Ӧтувъяин+ — различия между версиями

Материал из Велӧдам коми кыв
(→‎КОМИ КЫВ. 2 КЛАСС. ВӦРКУТА)
 
(не показано 49 промежуточных версий 2 участников)
Строка 1: Строка 1:
−
ОТСА#Сёрнитам комиӧн: 1 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Йӧзӧдӧма коймӧдысь, содталӧмӧн да вежлалӧмӧн / Велӧдчан небӧгсӧ серпасаліс С.Г. Терещенко. Сыктывкар: Коми небӧг лэдзанін 2000.
+
Ичӧт школа
 +
 
 +
#Сёрнитам комиӧн: 1 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Йӧзӧдӧма коймӧдысь, содталӧмӧн да вежлалӧмӧн / Велӧдчан небӧгсӧ серпасаліс С.Г. Терещенко. Сыктывкар: Коми небӧг лэдзанін 2000.
 
#Ӧмидз тусь: 2 кл. челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг / Худож. В.М. Пунегов]. Ч.1. Сыктывкар, 2003. 192 с.
 
#Ӧмидз тусь: 2 кл. челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг / Худож. В.М. Пунегов]. Ч.1. Сыктывкар, 2003. 192 с.
 
#Öмидз тусь: Роч программа серти 2 кл. велӧдчысьяслы велӧдчан книга / Худож. В.М. Пунегов]. Ч.2. М.: Дизайн. Информация. Картография, 1998. 160 с.
 
#Öмидз тусь: Роч программа серти 2 кл. велӧдчысьяслы велӧдчан книга / Худож. В.М. Пунегов]. Ч.2. М.: Дизайн. Информация. Картография, 1998. 160 с.
Строка 6: Строка 8:
 
#Югыд кодзув: 4 кл. челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг / Под ред. Л.А. Моториной. Ч. 1. М.: Дизайн. Информация. Картография, 1999. 112 с.
 
#Югыд кодзув: 4 кл. челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг / Под ред. Л.А. Моториной. Ч. 1. М.: Дизайн. Информация. Картография, 1999. 112 с.
 
#Югыд кодзув: 4 кл. челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг / Под ред. Л.А. Моториной. Ч.2. М.: Дизайн. Информация. Картография, 2000. 128 с.
 
#Югыд кодзув: 4 кл. челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг / Под ред. Л.А. Моториной. Ч.2. М.: Дизайн. Информация. Картография, 2000. 128 с.
 +
#Вязова Е.Н., Сизова А.В. Войт. 1 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг, 2011.
 
#Вязова Е. Н., Сизова А. В., Терентьева С. Н. Коми кыв рочьяслы. Медводдза класс. 2016.
 
#Вязова Е. Н., Сизова А. В., Терентьева С. Н. Коми кыв рочьяслы. Медводдза класс. 2016.
 
#Вязова Е. Н., Сизова А. В. Коми кыв: 2 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. — Сыктывкар: Анбур, 2011.
 
#Вязова Е. Н., Сизова А. В. Коми кыв: 2 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. — Сыктывкар: Анбур, 2011.
−
#Вязова Е. Н., Сизова А. В. 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. — Сыктывкар, 2013
+
#Вязова Е. Н., Сизова А. В. 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. — Сыктывкар, 2013.
−
#Вязова Е. Н., Сизова А. В. 4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. — Сыктывкар, 2013
+
#Вязова Е. Н., Сизова А. В. 4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. — Сыктывкар, 2013.
−
#Ватаманова Г. И., Сизева Ж. Г., Ярошенко Е. Н. Коми кыв: 6-ӧд класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. — Сыктывкар 2013
+
#Вахнина М. И., Кинева Н. А. Коми язык. 2 класс. Сыктывкар: Анбур, 2015.
−
#Ватаманова Г. И., Сизева Ж. Г., Ярошенко Е. Н. Коми кыв: 7-ӧд класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. — Сыктывкар: ООО «Анбур», 2013.
 
−
#Ватаманова Г. И., Сизева Ж. Г., Ярошенко Е. Н. Коми кыв: 8-ӧд класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. — Сыктывкар: ООО «Анбур», 2013.
 
−
#Вахнина М. И., Кинева Н. А. Коми язык. 2 класс. Сыктывкар: Анбур, 2015
 
−
#Вязова Е.Н., Сизова А.В. Войт. 1 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг, 2011
 
−
#Ватаманова Г.И., Сизева Ж.Г., Ярошенко Е.Н. Шондi нюм. 5 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг, 2013
 
−
#Коснырева М. В., Чумакова И. А. Коми кыв: 9-ӧд класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан пособие. — Сыктывкар: ООО «Анбур», 2014.
 
−
#Манова Н. Д. Учимся говорить по-коми: самоучитель коми языка. - Сыктывкар: Коми книжное издательство, 1994.
 
  
−
==ӦМИДЗ ТУСЬ. 2 юкӧн==
 
  
−
Условнӧй пасъяс:
+
==СЁРНИТАМ КОМИӦН. 1 КЛАСС. 2000==
  
−
— сёрнит тадзи
+
'''<Kodko @ Сёрнитам комиӧн : велӧдан гижӧд // Моторина Л. А. Сёрнитам комиӧн: 1 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Йӧзӧдӧма коймӧдысь, содталӧмӧн да вежлалӧмӧн / Велӧдчан небӧгсӧ серпасаліс С.Г. Терещенко. Сыктывкар: Коми небӧг лэдзанін, 2000. Лб. 3-132.>'''
  
−
— велӧд сьыланкыв
 
  
−
ТӦВСЯ МОЙД.
+
— Видза олан, Лена. Кыдзи олан?
 +
— Аттьӧ, бура.
 +
— Аддзысьлытӧдз.
 +
— Став бурсӧ.
  
−
Дзирдалӧны керка вевтъяс,
+
— Менӧ шуӧны Ваняӧн. Кыдзи тэнӧ шуӧны? (Мый нимыд?)
−
Шебрас улын муяс.
+
— Аняӧн. (Нимӧй Аня.)
−
Вата кодь жӧ небыд лымйӧн
+
— Кыдзи аканьтӧ шуӧны?
−
Вӧччисны и пуяс.
+
— Аканьӧс шуа Таняӧн.
  
−
Еджыд бобув бӧрся бобув
+
— Тайӧ коді?
−
Паськӧм вылӧ пуксьӧ.
+
— Тайӧ детинка.
−
Челядь радлӧны, мый помтӧг
+
— А тайӧ Оля. Оля — нывка.
−
Лымйыс усьӧ-усьӧ.
 
  
−
Бать козьналіс Митруклы кӧрпиӧс. Кӧрпи тіраліс кӧдзыдысла. Митрук малаліс сійӧс, но эз тӧд, кыдзи бурӧдны.
+
— Тайӧ коді?
−
— Тшыг сійӧ, — висьталіс батьыс. — Лым пиысь сюри, мамыс воштӧма турӧб дырйи.
+
— Ӧльӧксан да Мишук — детинкаяс.
−
Митрук котӧрӧн пыраліс чумӧ, петкӧдіс тасьтіын шыд. Но кӧрпи эз и исыштлы сёянсӧ, кӧть кыдзи Митрук эз матыст сы дорӧ:
+
— А Настук да Ира — нывкаяс.
−
— Сёйышт, чӧскыд тайӧ зэв. Ми ставӧн чумын шыд сёям.
 
−
Митруклы зэв жаль вӧлі кӧрпиыс.
 
−
— Оз сёй! — шыасис сійӧ батьыс дорӧ.
 
−
— Оз на куж сійӧ сёйнысӧ. Велӧдам, — вочавидзис батьыс.
 
−
Сійӧ восьтіс кӧрпилысь вомсӧ. А Митрук ичӧтикаӧн кисьтышталіс сэтчӧ шыд. Кӧрпи сёйыштіс. А лун-мӧд мысти сійӧ ачыс велаліс сёйны тасьтіысь.
 
−
Сэсся регыд лым сыліс, турун петіс. Кӧрпилы сёяныс лоис уна. И кӧрпи ӧдйӧ быдмис-сӧвмис. Сійӧс нимтісны Авкоӧн. Тадзи кӧр видзысьяс шуӧны быд кӧрӧс, коді мамтӧг быдмӧ морт дінын.
 
−
Митрук радейтӧ Авкоӧс. Петас асылын чумысь да чукӧстас:
 
−
— Аво-ав! Лок, эн пов, лок!
 
−
Кӧрпи уськӧдчӧ кӧзяин дорӧ. Но Митрук оз прӧста кор, пыр няньторйӧн чӧсмӧдлӧ. А медся любӧ Митруклы Авколӧн вильшасьӧм-люкасьӧмыс. Небыдик гӧна сюрнас сійӧ гильӧдчӧ.
 
  
−
1 удж. Лыддьы гораа да бура шуав тӧдчӧдӧм шыяссӧ.
+
— Тайӧ менам бать-мамӧй.
  
−
3 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. Корсь воча кывъяссӧ «Кӧрпи» текстысь.
+
— Тайӧ нывкаыс менам чойӧй.
 +
— Тайӧ мый?
 +
— Тайӧ акань.
  
−
1. Мыйла тіраліс кӧрпи?
+
— Менам эм ыджыд вок. Тэнад эм вок?
−
2. Мыйла пыраліс чумӧ Митрук?
+
— Да. Менам эм ичӧт вок. Тэнад эм чой?
−
3. Мыйла тшӧктіс Митрук кӧрпилы сёйны?
+
— Абу. Тайӧ нывкаыс тэнад чойыд?
−
4. Мыйла эз сёй шыдсӧ кӧрпиыс?
+
— Да. Тайӧ менам чойӧй.
−
5. Мыйла кӧрпиӧс шуисны Авкоӧн?
 
  
−
юалӧмъяс вылӧ вочавидзысь кывъяс.
+
— Батьыд гортын?
 +
— Гортын.
 +
— Мамыд гортын?
 +
— Абу.
 +
— Гудӧкыд эм?
 +
— Эм.
 +
— Позьӧ ворсны?
 +
— Позьӧ.
  
−
Ветлыны няньла
+
— Бур рыт! Батьыд гортын?
 +
— Абу гортын.
 +
— Коді гортын?
 +
— Ме гортын. Ыджыд мам гортын. Ыджыд бать гортын. Пӧч да пӧль абу гортынӧсь.
  
−
Ветлыны сакарла
+
— Тайӧ менам гортӧй. А ме сэні ола.
 +
— Менам эм кань. Тэнад эм кань?
 +
— Абу. Менам эм пон.
 +
— Кыдзи шуӧны понтӧ?
 +
— Джекӧн. Ме радейта Джекӧс.
  
−
Ветлыны чойла
+
Ме велӧдчысь. Ме муна школаӧ. Тайӧ менам школаӧй.
  
−
Ветлыны вокла
+
— Тайӧ менам классӧй. Кӧні тэнад классыд?
 +
— Менам классӧй сэні.
  
−
4 удж. Содты лӧсялана кывъяс.
+
ВЕЛӦДЫСЬ КЛАССЫН.
  
−
Отсӧг: Челядь кайисны вӧрӧ тшакла, чӧдла, пувла.
+
— Видза оланныд, челядь!
−
 
+
— Видза оланныд!
−
1. Юра ветліс магазинӧ
+
— Ме — велӧдысь. Менӧ шуӧны Ольга Ивановнаӧн. Кыдзи тэнӧ шуӧны?
 +
— Менӧ шуӧны Олегӧн. Ме — велӧдчысь.
 +
— Коді талун дежурнӧй?
 +
— Ме дежурнӧй.
 +
— Бур. Пуксьы.
  
−
2. Таня пырис книга лавкаӧ
+
— Кӧні ӧшинь?
 +
— Со ӧшинь.
 +
— Кӧні ӧдзӧс?
 +
— Сэні ӧдзӧс.
 +
— Кӧні улӧс?
 +
— Тані улӧс.
 +
— Тайӧ мый?
 +
— Тайӧ пызан.
  
−
3. Нывкаяс мунісны видз вылӧ
+
— Мый вӧчӧ велӧдысь?
 +
— Велӧдысь пукалӧ.
 +
— Мый вӧчӧ велӧдчысь?
 +
— Велӧдчысь сулалӧ.
  
−
Пӧльлы эз узьсьы. Сійӧ чеччис водз.
+
— Висьтав, коді тайӧ?
−
Талун пӧль мӧдӧдчӧ вӧрӧ песла.
+
— Тайӧ ыджыд мамӧй. Тайӧ ыджыд батьӧй.
−
Сійӧ доддясис нин.
+
— Тэнад эм вок?
−
Ме ӧдйӧ пасьтаси да пӧльлы вӧзйыся:
+
— Да. Со менам ыджыд вокӧй.
−
— Босьт менӧ тшӧтш вӧрад.
 
−
— Песла али мый?
 
−
— Кӧч няньла. Тэ тай век вайлан вӧрад ветлігад.
 
−
— Кӧч няньла? Но, сідзкӧ, сӧв доддяс. А няньтӧ сёйны совтӧ босьтін?
 
−
— Со. Босьті, — петкӧдлі истӧг кӧрӧб, кытчӧ пуктышті совтор.
 
−
И ми вӧрзьӧдчим вӧрса козинла небыд лым кузя.
 
  
−
ЭН СОРЛАВ!
+
ыджыд пызан
  
−
Мыйла бӧрдӧ ичӧт Вань?
+
улӧс вылын
−
Нырсӧ парсыштӧма кань!
 
−
Медым сыкӧд пыр оз дур!
 
−
Но ӧд миян каньыс бур,
 
−
кылан, мургӧ:
 
−
му-р-р,
 
−
му-р-р...
 
−
Сы кодь мудер зверь оз сюр.
 
  
−
5 удж. Восьты велӧдчан книгаысь 40-ӧд урок. Висьтав серпас серти, мыйла нывкаяс ветлӧны видз вылӧ.
+
пызан вылын
  
−
6 удж. Тӧдмав, кутшӧм мойдысь тайӧ юкӧныс.
+
Пӧч пукалӧ.
 +
Шура сулалӧ.
 +
— Бур асыв! Ме муна школаӧ.
 +
— Шура, талун эм коми кыв урок?
 +
— Абу. Ме талун классын дежурнӧй.
 +
— Мун, бура дежурит.
  
−
Ветліс сэки каньыс
+
Ми велӧдчам. Миян коми кыв урок. Ми велӧдам выль кывъяс.
−
Рыныш дорӧ шырла,
+
— Мый эм пызан вылын?
−
Шыркӧд сэні лои
+
— Пызан вылын эм ручка, карандаш, тетрадь, велӧдчан небӧг.
−
Сёркни перйысь квайтӧн,
 
−
Шыркӧд налӧн выныс
 
−
Бура уна содіс.
 
  
−
Кутчысьӧма пӧльыс,
+
ичӧт улӧс
−
Кутчысьӧма пӧчыс,
 
−
Кутчысьӧма нылыс,
 
−
Кутчысьӧма понйыс,
 
−
Кутчысьӧма каньыс,
 
−
Кутчысьӧма шырыс,
 
−
Кутчысисны квайтӧн —
 
−
Нетшыштісны сёркни.
 
  
−
8 удж. Лыддьы кывбурсӧ. Кыдзи шусьӧны декабрь да ноябрь тӧлысьяс комиӧн? Мыйла?
+
Пызан вылын сулалӧ часі. Сійӧ мунӧ: тіч-точ, тіч-точ. Ӧні сизим час.
 +
— Бур асыв, шонді! А тайӧ коді? Ме тӧда. Таиӧ мазі.
  
−
Коми парма
+
— Тайӧ коді?
−
Важӧн лымъя, важӧн тӧв.
+
— Тайӧ Игорь. Сійӧ детинка.
−
Ноябрь бӧрысь
+
— А тэ коді?
 +
— Ира.
  
−
Декабрь тӧлысь
+
Ме — нывка.
−
Локтӧ еджыд пасьӧн пыр,
+
Ме — велӧдчысь.
−
Вевттьӧ муяс,
 
−
Дорӧ юяс,
 
−
Зонпоснилы дасьтӧ кыр.
 
  
−
9 удж. Лыддьы шусьӧгъяссӧ. Корсь пӧвсӧ.
+
Детинкаяс ворсӧны.
 +
— Менӧ шуӧны Ӧльӧшӧн. Мый нимыд?
 +
— Нимӧй Ӧньӧ.
  
−
Тӧв горшыд зэв кузь, турун-пескыд да нянь-солыд уна колӧ.
+
— Но! Но! Но!
−
Тӧв помыс кузь, ставыс сёйсяс.
 
−
Гожӧм заптӧ, тӧв дзимлялӧ.
 
  
−
Бӧрйы лӧсялана кыв.
+
— А кӧні Нина?
 +
— Нина гортын. Сійӧ ворсӧ аканьӧн.
 +
— Нина, вай меным нянь.
  
−
А: — Ветлы, пиук, лавкаӧ черила.
+
— На, Нина, ... . Ну нин.
−
Б: — Чериыд тӧвнад йи улын узьӧ.
+
— Но, нуа.
 +
— Ну ӧні.
  
−
Тӧдмав нӧдкывсӧ.
+
Ӧні ме школаын.
 +
Пызан вылын карандаш да ручка. Велӧдысь классын. Сійӧ сулалӧ.
 +
— Кӧні тэнад тетрадьыд?
 +
— Сійӧ ранецын.
  
−
Еджыдӧсь, небыдӧсь, му вылӧ лэбӧны, киад босьтан — сылӧны.
+
мелі мам
  
−
ОЗ НА ТӦД.
+
Рытнас ми гортынӧсь.
 +
Менам мамӧй пукалӧ улӧс вылын. Сійӧ мелі да шань.
 +
— Кӧні Миша?
 +
— Миша ывлаын. Сійӧ ворсӧ.
 +
— Бур лун! Чужан лунӧн, Анна. Со тэныд акань. На, босьт.
 +
— Аттьӧ.
 +
— Со тэныд козин — серпас. На, Анна.
  
