦР.

варгыль кока — косолапый
вӧр — лес
кукань — телёнок
лэбавны — летать
меж — баран
мелі — ласковый
пельк — ловкий
полысь — трусливый
тэрыб — быстрый
чань — жеребёнок
ыж — овца
1ʼ удж. Юклы чукӧръяс вылӧ да гиж.

пыста
жонь
кӧр
кӧч
пышкай
ур
катша
кӧин
рака
ош
йӧра
2ʼ удж. Корсь гортса пемӧс нимъяс.

КАНЬПОНМӦСПОРСЬЫЖКӦЗАВӦВКУКАНЬ
3ʼ удж. Содты лӧсялана кывъяс.

Керка дорын ... да ... .
Пу вылын ... да ... .
Вӧр шӧрын ... да ... .
1) Гыжъяс ёсьӧсь, ускыс кузь.
Ачыс мелі, но и сюсь.
Войнас, кыйсьӧ да, оз узь.

2) Висьтав, пиӧ,
Коді сійӧ:
Войын сюся видзӧ горт,
Лунын — вӧралысьлӧн ёрт.

3) Гӧныс пушкыр,
Бӧжыс пашкыр,
Синъясыс — сьӧд моль,
Сёяныс — коз коль.

4) Лудысь аддза тась и сэтысь —
Ветлӧдлӧны пась да кепысь.
Коді тайӧ?

Ю. Попова
4ʼ удж. Артмӧд серпас серти сёрникузяяс.
сійӧ верд+ӧ, сулал+ӧ, куйл+ӧ, котрал+ӧ
найӧ верд+ӧны, сулал+ӧны, куйл+ӧны, котрал+ӧны
— Тэнад эм гортса пемӧс?
— Да, менам эм гортса пемӧс.
— Кань, вӧв, мӧс, порсь?
— Абу, пон.
— Кыдзи сійӧс шуӧны?
— Катшысӧн.
— А тэнад коді эм?
— Менам эм каньпи. Зэв мича да шань.
5ʼ удж. Корсь пӧвсӧ.

мӧс
кань
вӧв
чань
ыж
кукань

мелі
ыджыд
тэрыб
ичӧт
сьӧд
шань
6ʼ удж. Висьтав кань йылысь (пон йылысь).

Вӧч тадзи:
Менам каньлӧн нимыс Мурзик. Сійӧ ыджыд, сьӧд рӧма. Мурзик мича да мелі кань. Ме радейта кысукӧс.
7ʼ удж. Лыддьы.

Дарья тьӧтлӧн олӧ кань,
Нимыс сылӧн Мурка.
Смоль сьӧд гӧна, вывті шань,
Лунтыр сійӧ кургӧ.

А. Момотов

Кутшӧм Дарья тьӧтлӧн каньыс?
8ʼ удж. Юклы чукӧръяс вылӧ да гиж.

Ур, кань, кӧин, ыж, пышкай, вӧв, йӧра, кӧр, мӧс, пыста, жонь.
9ʼ удж. Гиж серпасъяс серти кывтэчасъяс.

Вӧч тадзи: нёль ошпи, ...
10ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ. Вочавидз юалӧм вылӧ.

Йирсьӧ лудын куим мӧс:
Гӧрд да еджыд, сьӧд да лӧз.
Кытысь нёльӧд мӧскыс лои?
Недыр мысти гӧгӧрвои:
Мамыс сайын вӧлӧм кук,
Петкӧдчыліс ӧти здук.

Г. Юшков
1) Гожӧмнас руд рӧма ветлӧ,
Тӧлын еджыд гӧн петлӧ.

2) Ветлӧ — тапикасьӧ вӧрӧд.
Сёйӧ юмов ма да чӧскыд чӧд.

3) Гӧрд рӧма, пашкыр бӧжа.
Тайӧ, дерт жӧ, мудер ... .
11ʼ удж. Лыддьы да висьтав, код йылысь мойдыс.

Олісны-вылісны руч да кӧч. Ручлӧн вӧлі йи чом, а кӧчлӧн — пу чом. Воис тулыс. Ручлӧн йи чомйыс сыліс. Сійӧ вӧзйысис кӧч ордӧ узьны, а сэсся вӧтліс кӧчӧс гортсьыс.

1. Кодъяс олісны-вылісны?
2. Кутшӧм чомйыс вӧлі ручлӧн?
3. Кутшӧм чомйыс вӧлі кӧчлӧн?
4. Мыйла ручлӧн чомйыс сыліс?
5. Висьтав мойдсӧ водзӧ.
12ʼ удж. Лыддьы кывпесансӧ.

Йӧра юрысь усис сюрыс,
Усьӧм сюрыс нюрысь сюрис.

Мыйӧн торъялӧны кывъясыс?
сюрыс — сюрис
юрысь — нюрысь
13ʼ удж. Содты кывъяс.

... ош. ... кӧин. ... руч. ... ур. ... кӧч.

Отсӧг: ыджыд, скӧр, тэрыб, пельк, полысь.
14ʼ удж. Корсь пӧвсӧ.

Полысь кӧч пукалӧ пу улын.
Скӧр кӧин котралӧ вӧрын.
Пельк ур пукалӧ пу вылын.
Тэрыб кӧр котӧртӧ вӧрӧд.
Варгыль кока ош сулалӧ пу дорын.

Косолапый медведь стоит около дерева.
Трусливый заяц сидит под деревом.
Злой волк бегает по лесу.
Быстроногий олень бежит по лесу.
Ловкая белка сидит на дереве.
15ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс.

1) чеччалӧ, Ичӧтик, пышкай, туй вылын.
2) пукалӧ, Кольквиж морӧса, пыста, пу вылын.
3) жонь, Гӧрд морӧса, лэбалӧ.
4) Лэбач, пуксис, вылӧ, пу.
16ʼ удж. Велӧд лыддьысянкыв.

Ӧтик, кык, куим, нёль,
Коз пу йылысь уси коль.
Сійӧс нуис визув ёль,
Урлы немтор эз и коль.

И. Торопов

Кутшӧм пемӧс радейтӧ коль?
Лыддьысь да ворс «Шыр да кань» ворсӧмӧн.
17ʼ удж. Артмӧд пасъяс серти ёрта сёрни.

— * + * ?
— * , * + * .
— * + * + * ?
— * , * + * + * .
— * + * .
18ʼ удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1. Коді тайӧ?
2. Сійӧ гортса али вӧрса пемӧс?
3. Кутшӧм рӧма сійӧ?
4. Кутшӧм сылӧн бӧжыс?
5. Кодӧс кӧсйӧ сёйны мудер руч?
19ʼ удж. Комиӧд роч кывъяссӧ да лыддьы.

Медвежонок лыддьӧ небӧг. Волчонок котралӧ. Оленёнок серпасалӧ пу. Бельчонок пукалӧ пу вылын. Зайчонок ворсӧ мачӧн. Снегири лэбалӧны. Воробьи и синички пукалӧны ӧшинь вылын.
* * *

— Ош олӧ вӧрын?
— Да, ош олӧ вӧрын.
— Сійӧ полысь?
— Сійӧ абу полысь.
— Ош варгыль кока?
— Да, ош варгыль кока.
— Сійӧ мугӧм рӧма?
— Да, сійӧ мугӧм рӧма.
20ʼ удж. Лыддьы мойдсӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

МЫЙ МЕДЧӦСКЫД?

Олісны-вылісны кань, петук, пон да кӧза. Найӧ сёрнитісны, мый медся чӧскыд. Кань шуӧ:
— Медся чӧскыд йӧв да шыр.
Пон шуӧ:
— Медчӧскыд лы!
Петук горӧдіс:
— Шыдӧсысь чӧскыд нинӧм абу!
Кӧза шыасис:
— Медчӧскыд турун.
 
1. Коді вочавидзис стӧча?
2. Коді мый радейтӧ?
3. А мый радейтӧ тэнад гортса пемӧсыд?
медчӧскыд — самый вкусный
21ʼ удж. Тӧдмав юржугӧдан (ребус).

37–38. ВОГӦГӦРСЯ КАД. ТӦВ.

вогӧгӧрся кад — времена года
вӧчны — делать
гажа — весёлый
дадь — санки
зэрӧ — идёт
дождь зыр — лопата
иславны — кататься
кыр — горка
лызь — лыжи
лым — снег
лымъялӧ – падает снег
усьны — падать
1ʼ удж. Аддзы Машалысь ӧшыбка.

тӧв
тулыс
гожӧм
ар

Гиж вогӧгӧрся кад нимъяс комиӧн.
2ʼ удж. Лыддьы да велӧд кывбурсӧ.

Воис тӧв,
И усис лым.
Лоис кӧдзыд,
Вӧчам кыр.
кыр — горка
чой
«Телемост» ворсӧм. Сёрнитӧй Сосногорск карса велӧдчысьяскӧд.

1. Кутшӧм тіян поводдяныд?
2. Кӧдзыд али шоныд?
3. Кымын градус ывлаын?
4. Лымъялӧ али оз?
5. Кымӧра али шондіа?
3ʼ удж. Гиж рочӧн.

лызьӧн — ...
конькиӧн — ...
велосипедӧн — ...
даддьӧн — ...
сноубордӧн — ...
самокатӧн — ...
4ʼ удж. Комиӧд да гиж.

НА ГОРКЕ.

Мальчики катаются на лыжах и санках. Девочки лепят снеговика. Я катаюсь на ватрушках.
5ʼ удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1. Кымын челядь серпас вылын?
2. Мый вӧчӧны зонкаяс?
3. Кысянь ислалӧны челядь?
4. Мыйӧн ислалӧны зонкаяс?
5. Мый вӧчӧны нывкаяс?
6ʼ удж. Артмӧд пасъяс серти сёрникузяяс.

* +* +* .
* +* +* .
* + * ,* , * .
«Да» либӧ «Оз» ворсӧм.

— Арын зэрӧ?
— Тӧлын лымъялӧ?
— А тӧлын зэрӧ?
— Арын усьӧ лым?
ӧткодяв — сравни
7ʼ удж. Лыддьы кывбуръяссӧ.

СНЕГ ИДЁТ.

Тихо — тихо снег идёт,
Белый снег мохнатый.
Мы расчистим снег и лёд
Во дворе лопатой.
От порота мы с трудом
К дому стёжку проведём.

М. Познанская

ЛЫМ УСЬӦ.

Гӧн кодь лымйыс ньӧжйӧник
Полігтырйи усьӧ.
Зырйӧн весаламӧ ми
Керка дорӧдз туйсӧ.
Кӧть и мудзыштам, но мед,
Туйыд пӧсявтӧг оз шед.

(Перевёл Ю. Васютов)

Ӧткодяв кывбуръяссӧ.

Серпасав кывбурсӧ.
8ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс сетӧм кывъясысь.

1. Ар, воис, бӧрын, тӧв, кӧдзыд.
2. Му, еджыд, вевттьысис, лымйӧн.
3. Зонкаяс, зырйӧн, нывкаяс, да, кыр, вӧчӧны.
4. Найӧ, чой, йывсянь, ислалӧны, даддьӧн, лызьӧн.
5. Челядьлӧн, гӧлӧсъяс, гажа, ылӧдз, кылӧны.
9ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс.

Кӧч, еджыд, тӧвнас, рӧма. Сійӧ, сёян, войын, корсьӧ. Асывнас, узьны, водӧ. Кузь, полӧ, пель, понъясысь, ручьясысь, йӧзысь.
10ʼ удж. Тӧдмав юржугӧдан.

1. Снег.
2. Облако.
3. Человек.
4. Белки.
5. Хлеб.
6. Стул.
7. Олень.

39–41. ГАЖЛУНЪЯС.

гажа — весёлый
коз — ель, ёлка
кодзув — звезда
Кӧдзыд Пӧль — Дед Мороз
кузь — длинный
кузь нэм да бур шуд — долгой жизни и счастья
кывбур — стихотворение
лым — снег
Лымныв — Снегурочка
лым чир — снежинка
мичмӧдны — украшать
нӧшта — ещё
ныв — дочь
нэм — век
ӧтлаын — вместе
ӧшавны — висеть
сины — пожелать
сись — свеча
сьыланкыв — песня
тӧвся — зимний
шуд — счастье
— Мый ӧшалӧ коз йылын?
— Коз йылын кодзув.
— Кутшӧм рӧма кодзулыс?
— Кодзув гӧрд рӧма.
— Мый нӧшта ӧшалӧ коз вылын?
— Коз вылын ӧшалӧ уна мича чача.
Выль во.
1ʼ удж. Висьтав, кутшӧм тайӧ гажлун. Артмӧд юалӧмъяс да сёрникузяяс серпас серти.
2ʼ удж. Лыддьы да велӧд кывбурсӧ.

Коз пу вылӧ асьным ми
Чача ӧшлам уна,
Ӧзтам мича рӧма би
Выль во праздник лунӧ.

«Би кинь» журналысь
3ʼ удж. Лыддьы да вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
Батькӧд джодж шӧрӧ сувтӧдам коз. Коз йылӧ ӧшӧдам кодзув. Чойкӧд ӧшӧдам мича чачаяс. Коз улӧ пуктам Кӧдзыд Пӧльӧс да Лымнылӧс.

1. Мый сувтӧдам батькӧд?
2. Мый ӧшӧдам коз йылӧ?
3. Мый ӧшлам коз вылӧ?
4. Мый пуктам коз улӧ?
вочавидз — ответь
Висьтав рочӧн.

Джодж шӧрӧ, коз йылӧ, коз улӧ, коз вылӧ.
Пӧль вӧчас зумыд пос, оз и ковмы чер.
Тӧвбыд узьӧ пыді муын,
Вужъяс улӧ кодйӧм гуын,
Вӧрын олӧ, оз тай вош.
Сылӧн нимыс лоӧ ....

А. Туркин

Гожӧмнас руд рӧма ветлӧ,
Тӧлын еджыд гӧн век петлӧ.
Пельясыс кузьӧсь, дженьыд бӧж,
Полӧ быдторйысь нэм чӧж.

Ю. Попова
4ʼ удж. Содты кывъяс.

Сувтӧдӧ (мый?) ....
Ислалӧ (коді?) ....
Ӧшӧдӧ (мый?) ....
Кылӧ (мый?) ....
Усьӧ (мый?) ... .
Ӧшӧдӧ (коді?) ....
5ʼ удж. Тӧдмав юржугӧдан (кроссворд).

1. Маленький.
2. Картина.
3. Лыжи.
4. Осень.
5. Год.
6. Имя.
7. Улица.
6ʼ удж. Артмӧд юалӧмъяс сёрникузяяс дорӧ.