−
Му вылӧ пуксис кӧдзыд тӧв, кынтіс му и ва. Быдлаын лым толаяс. Руньгӧны-руньгӧны кытчӧкӧ, собӧны кӧръяс. Детинкаӧс гартӧмаӧсь юр вывтіыс да гезйӧн кӧрталӧмаӧсь мамыс дадь бӧжӧ. Тані Митруклы шоныд. Но детинкалӧн заводитӧ кынӧмыс сюмавны. Сійӧ корӧ нянь. Марина чойыс сетіс из кодь чорыд няньтор.
+
— Со ... . На, Анна, ... .
−
— Небыд нянь вай! — корис Митрук.
+
— Со ... . На, Анна, ... .
−
— Абу. Кӧдзыдыс сёйис! — вочавидзис Марина.
 
−
— Сылӧн абу вомыс! Кӧдзыдыслӧн абу вомыс! Эн пӧръясь, Марина.
 
−
— Но, кынмис няньыс.
 
−
— Нянь оз кынмы, сійӧ абу ва. Кӧні небыд няньыс? Кытчӧ воштін?
 
−
— Авкоыд став няньсӧ сёйӧма. Ачыд тӧдан, кутшӧма сійӧ радейтӧ няньтӧ сёйны, — лӧньӧдіс воксӧ Марина.
 
−
Коркӧ аргышаяс сувтісны чумъясьны.
 
−
— Ок тэ, яндысьтӧм син, — горӧдіс Митрук Авко вылӧ. — Мыйла сёйин став небыд няньсӧ?
 
−
Но кӧрпи видзӧдіс Митрук вылӧ веськодя. Сійӧ исасис, корис нянь. Митрук кватитіс бедь да ырыштчис Авко вылӧ. Авко повзис, котӧртіс чум дорысь. Сійӧ скӧрмис жӧ Митрук вылӧ...
 
−
Ӧні Митрук тӧдӧ: кӧдзыд дырйи и нянь кынмӧ, из моз чорзьӧ. Чумын, пач дорын сывдӧны кын няньсӧ. Сійӧ бара лоӧ небыд да чӧскыд.
 
  
−
10 удж. Лыддьы гораа да бура шуав тӧдчӧдӧм шыяссӧ.
+
пызан улын
  
−
Руньгӧны, кытчӧкӧ, кӧртавлӧмаӧсь, сёйис, эн пӧръясь, яндысьтӧм син, заводитӧ кынӧмыс сюмавны, веськодя, уськӧдчис, из моз чорзьӧ.
+
улӧс улын
  
−
— Пукалам кильчӧ вылын куим нывъёрт да Опонь дед.
+
— Анна, ку-ку!
−
— Дедӧ, тэ том дырйиыд зэв ён вӧлін? — юалӧ Таня.
+
— Кӧні Нина? Кӧні?
−
— А мый, тэ чайтан, ме ӧні абу ён, вынтӧмджык али мый лои?
+
— Ку-ку!
−
— Дерт, пӧрысь нин да, беддьӧн ветлӧдлан.
+
— Со кӧні!
−
— Мый кӧть и пӧрысь, менам вынӧй век на томдырся кодь, — ньӧти нюмъявтӧг шуис дед.
 
−
— Эн ылӧдчы, — оз ӧвсьы нывка.
 
−
— Ньӧти ог. Вичко дорсьыс ыджыд изсӧ аддзылінныд?
 
−
— Да-а...
 
−
— Вот ме сійӧс том дырйи эг вермыв лэптыны и ӧні ог вермы лэптыны.
 
−
Ми гылыда сералам.
 
  
−
ме эг гиж
+
Кӧк кӧкӧ: «Ку-ку! Ку-ку! Ку-ку!»
  
−
тэ эн гиж
+
МИ БОЛЬНИЧАЫН.
  
−
сійӧ эз гиж
+
— Кыті тэнад висьӧ?
 +
— Менам висьӧ кокӧй.
 +
— Петкӧдлы, кыті висьӧ. Со тэныд витамин.
 +
— Аттьӧ.
 +
— Менам висьӧ синмӧй.
 +
— А менам некыті оз вись. И аддза бура.
  
−
ми эгӧ гижӧй
+
— Кӧні кок?
−
 
+
— Тані.
−
ті энӧ гижӧй
+
— Кӧні ки? Кӧні син?
 +
— Со.
 +
— Кыті ... ?
 +
— ... .
 +
— Мамӧ, ывлаын лымъялӧ. Ме пета ворсны.
 +
— Пет.
 +
— Ме тшӧтш пета.
  
−
найӧ эз гижны
+
— Толик, лок! Ну.
 +
— Но, Алина. Нуа.
  
−
12 удж. Содты кольӧм кывсӧ.
+
Иралӧн сыр, ... .
 +
Ромалӧн рок.
  
−
Ме эг лок.
+
— Рома, мый тэ сёян?
−
Тэ эн лок.
+
— Ме сёя рок.
 +
— Ира, мый тэ сёян?
 +
— Меным колӧ рысь да сыр. Аттьӧ.
  
−
Ме эг мун.
+
Риталӧн ур.
−
Тэ эн мун.
 
  
−
Ме эг сулав.
+
— Видза олан, мамӧ. Ме пета ывлаӧ.
−
Тэ эн сулав.
+
— Вова, пасясь да кепысясь.
 +
— Но. Став бурсӧ.
  
−
Ми эг висьталӧй.
+
Вова ворсӧ ывлаын.
−
Ті эн висьталӧй.
+
Вова вӧв вылын:
 +
— Но-о!
  
−
Тэ эн котӧрт.
+
сьӧд нянь
−
Ме эг котӧрт.
 
  
−
Сійӧ эз лыддьы.
+
— Мамӧ, ме отсала тэныд. Лена, лок тшӧтш.
−
Найӧ эз лыддьыны.
+
— Аттьӧ, челядь.
 +
— Мый сумкаын?
 +
— Сумкаын еджыд нянь, сьӧд нянь, чери, яй.
  
−
Ме эг ну.
+
еджыд нянь
−
Ми эг нуӧй.
 
  
−
13 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
+
— Алло! Полина, петан ывлаӧ?
 +
— Пета.
 +
— Ывлаын шоныд?
 +
— Абу шоныд. Ывлаын кӧдзыд. Пасьтась шоныда. Пасясь, кепысясь, шапкаась да гынкӧмась.
  
−
ОН КУЖ ОВНЫ.
+
пукалӧ улӧс вылын.
 +
вылын пурт.
 +
улын пукалӧ понпи.
  
−
Лоӧ пӧльӧысь век повны,
+
— Бур асыв, Рома. Лок мыссьы. Со Мила мыссьӧ.
−
Некыдз он куж сылы овны.
+
— Менам майтӧгӧй абу.
−
Пызан саяд панясь чӧла.
+
— Со майтӧг. На, босьт.
−
Пуртӧн джодж шӧрад эн вӧлась.
+
— Аттьӧ. Ме мысся.
  
−
Сарай вылад эн лысьт кайны.
+
Рома мыссьӧ.
−
Сюрӧм кӧрттор эн лысьт вайны.
+
Мила ... .
−
Гуран вомӧныд эн чеччышт,
+
Мурка ... .
−
Гусьӧн вадорад эн лэччы.
 
  
−
Эн лысьт дойдны коктӧ-китӧ.
+
Мам: «Мила, меным колӧ».
−
Сэк пӧ-й лоан муса пи тэ.
+
Нывка: «Со. Ме муна нин. Менам коми кыв урок».
−
А ме тадзитӧ ог вермы.
+
Мам: «Но. Мун, муса ныв».
−
Меным колӧ мыйкӧ керны.
 
  
−
14 удж. Лӧсьӧд сёрникузяяс серпасъяс серти.
+
ӧшинь дорын
  
−
ТАДЗИ ЭН ВӦЧ!
+
— Ми сьылам да йӧктам коз дорын.
  
−
16 удж. Лыддьы кывбурсӧ. Кыдзи шусьӧ комиӧн январь тӧлысь? Мыйла?
+
МОРОЗ ПӦЛЬ.
  
−
Тайӧ тӧлысьыс зэв кӧдзыд.
+
Классын сулалӧ коз.
−
Сэзьдӧ енэж. Гӧгӧр чӧв.
+
Коз ... Слава, Лиза, Зина, Роза, Павлик, Вова.
−
Тэчас тола морӧсӧдзыс
+
... сулалӧ Ира.
−
Миян сиктъяс гӧгӧр тӧв.
+
— Ира, кӧні?
 +
— Со локтӧ кӧр вылын. Сылӧн лӧз , лӧз .
  
−
Мед кӧть помся ывла вылас
+
Мороз пӧльлӧн эмӧсь козинъяс.
−
Пашляк лыйсьӧ шкув да шков,
+
— На, Антон, козин — вӧв.
−
Гӧра йылын челядь чукӧр
+
— На, Зина, козин — зыр. Ворс.
−
Ныръяс кынтӧмысь оз пов.
+
Сима: «А меным?»
 +
— Со — лӧз лента. ... ин.
  
−
17 удж. Сетӧм кывъяс дінӧ содты соссяна кывъяс.
+
МИ ВОРСАМ.
  
−
Отсӧг: муніс — эз мун.
+
— Бур рыт!
 +
— Бур рыт, Борис. Лок ворсам.
 +
— Ме — лӧз бобув.
 +
— А ме — Бобик пон: р-рр!
 +
— Ме — мазі: з-зз!
 +
— Бур. А менам барабан: бум-бам, тара-рам.
 +
— Бур барабан.
  
−
18 удж. Висьтав, мыйӧн торъялӧны тайӧ сёрникузяясыс.
+
бур асыв
  
−
1. Лым эз усь. — Лым оз усь. 2. Лэбачьяс эз сьывны. — Лэбачьяс оз сьывны. 3. Понъяс эз увтны. — Понъяс оз увтны. 4. Кӧин эз омляв. — Кӧин оз омляв. 5. Шонді эз югдӧд ни эз шонты. — Шонді оз югдӧд ни оз шонты.
+
бур лун
  
−
19 удж. Лыддьы кывбурсӧ. Висьтав абу кывлысь вежӧртассӧ.
+
бур рыт
  
−
Коді видзӧ парма-вӧрсӧ?
+
... дорын сулалӧ пызан.
−
Парма-вӧрсӧ видзӧ Вӧрса.
+
Пызан дорын сулалӧ улӧс.
−
Сійӧ тіян кодь жӧ ичӧт,
+
Улӧс вылын — лӧз дӧрӧм.
−
Тіян ыджда, зэв-зэв мича.
 
−
Сійӧ абу дзӧрысь юра.
 
−
Сійӧ абу сизим сюра. 'Сылӧн нырыс абу крукля.
 
−
Сылӧн кокыс абу чукля.
 
−
Сійӧ абу-абу скӧр.
 
−
Эскӧй, челядь, — ог ӧд сӧр.
 
  
−
Талун Женя висьмис да эз мун школаӧ. Рытнас батьыс юаліс сылысь:
+
ИДӦРТӦМ СИДӦР.
−
— Врачыд тэ дорӧ воліс?
 
−
— Да.
 
−
— Дӧрӧмтӧ пӧрччӧдліс?
 
−
— Эз.
 
−
— И укол эз вӧч?
 
−
— Эз. Сӧмын киӧс босьтліс, сэсся видзӧдліс аслас часі вылас, мунӧ али оз, да бӧр лэдзис.
 
  
−
Бӧрйы лӧсялана кыв.
+
Детинка петӧ ывлаӧ.
 +
— Мамӧ, кӧні менам дӧрӧмӧй?
 +
— Улӧс вылын.
 +
— А кӧні менам ... ?
 +
— Со, Дима, ... дорын. Но и идӧртӧм Сидӧр.
  
−
А: — Тэ тӧрыт ветлін эн лыжиӧн?
+
Тӧдмав: кымын тані дӧрӧм?
−
Б: — Эг. Зэв кӧдзыд вӧлі.
 
  
−
Тӧдмав нӧдкывсӧ.
+
Ме узя.
 +
Ме мысся.
 +
Ме лыддя небӧг.
 +
Ме сёя яблӧк.
  
−
Быттьӧ абу — сэтшӧм сӧдз,
+
ГОРТ ДОРЫН.
−
Оз лэдз гортӧ геб ни лӧдз.
 
−
Збыльысь, сійӧ кӧ эз вӧв,
 
−
Керка пытшкын вӧлі тӧв.
 
  
−
ПӦСЬ НЯНЬ.
+
Гена ворсӧ горт дорын.
 +
Пон увтӧ: «Ув-ув».
 +
Гортын мам гладитӧ ... да гӧрд дӧрӧм. Мамыс корӧ:
 +
— Гена, пыр гортӧ.
 +
— Ог на пыр, ме ворса на. Но, мамӧ?
 +
— Но. Ворс...
  
−
Мишӧ тӧвнас быд лун вердіс пышкайясӧс.
+
гӧрд яблӧк
−
Талун мамыс мӧдӧдіс сійӧс лавкаӧ няньла. Няньыс вӧлі небыд да пӧсь. А кутшӧм чӧскыд дукыс! Чепӧльтыштны эськӧ... Мишӧ дзебис няньсӧ пальто пӧла улас. Ывлаыс вӧлі кӧдзыд да руа. Лавкасянь гортӧдзыс Мишӧ муніс котӧрӧн. Медым нянь тупӧсьыс эз удит кӧдзавны.
 
−
— Мамӧ! Со кутшӧм небыд да пӧсь няньыс! — Мишӧ нюмъялігтыр мыччис тупӧсьсӧ мамыслы. Мамыс шуис:
 
−
— Небыд тай и эм, абу на и кӧдзавлӧма.
 
−
— Вунды меным ӧти шӧрӧм, — корис Мишӧ. Сэсся курччис коркасӧ да котӧртіс ывлаӧ.
 
−
— Кытчӧ татшӧм кӧдзыднас? — чуймис мамыс.
 
−
— Пышкайясӧс вердны. Аски ӧд Выль во. Мед пӧт кынӧмӧн бордъя ёртъясӧй Выль восӧ пасъясны.
 
−
Ывлаын Мишӧс пырысьтӧм-пыр кытшалісны пышкайяс. На пӧвстын вӧліны сылӧн важ тӧдсаясыс — Прошка да Гошка. Прошка вӧлі пемыдгӧрд, сӧмын юрыс рудов. А Гошка нинӧмӧн эз торъяв мукӧд пышкайясысь. Найӧ кыкӧн чирзісны мукӧд пышкайясысь гораджык, эз повны зонкаысь, а няньсӧ кокалісны медся горша да тэрыба.
 
  
−
20 удж. Лыддьы гораа да бура шуав тӧдчӧдӧм шыяссӧ.
+
гӧрд оз
  
−
Пӧсь, нянь, чепӧльтыштны, эськӧ, дзебис, лавкасянь, гортӧдзыс, кӧдзавны, нюмъялігтыр, курччис, бордъя ертъясӧй, кытшалісны, пышкайяс, эз торъяв, чирзісны гораджыка.
+
Талун ывлаын усьӧ лым.
 +
Детинкаяс ислалӧны даддьӧн. Ӧньӧлӧн сьӧд пась.
 +
— Ӧньӧ, пуксьы даддьӧ.
 +
— Ог. А уся кӧ?
 +
— Он усь. Даддьыс выль. Кепысясь.
 +
— Менам абу.
 +
— На, босьт.
 +
— Аттьӧ.
 +
 
 +
сьӧд нянь
  
−
22 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
+
Лыддьы кывпесансӧ.
  
−
Та-ра-ра, та-ра-ра,
+
Тасьті-пань
−
Ме мӧді баляла,
+
... нянь.
−
Он кӧ кеж, таляла,
+
... корӧ
−
Кежан кӧ, ог таляв!
+
Сера кань.
  
−
Талун луныс пекнича
+
Ӧньӧ усьӧ.
−
Ме пасьталі малича,
+
Ош узьӧ.
−
Чеччалі да чеччалі,
 
−
Кокӧ пырис клянича.
 
  
−
Ме мӧді больничаӧ,
+
Челядь ворсӧны чачаясӧн.
−
Котӧрті да котӧрті —
+
— Менам мича акань.
−
Больничаыс калича,
+
— Менам чери.
−
Тотшкӧдчи да тотшкӧдчи.
+
— Менам руч.
 +
— Менам кӧч.
  
−
Врачыс петіс палича,
+
Лыддьы кывбурсӧ.
−
Палич помыс свинеча.
 
−
Ойкӧдіс да ойкӧдіс —
 
−
Со тэныд и больнича.
 
  
−
Ц да ч шыпасъяс гижӧм.
+
Мамӧй меным
 +
Ньӧбис мач.
 +
Мачыс менам
 +
Ветлӧ скач.
  
−
Татшӧм кывъясын гижсьӧ ч:
+
Велӧд кывпесансӧ.
  
−
Татшӧм кывъясын гижсьӧ ц:
+
Пӧчӧлы пӧльӧ
 +
Вӧчӧма гӧлик,
 +
Пӧльӧлы пӧчӧ
 +
Вӧчӧма сӧчӧн.
  
−
23 удж. Лӧсьӧд тайӧ кывъяснас некымын сёрникузя.
+
Велӧдысь шуӧ:
 +
— Звук — комиӧн шы, а буква — шыпас. Со «ш» шыпас. Маша, шу: ш-ш, шыр. Маша шуӧ.
 +
— Ш-ш, шыр.
 +
— Саша, шу: ӧшинь, шонді шонтӧ.
 +
Саша шуӧ:
 +
— Ӧшинь, шонді шонтӧ.
  
−
24 удж. Содты лӧсялана шыпасъяс.
+
Велӧд шусьӧгсӧ.
 +
Шыд да рок — медбур вок.
  
−
КУТ ТӦД ВЫЛАД!
+
ЧУЖАН ЛУН.
  
−
25 удж. Артмӧд кывъяс.
+
Талун Жанналӧн чужан лун.
 +
— Чужан лунӧн, Жанна!
 +
— Со козин — «Жонь» серпас.
 +
— Со «Би кинь» журнал.
 +
— Аттьӧ.
  
−
А: — Пышкайяс лэбисны лунвылӧ тӧвйыны?
+
чужан лунӧн
−
Б: — Эз. Найӧ кольччисны войвылӧ.
 