Челядь ворсӧны да йӧктӧны коз пу гӧгӧр. Кӧдзыд Пӧль да Лымныв сулалӧны коз дорын. Нывка висьталӧ кывбур.

Вӧч тадзи: Челядь ворсӧны да йӧктӧны коз пу гӧгӧр.

1. Кодъяс ворсӧны да йӧктӧны коз пу гӧгӧр?
2. Мый вӧчӧны челядь коз пу гӧгӧр?
3. Кӧні ворсӧны да йӧктӧны челядь?
— Тэ сувтӧдін гортад коз?
— Да, сувтӧді.
— Мый ӧшӧдін коз йылас?
— Коз йылас ӧшӧді гӧрд кодзув.
— Мый ӧшлін коз вылас?
— Коз вылас ӧшлі мича чачаяс.
— Кытчӧ сувтӧдін Кӧдзыд Пӧльӧс да Лымнылӧс?
— Кӧдзыд Пӧльӧс да Лымнылӧс сувтӧді коз улӧ.
Тӧдмав да серпасав вочакывсӧ.

1. Коді пасьталӧ лӧз пась да лӧз шапка?
2. Коді пасьталӧ гӧрд пась, гӧрд кепысь да гӧрд шапка?
3. Кодъяс пасьталӧны еджыд платтьӧ?
7ʼ удж. Артмӧдӧй ёрта сёрни.

Сёрнитӧй тадзи:

— Тэ коді?
— Ме кӧч. А тэ коді?
— Ме шыр.
— Кӧчильӧй, вай чолӧмалам Выль воӧн челядьӧс .
Ӧтлаын:
— Чолӧмалам Выль воӧн! Сиам тіянлы став бурсӧ!
ёрта сёрни — диалог
8ʼ удж. Гиж чолӧмалӧм.

Вӧч тадзи:

Муса бать-мам!
Чолӧмала тіянӧс Выль воӧн! Сиа тіянлы кузь нэм да бур шуд.
Тіян пи (ныв) — ... .
9ʼ удж. Велӧд сьыланкыв да сьыв.

Ми посни еджыд лым чиръяс,
Ми лэбалам нин дыр.
Зэв кокньыдӧсь ми, гӧн кодьӧсь,
Зэв кӧдзыдӧсь ми пыр.

Е. Колегов
10ʼ удж. Корсь таблицаысь кык кывтэчас.

т
ӧ
в
с
я
с
ь
в
ы
к
н
а
л
ы
в
ы
л
ь
в
о
с
р
у
б
в
ы
к
я
м
и
ч
а
к
о
з

42–45. СЁЯН-ЮАН. ТАСЬТІ-ПАНЬ.

босьтны — взять
дозмук — посуда
истӧг — спички
кисьтны — налить
кӧдзыд — холодный
небыд — мягкий
нянь-сов — хлеб-соль
пӧсь — горячий
пӧрт — котелок
пуктыны — пласть
рысь — творог
сёянін — столовая
чорыд — твёрдый
чӧскыд — вкусный
чери — рыба
черинянь — рыбник
чӧсмӧдлӧ — угощает
яй — мясо
1ʼ удж. Лыддьы дозмук нимъяссӧ комиӧн.

пурт
пань
сакар доз
сов
доз
стӧкан
нянь куд
тасьті
чашка
рач
кӧструля
кружка
пӧрт
2ʼ удж. Корсь паныд вежӧртаса кывъяс.

чорыд — ...
кӧдзыд — ...
сьӧд ...
ыджыд — ...
важ — ...
антоним — паныд вежӧртаса кыв
3ʼ удж. Висьтав, кутшӧм дозмук босьтан походӧ.

Ме походӧ босьта: ..., ..., ..., ..., ..., ...
— Ёртъяс, вай аски ветламӧй походӧ.
— Миша, тэ босьт походӧ стӧкан, ичӧт да ыджыд пань.
— Ме ог босьт стӧкан. Ме босьта кружка да ичӧт пань.
— А тэ, Саша, босьт ичӧт да ыджыд тасьті.
— Сергей, эн вунӧд босьтны пурт.
— Коді босьтас пӧрт?
— Ме босьта пӧрт.
— Вова, босьт ыджыд чайник.
— Колӧ нӧшта истӧг?
— Да, Миша, босьт истӧг.
— Мый нӧшта босьтам?
4ʼ удж. Велӧд кывпесан.

Тасьті — пань.
Черинянь.
Чери корӧ Сера кань.

Г. Юшков
5ʼ удж. Мыйӧн кань чӧсмӧдлӧ ёртъяссӧ? Сёрнит.
6ʼ удж. Комиӧд. Юклы чукӧръяс вылӧ.

Горячий суп, холодный суп, мягкий хлеб, чёрствый хлеб, горячая каша, холодная каша.
7ʼ удж. Лыддьы да помав висьтсӧ.

СЁЯНІНЫН.
Зонка пырис сёянінӧ. Сійӧ босьтіс пӧсь шыд, рок да йӧв. Нина Семёновна шыдсӧ пуктіс ыджыд тасьтіӧ, роксӧ — ичӧт тасьтіӧ, йӧвсӧ кисьтіс чашкаӧ. ...
8ʼ удж. Лыддьы. Мый висьталіс Мурка?

Ме каньпи. Менам нимӧй Мурка. Радейта сёйны шоныд йӧв, чӧскыд нӧк да рысь.

Мый радейтӧ сёйны тэнад каньыд?
9ʼ удж. Лыддьӧй кывбурсӧ рольяс серти.

Каньӧс кычи воштіс матӧ:
«Узян, — шуӧ, — лун шӧр кадӧ!»
Каньыд дорйысьнытӧ кужӧ:
«Менам, — шуӧ, — войся уджӧй».

Г. Юшков
— Ме сёя пӧсь шыд.
— Ме ог сёй пӧсь шыд. Ме радейта кӧдзыд шыд.
— Тэ юан йӧв?
— Ог ю йӧв, ме юа сок.
10ʼ удж. Лыддьы да вочавидз гижӧмӧн.

Ми локтім сёянінӧ. Пызан вылын шыд, рис рок да юмов кисель. Велӧдысь шуис миянлы: «Нянь да сов!» Сёяныс чӧскыд!

1. Кытчӧ локтісны челядь?
2. Мый вӧлі пызан вылын?
3. Мый шуис велӧдысь челядьлы?
4. Кутшӧм кыв ті шуинныд велӧдысьлы?
11ʼ удж. Тӧдмав юржугӧданъяс.
«Сёянінын» ворсӧм.

Пырт сёрниӧ вежавидзана кывъяс.
Став бурсӧ! Нянь да сов! Аттьӧ! Видза оланныд!

46–47. ЧУЖАН ЛУНӦН!

корны — позвать, пригласить
мичмӧдны — украсить
сины — желать
сись — свеча
пӧжавны — испечь
тырны — исполниться
чӧскыд — вкусный
чужан лун — день рождения
1ʼ удж. Комиӧд.

танцуем, разговариваем, желаем, играем, поём, поздравляем, украшаем, едим торт
2ʼ удж. Артмӧд юалӧмъяс сёрникузяяс серти.

1. Пызан сайын пукалӧны челядь.
2. Настуклы тырис ӧкмыс арӧс.
3. Ёртъясыс чолӧмалӧны Настукӧс.
3ʼ удж. Лыддьы. Мый йылысь висьталіс Ваня?