  
−
Юяс кын,
+
чужан му
−
Му вылын лым.
 
−
Быдлаын тола,
 
−
Кор тайӧ овлӧ?
 
  
−
УР ШОГ.
+
чужӧмбан бӧж
  
−
Кор пуксис тӧв, Ур шогӧ эз усь. Ёна кӧдзыд дырйи сійӧ весиг кок туйсӧ эз вӧчлы лым вылӧ: муртса петыштлас позсьыс, перъяс кос тшак и бӧр дзебсяс. А Кӧчлы ковмывліс кӧдзыдысла котравны да кын пипу йирны. Вот и вежыс петіс Ур олӧм вылӧ.
+
Велӧдысь шуӧ:
−
— Вайышт меным тшактӧ! — локтіс коз улӧ да кутіс дзайгыны сійӧ.
+
— Женя, гиж: «Жонь пукалӧ ув вылын. Жоньлӧн гӧрд морӧс».
−
— А кыдзи нӧ ме тӧвъя? — шай-паймуніс Ур.
+
Велӧдчысь гижӧ.
−
— Тэнад со на мыйта ӧшалӧ! Эн горшась!
+
 
−
— Ог и горшась. Тӧлыс ӧд кузь на. Сэсся ме тшыгйӧн коля?
+
Висьтав рочӧн.
−
— Ме ог тӧд. А тайӧ тшаксӧ ме на тэныд вотлі. Вайышт и ставыс!
 
−
Тадзикӧн Кӧч бӧр пайкис Урлысь дзонь чукӧр кос тшак. А воддза вӧчӧм бурыс сылӧн лёкӧн бергӧдчис. Сӧмын ачыс таысь дзик ньӧти эз шогсьы.
 
−
Недыр мысти Кӧч бара кежавліс коз пу дорӧ. Сэні кыліс Урлӧн нора бӧрдӧмыс: пуксьӧма коз лап вылӧ да йирӧ лыс тугъяссӧ.
 
−
А Кӧчлы окота вӧлі сыкӧд варовитыштны: зэв ёна гажыс бырӧма. Но ас вӧчӧм мыжысла сійӧ эз и лысьт шыасьны.
 
  
−
26 удж. Лыддьы гораа да бура шуав тӧдчӧдӧм шыяссӧ.
+
Усьӧ небыд лым. Челядь ислалӧны лыжиӧн, даддьӧн. Налӧн чужӧмныс гӧрд.
 +
— Со ур пукалӧ.
 +
— Кӧні?
 +
— Ув вылын. То тай пашкыр бӧжыс тыдалӧ. Сэні сылӧн шоныд жыр — горс.
  
−
Пуксис, эз усь, ёна, позсьыс, вайышт, дзайгыны, тшыгйӧн коля, тшаксӧ, воддза, бергӧдчис, недыр мысти, бӧрдӧмыс, йирӧ, мыжысла, эз лысьт, шыасьны.
+
Пуктіс пӧль сёркни. Быдмис сёркни ён. Кыскӧ пӧль сёркнисӧ да оз вермы кыскыны. Сійӧ корӧ пӧчӧс: «Лок сёркнисӧ кыскам». Пӧч корӧ внучкаӧс: «...». Внучка корӧ понйӧс: «...». Пон корӧ каньӧс: «...». Кань корӧ шырӧс: «...».
  
−
— Челядь, талун ми кутам висьтавны ас йывсьыным.
+
Шыр кутчысис кань бердӧ, кань — пон бердӧ, пон — внучка бердӧ, внучка — пӧч бердӧ, пӧч — пӧль бердӧ, пӧль — сёркниӧ. Кыскисны да кыскисны, вермисны кыскыны сёркнисӧ.
−
Коді кӧсйӧ заводитны?
+
Сёркни кольквиж, чӧскыд. Пӧль шуӧ: «Ме сёя сёркни». Пӧч шуӧ: «...».
−
— Ме висьтала бать-мам йылысь. Мамӧй уджалӧ больничаын. Батьӧй — вӧр пилитан цехын. Найӧ зэв шаньӧсь.
 
−
— А ме висьтала чой йылысь. Чойӧй ыджыдджык меысь. Сылы 12 (дас кык) арӧс. Сійӧ велӧдчӧ витӧд классын сӧмын «4» да «5» вылӧ.
 
−
— Зэв бура висьталінныд.
 
−
А кутшӧм праздник регыд воас?
 
−
— Выль во.
 
−
— А мый ті тӧданныд Выль во йылысь?
 
−
— А коді тӧдӧ Вой пӧль йылысь?
 
−
— Ме эг на кывлы сы йылысь.
 
−
А ті мый тӧданныд сы йылысь?
 
  
−
Мыйла тадзи шуам?
+
Нёль вок ӧти шапка улын пукалӧны.
  
−
Коми мойдъясын паныдасьлӧ Войпель кыв. Войпель вайлӧма му вылӧ тӧв, лым, турӧб. Коми войтыр тадзи шулӧмаӧсь кӧдзыдсӧ. Но ёна важӧн Войпель пыдди шулӧмаӧсь Вой пӧль. Вой пӧль — сійӧ пӧрысь морт, коді вайлӧма кӧдзыдсӧ войвывсянь. Сідзкӧ, Дед Мороз, Мороз пӧль, Кӧдзыд пӧль нимъяс пыдди позьӧ шуны и Вой пӧль.
+
— Бур лун!
 +
— Мый колӧ, Алёна?
 +
— Меным колӧ вый, йӧв, небыд нянь да сёркни йылысь мойд.
 +
— Пӧжалуйста, босьт.
 +
— Аттьӧ.
  
−
— Код йылысь тэ висьталан?
+
— Челядь, мыськӧй китӧ майтӧгӧн. Ёгор, мый сёян?
−
— Ме висьтала кӧч йылысь.
+
— Меным колӧ выя нянь да йӧла чай. Аттьӧ.
 +
— А тэныд, Катюк, мый колӧ?
 +
— Яя шыд да ырӧш. Босьтӧй квайт шайт.
  
−
— Мый йылысь тэ лыддян?
+
Гӧгрӧс, а абу шар.
−
— Ме лыддя Коми му йылысь.
+
Кольквиж, а абу вый,
 +
Бӧжа, а абу шыр.
  
−
— Мый йылысь ми сёрнитам?
+
— Мый холодильникын?
 +
— Холодильникын: йӧв.
 +
— Мый пызан вылын?
 +
— Пызан вылын: сакар, сукар.
  
−
— Код йылысь ми тӧдмалім?
+
Галип гача, кокни кӧма,
 +
Дӧрӧм небыд шӧвкысь.
 +
Бӧжыс ӧзйӧ сизим рӧма,
 +
Быттьӧ ӧшкамӧшка.
  
−
28 удж. Содты кольӧм кыв.
+
Юля да Юра — чоя-вока. Юра шуӧ:
 +
— Менам горшӧй косьмӧ.
 +
— Мый юан? — юалӧ мамыс.
 +
— Ме юа юмов чай. Аттьӧ, мамӧ.
 +
— Юля, ю йӧв.
 +
— Но, мамӧ, юа.
 +
— Ме пуа юква. Сёйӧй.
  
−
Отсӧг: Валя висьталіс тӧвйысь лэбачьяс йылысь.
+
менам горшӧй косьмӧ
  
−
1. Юра кывліс радио пыр Сибирса комияс йылысь.
+
Люда сыналӧ юрси.
−
2. Вова висьталіс Сыктывкар йылысь.
 
−
3. Ӧньӧ висьталіс сизь йылысь кывбур.
 
−
4. Таня мӧвпаліс Выль вося козин йылысь.
 
  
−
«А МЕ ТАДЗИТӦ ОГ ВЕРМЫ, МЕНЫМ КОЛӦ МЫЙКӦ КЕРНЫ»
+
Йӧра сулалӧ ю дорын.
  
−
УСЬКӦДЛЫСЬ ЛЫЗЬ.
+
Талун циркын концерт. Сэні гажа. Сцена вылын пон. Сійӧ петкӧдлӧ лыдпас «3». А со ош. Сійӧ пукалӧ мотоцикл вылын. Юрий Куклачёвлӧн каньяс ворсӧны мачӧн.
  
−
Батьыс Анналӧн шофёр. Сійӧ ветліс карӧ да вайис нылыслы выль лызь. Лызьыс кокньыдик, лӧз краскаӧн мавтӧма, нырас мича лым чир серпасалӧма. Босьтіс Аннуш лызьсӧ да петіс ывлаӧ.
+
— Кытчӧ мунан, Люба?
−
Кӧдзыдыс пыр и тшапкис нывкаӧс нырӧдыс. Луныс шондіа. Сынӧдыс югыд да сэзь. Лымйыс дзирдалӧ да дзуртӧ кок улад.
+
— Ме муна больничаӧ. Мамӧй — челядьӧс бурдӧдысь.
−
Лызясис Аннуш да кайис джуджыд чой йылӧ. Сылы окота вӧлі, мед ставӧн аддзылісны сылысь выль лызьсӧ, но сэні некод эз вӧв. Сійӧ сувтіс чой йылас. Сьӧлӧмыс радысла тіпкӧ. Сэсся йӧткыштчис бедьяснас, исковтіс да и шнёпкысис-усис. Ёна эськӧ доймис, но кутчысис, эз бӧрддзы. Мӧдысь исковтіс — бара усис. Коймӧдысь, нёльӧдысь... И век ӧтарӧ усис.
+
— Кӧні больничаыс?
−
Синваыс доршасьӧ Аннушлӧн. Кутшӧм мича лызьыс, да уськӧдлысь вӧлӧма. «Мед батьӧ ачыс ислалӧ уськӧдлысь лызьнас. А ме ассьым важ ичӧтик лызьӧс босьта», — ас кежсьыс броткис нывка.
+
— Больничаыс Куратов улича вылын.
−
— О-о-о! Тэ тай дзик нин лым сюръя кодь! — кыліс кодлӧнкӧ сералӧм.
+
— А ме муна циркӧ. Циркыс Савин улича вылын.
−
Аннуш букыша видзӧдліс да аддзис орчча керкаын олысь зонкаӧс, Шурӧс. Зэв еджыд юрси вӧснаыс челядь нимтісны сійӧс Нӧк юрӧн.
 
−
— А лызьыс, лызьыс! Кысь нӧ тэныд татшӧмыс? — завидьпырысь юаліс зонка.
 
−
— Батьӧ карысь вайис. Да лёк лызь сюрӧма. Зэв ёна уськӧдлӧ.
 
−
— А вай ме исковтла, — корис лызьсӧ Шурик.
 
−
Исковтіс джуджыд чой йывсянь да эз и усь.
 
−
— Эк тэ, уськӧдлысь лызь пӧ! Ачыд он на куж иславнытӧ, со и усьласян, — сераліс Шур.
 
−
Аннуш весиг эз лӧгась татшӧм кывъяссьыс. Сылы лои зэв нимкодь, мый батьыс бур лызь вайӧма. А иславныс ӧд велалас.
 
  
−
ЭН СОРЛАВ!
+
Вычегда комиӧн Эжва. Тайӧ юыс кузь. Сыктывкар сулалӧ Эжва да Сыктыв юяс дорын. Эмӧсь и мукӧд юяс. Юын олӧ уна чери.
  
−
29 удж. Лыддьы гораа да бура шуав тӧдчӧдӧм шыяссӧ.
+
Ю дорын эм кык сэтӧр куст. Сэні ми радейтам сёйны сэтӧр.
 +
— Ме сёя сьӧд сэтӧр. Чӧскыд вотӧсыс! Юмов. А тэ мый сёян?
 +
— А ме сёя гӧрд сэтӧр. Чӧскыд жӧ!
 +
— А со сэні куст улын лэбачпиян!
 +
— Эн вӧрӧд! Оз позь!
  
−
Уськӧдлысь, ветліс, вайис, лызьыс, тшапкис, шондіа, дзирдалӧ, дзуртӧ, джуджыд, чой йылӧ, йӧткыштчис, бедьяснас, нельӧдысь, лым сюръя кодь, эськӧ, ассьым, орчча, весиг.
+
Кывпесан.
 +
Тэрыб Педӧр
 +
Ветліс недыр,
 +
Вайис Педӧр
 +
Китыр сэтӧр.
  
−
31 удж. Висьтав лыдпасъяссӧ комиӧн.
+
Асывнас весала щӧткаӧн пинь, мысся майтӧгӧн, сынала юрси, сёя рысь да юа юмов чай, пасьтася, муна школаӧ. Ме — велӧдчысь.
  
−
32 удж. Висьтав, коді кутшӧм классын велӧдчӧ.
+
ДЫШ ПИ.
  
−
Ме велӧдча мӧд классын.
+
— Пиӧй, пиӧй, чеччы, чеччы!
−
Петя велӧдчӧ коймӧд классын.
+
— Чечча, но ог мыссьы.
 +
— Пиӧй, пиӧй, мыссьы, мыссьы!
 +
— Мысся, но ог пасьтась.
 +
— Пиӧй, пиӧй, пасьтась, пасьтась!
 +
— Пасьтася, но ог кӧмась.
 +
— Пиӧй, пиӧй, кӧмась, кӧмась!
 +
— Кӧмася, но ог мун.
 +
— Пиӧй, пиӧй, мун, мун!
  
−
33 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
+
Лыддьы да висьтав, кымын тані ф да п шыяса кыв.
  
−
Ворсісны кыкӧн —
+
— Мамӧ, кӧні менам гӧрд шарпӧй?
−
Нывка да зонка,
+
— Шкапын. Надюк, талун абу шоныд.
−
Ӧтиыс — Коля,
+
— Ме платтьӧася, партукася да лӧз ковтаася.
−
Мӧдыс — Алёнка.
+
— Но.
−
Ворсісны-дурисны
+
— Ми ӧні мунам фабрикаӧ экскурсияӧн. Федялӧн батьыс шофёр. Сійӧ нуас автобусӧн.
−
Ичӧтик йӧз.
+
— Бур. Со портфельыд. Босьт.
−
Вӧлі сэк шондіа,
 
−
Енэжыс — лӧз.
 
  
−
Мыйла тадзи шуам?
+
Кывпесан.
−
Январь — комиӧн лоӧ тӧв шӧр. Тайӧ тӧлысьыс войвылын медкӧдзыд. Январь — мӧд тӧвся тӧлысь.
+
Холодильник,
−
А февраль?
+
Флаг да ферма,
 +
Дзик став кывсӧ
 +
Шуны верма.
  
−
34 удж. Лыддьы шусьӧгсӧ да велӧд.
+
дзик став
  
−
Удж бӧрын шойччӧг — мӧд уджлы отсӧг.
+
шуны верма
  
−
35 удж. Содты лӧсялана кывъяс.
+
Кӧч йӧктӧ, йӧктӧ
 +
Мича табъя кокнас,
 +
Вый тупыль юрнас,
 +
Шабді пачӧс бӧжнас,
 +
Ёсь йыла пиньнас.
 +
Сыла-госа кывнас,
 +
Льӧм пу кор пельнас,
 +
Сьӧд сэтӧр синнас,
 +
Аслас дона кунас.
  
−
Петісны ывлаӧ иславны дзоляник челядь: Сашук да Машук, Натук да Гриша, витӧдыс Васюк, квайтӧдыс Петя.
+
кӧкъямыс чышъян
  
−
36 удж. Лӧсьӧд сёрникузяяссӧ стӧча.
+
Кывпесанъяс.
 +
Дзоля Коля - гачыс кын.
 +
Дзоля Коля дзугӧ лым.
  
−
1. Лым весалӧны зырйӧн.
+
Кыддза виддзын мудзӧм дзодзӧг, асывводзнас лэбзяс водзӧ.
−
2. Тӧлын лэбачьясӧс вердӧны шыдӧсӧн.
 
−
3. Велӧдчысьяс гижӧны ручкаӧн.
 
−
4. Челядь ислалӧны лыжиӧн.
 
−
5. Детинкаяс ворсӧны хоккейӧн.
 
  
−
Ичӧтик Машалӧн талун вӧлі медводдза велӧдчан лун. Урокъяс бӧрын сійӧ воис гортас да ошйысьӧ пӧчыслы:
+
Лена сулалӧ ӧдзӧс дорын.
−
— Миян велӧдысьыс зэв бур.
+
— Видза олан, Лена!
−
— А мыйӧкӧ велӧдіс нин?
+
— Видза оланныд, Нина Ивановна. Чолӧмала Тіянӧс Ань лунӧн. Со дзоридзьяс.
−
— Эз. Аски бара на школаӧ корис.
+
— Мича дзоридзьяс. Аттьӧ. Кыдзи олан?
 +
— Аттьӧ, бура.
 +
— Ывлаын кӧдзыд али шоныд?
 +
— Абу кӧдзыд.
 +
— Пӧрччысь. Пыр жырйӧ. Юам маа чай. Менам эм чӧскыд чӧдъя пирӧг.
  
−
37 удж. Лыддьы дзоля чой-вокыдлы лелькуйтчан-кывсӧ.
+
чолӧмала Тіянӧс
  
−
Катша рок пуис, пуис, пуис.
+
— Видза оланныд!
−
Ӧтик видліс,
+
— Видза олан. Кыдзи тэнӧ шуӧны?
−
Мӧд солаліс,
+
— Менӧ шуӧны Таняӧн.
−
Коймӧд гудраліс,
+
— Бур.
−
Нёльӧд паньыштіс,
+
— Меным колӧ «Би кинь» журнал да дзоридзьяс йылысь небӧг.
−
Витӧдыслы эз тырмы,
+
— На, лыддьы.
−
Зэрмис да кобулӧ тюр пышйис.
+
— Аттьӧ. Аддзысьлытӧдз.
 +
— Аддзысьлытӧдз, Таня.
  
−
38 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
+
Шонді лунтыр шӧйтӧ, мудзӧ,
  
−
1. Код йылысь тэ радейтан лыддьыны мойдъяс?
+
Вӧр ді сайын сійӧ узьӧ,
−
2. Код йылысь висьтавсьӧ «Ур шог» мойдын?
+
Садьмӧ, кодзыд ваӧн мыссьӧ,
−
3. Мый йылысь тэ тӧдмалін талунъя коми кыв урок вылын?
+
Енэж шӧрӧдз сэсся кыссьӧ,
 +
Шуӧ:
 +
— Дона челядь, чолӧм,
 +
Сиа тіянлы бур олӧм,
 +
Быдта уна-уна дзоридз,
 +
Тырта мусӧ лэбач горӧн.
  