Менам чужан лун. Ме дорӧ воисны ёртъяс. Найӧ чолӧмалісны менӧ чужан лунӧн. Козьналісны меным мича небӧгъяс да чачаяс. Ми ворсім, сьылім, висьталім кывбуръяс. Зэв гажа вӧлі менам чужан лунӧй.
4ʼ удж. Велӧд кывбурсӧ да сьыв чужан лун дырйи.

Кыдзи Ваня чужан лунӧ
Ми пӧжалім тупӧсь нянь,
Тупӧсь нянь, тупӧсь нянь.
Коді муса, сійӧ шань.

— Кодлӧн чужан луныс?
— Чужан луныс Ванялӧн.
— Мый пӧжалісны Ванялы?
— Сылы пӧжалісны тупӧсь нянь.
5ʼ удж. Аддзы чолӧмалана кывъяс.

Кузьнэмдабуршуд!
У нанёльдавит!
Бурдашаньёртъяс!
тэ ворс+ан, сьыл+ан, йӧкт+ан
ті ворсланныд, сьыл+анныд, йӧкт+анныд
— Ті ворсанныд чужан лунӧ?
— Да, ми ворсам.
— Мыйӧн ті ворсанныд?
— Ми ворсам мачӧн, компьютерӧн.
— Ті сьыланныд да йӧктанныд?
— Да, ми сьылам да йӧктам.
6ʼ удж. Помав сёрникузяяссӧ да гиж.

Чужан лунӧ мам пӧжаліс чӧскыд (мый?) ... .
Меным тырис (кымын?) ... арӧс.
Ме кори (кодъясӧс?) ... .
Найӧ чолӧмалісны (кодӧс?) ... да козьналісны (мый?) ... .
Ёртъяс сиисны (мый?) ... .
Ми ёртъяскӧд чужан лунӧ (мый вӧчим?) ...,... .
7ʼ удж. Гиж кывъяссӧ ӧтка да уна лыдын.

Пӧжавны. Корны. Чолӧмавны. Козьнавны. Йӧктыны. Мичмӧдны. Сьывны. Ворсны. Ньӧбны. Сины.

Гиж тадзи: пӧжавны — тэ пӧжалан, ті пӧжаланныд.
8ʼ удж. Тӧдмав, кодлӧн чужан луныс.

1. День.
2. Смех.
3. Имя.
4. Работа.
5. Подарок.
6. Привет.
7. Молоко.
8. Сметана.
9ʼ удж. Лыддьы сьӧлӧмсяньыд кывбурсӧ.

Мамук меным
Чужан лунӧ
Ньӧбис кампет
Уна-уна.
Мамук менам —
Молодеч!
Да и ачым —
«Гӧстинеч!»

А. Шебырев

48–49. ПАСЬКӦМ.

водздӧра — передник
кӧмасьны — обуваться
кӧмӧдны — обуть
кӧр видзысь — оленевод
малича — малица
пасьтӧдны — одеть
пасьтасьны — одеваться
сарапан — сарафан
сикӧтш — бусы
тупли — туфли
тяпи — тапочки
чышъян — платон
1ʼ удж. Артмӧд серпас серти 2–3 сёрникузя. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1. Кыдзи пасьтасьӧмаӧсь йӧз?
2. Мыйла найӧ пасьтасьӧмаӧсь мичаа?
Геня аддзис шор дорысь зонкаӧс да юаліс:
— Кытысь тэ?
— Кӧр дорысь.
— А мыйла тані?
— Велӧдчыны вайисны.
— А кыдзи шуӧны?
— Вася Манзадейӧн.

Яков Рочев серти

1. Мый йылысь сёрнитісны зонкаяс?
2. Кӧні олӧ Вася Манзадей?
3. Мый тэ тӧдан тундра йылысь?
2ʼ удж. Содты да гиж.

Мый?
платтьӧ
дӧрӧм
малича
чышъян
кепысь
гач

Мый вӧча?
платтьӧася
...ася
...
...
...
...
3ʼ удж. Лыддьы Дашалысь кывбур.

ГӦСНЕЧ.

Чойӧй талун локтіс карысь,
Вайис гӧснеч сумка тыр:
Мамлы — чышъян, батьлы — дӧрӧм,
Меным — быдса тупыль сыр.

Даша Коснырева, Кулӧмдін районса Пожӧг сиктысь

Мыйла чойыс нывкалы вайис сыр?
4ʼ удж. Юклы чукӧръяс вылӧ да гиж.

Гын сапӧг, тупли, сандали, сарапан, дӧрӧм, пими, тяпи, кучик сапӧг, партук, платтьӧ, ковта, ботинки, гач.
В коми языке вместо Ф произносится П, вместо Х произносится К.
«Т шыпас» ворсӧм.
1. Кутшӧм кӧм кӧмалан гортын?
2. Мый кӧмалан гуляйтны петігӧн?
5ʼ удж. Велӧд кывпесанъяссӧ.

Шоныд пась меным дась,
Ывла вылын кӧть туплясь.

Дзоля Коля гачыс кын,
Дзоля Коля дзугӧ лым.
«ПАСЬКӦМ» ЛАВКАЫН.

— Бур лун! Мый ньӧбан?
— Бур лун! Меным колӧ мича ковта.
— Со тайӧ мича. Кажитчӧ?
— Да, кажитчӧ. Ме ньӧба.
— Вот тэныд ковта.
— Аттьӧ.
6ʼ удж. Помав сёрникузяяссӧ.

Ме пасьтӧда (куклу). Ме пасьтася (тепло). Нывка кӧмӧдӧ (сестру). Нывка кӧмасьӧ петны (на улицу).
7ʼ удж. Артмӧд шыпасъясысь кывъяс да гиж.

с ӧ т ч ш я м л ч
и к ш ы ъ н а и а
8ʼ удж. Лыддьы мойдсӧ.

ДОНА ПАСЯ РУЧ.

Жили — были лиса и заяц.
У лисы шуба дорогая, а у зайца дешёвая. Лиса никак не налюбуется своим мехом. Перед зайцем выхваляется:
— Уж не я ли краса на все коми леса! За мою шубу дорого дают, а твою, косой, даром не берут.
Обиднӧ зайду. Лисья шуба и правда дорого стоит.
А лиса всё хвастается.
Не стерпел косой, отвечает:
— Гляди, вертихвостка, как бы твоя шуба не подешевела.
А лиса всё хи-хи да ха-ха.
Вот зима миновала, лето откуковало, уж и осень на парму накатывается. Думал, думал заяц, как с лисы спесь сбить — придумал-таки.
— Давай, — говорит, — в догонялки играть.
— Давай, косой, — усмехается рыжая, — Сперва я за тобой, потом ты от меня.
Стреканул заяц по лесу, лиса за ним. Вот-вот догонит. А заяц загодя присмотрел берёзовую развилку, прямиком к ней бежит. Лиса уж было и пасть разинула — косого схватить. А заяц шмыг в развилку — и проскочил. Лиса следом прыг — и застряла с размаху.
— Помоги, косой! — кричит.
— Сейчас помогу.
Заяц не спеша наломал крепкие берёзовые вицы, встал поудобней — и давай стегать. Сечёт да приговаривает:
Перед нами не гордись,
Своей шубой не хвались,
Не воруй ты кур — цыплят,
Не гоняй моих зайчат.
Звери сбежались, птицы слетелись, смотрят, как заяц учит лису. Вертихвостка, видать, всем докучала.
Лиса выла-голосила, еле вырвалась. Глядь, а шуба-то вся испорчена, хвост рваной тряпкой висит — смотреть не на что.

1. Эм-ӧ висьтыслӧн пом?
2. Висьтав рочӧн мойд нимсӧ.
3. Кутшӧм нӧшта мойдъяс тӧдан руч йылысь?
4. Корсь мойдысь серпас дорӧ лӧсялана сёрникузяяс.
9ʼ удж. Корсь мойдысь сёрникузяяс.

Олісны — вылісны руч да кӧч. Ручлӧн пасьыс дона, а кӧчлӧн донтӧм.
— Отсав! — горзӧ.
Пемӧсъяс котӧртісны, лэбачьяс лэбзисны, видзӧдӧны, кыдзи кӧч велӧдӧ ручӧс.
10ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ.

Ветлӧ миян Вася
Кок улӧдзыс пася,
Гын сапӧгас
Ачыс пӧдас.
Шарпӧ дзебӧ ныр,
Кепысь быттьӧ зыр,
Синсӧ тупкӧ шапка,
Кокыс ӧдва тапкӧ.

Ю. Васютов

Серпасав Васялысь паськӧмсӧ.

50–62. МЕНАМ ЛУН.

вежалун — воскресенье
вежон — неделя
водны — ложиться
воторник — вторник
выльлун — понедельник
идравны — убирать
мунны — идти
мыссьыны — умываться
отсавны — помогать, помочь
пекнича — пятница
постель — вольпась (???)
субӧта — суббота
середа — среда
талун — сегодня
узьны — спать
чеччыны — встать
1ʼ удж. Кымын лун вежонын? Тӧдмась вежон лун нимъясӧн.

Выльлун, воторник, середа, четверг, пекнича, субӧта, вежалун — тайӧ вежон.
— Талун пекнича?
— Да, талун пекнича.
— Талун выльлун?
— Абу. Талун воторник.
Кор? — Когда?
2ʼ удж. Артмӧд юалӧмъяс серти сёрникузяяс.

1. Кутшӧм вежон лунъяс тӧдан?
2. Мый вӧчан вежалунӧ?
3. Кытчӧ мунан выльлунӧ?
4. Кымын лун велӧдчан школаын?
выльлун — 1 — ӧ воторник + ӧ
середа + ӧ четверг + ӧ
пекнича + ӧ субӧта + ӧ вежалун + ӧ
3ʼ удж. Лыддьӧй рольяс серти.

— Пашӧ пиӧ, чеччы!
— Чечча кӧ ӧд, ог жӧ кӧмась.
— Пашӧ пиӧ, кӧмась!
— Кӧмася кӧ ӧд, ог жӧ мыссьы.
— Пашӧ пиӧ, мыссьы!
— Мысся кӧ ӧд, ог жӧ сёй.
— Пашӧ пиӧ, сёй!
— Сёя кӧ ӧд, ог жӧ мун уджавны.

Фольклорысь

Висьтав, кутшӧм Пашӧ пиыс.
4ʼ удж. Корсь пӧвсӧ.

Девочка играет куклой.
Мальчик смотрит телевизор.
Я читаю книгу.
Мальчик играет на гитаре.
Ребята играют в шахматы.
Девочка и мальчик танцуют.

Зонка да нывка йӧктӧны.
Челядь ворсӧны шахматӧн.
Нывка ворсӧ аканьӧн.
Детинка видзӧдӧ телевизор.
Зонка ворсӧ гитараӧн.
Ме лыддя небӧг.
5ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс.

1) Витя, зоопаркӧ, воторникӧ, мунӧ.
2) Челядь, сьылӧны, да, пекничаӧ, велӧдчанінын, йӧктӧны.
3) Наташа, вежалунӧ, Кӧрткерӧсӧ, мунӧ.
4) Коля, скейтбордӧн, кутас иславны, середаӧ.
5) 2 «б», выльлунӧ, класс, походӧ, мунӧ.
6ʼ удж. Артмӧд пасъяс серти сёрникузяяс.

* + * + * + * . *,* + * + * .
* + * + * + * . *, * + * + *.
7ʼ удж. Сёрнит серпасъяс серти.

чеччӧ
идралӧ вольпась
мунӧ мыссьыны
весалӧ пинь
отсалӧ идравны
водӧ узьны
8ʼ удж. Лыддьы мичаа кывбурсӧ. Висьтав, мый йылысь сэні гижӧма.

Асыв вольпасьын эн нюжмась,
Садьман мыйӧн, чеччы пыр,
Лючки, дуртӧг пасьтась, кӧмась,
Майтӧг босьт да бура мыссьы,
Весав пиньяс, пожъяв вом.

Ю. Попова серти

Вӧч кывбур серти физминутка.
9ʼ удж. Артмӧд сёрникузяясысь висьт.

Ме чечча 7 часын. Урокъяс бӧрын отсася мамлы, вӧча гортса удж, ворса. Вӧча зарядка, идрала вольпась. 9 часын вода узьны. Сэсся мысся да завтракайта.
10ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс да гиж.

Вӧч тадзи:

Кор?
Вежалунӧ
...

Мый вӧча?
ислала
...

Кӧні?
кыр йылын.
...
11ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс. Содты колана суффикс да гиж.

мунӧ ...

школа.
театр.
музей.

-ӧ

53–56. МОРТ.

весавны — чистить
висьны — болеть
вом — рот
зыравны — натирать
ки — рука
ки чышкӧд — полотенце
кок — нога
лэптыны — поднять
лэдзны — отпустить
ныр — нос
ог — нет
озырлун — богатство
пель — ухо
пинь — зуб
син — глаз
сӧстӧм — чистый
сынан — расчёска
сынавны — расчесать
чужӧм — лицо
югыд — светлый
юр — голова
юрси — волосы
— Бур асыв! Тэ асывнас вӧчан зарядка?
— Да, ме мамкӧд да чойкӧд вӧча зарядка.
— А ме понкӧд котрала да лолала сӧстӧм сынӧдӧн.
— Вай тшӧтш вӧчам классын зарядка!
Чеччам чӧла шум ни зык.
Вӧчам тадзи:
Ӧтик, кык,
Ӧтик, кык.
Коскӧ пуктам кыкнан ки.
Недыр чеччалыштам ми.
Киӧн хлоп да хлоп.
Кокӧн топ да топ.
Чӧла пуксям да кывзам урок.
1ʼ удж. Тӧдмась выль кывъясӧн.

юр
пель
ныр
ки
кок
юрси
син
чужӧм
вом
2ʼ удж. Корсь кывъяс.

Кикокнырвомчужӧмюрсисинпинь
3ʼ удж. Вӧч Войткӧд зарядка.

— Лэпты ки.
— Лэдз ки.
— Лэпты кок.
— Лэдз кок.
— Мыськы чужӧм.
— Чеччалышт.

Мыйӧн лоӧны лэпты, лэдз кывъяс?
4ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ.

Югыд ва, сӧстӧм ва
Мыськы чужӧм вылысь са.
Медым югъялас син.
Медым нюмъялас вом.
Ачым лои зэв ён.

В. Савин

Вӧч кывбур отсӧгӧн зарядка.
5ʼ удж. Лыддьы висьтсӧ.

ВА – ОЗЫРЛУН.

Асыв. Ӧньӧ муніс мыссьыны. Колӧ кисӧ майтӧгавны. А ваыс крансьыс век петӧ и петӧ.
— Мам! Волы, волы! Крансӧ тупкы! — горзӧ Ӧньӧ.
— Бур пи менам! — шуис мамыс да отсаліс Ӧньӧлы сӧстӧма мыссьыны. — Тӧд, пиук, ваыд ӧд озырлун жӧ. Колӧ сійӧс видзны.