−
39 удж. Сетӧм кывъясӧн лӧсьӧд сёрникузяяс. Сет висьтыслы ним.
+
Юышт, пиӧй, йӧв,
 +
Ворсышт шы ни тӧв.
 +
Сёйышт, пиӧй, рок,
 +
Вынсялас мед кок.
 +
Сёйыштан кӧ нянь,
 +
Быдман ён да шань.
 +
Панялыштан шыд —
 +
Лоан зэв ыджыд.
  
−
Лунъяс, пуксисны, кӧдзыд. Юяс, кынмисны, да, шоръяс. Лым, сэсся, уси. Муяс, вевттис, лым, видзьяс, да. Котӧртісны, кыр йылӧ, челядь, иславны.
+
УДЖ ЙЫЛЫСЬ.
 +
Ыджыд мамӧй абу гортын. Сійӧ удж вылын ме щӧткаӧн чышка джодж. Ичӧтджык чойӧй вӧчӧ гортса удж. Ыджыдджык вокӧй вӧчис меным джадж. Сэні сулалӧны небӧгъяс.
 +
Мамӧй уджалӧ бурдӧдысьӧн, а батьӧй уджалӧ велӧдысьӧн.
  
−
А: — Кутшӧм классын тэ велӧдчан?
+
Удж йылысь шусьӧгъяс.
  
−
Кык сулалӧ, кык куйлӧ, витӧд ветлӧдлӧ, квайтӧд новлӧдлӧ, сизимӧд сьылӧ.
+
Бӧжтӧ кӧ кӧтӧдан — чери сёян.
 +
Коді оз уджав, сійӧ оз сёй.
  
−
ВЫЛЬ ЛЫЖИ.
+
еджыд гоб
  
−
И школаын, и гортын Генялӧн век ӧти дум: лыжи колӧ. Дышӧдіс нин дадьнад иславны, абу ӧд дзоля кага. Ыджыдджык вокыслы неважӧн выль лыжи ньӧбисны — ёсь ныра, югыдлӧз рӧма. Мича! Шурик вокыс лыжиасис да котӧртіс кыр йылӧ:
+
Котӧртӧ руд шыр. А ыджыд мыр вылын пукалӧ кӧч. Кӧчлӧн бӧжыс дженьыд, а шырлӧн кузь. Мыр дорын сулалӧ еджыд гоб.
−
— Эй, менам выль лыжи!
+
А со сэні — джуджыд ю.
−
Зонпосни кытшалісны Шурикӧс. Ставӧн лыжиаӧсь, ставӧн радлӧны. А Геня вылӧ эз и видзӧдлыны, тэ пӧ лыжитӧм, кыдз тэкӧд ворсан.
 
−
Забеднӧ Генялы, бать-мамыслысь быд лун лыжи дзайгӧ. Но мый вӧчан, лавкаас кӧ абу.
 
−
Ӧтчыд папыс вайис кыдз пу, паччӧрас лэптіс сійӧс.
 
−
— Мый вылӧ тайӧ, папа? — юаліс Геня.
 
−
— Косьтам да видзӧдлам, мый артмас, — нюмдіс батьыс.
 
−
Ӧти асылӧ Геня кайис паччӧрӧ да чуймис:
 
−
— О-о-о, лыжи!
 
−
Да, тайӧ вӧлі лыжи. Батьыс вӧчӧма. Сӧмын мавттӧм, лым кодь еджыд, но ёна жӧ мича.
 
−
Регыд лыжиыс лои дась: ёсь ныра, сук турунвиж краскаа, тасмаысь вӧчӧм кӧвъя.
 
−
Геня котӧрӧн кайис кыр йылӧ да Шурик мозыс жӧ горӧдіс:
 
−
— Эй, менам выль лыжи!
 
−
И тӧвзис чой горув.
 
  
−
40 удж. Лыддьы гораа да бура шуав тӧдчӧдӧм шыяссӧ.
+
Эжва кӧджын
 +
Джуджыд бужӧд.
 +
Бужӧдланьыс
 +
Пыжа вуджӧ.
  
−
— Регыд тӧвся каникул воас. Толя, мый тэ кутан вӧчны каникул дырйи?
+
Ыджыд айӧ вӧрӧ кайӧ,
−
— Ме кута иславны даддьӧн, лыжиӧн, конькиӧн.
+
Ыджыд нопйӧн мыйкӧ вайӧ.
−
— А ті, нывкаяс?
+
Ыджыд мамӧ разьӧ ноп,
−
— Ме ветла Ухта карӧ соревнование вылӧ.
+
А сэн ыджыд еджыд гоб.
−
— А ме велӧда комиӧн тӧв йылысь кывбур да висьтала каникул бӧрын ёртъяслы.
 
  
−
42 удж. Висьтав, мый тэ кутан вӧчны каникул дырйи.
+
нопйӧн мыйкӧ вайӧ
  
−
Ме гижа.
+
разьӧ ноп
−
Тэ гижан.
 
−
Сійӧ гижас.
 
−
Ми гижам.
 
−
Ті гижанныд.
 
−
Найӧ гижасны.
 
  
−
43 удж. Лӧсьӧд сёрникузяяс.
+
тшак нимъяс
  
−
Отсӧг: Рытнас ме видзӧда (мый?) «Кодзувкоткар» передача.
+
Татшӧм вӧрад
 +
Тшакыд эм.
 +
Татшӧм вӧрад
 +
Тшакыд тшем.
  
−
1. Рытнас ме отсася (кодлы?) ... .
+
Потшӧс вылын катша.
−
2. Аски ме ветла (кытчӧ?) ... .
+
Потшӧс улын Катшӧ.
−
3. Субӧтаӧ ме муна (кытчӧ?) ... .
+
Йирӧ Катшӧ лы,
 +
Оз сет катшалы.
  
−
44 удж. Лыддьы кывбурсӧ. Корсь «Тӧв» темалы лӧсялана кывъяс да гиж.
+
йирӧ лы
  
−
ГУСЬӦН ЛОКТӦ КӦДЗЫД ТӦВ.
+
Кузь бӧжа,
 +
Сьӧд юра,
 +
Еджыд морӧса.
  
−
Ывла вылын лым нин усьӧ —
+
КУТШӦМ РӦМА?
−
Гожӧм быттьӧ эз и вӧв.
 
−
Войвыв саридз дорсянь гусьӧн
 
−
Бара локтӧ кӧдзыд тӧв.
 
  
−
Но ме исласьны нин кужа,
+
— Тайӧ мый?
−
Вильыд лызьӧй важӧн дась.
+
— Тайӧ тшак.
−
А мед кӧдзыдыс эз дзужав,
+
— Кутшӧм тшак?
−
Мамӧ вурис ыж ку пась.
+
— Еджыд гоб. Со оз.
 +
— А оз кутшӧм?
 +
— Гӧрд. Тані сэтӧр.
 +
— А сэтӧр кутшӧм?
 +
— Сьӧд. А сэні шыр котӧртӧ.
 +
— А шыр кутшӧм?
 +
— Руд.
 +
— А шонді кутшӧм?
 +
— Кольквиж.
 +
— А кутшӧм тэнад ковтаыд?
 +
— Турунвиж.
 +
— А кутшӧм менам синмӧй?
 +
— Лӧз.
  
−
45 удж. Артмӧд лӧсялана сёрникузяяс.
+
— Гӧрд ошкӧс мойда ог?
 +
— Мойд!
 +
— Тэ шуан: «Мойд»?
 +
Ме шуа: мойд!
 +
Лӧз ошкӧс мойда ог?
 +
— Мойд!
 +
— Тэ шуан: «Мойд»?
 +
Ме шуа: мойд!
 +
Руд ошкӧс мойда ог?
 +
— Мойд!
 +
— Тэ шуан: «Мойд»?
 +
Ме шуа: мойд!
 +
Еджыд ошкӧс мойда ог?
 +
— Мойд!
 +
— Тэ шуан: «Мойд»?
 +
Ме шуа: мойд!
 +
Сьӧд ошкӧс мойда ог?
  
−
Отсӧг: Вежалунӧ Ӧльӧш ветлас театрӧ. — А ме ветла музейӧ.
+
ВЕЛӦДЧӦЙ, ЧЕЛЯДЬ.
  
−
1. Гожӧмнас Ӧньӧ мунас Москваӧ.
+
Велӧдчӧй, челядь,
−
2. Каникул дырйи Олег ветлас походӧ.
+
Югдӧдӧй юр,
−
3. Рытнас Таня ветлас библиотекаӧ.
+
Велӧдчӧм вайӧ
−
4. Аски Ваньӧ пыралас пӧль-пӧч ордас.
+
Тіянлы бур.
  
−
46 удж. Лыддьы кывбурсӧ. Висьтав, мый пасьталӧма Вася?
+
Понданныд тӧдны
 +
Быдсяматор:
 +
Шондіыс, муыс
 +
Лоӧма кор.
  
−
Ветлӧ миян Вася
+
Му вылын кутшӧм
−
Кок улӧдзыс пася,
+
Дивӧяс эм.
−
Гын сапӧгас
+
Мый вӧсна йӧзыс
−
Ачыс пӧдас,
+
Уджалӧ нэм.
−
Шарпӧ дзебсьӧ ныр,
 
−
Кепысь быттьӧ зыр.
 
−
Синсӧ тупкӧ шапка,
 
−
Кокыс ӧдва тапкӧ.
 
−
Иславны кӧ мунас,
 
−
Лым толаӧ сунас,
 
−
Пасяс йӧрмӧ,
 
−
Нем оз вермы
 
−
Вӧчны миян Вась, —
 
−
Сорасьӧ кузь пась.
 
  
−
47 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ ог кывйӧн.
+
Понданныд тӧдны
 +
Омӧль и бур.
 +
Велӧдчӧй, челядь,
 +
Югдӧдӧй юр!
  
−
Отсӧг: Рытнас тэ кутан лыддьысьны? — Ог, ме кута видзӧдны телевизор.
+
МЕДМУСА КОМИ КЫВЪЯС
  
−
1. Аски тэ кутан иславны даддьӧн?
+
Видза олан! Чолӧм!
−
2. Вежалунӧ тэ ветлан библиотекаӧ?
+
Аттьӧ!
−
3. Каникул дырйи тэ волан школаӧ?
+
Бур лун! Бур рыт!
 +
Нянь да сов!
 +
Пывсян жар!
 +
Шуда туй! Бур туй!
 +
Бур вой! Чӧскыд ун!
 +
Кыпыд удж!
  
−
48 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
+
ГОРТСА ПЕМӦС
  
−
Ӧшинь улын круткодь чой.
+
Коді оз лӧсяв?
−
— Петам, исковтам сэт, чой!
 
−
Оз и ков тай тэрыб вӧв,
 
−
Тӧвзям — полӧмным эз вӧв.
 
−
— Пӧрам лымйӧ!
 
−
— Чеччам бӧр —
 
−
Дадьлӧн крепыд льӧм пу бӧр.
 
  
−
49 удж. Отсав Танялы гижны тӧв йылысь висьт.
+
Ӧшинь вылын шонді водзын
 +
Шӧвк тупыль кодь шань,
 +
Еджыд уска, куньса синма
 +
Куткырвидзӧ кань.
  
−
ТӦВ ПУКСЬӦМ.
+
Сюркнялӧма улас бӧжсӧ,
 +
Копыртӧма юр,
 +
Зумыштчӧма, вомгорулас
 +
Мыйкӧ мойдӧ: «Куррр».
  
−
Ар помасяс да пуксяс тӧв. Усяс лым. Еджыд эшкын тупкас мусӧ. Кӧдзыдыс кынтас юяс. Турӧб пукталас потшӧс пӧлӧн лым толаяс. Зонпосни шоныда пасьтасясны. Найӧ босьтасны лыжияс да мунасны кыр йылӧ иславны. Лоӧ зэв гажа, кор воас тӧв!
+
Миян йӧрӧ кӧк пуксис,
 +
Йӧр шӧрас и пукалӧ.
 +
Кӧкӧй, кӧкӧй, мый кӧкан?
 +
Кымын арӧс мен, тӧдмав:
 +
Ку-ку! Ку-ку! Ку-ку!
  
−
А: — Тӧвнас кӧч едждӧдас?
+
Аттӧ дивӧ!
 +
Кыдз пу вылӧ
 +
Ӧшйис яблӧк —
 +
Гӧрдсьыс-гӧрд.
  
−
Гожӧмбыд оз ковмыв сійӧ.
+
Ёртъяс!
−
Тӧвнас тӧвзян сы ни садь.
+
Висьтала ме гусьӧн,
−
Овлӧ — нуас тола пиӧ,
+
Татшӧм яблӧк
−
Тайӧ ислӧдлысьыс дадь.
+
Жоньӧн шусьӧ.
  
−
Миша локтіс исласянінысь да кайис паччӧрӧ. Сэні сійӧ шоналіс да вугыртіс. Но кодкӧ друг кыскыштіс пельпомӧдыс. Миша восьтіс синсӧ. Тетрадя да ручкаа пукаліс сы дінын Зина чойыс.
+
Катша-катша, китш-котш.
−
— Миша, — шуис сійӧ. — Отсышт этайӧ задачасӧ вӧчны.
+
Тури помечӧ корӧ,
−
— Лыддьы условиесӧ, — дышпырысь вочавидзис Миша.
+
Мой кер лэдзӧ,
−
Зина лыддис. Задачаыс вӧлі со кутшӧм: «Парник вылын куйліс дас рама. Первой босьтісны витӧс, сэсся кыкӧс. Кымын рама коли парник вылас?»
+
Ош керка лэптӧ,
−
— Тайӧс он куж? — серам сорӧн юаліс Миша.
+
Кӧин кер кыскалӧ,
−
— Ог, — муртса кывмӧн шуыштіс Зина.
+
Сизь ӧшинь писькӧдӧ,
−
— Тайӧ жӧ зэв кокни, — Миша лыбӧдчис гырддза вылас. — Вот, шуам, мамыд вайис пызан вылӧ дас шаньга. Тэ сёйин витӧс, а ме кыкӧс. Уна-ӧ коли?
+
Руч дӧра кыӧ,
−
— Ме вит шаньгатӧ эг на сёйлы! Эн пӧръясь! — дӧзмис Зина.
+
Ур би видзӧ,
−
— Быттьӧкӧ сёйин, — шуис Миша.
+
Кӧч кӧвдум пӧжалӧ.
−
— Быттьӧкӧ, — нерыштіс Зина. — Ачыд век ставсӧ сёян-а, меным он и сетлы. Сюсь тай!
 
−
— Кор сёйлі?! — соссис Миша.
 
−
— Тӧрыт на, — эз сетчы Зина. — Став рыськасӧ аслыд босьтін. Мамным юрсиӧдыд таысь ещӧ някыртіс. Паччӧрӧ сэсся кайин.
 
−
— Кынма вӧлі да, дерт, — дорйысис Миша.
 
−
— Кынман тай! Никӧстін да, — эз лэдзчысь Зина.
 
−
— А тадзтӧ кӧ, мун татысь! — скӧрмис Миша. — Ачыд вӧч.
 
−
— Вӧча на ӧд, ог али мый?! — шуис Зина да лэччис паччӧрысь.
 
−
Недыр мысти Миша кыпӧдчыліс да видзӧдліс паччӧрсянь. Зина шуаліс вомгорулас да зіля артасис чуньяснас.
 
  
−
50 удж. Лыддьы гораа да бура шуав тӧдчӧдӧм шыяссӧ.
+
Мый позьӧ сёйны?
  
−
ДЖЫН кыв йылысь.
+
Мый позьӧ юны?
  
−
ЯБЛӦК ДЖЫН
+
пув ва
  
−
СЁРКНИ ДЖЫН
+
йӧла чай
  
−
АПЕЛЬСИН ДЖЫН
+
маа чай
  
−
52 удж. Содты джын кыв да вуджӧд роч кыв вылӧ.
+
Мый позьӧ ньӧбны?
  
−
Отсӧг: картупель — картупель джын
+
Шонді петіс,
 +
Асыв воис.
 +
Садьмӧм лэбач
 +
Ид тусь сёйӧ,
 +
Кӧч — капуста,
 +
Шыръяс — нянь,
 +
Дзоля челядь —
 +
Йӧв да нянь.
  
−
Артмӧдӧм кывъяснас лӧсьӧд сёрникузяяс.
+
Кыдзи Галя чужан лунӧ,
 +
Ми пӧжалім тупӧсь нянь,
 +
Тупӧсь нянь, тупӧсь нянь,
 +
Эта судта, эта ляпта,
 +
Эта пасьта, эта оттӧм,
 +
Тупӧсь нянь, тупӧсь нянь,
 +
Коді муса — сійӧс босьт.
  
−
53 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
+
— Кутшӧм кывбуръяс тэ тӧдан?
 +
— Ме тӧда Агния Бартолысь чача йылысь кывбуръяс:
  
−
Зарни кӧвдум джын кодь тӧлысь
+
Миян Таня бӧрдӧ гора:
−
кывтӧ пемдӧм енэж шӧрӧд.
+
Мачсӧ уськӧдӧма шорӧ.
−
— Вӧвлі быдса, лои джын?
+
Ӧвсьы, Танюкӧй, эн бӧрд:
−
Мамыс Ваньчоысь оз мын,
+
Оз вӧй мачыд — кутам бӧр.
−
шуӧ сылы:
 
−
— Муса Вань,
 
−
кӧвдум джынсӧ сёйис кань...
 
−
Аддзан, нювсьӧ лабич помад:
 
−
кӧвдум джынйыд сылӧн вомас!
 
  
−
54 удж. Висьтав, мый оз лӧсяв.
+
Ошкӧс джоджӧ уськӧдісны,
 +
Сылысь коксӧ нетшыштісны.
 +
Ог сет шыбитны ме сійӧс,
 +
Кута бурдӧдны ошпиӧс.
  