М. Сажина

1. Мыйла Ӧньӧ корис мамсӧ?
2. Мый висьталіс мамыс Ӧньӧлы?
3. А тэ кыдзи чайтан?

Лыддьӧй висьтсӧ рольяс серти.
«Ичӧтик пышкай» ворсӧм.

Ичӧтик пышкайлӧн киыс висьӧ.
Кӧн вӧлін, кӧн вӧлін, ичӧтик пышкай?
Ичӧтик пышкайлӧн кокыс висьӧ.
Кӧн вӧлін, кӧн вӧлін, ичӧтик пышкай?
... ... ...
— Кыті тэнад висьӧ?
— Менам висьӧ юрӧй.
— Со тэныд витамин да лекарство.
— Аттьӧ.
— А тэнад мый висьӧ?
— Менам висьӧ кокӧй.
— Со тэныд мазь. Зырав да шонты коктӧ.
— Аттьӧ.
6ʼ удж. Содты колана кывъяс.

Нывка сыналӧ юрси (мыйӧн?) ....
Зонка мыськӧ чужӧм (мыйӧн?) ....
Ёрт весалӧ пинь (мыйӧн?) ....
Мам чышкӧ ки (мыйӧн?) ....
Бать мыссьӧ (мыйӧн?) ....

57–58. ВОГӦГӦРСЯ КАД. ТУЛЫС.

дзирдалӧ — блестит
енэж — небо
тӧлысь — месяц
тувсовъя — весенний
тулыс — весна
шор — ручей
1ʼ удж. Помав сёрникузяяссӧ да гиж.

Воис гажа (весна) ... .
Енэжын дзирдалӧ (солнце) ... .
Керка дорын (ручьи) ... .
Сылӧ (снег) ... .
2ʼ удж. Гиж паныд вежӧртаса кывтэчасъяс.

шондіа лун —
кӧдзыд поводдя —
зэра лун —
ичӧт шор —
бур поводдя —
еджыд кымӧр —
3ʼ удж. «Почемучка» клубӧ воис 3 юалӧм. Корсь пӧвсӧ вочакывйысь.

1. Кымын тӧлысь во гӧгӧрын?
2. Кымын тувсовъя тӧлысь?
3. Кутшӧм тувсовъя тӧлысьяс?

1. Тувсовъя тӧлысьяс: март (рака), апрель (косму), май (ода — кора).
2. Во гӧгӧрын дас кык тӧлысь.
3. Куим тувсовъя тӧлысь.
4ʼ удж. Лыддьы. Кутшӧм вогӧгӧрся кад йылысь абу гижӧма кывбурын?

КАД.

Со и гажа тулыс воис,
Видзӧдам да, гожӧм лоис.
Видзӧдам да, лым нин тырыс.
Бара сиктӧ тулыс воис,
Ӧдйӧ жӧ и кольӧ воыс.

О. Кутькина серти

59–64. ЧУЖАН МУ.

вӧр — лес
видз — луг
гадь — пузырь
идзас сі — волокно соломы
кар — город
кывзыны — слушать
мойд — сказка
мойдны — рассказать сказку
мойдчыны — рассказывать сказки
нӧдкыв — загадка
сикт — село
тӧдмавны — отгадать
улича — улица
чужан му — родная земля
шусьӧг — пословица
ю — река
1ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ.

Ме ола сэн, кӧн визув ю
Друг ыджыд чукыль вӧчӧ.
Тан менам дона чужан му.
Тан бать, и мам, и пӧчӧ.
Тан быдмӧ менам ичӧт вок,
Век гажӧй сыысь бырӧ.
Тан корӧ школаӧ звӧнок.
Тан ёртыс менам тырыс.

В. Лодыгин

Висьтав аслад чужан му йылысь.
2ʼ удж. Тӧдмав юржугӧдан.

1. Жеребёнок.
2. Стул.
3. Снегирь.
4. Кукла.
5. Хлеб.
6. Корова.
7. Белка.
3ʼ удж. Помав сёрникузясӧ.

Чужан му — сійӧ ..., ..., ....

У каждого народа есть сказки. Коми народ тоже издавна сочинял свои сказки. Они передавались из поколения в поколение.
4ʼ удж. Лыддьы мойдсӧ. Код йылысь сійӧ?

КӦКЪЯМЫС КОКА ПОН.

Олісны-вылісны пӧль да пӧч. Ӧтчыд найӧ мунісны вӧрӧ чӧд вотны. На дорӧ локтіс пон да кутіс бӧрдны:
— Босьтӧй менӧ гортаныд!
— Кытчӧ ми тэнӧ босьтам? — шуӧ пӧль.
— Ме тіянлы горт кута видзны. Котралі ме, котралі — некод эз босьт. Вӧлі менам кӧкъямыс кок да котралігад нёльсӧ вошті, ӧні менам сӧмын нёль кок. Кута котравны, нӧшта кык кок вошта. Кык кок кӧ кольӧ, ме кула. Му вылын сэсся пон оз ло.
Жаль лои пӧль-пӧчлы понйыс да босьтісны сійӧс гортаныс.
Со и ӧні пон нёль кока да видзӧ мортлысь керка.

1. Лыддьӧй мойдсӧ рольяс серти.
2. Кутшӧм буртор вӧчӧ пон йӧзлы?
3. Серпасалӧй мойдсӧ да классад вӧчӧй выставка.
Коми народ испокон веков пользовался и загадками. Загадка — это нӧдкыв. Нӧдкыв состоит из двух слов: «нӧд» — это очень старое слово, в значении «отгадай» — «тӧдмав»; слово «кыв» — ?
5ʼ удж. Гиж комиӧн.

слово —
отгадай —
расскажи сказку —
загадка — сказка —

нӧдкыв — загадка
ПЕМӦСЪЯС ЙЫЛЫСЬ НӦДКЫВЪЯС.

1. Гожӧмнас руд рӧма ветлӧ.
Тӧвнас еджыд гӧна котралӧ.
Пельыс кузь, бӧжыс дженьыд.
Коді тайӧ?
2. Коді каньысь ёна полӧ?
Коді каньтӧг збоя олӧ?
3. Ветлігас нэм чӧжыс
Туйбӧр чышкӧ пашкыр бӧжнас.
4. Ён, но оз вӧч уджтӧ,
Оз вись, а пыр ружтӧ.
ВӦР-ВА ЙЫЛЫСЬ НӦДКЫВЪЯС.

1. Ки ни кок абу, а ӧдзӧс восьтӧ.
2. Биын оз сотчы, ваын оз вӧй.
3. Кутшӧм кодзувъяс му вылын!?
Да и пальто вылын, со!
Босьта киӧ — пыр и сылӧ:
Ваысь кындзи, нем оз ло.
ЛЭБАЧЬЯС ЙЫЛЫСЬ НӦДКЫВЪЯС.

1. Синмыс гӧгрӧс, нырыс ёсь,
Пемыд войясӧ оз узь. Тайӧ, дерт жӧ, лоӧ ... .
2. Нырыс кузь и кокыс кузь,
Ачыс олӧ нюрын.
Нимыс лэбачыслӧн ... .
3. Гӧрд морӧса, ичӧт ныра.
Пуысь пуӧ жбыр да жбыр!