−
Ошйыси пӧчлы талун ме тадз:
+
Бӧрдӧ кӧчиль лабич вылын,
−
Мися, мен ньӧбисны зэв чорыд гач,
+
Сылӧн бӧрдӧм ылӧдз кылӧ.
−
Аскисянь, мися, ме гачала джинсы.
+
Талун сійӧ вывті нэр —
−
Юаліс пӧчӧ сэк:
+
Дзикӧдз кӧтӧдӧма зэр.
−
— Мыйла нӧ джынсӧ?
 
−
Абу ӧд кок пӧла, господьӧй видз!
 
−
Сэки ме пӧчӧлы висьталі сідз:
 
−
— Кык кока гач, мися, зэлыда тӧран,
 
−
Пасйӧда кучиктор вурӧма бӧрас.
 
−
Ышловзис пӧчӧ сэк:
 
−
— Майбыр тай,
 
−
Некутшӧм пуӧ нин сэсся эн кай.
 
  
−
55 удж. Лӧсьӧд сёрнитӧм «Лавкаын». Пырт сёрниад джын кыв.
+
Тайӧ менам дӧрӧмӧй. Сійӧ гӧрд.
 +
Тайӧ тэнад гачыд. Сійӧ сьӧд.
 +
Тэнад пасьыд руд.
 +
Менам кепысьӧй лӧз.
 +
Тайӧ сьӧд гынкӧм.
 +
Тайӧ чышъяныс еджыд.
 +
Сылӧн шарпыс турунвиж.
 +
Тайӧ сылӧн кольквиж ковтаыс.
  
−
— Видза оланныд!
+
Настуклӧн эм акань. Настук шуӧ аканьсӧ ичӧт нылӧн. Аканьлӧн эмӧсь юбкаяс, ковтаяс, чышъянъяс, шарп, партук, пась, кепысь да гынкӧм. Настук ворсӧ аканьӧн.
−
— Чолӧм, Валя.
+
Сійӧ сьылӧ:
−
— Ме кӧсъя ньӧбны кило джын кампет.
+
Ӧввӧ, ӧввӧ, ӧввӧ,
 +
Бай, бай, бай, бай,
 +
Дона нылӧй, узь нин, узь!
 +
Баю, баю, баю, бай,
 +
Ӧввӧ, ӧввӧ, ӧввӧ,
 +
Ичӧт нылӧй, узь нин, узь!
  
−
56 удж. Артышт: уна-ӧ лоас.
+
Ӧтик — мӧтик,
 +
Кык — мык,
 +
Куим — муим,
 +
Нёль — моль,
 +
Вит — мит,
 +
Квайт — майт,
 +
Сизим — мизим,
 +
Кӧкъямыс — мӧкъямыс,
 +
Ӧкмыс — мӧкмыс,
 +
Дас — мас,
 +
Пес чипас.
  
−
Яблӧк джын дорӧ колӧ содтыны мӧд яблӧк джын. Уна-ӧ лоӧ?
+
ЛЫДДЬӦДЛАНА ФИЗЗАРЯДКА.
  
−
57 удж. Лыддьы шусьӧгсӧ да велӧд.
+
Чеччам чӧла —
 +
Шум ни зык.
 +
Вӧчам тадзи,
 +
Ӧтик-кык.
 +
Ӧтик-кык,
 +
Ӧтик-кык.
 +
Вӧчам тадзи,
 +
Ӧтик-кык.
 +
Коскӧ пуктам
 +
Кыкнан ки,
 +
Недыр чеччалыштам
 +
Ми.
 +
Медым ньӧти
 +
Мудз эз коль:
 +
Куим-нёль,
 +
Куим-нёль.
  
−
Ӧти пи — абу пи, кык пи — джын пи, куим пи — пи.
+
Ӧні лолыштамӧй
 +
Пыдӧдз,
 +
Китӧ шевкнитламӧй
 +
Быдӧн.
 +
Ме ног, челядь,
 +
Вӧчӧй вай:
 +
Вит и квайт,
 +
Вит и квайт.
  
−
А: — Кымын арӧс тэныд?
+
Китӧ нюжӧдамӧй
−
Б: — Кӧкъямыс арӧс да джын.
+
Тадзи,
 +
Сэсся лажыньтчамӧй
 +
Надзӧн.
 +
Сувтам:
 +
Сизим и кӧкъямыс.
 +
Бара лажыньтчамӧй
 +
Надзӧн,
 +
Сувтам:
 +
Сизим и кӧкъямыс.
  
−
Во джынсӧ ветлӧны машинаӧн да подӧн,
+
Физзарядка вӧчам
−
Мӧд джынсӧ пыжӧн да теплоходӧн.
+
Водзӧ,
−
Кутшӧм туй тайӧ? Висьталас коді?
+
Киӧн судзӧдчылам
 +
Джоджӧдз.
 +
Молодечьяс, ай да
 +
Класс,
 +
Помаламӧй:
 +
Ӧкмыс-дас,
 +
Ӧкмыс-дас.
  
−
ТУЛЫС ЛОКТӦ.
+
Лӧсьӧд сёрникузяяс.
  
−
58 удж. Помав сёрникузяяссӧ.
+
Ме велӧда коми кыв.
 +
Ме ог велӧд коми кыв.
  
−
Арся тӧлысьяс
+
Тэ велӧдан коми кыв.
 +
Тэ он велӧд коми кыв.
  
−
Тӧвся тӧлысьяс
+
Сійӧ велӧдӧ коми кыв.
 +
Сійӧ оз велӧд коми кыв.
  
−
Тувсов тӧлысьяс
+
Ме велӧдча 1 классын.
 +
Тэ велӧдчан 1 классын.
 +
Сійӧ велӧдчӧ 1 классын.
  
−
Гожся тӧлысьяс
+
Ме ог велӧдчы 1 классын.
 +
Тэ он велӧдчы 1 классын.
 +
Сійӧ оз велӧдчы 1 классын.
  
−
— Кутшӧм поводдя тулысын?
+
Ме гижа чолӧмалӧм.
−
— Шонді шонтӧ ёнджыка.
+
Тэ гижан чолӧмалӧм.
−
— Пӧльтӧ лун тӧв.
+
Сійӧ гижӧ чолӧмалӧм.
−
— Заводитӧ сывны лым.
 
−
— Регыд воасны сьӧд ракаяс.
 
−
— Лунъяс лоины кузьӧсь.
 
  
−
Вочавидз юалӧм вылӧ.
+
Ме ог гиж чолӧмалӧм.
 +
Тэ он гиж чолӧмалӧм.
 +
Сійӧ оз гиж чолӧмалӧм.
  
−
— Кутшӧм тӧв пӧльтӧ талун?
+
Ме лыддя небӧг.
 +
Ме сёрнита комиӧн.
 +
Ме висьтала гораа.
 +
Ме тӧда кывбур.
 +
Ме петкӧдла серпас.
 +
Ме мысся майтӧгӧн.
 +
Ме весала пинь.
 +
Ме сынала юрси.
 +
Ме сёя рысь.
 +
Ме юа йӧв.
 +
Ме ворса гудӧкӧн.
 +
Ме отсася мамлы.
 +
Ме узя диван вылын.
 +
Ме муна вӧрӧ.
 +
Ме локта гортӧ.
 +
Ме босьта козин.
 +
Ме нуа нянь.
 +
Ме пыра классӧ.
 +
Ме пета школаысь.
 +
Ме пукала улӧс вылын.
 +
Ме сулала пызан дорын.
 +
Ме котӧрта библиотекаӧ.
 +
Ме чеччала скакалкаӧн.
 +
Ме уджала сиктын.
 +
Ме ола карын.
 +
Менам висьӧ юрӧй.
 +
Ме ислала даддьӧн.
 +
Ме вая дзоридз.
 +
Ме аддза чипанӧс.
 +
Меным колӧ ошпи.
 +
Ме вунда кабала.
 +
Ме чолӧмала велӧдысьӧс.
 +
Ме пасьтася шоныда.
 +
Ме пӧрччыся рытнас.
 +
Ме сьыла сьыланкыв.
 +
Ме йӧкта «Шондібан».
 +
Ме кӧсъя сёйны рок.
 +
Ме радейта пӧль-пӧчӧс.
  
−
Отсӧг вылӧ кывъяс. Корсь пӧвсӧ.
+
Ме радейта
  
−
рытыв тӧв
+
видзӧдны телевизор
  
−
лун тӧв
+
Небӧгъяс сулалӧны джаджйын.
  
−
асыв тӧв
+
Чань сулалӧ вӧв дорын.
  
−
вой тӧв
+
Мазі пукалӧ дзоридз вылын.
  
−
61 удж. Лӧсьӧд кывъяс колана ногӧн.
+
Бобув пукалӧ турун вылын.
  
−
Отсӧг вылӧ кывъяс: гожся, арся, тӧвся, тувсов.
+
Тшак быдмӧ пу улын.
  
−
Лыддьы нӧдкывсӧ ёртыдлы. Тӧдмав, кор тайӧ овлӧ.
+
Лэбач пукалӧ ув вылын.
  
−
Кӧдзыд лун-вой быри,
+
Коді кӧні олӧ?
−
Сылі еджыд лым,
 
−
Юыс ваӧн тыри,
 
−
Гымалӧ нин гым.
 
−
Надзӧникӧн киссьӧ
 
−
Муяс вылӧ зэр.
 
−
Сулалӧ да мыссьӧ
 
−
Зэрнас пемыд вӧр.
 
  
−
МАМЛӦН ПРАЗДНИК
+
— Тэ сёрнитан комиӧн?
 +
— Сёрнита комиӧн да рочӧн. Кӧні тэ олан?
 +
— Ме ола карын. А кӧні тэ олан?
 +
— Ме ола сиктын.
  
−
63 удж. Мичаа лыддьы кывбурсӧ.
+
ЧУЖАН МУ.
  
−
Мамыд — сійӧ шонді,
+
Ме ола сэн, кӧн визув ю
−
Пӧсь сьӧлӧмнас шонтӧ.
+
Друг ыджыд чукыль вӧчӧ.
−
Мамыд — югыд кодзув,
+
Тан менам дона чужан му,
−
Туйсӧ индӧ водзӧ.
+
Тан бать и мам, и пӧчӧ.
−
Мамлысь мелі кывсӧ,
+
Тан быдмӧ менам ичӧт вок,
−
Ныв-пи, шаня кывзӧй.
+
Век гажӧй сыысь бырӧ.
 +
Тан корӧ школаӧ звӧнок,
 +
Сэн ёртыд менам тырыс.
  
−
Вуджӧд кывбурсӧ роч кыв вылӧ.
+
— Ӧшкамӧшка, мегыр пос,
 +
Зэр оз ков, му абу кос,
 +
Мӧдӧд югыд шонді,
 +
Челядьӧс шонты.
  
−
64 удж. Висьтав, кутшӧм тэнад мамыд.
+
Вӧрын коз пу вылын
 +
Йӧктӧ-ворсӧ ур.
 +
Юрыс гӧгрӧс сылӧн,
 +
Бӧжыс лышкыд, бур.
  
−
Менам мамӧй
+
Дзиръя дорын
 +
Дзоля чибӧ,
 +
Сэтшӧм мича,
 +
Но оз сибӧд.
  
−
Отсӧг вылӧ кывъяс: мича, мелі, муса.
+
УНА КЫВ.
  
−
65 удж. Содты колана шыпасъяс да гиж шусьӧгсӧ.
+
Уна кыв ме рочӧн тӧда.
 +
Со вот висьтавлыны мӧда:
 +
Каньыд — кошка,
 +
Паньыд — ложка,
 +
Пиыд — сын, а нылыд — дочь,
 +
Луныд — день, а войыд — ночь,
 +
Нырыд — нос, а вомыд — рот,
 +
Пуктас йӧрыд — огород,
 +
Пидзӧсыд — колено,
 +
Кос пескыд — полено,
 +
Туруныд — трава,
 +
Юрыд — голова.
 +
А вот, шуам, пионер,
 +
Школа, трактор, инженер,
 +
Автомат и витамин —
 +
Ӧти ногӧн шуам ми.
 +
Медбур, видзӧдны кӧ водзӧ,
 +
Кужны комиӧн и рочӧн.
  
−
Шонді водзын шоныд, а мам дінын лӧсьыд.
+
==ӦМИДЗ ТУСЬ. 2 КЛАСС. 1 ЮКӦН==
  
−
— Кыдзи шуӧны тэнсьыд мамтӧ?
+
'''<Kodko @ Менам ставсӧ дасьтӧма нин школаӧ // Моторина Л. А. Ӧмидз тусь: 2 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 1 юкӧн. Сыктывкар : Коми небӧг лэдзанін, 2003. Лб. 3-27.>'''
−
— Кымын арӧс тэнад мамыдлы?
 
−
— Кӧні уджалӧ тэнад мамыд?
 
−
— Кыдзи тэ отсасян мамыдлы?
 
  
−
Юалӧмъяс серти лӧсьӧд ёртыдкӧд сёрни.
 
  
−
66 удж. Корсь пӧвсӧ.
+
— сёрнит тадзи
  
−
Помав сёрникузясӧ.
+
— велӧд сьыланкыв
  
−
Март 8-ӧд лунӧ ме сета козин  мамлы, пӧчлы, ыджыд мамлы, чойлы.
+
— содтӧд удж
  
−
Тӧдмав ребуссӧ.
+
Дона челядь!
 +
Чолӧмала тіянӧс выль велӧдчан воӧн. Таво ті тӧдмаланныд выль кывъяс, велаланныд бурджыка сёрнитны комиӧн, лыддянныд уна мойд, висьт, кывбур.
  
−
67 удж. Висьтав ёртыдлы, кутшӧм козин тэ лӧсьӧдін праздник кежлӧ мамыдлы, чойыдлы, ыджыд мамыдлы, пӧчыдлы.
+
ВАЙ ТӦДМАСЯМ.
  
−
68 удж. Лыддьы кывбуръяссӧ колана ногӧн.
+
ДЕТИНКА. Видза олан. Вай тӧдмасям. Ме Толя. А тэнад мый нимыд?
 +
ДЕТИНКА. Бур лун! Нимӧй Вова. А ёртлӧн нимыс Миша. Вай тӧдмасям.
 +
ТОЛЯ. Вай. Менам тшӧтш эм ёрт. Сылӧн нимыс Юра. Ми велӧдчам ӧтлаын.
  
−
ЫДЖЫД МАМ.
+
1 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.
  
−
Коді медся муса, рам?
+
Видза олан, тӧдмасям, тшӧтш, велӧдчам.
−
Тайӧ менам ыджыд мам.
 
−
Ыджыд мамыд — Ыджыд Мам,
 
−
Сійӧ менам мамлӧн мам.
 
  
−
Менам пӧчӧ ок и шань!
+
3 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
−
Шуӧ меным: «Рочакань».
 
−
Выйӧн мавтӧм кӧвдум сетіс,
 
−
Сетіс — аслас нюмыс петіс.
 
  
−
69 удж. Лӧсьӧд висьт. Лыддьы ёртыдлы.
+
Тайӧ — ме.
 +
А тайӧ — Дима.
 +
Тайӧ — менам чужан сикт.
 +
Димакӧд ми тӧдмасимӧ
 +
Тӧрыт дзик.
 +
Дима олӧ Сыктывкарын.
 +
Сиктын — гӧсьт.
 +
— Тані со детсад да ясли,
 +
Сэтчӧ ветлӧ дзоля чой.
 +
Эстӧн больнича, аптека,
 +
Сэтчӧ огӧ мунӧй тэкӧд.
 +
Но а тайӧ — миян школа,
 +
Татчӧ велӧдчыны волам.
 +
Дима шуӧ: — Вывті бур
 +
Овны тіян сиктын дыр.
  
−
Менам эм ыджыд мам. Сійӧс шуӧны Анна Петровнаӧн. Ыджыд мамлы ветымын арӧс. Ыджыд мам олӧ ыджыд батькӧд Кӧрткерӧс сиктын. Найӧ видзӧны мӧс да кукань. Гожӧмнас ме ветла на ордӧ.
+
4 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
  
−
МЫЙЛА АБУ ЁЛКА?
+
1. Кыдзи тэнӧ шуӧны? 2. Тэ коді: нывка али детинка? 3. Тэнад эм ёрт?
  
−
Мишук локтіс садикысь да аддзӧ: мамыс выль зэв мича дзоридзӧсь халата. Мишук видзӧдіс-видзӧдіс да юалӧ:
+
5 удж. Содты колана кыв.
−
— Мамӧ, а тэ мыйла эшкынсӧ вылад пасьталін?
 
−
— Абу жӧ эшкын тайӧ, — чуймис мамыс. — Халат тайӧ, стежитӧм, мед шоныдджык вӧлі. Тайӧ меным батьыд козьналіс. Талун ӧд праздник менам, Март 8-ӧд лун. Вот ме и вӧччи.
 
−
Мишук шензьыштіс:
 
−
— А праздник кӧ тэнад, мыйла ёлкасӧ он сувтӧд?
 
−
— Йӧюк, ёлкасӧ ӧд Выль во дырйи сувтӧдӧны. Мишук ышловзис:
 
−
— А ме эськӧ тэныд сэтшӧма-сэтшӧма отсаси. Чачаяссӧ ёлка вылӧ ӧшлі.
 
  
−
70 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
+
Нимӧй Шурик. Ме велӧдчысь. Меным дас арӧс. Ме ола Сыктывкарын. Менам эм ёрт. Сылӧн нимыс Васьӧ.
  
−
1. Кыдзи тэ чайтан, кымын арӧс Мишуклы?
+
— Менам эм акань.
−
2. Кутшӧм праздник воис?
+
— Кыдзи аканьыдлӧн нимыс?
−
3. Мый козьналіс бать Мишук мамлы?
+
— Кагаӧй.
−
4. Кыдзи Мишук кӧсйис отсавны мамыслы?
+
— Кутшӧм тешкодь нимыс!
  
−
71 удж. Лыддьы колана ногӧн, мичаа.
+
А: — Ме Вася. А тэнад кыдзи нимыд?
 +
Б: — Лида.
  
−
Кекенач, кекенач,
+
Мӧвпышт бура.
−
Ыджыд мамыс ломтіс пач.
 
−
Пуӧ дзоля мортлы рок,
 
−
Шуӧ, гӧститны пӧ лок.
 
  
−
Кекенач, кекенач,
+
Серпасалӧмсӧ шу комиӧн. Быд визьын кывъяссьыс босьт медводдза шыпассӧ да йит.
−
Мунам гӧститны ми скач.
 
−
Но оз котӧрт дзоля кок,
 
−
Кӧдзалас ӧд чӧскыд рок.
 
  
−
Кекенач, кекенач,
+
Тэ тӧдмалін челядьлысь нимсӧ. Найӧ кутасны отсасьны тэныд коми кыв велӧдігӧн.
−
Видлам лэбны ми вот тадз:
 
−
Кекӧ лэбзис, лэбзис, лэбзис,
 
−
Сэсся вылӧ-вылӧ лыбис,
 
−
Зарни туглы юр вылас
 
−
Шлыв ... пуксис.
 
  
−
1. Велӧд «Кекенач» сьылӧм наизусть.
+
Нӧшта кодкӧ кутас отсасьны тэныд. Комиӧд кывъяссӧ да тӧдмав, коді тайӧ.
−
2. Ворс «Кекеначӧн» ичӧт чойыдкӧд либӧ вокыдкӧд.
 
  
−
72 удж. Лӧсьӧд да гиж висьт аслад мам йылысь. Висьт сертиыд лӧсьӧд серпас.
+
ШКОЛА ДОРЫН.
  
−
ГАЖА ТУЛЫС ВОИС
+
Нывкаяс да зонкаяс мунӧны школаӧ. Найӧ — велӧдчысьяс. Школаныс выль да ыджыд. Велӧдысьыслы челядь нуӧны гӧрд, лӧз да кольквиж дзоридзьяс.
  
−
73 удж.
+
ВЕЛӦДЧЫСЬ. Видза олан, Таня!
 +
ТАНЯ. Видза олан, Валя.
 +
ВАЛЯ. Кыдзи лоӧ комиӧн: «...»?
 +
ТАНЯ. Ме велӧдча мӧд классын.
 +
ВАЛЯ. А кыдзи лоӧ комиӧн: «...»?
 +
ТАНЯ. Талун лоӧ коми кыв урок.
 +
ВАЛЯ. Бура сёрнитан коминас. Со звӧнок нин. Ӧдйӧджык пырам школаӧ.
  
−
1. «Гажа тулыс воис» серпас вылын сетӧм кывъяссӧ велӧд комиӧн и рочӧн.
+
6 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
−
2. Верман кӧ, лӧсьӧд сёрникузяяс.
 
−
3. Лӧсьӧд неыджыд висьт тувсов поводдя йылысь.
 
  
−
Верман кӧ, лӧсьӧд сёрникузяяс тайӧ кывъяснас.
+
Видза олан, дона школа!
 +
Видза олан, муса класс!
 +
Миян тіянысь зэв ёна
 +
Ставлӧн бырӧма нин гаж.
  
−
Киссьӧм торъясысь артмӧд кывъяс. Гиж комиӧн да рочӧн.
+
7 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.
  
−
75 удж. Комиӧд кывъяссӧ.
+
Выль, ыджыд, челядь, велӧдысьяс, кольквиж, дзоридзьяс, велӧдчысьяс, кыдзи, ӧдйӧджык.
  
−
76 удж. Ворсышт ёртыдкӧд. Ӧтиныд лоанныд — «Тӧв», мӧдныд — «Тулыс». Сетӧм кывтэчасъяссӧ юклӧй да лыддьӧй ӧта-мӧд бӧрсяныд.
+
9 удж. Лыддьы сёрникузяяссӧ. Гиж да быд сёрникузя помӧ пукты колана пас.
  
−
Дзользьӧны лэбачьяс, пӧльтӧ вой тӧв, вежӧдӧ турун, кынмис ю, урасьӧм тӧлысь, киссьӧ зэр, шонді пӧжӧ, ислалӧны даддьӧн, лунъяс зэв дженьыдӧсь, дзоридзалӧ льӧм, воссис ю, гӧгӧр джуджыд тола.
+
Миян, класс ыджыд да югыд. Ӧшинь вылын быдмӧны мича дзоридзьяс. Стенын ӧшалӧны серпасъяс. Классын эм телевизор. Классным сӧстӧм да гажа.
  
−
Мый гижис зонка? Тӧдмав.
+
10 удж. Велӧдчы юасьны комиӧн.
  
−
77 удж. 1. Артмӧд ва кывйӧн кывъяс. Висьтав артмӧдӧм кывъяссӧ ёртыдлы рочӧн.
+
Даша велӧдчӧ мӧд классын.
  
−
3. Помав сёрникузяяссӧ.
+
1. Коді велӧдчӧ мӧд классын?
 +
2. Кутшӧм классын велӧдчӧ Даша?
  
−
Тулыснас ми воккӧд юам чӧскыд зарава. Шондіа лунӧ керка вевт вылысь виялӧ войтва. Асывнас турун вылӧ пуксьӧ сӧстӧм лысва. Йи кылалӧм бӧрын ю вылын лоӧ ытва.
+
Стенын ӧшалӧ серпас.
  
−
Тӧдмав кроссвордсӧ. Сетӧм кывъяссӧ гиж комиӧн.
+
Классын быдмӧны мича дзоридзьяс.
  
−
Ӧньӧ юӧ чӧскыд зарава.
+
11 удж. Лыддьы кывбурсӧ. Гласнӧй шыпасъяс улӧ карандашӧн пукты чут.
  
−
78 удж. Вежлав радейтны кыв колана ногӧн.
+
Быд вежонӧ ӧтчыд петӧ
 +
Миян классын стенгазета.
 +
Кор кӧть школаӧ эн лок,
 +
Ӧшалӧ сэн «Звӧн-звӧнок».
  
−
Ме радейта тулыс.
+
Первой номерыс кор петіс на,
−
Тэ радейтан тулыс.
+
Тайӧ нимсӧ сылы сетісны
−
Сійӧ радейтӧ тулыс.
+
Даша, Маша, Валя, Галя,
−
Ми радейтам тулыс.
+
Зина, Нина, Ваня, Саня,
−
Ті радейтанныд тулыс.
+
Шурик, Юрик, ме да Влас —
−
Найӧ радейтӧны тулыс.
 
  
−
1. Менӧ ставыс корӧны, виччысьӧны,
+
Ставнас миян мӧдӧд класс.
−
А кор локта, ставныс дзебсьӧны.
 
  
−
2. Зэрӧм бӧрын енэжтасӧдз
+
12 удж. Помав сёрникузяяссӧ.
−
Ӧшйӧ джынъя мича асык.
 
−
Сизим рӧма ыджыд кӧшӧн
 
−
Васӧ юӧ
 
  
−
3. Сытӧг эськӧ эз вӧв олӧм,
+
Ме велӧда коми кыв.
−
Мусӧ, васӧ сійӧ шонтӧ.
+
Тэ велӧдан роч кыв.
−
Сылӧн нюмысь тэныд долыд,
+
Сійӧ велӧдӧ коми кыв.
−
Тайӧ миян зарни
+
Ми велӧдам коми кыв.
 +
Ті велӧданныд коми кыв.
 +
Найӧ велӧдӧны коми кыв.
  
−
79 удж. Вежлав дзебсьыны кыв колана ногӧн.
+
А: — Ме велӧдча мӧд классын. А тэ кутшӧм классын велӧдчан?
 +
Б: — Ме тшӧтш.
  
−
Ме дзебся.
+
Думышт ӧ шыпаса кывъяс.
  
−
80 удж. Лыддьы кывбурсӧ колана ногӧн.
+
МИШУК РИСУЙТЧӦ.
  
−
Гажа тулыс воис,
+
Мишук босьтіс карандаш да кабала лист, кутіс рисуйтчыны. Первой сійӧ зэв кузь визь нюжӧдіс.
−
Гӧгӧр жургӧ шор.
+
— Аттӧ, кутшӧм веськыд туйыс!
−
Шонді лымсӧ сёйис,
+
Сэсся босьтіс турунвиж карандаш да пондіс вӧчавны посни визьяс.
−
Ловзис пулӧн кор.
+
— Тайӧ турун, быдмӧ туй пӧлӧныс.
−
Кыпыда йи кывтӧ,
+
— Мамӧ, мамӧ, ме нӧшта серпасала коз пу да кӧчильӧс!
−
Тувсов ва оз узь.
+
— Рисуйт, пиук, рисуйт. Да бӧрас петкӧдлы мамыдлы, мый артмас.
−
Джуджыд енэж вывті
+
Мишук нӧшта рисуйтіс туй вылас ичӧтик гӧгыль да сетіс мамыслы.
−
Лэбзьӧ дзодзӧг-юсь.
+
— На, мамӧй, видзӧдлы! Артмис менам?
 +
— Артмӧма, пиук, артмӧма. Кутшӧм нӧ эськӧ мойд серпасалін?
  
−
1. Вуджӧд роч кыв вылӧ.
+
13 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.
−
2. Кывбур дорӧ вӧч лӧсялана серпас.
 
−
3. Корсь кывбурысь кывъяс юалӧмъяс серти.
 
  
−
4. Рочӧн сетӧм сёрникузяяс дорӧ корсь кывбурысь лӧсялана кывъяс.
+
15 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
  
−
5. Велӧд кывбурсӧ наизусть.
+
Надя чоюклы
 +
Рисуйта лючки:
 +
Турунвиж тетрадьяс,
 +
Пенал да ручка,
 +
Сумка да книгаяс
 +
(Эз на и дышӧд).
 +
Нӧшта на рисуйта
 +
Ичӧтик лыжи.
 +
Чойӧй мед школаӧ
 +
Котралӧ ӧдйӧ.
  
−
1. Мича-мича ныв енэжті ветлӧ.
+
16 удж. Висьтав, кутшӧм рӧма шаръясыс Танялӧн да Ӧньӧлӧн.
−
2. Тӧвнас узьӧ, а тулыснас бузгӧ.
 
−
3. Куйліс, куйліс да юӧ котӧртіс.
 
  
−
Воча кывъяссӧ корсь М. Лебедевлӧн кывбурысь.
+
17 удж. Висьтав, коді ыджыд, а коді ичӧт.
  
−
81 удж. Вежлав кывъяссӧ колана ногӧн.
+
18 удж. Лӧсьӧд сёрникузяяс.
  
−
Ӧтка лыд
+
19 удж. Юась ёртыдлысь.
  
−
Шор жургӧ.
+
Отсӧг: Тайӧ мый? — Нянь. Тайӧ коді? — Нывка.
−
Кор ловзис.
 
−
Дзодзӧг лэбзьӧ.
 
  
−
Уна лыд
+
Пашӧ кӧсйис гижны «Паш»,
 +
Киас босьтіс карандаш,
 +
Кабалаӧ пуктіс чут.
 +
Водзӧ гижасьны эз кут,
 +
Гӧгӧрвоис миян Паш:
 +
Велӧдчытӧм карандаш.
  
−
Шоръяс жургӧны.
+
Славик серпасаліс вӧлӧс да петкӧдліс батьыслы.
−
Коръяс ловзисны.
+
— Вӧлыс тай нӧ бӧжтӧм?! — чуймис бать.
−
Дзодзӧгъяс лэбзьӧны.
+
— Бӧжыс карандашын на.
  
−
82 удж. Ворс ёртъясыдкӧд.
+
20 удж. Висьтав, мый портфеляд.
  
−
Йи кылалӧ-калалӧ,
+
Отсӧг: Менам портфельын эм тетрадь, небӧг, ручка.
−
Карнан тшупӧд вӧлалӧ,
 
−
Ичӧт дядьӧ юалӧ:
 
−
Кымын арӧс тэд колӧ?
 
  
−
Кодлы «усяс» юалӧмыс, сылы колӧ висьтавны арлыд лыдпас. Шуам, дас кык. Колӧ лыддьӧдлыны дас кыкӧдз да помавны пудъясьӧмсӧ.
+
А: — Менам эм пон. А тэнад?
 +
Б: — Менам эм кань.
  
−
83 удж. Лыддьы колана ногӧн.
+
Эжва — Печора бӧрын миян мӧд ыджыд ю. «Эжва» нимыс артмӧма эж да ва кывъясысь. «Эжва, Эжва, визув Эжва, коми парма юӧй!» — гижӧ Геннадий Юшков аслас кывбурын.
 +
Эжва ю бокын эмӧсь паськыд эрдъяс.
  
−
Ю ДА ШОР.
+
ВЕЛӦДЫСЬ. Видза оланныд, челядь. Пуксьӧй. Коді талун дежурнӧйыс?
−
 
+
ВЕЛӦДЧЫСЬ. Ме дежурнӧй.
−
Визувтӧны орччӧн ю да шор. Ю кывтӧ ньӧжйӧ, тэрмасьтӧг. Ваыс сылӧн югыд, сӧстӧм. Ю ён, паськыд да озыр. Вайӧ мортлы быд сикас пӧльза.
+
ВЕЛӦДЫСЬ. Коді талун абу?
−
Шор ызгӧ-бузгӧ лунысь-лун. Ошйысьӧмысла ваыс гудыртчӧма.
+
ЮРА. Ставӧн эмӧсь. Весиг ӧти лишнӧй.
−
— Ме, ме ... . Ме ӧдйӧ визувта, юӧс панъя. Менӧ радейтӧны челядь. Найӧ ворсӧны ме дорын пыжӧн.
+
ВЕЛӦДЫСЬ. Но? Коді нӧ? Кыдзи нимыд?
−
Шор ошйысис-ошйысис да шонді югӧръяс улын и косьмис.
+
НЫВКА. Света.
 +
ВЕЛӦДЫСЬ. А коді тэнӧ вайӧдіс школаас?
 +
СВЕТА. Ачым локті.
 +
ВЕЛӦДЫСЬ. Мыйла?
 +
СВЕТА. Велӧдчыны.
 +
ВЕЛӦДЫСЬ. А тэныд кымын арӧс?
 +
СВЕТА. Регыд квайт лоӧ.
 +
ВЕЛӦДЫСЬ. Ичӧт на.
 +
СВЕТА. Со Юра меысь на ичӧт, а велӧдчӧ.
 +
ЮРА. Ме ичӧт?!
 +
СВЕТА. Ноко, Юра, сувтлы орччӧн.
 +
ЮРА. Мун сэтысь, эн тракйы. Меным сизим арӧс нин.
 +
ВЕЛӦДЫСЬ. Тушаыд ыджыд, а арлыдыд ичӧт. Тэ он кут велавны.
 +
СВЕТА. Ме?! Со тайӧ «М». Тайӧ «А». Орччӧн кӧ гижам, лоӧ «МА». Ӧтчыд «МА» да мӧдысь «МА» лоӧ «МАМА»...
 +
ВЕЛӦДЫСЬ. Тэ зэв сюсь нывка. Но ичӧт на.  
 +
ВЕЛӦДЧЫСЬЯС. Ми кутам отсавны Светалы. Мед велӧдчӧ.
 +
ВЕЛӦДЫСЬ. Аттӧ дивӧ! Но, сідзкӧ... Пуксьы, Света. Заводитам коми кыв урок.
  
−
1. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ аслад ёртыдлы.
+
21 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.
  
−
Кыдзи визувтӧны ю да шор?
+
Пуксьӧй, локтісны, весиг, кыдзи, вайӧдіс, коді, локті, квайт, меысь, орччӧн, сэтысь, мӧдысь, козьналі, сюсь, сідзкӧ.
−
Кыдзи кывтӧ ю?
 
−
Кутшӧм ваыс юын?
 
−
Кыдзи визувтӧ шор?
 
−
Кутшӧм ваыс шорын?
 
−
Кыдзи ошйысис шор?
 
−
Мый лои шоркӧд?
 
  
−
2. Содты колана кывъяс.
+
— Кӧні тэ олан?
 +
— Ме ола Ухтаын, Куратов улича вылын.
 +
— Дивӧ тай! Ме ола Куратов улича вылын жӧ, но Сыктывкарын.
  
−
84 удж. Лыддьы шусьӧгсӧ.
+
23 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
  
−
Эн ачыд асьтӧ ошкы, а йӧзыс мед ошкӧны тэнӧ.
+
Меным дона сиктса школа,
 +
Сэні уна книга эм,
 +
Сэтчӧ велӧдчыны вола,
 +
Медым сюсьӧн лои ме.
  
−
Велӧд паныд вежӧртаса кывъяс.
+
24 удж. Висьтав, коді кӧні олӧ.
  
−
Сё арӧса пӧль пос вӧчис, а том локтіс, поссӧ жугӧдіс.
+
Отсӧг: Кань олӧ керкаын.
  
−
85 удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа.
+
1. Кӧч олӧ вӧрын.
 +
2. Пӧч олӧ гортын.
 +
3. Ур олӧ горсйын.
 +
4. Чери олӧ ваын.
 +
5. Пон олӧ чомйын.
 +
6. Пышкай олӧ позйын.
  
−
Садьмис шонді,
+
25 удж. Помав сёрникузяяссӧ.
−
Кайис вылӧ.
 
−
Здук — и лымйыс
 
−
Зіля сылӧ.
 
  
−
Лымйыс сылӧ —
+
Тшак быдмӧ коз улын.
−
Артмӧ шор.
+
Ур пукалӧ коз лап вылын.
−
Сійӧ миянлы
+
Нывка сулалӧ ӧшинь дорын.
−
Оз сор.
 
  
−
Вӧча катер,
+
26 удж. Содты лӧсялана кывъяс: вылын, улын, дорын, сайын.
−
Лэдза туйӧ,
 
−
Медым мореӧдзыс
 
−
Уйӧ.
 
  
−
Медым сылысь
+
Отсӧг: Со коз пу. Коз лап вылын пукалӧ ур.
−
Парус-борд
 
−
Аддзас-казялас
 
−
Быд морт.
 