Коми народ уже с давних времён умел кратко и точно давать оценки поступкам, делать выводы. Такие поучительные высказывания мы называем пословицами, на коми языке — шусьӧгъяс.
УДЖ ЙЫЛЫСЬ ШУСЬӦГЪЯС.

Бӧжтӧ кӧтӧдан — чери сёян.
Коктӧ кӧтӧдан — чуньтӧ нюлыштан.
Сёйӧмсьыд эн пов, а уджсьыд эн лӧгась.
Бур уджысь юрыд оз янав.

ПОВОДДЯ ЙЫЛЫСЬ ШУСЬӦГЪЯС.

Пася-дукӧса поводдя.
Гожӧм заптӧ, тӧв дзимлялӧ (сёйӧ).
Лун тӧв — мам тӧв, вой тӧв — ичинь тӧв.

МОРТ ЙЫЛЫСЬ ШУСЬӦГЪЯС.

Полысь морт и мырйысь полӧ.
Ачыс ичӧт, да сьӧлӧмыс ыджыд.
Мый кӧдзан, сійӧ и босьтан.
Дзуртысь пу моз пыр дзуртӧ.

ВЕЛӦДЧӦМ ЙЫЛЫСЬ ШУСЬӦГЪЯС.

Велӧдчытӧгыд мортӧ он во.
Нэмтӧ ов, да нэмтӧ велӧдчы.

Велӧд некымын шусьӧг.
6ʼ удж. Корсь шусьӧг пӧвсӧ.

Коді уджалӧ
Дыш висьӧм
Тувсов луныд
Дзодзӧг бӧж сайын

медся омӧль висьӧм
лым тыдалӧ
во вердӧ
сійӧ пӧт
7ʼ удж. Тӧдмав предметсӧ признак серти.

1) Гӧгрӧс, лӧза — гӧрда, ичӧт.
2) Ыджыд, кык кӧлесаа, сьӧд.
3) Мича, еджыд юрсиа, лӧз синма.
4) Небыд, кузь пеля, муса.
5) Ичӧт, руд, кузь бӧжа.
6) Ыджыд, руд, вына.
7) Сьӧд, уска, шань.
8ʼ удж. Лыддьы да гиж.

Ме к.вз. м.йд, т.дм.л. н.дк.в .
Ми к.вз.м м.йд, т.дм.л.м н.дк.в .
Ме л.дд. в.сьт, г.ж. к.въ.с .
Ми л.дд.м в.сьт, г.ж.м к.въ.с .

4 Мыйӧн торъялӧны сёрникузяясыс?
9ʼ удж. Корсь пӧвсӧ.

мойд
шусьӧг
нӧдкыв

тӧдмавны
мойдны
кывзыны
10ʼ удж. Викторина. Висьтав мойдъяслысь нимсӧ.

1. Пуктіс дед сёркни. Быдмис сёркниыс ыджыдысь-ыджыд.
2. Олісны-вылісны старик да старука. Старик шуӧ:
— Петав, старука, куд пыдӧстӧ чышкышт, оз-ӧ сюрышт пызьтор кӧвдум вылӧ.
3. Олісны-вылісны дед да баб. Налӧн вӧлі курӧг. Сійӧ вайис зарни кольк.
4. Мужик нуис гырничьяс да воштіс ӧти гырнич. Овмӧдчис сэтчӧ гут-дзизгун.
11ʼ удж. Лыддьы мойдсӧ бать-мамыдкӧд.
ШЫР ДА ГАДЬ.

Олісны-вылісны шыр да гадь. Налӧн быри няньыс. Вот найӧ мӧдӧдчисны нянь корсьны. Мунісны-мунісны да воисны шор дорӧ. Поскыс абу. Кыдзи вуджны? Шыр ветліс, вайис идзас сі да пуктіс шор вомӧн.

— Но, гадь, вай вудж, — шуӧ шыр.
— Ме ог лысьт, — шуӧ гадь. — Тэ первой вудж. Шыр скӧрмис гадь вылӧ да мӧдӧдчис вуджны.
Сійӧ воис шӧрӧдзыс, да идзас сіыс чеги. Шыр уси ваӧ да вӧйи. А гадь сераліс, сераліс да потіс.

1. Кытчӧ мӧдӧдчисны шыр да гадь?
2. Мыйысь вӧчис шыр поссӧ?
3. Коді медводз заводитіс вуджны шорсӧ?
4. Мый лои шыркӧд да гадькӧд?
5. Кыдзи эськӧ тэ вӧчин?

65–68. ВОГӦГӦРСЯ КАД. ГОЖӦМ.

воны — прийти
гожӧм — лето
жар — жаркий
кымӧр — облако
мӧвпавны — думать
мугӧм — коричневый
ӧшкамӧшка — радуга
шондіа — солнечный
1ʼ удж. Корсь «Гожӧм» тема вылӧ кывъяс.

Зэра, лымъя, шондіа, кымӧра, жар, кӧдзыд, зарни, гажа.
2ʼ удж. Велӧд кывпесансӧ.

Шоныд гожӧм,
Шоныд рыт.
Шуим пуны Шома шыд.

Н. Щукин
— Тэ радейтан гожӧм?
— Да, ме радейта гожӧм.
— Мыйла тэ радейтан гожӧм?
— Гожӧмнас шоныд да гажа. Сійӧ уна рӧма.
— Мый вӧчан гожӧмын?
— Ме ворса ёрткӧд, котрала, лыддьыся, купайтча.
3ʼ удж. Лыддьы да вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

Шондіа гажа лун. Пукалӧ Войт шор дорын да мӧвпалӧ ёртъяс йывсьыс. Друг локтіс кымӧр да зэрмис. Енэжсянь Войт дорӧ воисны ёртъясыс. Найӧ котралісны, ворсісны, чеччалісны. Регыд енэжӧ петіс ӧшкамӧшка.
Войт ёртъяскӧд гуляйтіс мича ӧшкамӧшка вывті.

1. Кӧні пукалӧ Войт?
2. Кодъяс йылысь сійӧ мӧвпалӧ?
3. Кодъяс воисны енэжсянь Войт дорӧ?
4. Мый вӧчис Войт ёртъясыскӧд?
5. Кымын рӧма ӧшкамӧшка петіс енэжӧ?
4ʼ удж. Корсь пӧвсӧ.

лым усьӧ
зэрӧ
шондіа лун
кымӧра поводдя
лымъя тӧв

дождь идёт
снег идёт
пасмурная погода
солнечный день
снежная зима

Вӧч домино «Вогӧгӧрся кад» тема вылӧ.
5ʼ удж. Артмӧд серпасъяс серти сёрникузяяс.

Отсӧг вылӧ: чеччалӧ, серпасасьӧ, ислалӧ, гуляйтӧ.
6ʼ удж. Корсь висьтысь ӧшыбка.

Шоныд гожӧм. Усьӧ лым. Челядь ворсӧны мачӧн. Енэжын ӧшкамӧшка. Зэв гажа.
«Медся сюсь» («Самый умный») ворсӧм.

1. Кымын вогӧгӧрся кад?
2. Висьтав вогӧгӧрся кадъяс?
3. Кутшӧм вогӧгӧрся кадын зэрӧ?
4. Кор пу (вӧр) зарни рӧма?
5. Кутшӧм вогӧгӧрся кадын лымъялӧ?
6. Кутшӧм кадӧ купайтчӧны?
7ʼ удж. Лыддьы. Кутшӧм вогӧгӧрся кад йылысь гижӧма кывбурын?