  
−
86 удж. Лӧсьӧд висьт сы йылысь, кыдзи зонпосни ворсӧны тувсов шор дорын.
+
1. Со му. Му вылын быдмӧ картупель, кушман да сёркни. 2. Ӧшинь улын эжа. Эжа вылын ми ворсам. 3. Воис Выль во. Ми ворсім да сьылім коз дорын. 4. Менам чомйӧй керка сайын.
  
−
87 удж. Лыддьы баснясӧ колана ногӧн.
+
27 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
  
−
ШОНДІ ДА ӦШКАМӦШКА.
+
КӦНІ САКАР?
  
−
Ӧтчыд зэрӧм бӧрын петіс Шонді да лоис сизим рӧма Ӧшкамӧшка. Коді оз видзӧдлы сы вылӧ, быдӧн любуйтчӧны сыӧн. Ошйысьны, ышнясьны кутіс сійӧ:
+
Ва стӧканӧ Ичӧт Ваньӧ
−
— Ме, ме ... да ме Шондіысь мичаджык.
+
Лэдзис ыджыд сакар тор.
−
Кыліс тайӧ сёрнисӧ Шонді да шуӧ:
+
Ачыс ворсӧдіс на каньӧс,
−
— Да, тэ мича. Но Шонді кӧ абу, и Ӧшкамӧшка абу. А Ӧшкамӧшка сӧмын сералӧ да ещӧ ёнджыка ошйысьӧ. Сэки Шонді скӧрмис да дзебсис кымӧр сайӧ. А Ӧшкамӧшка быттьӧ эз и вӧвлы.
+
Кысук мелі, оз и пур.
  
−
1. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ ёртыдлы.
+
Сэсся нюжӧдіс бӧр кисӧ
 +
Юмолысла миян Вань.
 +
Видзӧдӧ да, стӧкан пиас
 +
Лювъялӧ куш сӧмын ва.
 +
 
 +
Горзӧ Ваньӧ бӧрдӧм сорыс,
 +
Узьны некыдзи оз вод:
 +
— Кӧн нӧ менам сакар торйыс?
 +
Васьыс сійӧс перйис код?
 +
 
 +
28 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
  
−
Кор лоӧ ӧшкамӧшка?
+
1. Мый сулалӧ пызан дорын? 2. Коді пукалӧ да бӧрдӧ улӧс вылын? 3. Мый куйлӧ пызан вылын? 4. Мый ӧшалӧ стенын?
−
Кымын рӧм ӧшкамӧшкалӧн?
 
−
Кыдзи ошйысис ӧшкамӧшка?
 
−
Мыйла эз ло ӧшкамӧшка?
 
  
−
2. Висьтав тайӧ басняыслы лӧсялана шусьӧг.
+
29 удж. Лӧсьӧд тайӧ кывъясӧн сёрникузяяс.
−
Корсь шусьӧгсӧ воддза лист бокъясысь.
 
  
−
88 удж. Содты кывбурӧ лӧсялана кывъяс.
+
30 удж. Велӧд кывпесансӧ.
  
−
Бара садьмис вӧр и ва
+
Йирӧ Серӧд йӧла йӧн,
−
Тувсов гымлӧн горысь.
+
Лоӧ рытнас йӧлаӧн.
−
Ӧшкамӧшка юӧ ва
 
−
Миян визув шорысь.
 
  
−
Ӧти кисьтӧ, мӧд юӧ, коймӧд юрсӧ лэптӧ.
+
Содты лӧсялана шыпас. Висьтав, мый эз лӧсяв.
  
−
90 удж. Содты колана шыпасъяс.
+
А: — Висьтав, кӧні тасьтіыс.
 +
Б: — Пызан вылын.
  
−
Важысянь йӧз чайтлісны, мый медводдза тувсов зэръяс отсалӧны мортлы быдмыны-сӧвмыны. Зонкаяс котралісны зэр улын, медым лоны ёнӧн. Нывкаяс петавлісны зэр улӧ, медым бура быдмас юрсиныс.
+
1. Нёль вок ӧти шапка улын пукалӧны.
 +
2. Мича ныв пукалӧ керкаын, а кӧсаыс — ывлаын.
 +
3. Керка весьтын ӧшалӧ нянь шӧрӧм, понъяс увтӧны, оз и судзлыны.
 +
4. Джодж улын ош лапа, джадж дорын ош кабыр.
  
−
91 удж. Лыддьы «кыдъя» рочӧн гижӧм сёрникузяяс. Гиж найӧс колана ногӧн.
 
  
−
Шоныд лунӧ ю воссис.
+
'''<Kodko @ Менам ставсӧ дасьтӧма нин школаӧ : велӧдан гижӧд // Моторина Л. А. Ӧмидз тусь: 2 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 1 юкӧн. Сыктывкар : Коми небӧг лэдзанін, 2003. Лб. 28-66.>'''
−
Лунъяс лоины кузьӧсь.
 
−
Пуяс вылын коръяс вежӧдӧны.
 
−
Зэрӧм бӧрын петіс яръюгыд шонді.
 
−
Кушинын быдмӧны медводдза дзоридзьяс.
 
−
Гӧгӧр дзольгӧны тэрыб шоръяс.
 
−
Тулыснас гажаа сьылӧны лэбачьяс.
 
  
−
92 удж. Лыддьы шусьӧгъяссӧ, корсь пӧвсӧ.
 
  
−
1. Тулысыд гажа да гӧль, арыд гажтӧм да озыр.
+
КОДӦН МЕ ЛОА?
  
−
2. Тулысын кӧ узян, арын шогӧ усян.
+
— Ывла вылын сідз и тадз
 +
Коля лунтыр жбучкӧ мач.
 +
Сылӧн сувтӧдӧма мог:
 +
Лоны футболистӧн, — висьталіс зонпоснилы Ӧньӧ.
 +
Витя шевкнитіс кинас да шуис:
 +
— Кӧсъя лётчикӧн ме лоны,
 +
Таысь менӧ ошкӧ бать.
 +
Кута велӧдчыны ёна,
 +
Медым ставыс вӧлі «пять».
 +
А Миша пельпомсӧ лэптыштліс да шуис:
 +
— Ог на тӧд ме, кодӧн лоа,
 +
Ыджыд арлыдӧ кор воа.
 +
Гашкӧ, лоа инженерӧн.
 +
Гашкӧ, лоа милиционерӧн.
 +
— Батьӧ моз жӧ быдма кор
 +
(Велӧдча ме бура),
 +
Лоа сы моз жӧ шофёрӧн, —
  
−
3. Тувсов йитӧ кутны он вермы, ачыс кылалас.
+
Ошйысьыштіс Юра.
 +
— Дерт, шофёрӧн абу лёк, —
  
−
4. Тувсов войыд кӧч бӧж кузя.
+
Шыасис сэк Вова, —
  
−
Корсь шусьӧгъяссьыс паныд вежӧртаса кывъяс.
+
Ас водзӧ ме пукті мог:
 +
Космонавтӧн лоа.
  
−
93 удж. Лыддьы висьтсӧ колана ногӧн.
+
31 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.
  
−
КОДКӦД СЁРНИТІС МИШУК.
+
— Ме кужа ворсны шашкиӧн. Тэ мыйӧн кужан ворсны?
 +
— Шахматӧн. Тӧвнас котрала лыжиӧн, конькиӧн. Ворса хоккейӧн.
 +
— Ме тшӧтш.
  
−
Тулыс. Шондіыс лышкыда койӧ югӧръяссӧ. Ягын лымйыс пӧшти абу нин. Сынӧдыс гулыд.
+
Мыйӧн гижӧ детинка?
−
Маланья нима ош аслас пиыскӧд петісны нин гуысь. Пиыс ичӧт на, шуӧны Мишукӧн. Мишук пукалӧ гу дорас шонді водзын да шонтысьӧ, а мамыс муніс сёян корсьны. Мишук дыр виччысис, сылы весиг гажтӧм лои. Мыйла мамыс сы дыра абу? Гашкӧ, вошис да? «Час, ме сійӧс чукӧста, — шуис сійӧ, сэсся кайис мыр вылӧ, сувтіс кык кок вылӧ, лапаяссӧ пуктіс вом дорас да горӧдіс: — А-у-у-у-у!»
+
Детинка гижӧ ручкаӧн.
−
Недыр мысти вӧрсянь сылы кодкӧ вочавидзис: — А-у-у-у-у!..
+
Мыйӧн рисуйтчӧ нывка?
−
— Тайӧ абу мамлӧн гӧлӧсыс... Коді сэні вермас лоны? — думыштіс Мишук да чошкӧдіс пельсӧ. Сійӧ повзискодь, но век жӧ смелмӧдчис да юаліс:
+
Нывка рисуйтчӧ кисточкаӧн.
−
— Коді тэ?
 
−
— Тэ-э-э-э, — шыасис кодкӧ вӧр пытшсянь да бара лоис чӧв-лӧнь.
 
−
— Ме али мый? Ме ошпи, Мишукӧн шуӧны, быдма да Микайлӧ Потапычӧн лоа. А тэ коді?
 
−
— Ді-і-і-і, — бара кодкӧ шыасис вӧрсянь.
 
−
— Тэнӧ тадзи шуӧны? — юаліс Мишук. — Кутшӧм тешкодь нимыд... Лок татчӧ ме дінӧ...
 
−
— Инӧ-ӧ-ӧ-ӧ, — вочавидзис вӧр пытшкӧссянь.
 
−
— Он кӧ лок, ме тэ дінӧ локта. Сӧмын эн дзебсясь. Мишук пырис вӧрӧ. Гӧгӧр видзӧдліс. Гӧлӧсыс быттьӧ неылын, а матігӧгӧрын некод оз тыдав.
 
−
Кор бӧр локтіс гу дорас, мамыс сэні нин вӧлі. Мишук заводитіс сёйны, и сёйигас дзикӧдз вунӧдіс сы йылысь, кодкӧд сійӧ сёрнитіс... Сійӧ сідзи эз и тӧдмав, коді дзебсясис вӧрас.
 
−
Челядь, гашкӧ, ті тӧданныд, кодкӧд Мишукыс сёрнитіс?
 
  
−
1. Вочавидз висьтын сетӧм юалӧм вылӧ.
+
33 удж. Лӧсьӧд серпасъяс серти висьт да нимты.
−
2. Кӧні олісны ошъяс тӧвнас?
 
−
3. Мый сёйӧны ошъяс тулысын да гожӧмын?
 
−
4. Лыддьӧй висьтсӧ рольяс серти.
 
  
−
94 удж. Лыддьы колана ногӧн.
+
Кисӧ мыськӧ майтӧгӧн.
 +
Пиньсӧ весалӧ щӧткаӧн.
 +
Юрсисӧ шыльӧдӧ сынанӧн.
 +
Гачсӧ гладитӧ утюгӧн.
 +
Роксӧ сёйӧ паньӧн.
 +
Черисӧ сёйӧ вилкаӧн.
  
−
Шонді водзын.
+
34 удж. Помав сёрникузяяссӧ.
  
−
Лыддьы да комиӧд нӧдкывсӧ.
+
Отсӧг: Нывка ворсӧ мачӧн.
  
−
Воча кывсӧ чукӧрт киссьӧм шыпасъясысь.
+
1. Илля рисуйтчӧ карандашӧн.
  
−
96 удж. Сетӧм кывъясӧн лӧсьӧд да гиж сёрникузя.
+
2. Машук вундӧ бумагасӧ ножичӧн.
  
−
Тувсов вӧрын кылӧ йӧлӧга шы.
+
3. Ӧльӧш кодйӧ мусӧ зырйӧн.
  
−
Миян Коми Республикаын шӧркодь да гырысь арлыда челядьлы петӧ коми кыв вылын газет. Газетыслӧн нимыс «Йӧлӧга». Судзӧд да лыддьы «Йӧлӧга» газет.
+
4. Мам вундӧ няньсӧ пуртӧн.
  
−
ЛУНВЫЛЫСЬ ВОӦНЫ ЛЭБАЧЬЯС
+
5. Колюк кыйӧ чери вугыр шатинӧн.
  
−
97 удж. Серпас серти висьтав лэбачьяслысь нимъяссӧ рочӧн да комиӧн. Велӧд да бура тӧд лэбач нимъяссӧ. Гиж найӧс тетрадяд.
+
35 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
  
−
98 удж. Бӧрйы лӧсялана кывъяс да помав сёрникузяяссӧ.
+
Отсӧг: — Кыдзи шуан аканьтӧ?
 +
— Аканьӧс шуа Настукӧн.
  
−
Вӧчӧ позсӧ ӧшинь дорын сьӧд рака.
+
1. Кыдзи нимыс чой-вокыдлӧн?
−
Лэбалӧ трактор бӧрся чикыш.
+
2. Кыдзи нимыс бать-мамыдлӧн?
−
Оз вӧч аслыс поз кӧк.
+
3. Кыдзи нимыс ёртыдлӧн?
−
Лэбалӧ ю весьтын, сёйӧ чери каля.
+
4. Кыдзи нимыс велӧдысьыдлӧн?
−
«Чегъялӧ» ю вылысь йи сырчик.
 
−
Олӧ нюрын, кузь кока тури.
 
  
−
сьӧд рака
+
36 удж. Содты лӧсялана кыв.
  
−
99 удж. Лыддьы кывбурсӧ колана ногӧн.
+
Отсӧг: Ме гижа мелӧн.
  
−
Пышкай,
+
Ӧльӧксан рисуйтчӧ кисточкаӧн.
−
Коді тӧвнас висьмис,
+
Олюк джодж чышкӧ щӧткаӧн.
−
Гижис ылі муӧ письмӧ:
+
Мам песласьӧ машинаӧн.
−
«Видза олан, дона сырчик!
+
Бать тувъясьӧ мӧлӧтӧн.
−
Мыйла он лок татшӧм дыр тэ?
+
Велӧдысь петкӧдлӧ указкаӧн.
−
Сэтшӧм гажтӧм меным ...
 
−
Важӧн
 
−
Тэысь бырис ёна гажӧй.
 
−
Оз-ӧ позь нин, муса ёрт,
 
−
Сэсся кольны лунвыв горт?
 
−
Вай жӧ тэрмась чужан мулань,
 
−
Медым ӧдйӧ воис тулыс,
 
−
Сытӧг кӧдзыд лым оз сыв...»
 
−
Регыд воис воча кыв:
 
−
«Пышкай ёртлы медпӧсь чолӧм!
 
−
Гажмис весиг менам лолӧй,
 
−
Кодыр лыдди тэсянь юӧр.
 
−
Талун-аски пета туйӧ...»
 
−
Татшӧм письмӧыс кор воис,
 
−
Пышкай бурдіс, долыд лоис,
 
−
Быттьӧ эз и вӧвлы висьӧм.
 
−
Со ӧд кутшӧм овлӧ письмӧ!
 
  
−
1. Лыддьӧй кывбурсӧ рольяс серти да вочавидзӧй юалӧмъяс вылӧ.
+
37 удж. Содты кольӧм шыпасъяс.
−
Мый лоис пышкайкӧд тӧвнас?
+
 
−
Кодлы гижис письмӧсӧ пышкай?
+
38 удж. Велӧд кывпесан.
−
Кытчӧ корис пышкай сырчикӧс?
+
 
−
Кор кӧсйис петны туйӧ сырчик?
+
Сюйӧ пӧчӧ пачӧ сӧчӧн,
 +
Сёйӧ сӧчӧн чайӧн пӧчӧ.
  
−
2. Артмӧд выль кывъяс.
+
39 удж. Лыддьы чорыд да небыд согласнӧй шыяссӧ бура шуалӧмӧн. Корсь кодӧн? мыйӧн? юалӧмлы кывъяс.
  
−
пӧсь — пӧсьджык, медпӧсь (медся пӧсь)
+
1. Таня вайис бидонӧн кык литра йӧв. 2. Ми ислалім лыжиӧн. 3. Важӧн комияс ворслісны сигудӧкӧн. 4. Сійӧ гижӧ ручкаӧн. 5. Батьӧй уджалӧ директорӧн. 6. Коді тайӧ уджсӧ вӧчис кык минутӧн? 7. Петя зіля тувъясьӧ мӧлӧтӧн. 8. Зина сёйӧ рок пу паньӧн. 9. Детинкаяс ветлісны карӧ экскурсияӧн. 10. А тӧданныд-ӧ ті, мый комияс черитӧ сёйӧны киӧн? 11. Чолӧмала нимлунӧн! 12. Кузь нэм да бур шуд! 13. Зеленечӧдз ме муні автобусӧн. 14. Зэв бура лыддьысян комиӧн.
  
−
100 удж. Лыддьы висьтсӧ колана ногӧн.
+
40 удж. Думышт тайӧ кывъясӧн сёрникузяяс.
  
−
ТУВСОВ ГӦСТЬЯС.
+
Тӧдмав нӧдкывсӧ. Инды чорыд да небыд с шыа кывъяс.
  
−
Быд тулыс шоныд муясысь миян войвылӧ локтӧны уна лэбач: уткаяс, дзодзӧгъяс, юсьяс, турияс, сырчикъяс, джыджъяс, каляяс, ябыръяс, сьӧд ракаяс, чикышъяс.
+
Овлӧ еджыд, гӧрд и сьӧд,
−
Медводз воӧны сьӧд ракаяс. Найӧ ёнджыка радейтӧны карса садъяс. Позсӧ вӧчӧны кыдз пуяс да топольяс вылӧ. Сьӧд ракаяслӧн гӧлӧсыс ён, гора. Кутасны горзыны, да кӧть пельтӧ тупкы.
+
Сёян, сёян и он пӧт,
−
Тувсов шонді ёна пӧжӧ. Ӧдйӧ сылӧ лым. Заводитӧны жургыны шоръяс. Ойдӧны гырысь да посни юяс.
+
Видзӧдлан да вежыд петӧ,
−
«Кузь бӧжа сырчик воис — йисӧ чегъяліс», — шусьӧ йӧз кост сёрниын. Регыд и йи кылалӧ юяс вылын.
+
Вотӧсыслӧн нимыс ... .
−
Гожӧм кежлӧ воӧны ас муӧ и джыджъяс. Коми муӧ локтӧ куим пӧлӧс джыдж. Ӧтияс олӧны ю берег дорын. Мӧдъяс — сиктын. Коймӧдъяс — карын. Вадорса джыджъяс кодйӧны позсӧ джуджыд кырйӧ.
 