ГОЖСЯ ЛУНӦ.

Асъя шонді синмӧс ёрӧ,
Ывла вылӧ ворсны корӧ.
Чожа кӧмала ме гач,
Челядь дінӧ пета скач.
Гажа Сыктыв дорӧ лэччам,
Ваӧ пырам, ваысь петам.
Медым ёнмис ки и кок,
Миян дінӧ ӧдйӧ лок.

И. Торопов
8ʼ удж. Лыддьы да вочавидз зонка юалӧм вылӧ.

Ме ола Усть-Усаын. Менам сикт сулалӧ Уса ю дорын. Со май тӧлысь. Кӧдзыд. То лымъялӧ, то зэрӧ. А тіян кутшӧм поводдяныд?
1) Сьӧд вӧр шӧрын сулалӧ
Гӧрд шляпаа молодеч.
2) Енэжсянь еджыд вата усьӧ.
9ʼ удж. Кутшӧм кыв лишнӧй? Мыйла?

1) Тулыс, тӧв, пыста, ар.
2) Кымӧра, шондіа, лызь, зэра.
3) Дадь, коньки, кымӧр, сноуборд.
4) Жар, дзоридз, ӧшкамӧшка, лым.
10ʼ удж. Тӧдмав юржугӧдан (кроссворд).

1. Красный.
2. Жёлтый.
3. Зелёный.
4. Чёрный.
5. Коричневый.

КЫВКУД

А
артасьны — считать
артмӧдны – образовать

Б
бать — мам — родители
босьтны — взять
бурдӧдчанін – больница

В
варгыль кока — косолапый
вайны — принести
вевттьысьны — покрыться
вежалун — воскресенье
вежавидзана кывъяс — вежливые слова
вежон — неделя
вежӧс — комната
велӧдны — учить
велӧдысь — учитель
велӧдчанін — школа
велӧдчысь — ученик
велӧдчыны — учиться
вердны — кормить
весавны — чистить
висьны — болеть
висьтавны — сказать
водздӧра — передник
водны — ложиться
вольпась — постель
вом — рот
воны — прийти
вотны — собирать
воторник — вторник
выльлун — понедельник
воча письмӧ — встречное письмо
воча вок — двоюродный брат
вӧр — лес
вӧчны — делать
вузасянін – магазин

Г
гадь — пузырь
гажлун — праздник
гижны — писать
гожӧм — лето
гӧгрӧс — круглый
гӧснеч – гостинец

Д
дадь — санки
дозмук — посуда
джадж — полка
джодж — пол
дзоридз – цветок

Е
енэж – небо

Ё
ёль — лесной ручей
ёрт – друг

Ж
жар — жаркий
жонь – снегирь

З
зарни — золото, золотой
зыр — лопата
зыравны — натирать
зэра — дождливый
зэрны — идти (о дожде)

И
идравны — убирать
истӧг — спички
иславны — кататься

Й
йӧра – лось

К
катша — сорока
ки — рука
ки чышкӧд — полотенце
кильчӧ — крыльцо
кисьтны — налить
кок — нога
кокньыд — лёгкий
котравны — бегать
кӧмӧдны — обуть
кӧин — волк
кӧні? — где?
кӧр — олень
кӧр видзысь — оленевод
кузь — длинный
кукань — телёнок
кыв — слово, язык
кывбур — стихотворение
кывны — слышать
кывзыны — слушать
кывтэчас — словосочетание
кызь — двадцать
кымӧр — облако
кымӧра — облачный
кымын? — сколько?

Л
лыддьыны — читать
лыдпас — число
лызь — лыжи
лы — кость
лым чир — снежинка
лымъявны – выпасть (о снеге)
лэбавны — летать
лэбачпи — птенец
лэдзны — отпустить
лэптыны – поднять

М
малича — малица
меж — баран
мелі — ласковый
мича — красивый
мичмӧдны — украшать
мойд — сказка
мойдны — рассказать сказку
морт — человек
мӧвпавны – думать, рассуждать
мугӧм — коричневый
мунны — идти
мыссьыны — умываться
мый вӧчны? — что делать?

Н
небӧг — учебник, книга
небыд — мягкий
нӧдкыв — загадка
нӧшта — ещё
ныв — дочь, девушка
ныр — нос
нэм — век
няйт – грязный

О
ог — нет
озырлун — богатство
оланін — место жительства
отсавны – помочь

Ӧ
ӧтлаын — вместе
ӧшавны — висеть
ӧшкамӧшка – радуга

П
пасьтасьны — одеться
пасьтӧдны — одеть
пекнича — пятница
пес чипас — поленница дров
пельк — ловкий
пи — сын
пинь — зуб
поводдя — погода
поз — гнездо
полысь — трусливый
пон — собака
пӧжавны — испечь
пӧлян — дудка,
свирель
пӧрт — котелок
пӧсь — горячий
пӧтӧлӧк — пӧтӧлӧк
пу — дерево
пув — брусника
пуктыны — положить
пыста – синица

Р
радейтны — любить
рака — ворона
рач — сковородка
роч — русский
рысь – творог

С
сарапан — сарафан
середа — среда
серпас — картина, рисунок
серпасасьны — рисовать
сёянін — столовая
сикӧтш — бусы
син — глаз
сины — пожелать
скӧр — сердитый, злой
сӧстӧм — чистый
субӧта — суббота
сьыланкыв — песня
сынан — расчёска, гребень
сынавны — расчесать
сынӧд — воздух
сэсся — потом
сюр – рог

Т
талун — сегодня
тӧвся — зимний
тӧдмавны — узнать, отгадать
тупли — туфли
тэнад — у тебя, твой
тэнӧ — тебя
тэрыб – быстрый

У
узьны — спать
улича — улица
усьны — падать, упасть, выпасть
удж — работа
уджавны – работать

Ч
чань — жеребёнок
чери — рыба
черинянь — рыбник
чеччыны — встать
чой — горка, сестра
чолӧм — привет
чорыд — твёрдый
чӧд — черника
чӧскыд — вкусный
чужан лун — день рождения
чужӧм — лицо
чукӧр — группа, куча
чышъян – платок

Ш
шань — добрый
шонді — солнце
шондіа — солнечный
шӧрын — на середине, в центре
шуд — счастье
шусьӧг — пословица
шыбитны — бросить

Ы
ыж – овца

Ю
юкны — разделить
юр — голова
юрси – волосы

Я
яй – мясо

ЮРИНДАЛЫСЬ

1 — 4. Тӧдмасьӧм............................3
5 — 6. Вогӧгӧрся кад. Ар...................10
7 — 13. Школаын.............................13
14 — 18. Менам котыр........................22
19 — 25. Ми ворсам .........................28
26 — 30. Менам гортӧй.......................36
31 — 36. Ме гӧгӧр...........................44
37 — 38. Вогӧгӧрся кад. Тӧв.................54
39 — 41. Гажлунъяс..........................59
42 — 45. Сёян — юан. Тасьті — пань..............65
46 — 47. Чужан лунӧн!.......................70
48 — 49. Паськӧм ...........................74
50 — 52. Менам лун..........................81
53 — 56. Морт...............................86
57 — 58. Вогӧгӧрся кад. Тулыс...............90
59 — 64. Чужан му...........................92
65 — 68. Вогӧгӧрся кад. Гожӧм ............ 101
Кывкуд............................ 106