  
−
Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
+
А: — Мый вӧчӧ мамыд?
 +
Б: — Сійӧ уджалӧ врачӧн.
  
−
1. Кутшӧм лэбач медводз воӧ войвылӧ?
+
Комиӧд. Мый казялін ӧткодьсӧ?
−
2. Кытчӧ вӧчӧны позъяссӧ сьӧд ракаяс?
 
−
3. Кутшӧм лэбач йылысь йӧз шуӧны, мый сійӧ ю вылысь «йи чегъялӧ»?
 
−
4. Кытчӧ кодйӧны позсӧ вадорса джыджъяс?
 
  
−
101 удж. Артмӧд да гиж «Тувсов гӧстьяс» висьт дорӧ лӧсялана шусьӧгъяс.
+
Содты лӧсялана шыпасъяс.
  
−
1. Ас муыд — рӧдимӧй мам.
+
ШЫРӦН-КАНЬӦН.
−
2. Быд пӧтка аслас позйӧ локтӧ.
 
−
3. Чужан позйыд быдӧнлы дона.
 
  
−
Вуджӧд шусьӧгъяссӧ роч кыв вылӧ.
+
Маша тьӧт тшӧкыда корлӧ менӧ нылыскӧд ворсны. Сійӧ шуӧ:
 +
— Ме ветла лавкаӧ да почтаӧ. А тэ, бур пи, пукышт Катякӧд.
 +
Катя радлӧ, кекӧначасьӧ:
 +
— Юрик локтіс, ворсны кутам!
 +
— Кутам, — шуа ме.
 +
— Юрочка, мыйысь тэ кӧсъян ворсны? — юалӧ нывка. — Вай детсадйысь! Но, Юрик? Медводз вӧчам зарядка. Ӧти-кык, ӧти-кык! Вӧч кинад ме моз жӧ!
 +
— Мун! Зарядкасӧ вӧчӧны вольпасьысь чеччӧм бӧрын, меным детсадйысь ворсны абу окота.
 +
— Но, огӧ кутӧй зарядка вӧчны. Вай ворсыштам «шырӧн-каньӧн». Тэ быттьӧ кань, а ме быттьӧ шыр! Но, Юрик?
 +
— Но-о, вай котӧрт, а ме суӧда тэнӧ.
 +
Сӧмын Катя удитіс воськов-мӧд вӧчны, «кань» сійӧс кутіс.
 +
— Тэ он куж ворсныд да! — дӧзмис нывка. — Вай выльысь. Каньыс ӧд первой узьӧ. Куткыртчы, кунь синтӧ.
 +
Ме пукси улӧс вылӧ да шуа:
 +
— Мун котрав. Ме узя нин, — Катя малыштіс синмӧс да заводитіс котравны. — Ме садьми нин.
 +
— Садьмин кӧ, «няв» колӧ шуны, — велӧдіс Катя.
 +
— Няв! — горӧді ме да куті сійӧс. — Ӧні тэ кань. Ме шыр лоа. Топыда кунь синтӧ и узь. Дыр узь. — Ме, дерт, шыравны эг и думайт.
 +
— Ме ог куж шыравнытӧ, — шуи ме недыр мысти. Тэ ичӧтик, тэ и ло шырнас, а ме кань бӧр лоа.
 +
— Вай!
 +
— Няв! Няв! — стрӧга шыаси ме, уськӧдчи шыр вылӧ. Куті Катяӧс. — Ням-ням... сёйи ме тэнӧ.
 +
...Регыд воис Маша тьӧтӧй. «Аттьӧ» меным шуис.
  
−
Гиж тадзи.
+
41 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.
  
−
102 удж. Артмӧд да гиж лэбач нимъяс уна лыдын.
+
Тшӧкыда, кекӧначасьӧ, мыйысь, вольпасьысь, чеччӧм, быттьӧ, сійӧс, выльысь, узьӧ, куткыртчы, узя, аттьӧ, сёйи.
  
−
Помав сёрникузясӧ да вуджӧд роч кыв вылӧ.
+
— Субӧтаӧ ми мунам походӧ.
 +
— Автобусӧн?
 +
— Ог. Ми мунам подӧн. «Туйӧ кӧ он петав, овны он велав», — шуӧ ыджыд мамӧй.
 +
— Бур туй, сідзкӧ!
  
−
Тулыснас лэбачьяс вӧчӧны
+
мунӧ (кыдзи?) подӧн
  
−
Каникул дырйи Ӧньӧ оліс пӧль-пӧч ордас деревняын. Ӧтчыд пӧльыс юалӧ внукыслысь:
+
мунӧ (кыдзи?) скачӧн
−
— Тӧдан-ӧ тэ, кытчӧ лэбӧ тайӧ пышкайыс? Кытчӧ нуӧ вомас босьтӧм идзассӧ?
 
−
— Ме чайта, кафеӧ, коктейль юны, — вочавидзис Ӧньӧ.
 
  
−
103 удж. Лыддьы кывбурсӧ колана ногӧн.
+
43 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
  
−
Сырчик-сырчик,
+
Таня ноксьӧ тасьті-паньӧн,
−
Вӧсни кок.
+
Ваня ворсӧ шырӧн-каньӧн.
−
Миянланьӧ
+
Сійӧ тивк — и улӧс вылын,
−
Ӧдйӧ лок!
+
Сэсся со нин лабич улын.
−
Бӧжыд тэнад
 
−
Кузьысь-кузь!
 
−
Йисӧ чегъявны
 
−
Тэ сюсь.
 
−
Морӧс пытшкад
 
−
Ыджыд би...
 
−
Сырчик локтіс! —
 
−
Кывтіс йи.
 
  
−
Вочавидз юалӧмъяс вылӧ аслад ёртыдлы.
+
— Мешайтчыны кутан он?
 +
Ок тэ миян вильыш зон!
 +
— Кута вильшасьны на дыр,
 +
Аддзан он тэ? Ме ӧд шыр.
  
−
1. Кытысь тулыснас локтӧ сырчик?
+
Вочавидз юалӧмъяс вылӧ:
−
2. Кутшӧм сырчиклӧн кокыс?
 
−
3. Кутшӧм сырчиклӧн бӧжыс?
 
  
−
104 удж. Лыддьы шусьӧгсӧ да вуджӧд роч кыв вылӧ.
+
1. Мый вӧчӧ Таня? 2. Мый вӧчӧ Ваня?
  
−
Сырчиклӧн кокыс вӧсни, да йи чегъялӧ.
+
44 удж. Велӧд шусьӧгсӧ.
  
−
106 удж. Содты лӧсялана кывъяс да помав сёрникузяяссӧ. Вуджӧд роч кыв вылӧ.
+
Важ бур йӧзлӧн шулӧмыс
 +
Менам нэм оз вун:
 +
Йӧлӧн-выйӧн исковтӧ
 +
Гожся мича лун.
  
−
Войнас вӧрын буксӧ сюзь.
+
45 удж. Думышт кывъяс сетӧм слогъясӧн. Вӧдитчы кывчукӧрӧн.
−
Менам ыджыд вокӧй тӧлка да сюсь.
 
  
−
Артмӧд сетӧм кывъясӧн нӧдкыв. Воча кывсӧ корсь «Сырчик» кывбурысь.
+
46 удж. Висьтав, коді мый вӧчӧ да кӧні.
  
−
Биын оз сотчы, ваын оз вӧй.
+
Отсӧг: Челядь ворсӧны джоджын.
  
−
107 удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа. Вуджӧд роч кыв вылӧ.
+
1. Нина небӧгъяссӧ видзӧ джаджйын.
 +
2. Пӧль пукалӧ джек вылын.
 +
3. Шыр котралӧ джодж улын.
 +
4. Катшыс куйлӧ жытник сайын.
  
−
Миян йӧрын кузь лунтыр
+
47 удж. Корсь пӧвсӧ.
−
Сырчик жбыръялӧ, кузь ныр.
 
−
Оз-ӧ номыр кыськӧ сюр,
 
−
Ставыс град йӧрын-ӧ бур.
 
  
−
Тӧдмав, мый сёйӧ сырчик.
+
дженьыд бӧж
  
−
Велӧд паныд вежӧртаса кывъяс
+
джуджыд ю
  
−
108 удж. Лыддьы кывбурсӧ да содты лӧсялана кыв.
+
еджыд кӧч
  
−
Кытшов бӧрся тэрыб кытш
+
ыджыд пон
−
Ыбъяс весьтӧд вӧчӧ джыдж.
 
−
Лэбӧ улӧд-улӧд зэв,
 
−
Сідзкӧ, виччысь, лоас зэр.
 
  
−
109 удж. Артмӧд кывъяс да вуджӧд роч кыв вылӧ.
+
48 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
  
−
110 удж. Содты лӧсялана кывъяс да гиж висьтсӧ.
+
Уджыд му вылад эм уна,
 +
вӧчны быдтор куж,
 +
мырсьысьлы эн вунӧд шуны:
 +
— Кыпыд удж!
  
−
Джыдж тӧвсӧ коллялӧ шоныдінын, лунвылын. Миянӧ сійӧ волӧ гожӧм кежлӧ. Джыдж олӧ берег дорын. Позсӧ кодйӧ вабердса джуджыд кырйӧ. Сійӧ сёйӧ номъясӧс да гебъясӧс. Зэр водзын джыджъяс лэбалӧны ва бердті.
+
А: — Кӧні уджалӧны бать-мамыд?
 +
Б: — Мамӧй уджалӧ лавкаын, а батьӧй больничаын.
  
−
1. Ичӧт керка вӧчис дедӧ,
+
Мед кӧть коді: зон ли, ныв ли,
−
Ме тшӧтш отсаси и бабӧй.
+
Сылысь бӧрдӧм шы он кывлы.
−
Лэптім зіб вылӧ, сэн медым
+
«Мам-мам», — шуӧ бурӧн-такӧн,
−
Овны кутас сьылысь ябыр.
+
Дерт жӧ, лоӧ тайӧ ... .
  
−
2. Кыдз пу вылын мича керка
+
КАРӦ ЭКСКУРСИЯӦН.
−
Ӧшиньтӧм и ӧдзӧстӧм.
 
−
Олысьяслы ветлӧм вылӧ
 
−
Гӧгрӧс розьтор сӧмын эм.
 
  
−
111 удж. Артмӧд кывъяс колана ногӧн. Корсь пӧвсӧ.
+
Ӧтчыд Коля аслас жырйын вӧчис гортса удж. Кухняын сёрнитісны мам-батьыс.
−
 
+
— Школаын Колялӧн велӧдысьыс висьталіс, коді пӧ бура велӧдчӧ, гожӧмнас ветлас карӧ экскурсияӧн, — висьталіс мамыс.
−
Тӧдмав нӧдкывсӧ. Вуджӧд роч кыв вылӧ.
+
— Миян Колялӧн эмӧсь тройкаяс. Оз кӧ кут бура велӧдчыны, экскурсияӧн оз и мун, — шуис батьыс.
 +
Коля кыліс тайӧ сёрнисӧ да шуис:
 +
— Карӧ ветласны бура велӧдчысьяс? И ме тшӧтш кӧсъя ветлыны. Ме кута бура велӧдчыны. И гожӧмнас ветла карӧ экскурсияӧн.
 +
Быд лун сійӧ ветліс школаӧ радпырысь.
 +
Воис тулыс. Тулыс сідзи и кыскӧ челядьӧс ывлаӧ. Но Коля оз пет ывлаӧ. Сійӧ отсасьӧ мамыслы да пуксьӧ вӧчны гортса удж... Велӧдчан во детинка помаліс бура.
 +
— Карӧ экскурсияӧн Коля тшӧтш ветлас, — висьталіс велӧдысь бӧръя урок дырйи.
 +
Гортас Коля локтіс котӧрӧн:
 +
— Мам, ме вуджи коймӧд классӧ! Аски ми автобусӧн мунам карӧ. Ветлам музейӧ, паркӧ, кафеӧ, циркӧ да театрӧ.
  
−
Китӧм, коктӧм, а ӧдзӧс восьтӧ.
+
49 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.
  
−
112 удж. Артмӧд кывъяс колана ногӧн.
+
— Кутшӧм лун талун?
 +
— Талун четверг.
 +
— А тӧрыт кутшӧм лун вӧлі?
 +
— Середа. Ме ветлі киноӧ.
 +
— Войдӧрлун кутшӧм лун вӧлі?
 +
— Войдӧрлун вӧлі воторник.
 +
— Аски кутшӧм лун лоӧ?
 +
— Аски лоӧ пекнича. Ме муна школаӧ.
 +
— Аскомысь кутшӧм лун лоӧ?
 +
— Аскомысь — субӧта. Ме ветла театрӧ.
 +
— Сэні кутасны петкӧдлыны сёркни йылысь мойд.
  
−
113 удж. Лыддьы лэбачьяс йылысь приметаяс. Корсь пӧвсӧ.
+
ВЕЖОН ЛУНЪЯС
  
−
1. Ракаяс кравзӧны, ульдыны нин кӧсйӧ.
+
Детинка мунӧ школаӧ.
−
2. Сьӧд ракаяс воӧмаӧсь — сэсся шондӧдас.
+
Ур пырӧ горсйӧ.
−
3. Сырчик кӧ локтас водз, водз и шондӧдас.
+
Ош кавшасьӧ пу вылӧ.
−
4. Сырчик воӧм бӧрын 12 лун мысти йи кывтас.
+
Пон дзебсьӧ чомйӧ.
  
−
ГУТ-ГАГ ЛОВЗЬӦ ШОНЫД КАДӦ
+
51 удж. Гиж кывъяссӧ колана ногӧн. Рочӧд.
  
−
114 удж. Серпас серти висьтав гут-гаглысь нимъяссӧ рочӧн да комиӧн. Гиж найӧс тетрадяд. Велӧд да бура тӧд гут-гаг нимъяс.
+
52 удж. Содты кольӧм кывсӧ.
  
−
115 удж. Лӧсьӧд кывтэчасъяс. Вуджӧд роч кыв вылӧ.
+
Отсӧг: Тайӧ миян керка. Мам пырӧ керкаӧ.
  
−
116 удж. Лӧсьӧд да гиж сёрникузяяссӧ.
+
1. Сиктын выль школа. Челядь мунӧны школаӧ. 2. Со сикт. Сиктӧ воисны карса артистъяс. 3. Со вӧр. Вотчысьяс мунӧны вӧрӧ. 4. Сыктывкар — Коми Республикалӧн юркар. Ми волім Сыктывкарӧ. 5. Со енэж. Ме видзӧда енэжӧ.
  
−
1. Дзоридзсянь дзоридзӧ лэбалӧ зіль мазі.
+
53 удж. Лӧсьӧд сёрникузяяс.
−
2. Турун пиын шондіа лунӧ чеччалӧ-ворсӧ чирк.
 
−
3. Зэрӧм водзын сынӧдын лэбалӧ уна джыдж.
 
−
4. Ичӧт кодзувкот уджалӧ лунысь лун.
 
−
5. Таво гожӧмнас вӧрын да град йӧрын вӧлі зэв уна вотӧс.
 
  
−
117 удж. Гиж гут-гаг нимъяс уна лыдын. Кытчӧ колӧ, пукты ъ да ь. Вуджӧд роч кыв вылӧ.
+
Ме муна.
 +
Тэ мунан.
 +
Сійӧ мунӧ.
 +
Ми мунам.
 +
Ті мунанныд.
 +
Найӧ мунӧны.
  
−
Мыйла тадзи шуам?
+
54 удж. Содты колана кыв. Сёрнит ёртыдкӧд.
  
−
Юрсигусь — паськыд бордъяса лэбалысь гаг. Сылӧн сёяныс — гутъяс, гебъяс, номъяс. Абу прӧстӧ шулӧмаӧсь юрсигусьтӧ ном варышӧн.
+
— Выльлунӧ тэ кытчӧ ветлін?
−
Юрсигусь матыстчӧ морт дорӧ да дыр лэбалӧ юр весьтті, шпорӧдчӧ бордъяснас. Сійӧ быттьӧ вертолёт. Важысянь йӧз чайтлӧмаӧсь, мый гагйыс «гусявлӧ» юрси. Тадзи и нимыс артмӧма: юрси гусялысь, юрси гуысь. Збыль вылас, юрсигусь матыстчӧ морт дорӧ, медым кутавны юр гӧгӧр бергалысь гут-гагӧс. Коми муын олӧ уна пӧлӧс юрсигусь: ыджыд юрсигусь, лӧз юрсигусь, турунвиж юрсигусь.
+
— А воторникӧ тэ кытчӧ мунан?
  
−
118 удж. Лыддьы кывбурсӧ ичӧт чой-вокыдлы.
+
55 удж. Содты колана кыв.
  
−
Мазі кытшлаліс зэв дыр
+
1. Васьӧ пуктӧ небӧгсӧ (кытчӧ?)
−
Да и чушкис менсьым ныр.
 
−
Сійӧ лоис лӧза-гӧрда,
 
−
Ог и соссьы — весиг бӧрді.
 
  
−
Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
+
2. Лена пуктӧ тетрадьсӧ (кытчӧ?)
  
−
1. Кыті чушкис мазі?
+
3. Челядь мунӧны (кытчӧ?)
−
2. Кутшӧм лоис ныр?
 
  
−
А: — Тӧрыт луннас менӧ чушкис мазі.
+
ДЗ шыа кывъяс:
−
Б: — Он пӧръясь?
 
  
−
119 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ ог кывйӧн.
+
— Мый тэ, Таня, гожӧмнас вӧчин?
 +
— Ветлі вӧрӧ ӧмидз вотны. Видз вылын ӧкті мича дзоридз.
 +
— А ӧні кӧдзыдӧсь нин войясыс. Дзодзӧгъяс лэбӧны лунвылӧ. Видзӧдлы ӧшиньӧд. Кыдз пу вижӧдӧма нин. Войнас енэжын дзирдалӧ уна кодзув.
  
−
Отсӧг: — Тэ полан мазіысь?
+
А: — Кытчӧ тэ мунан?
−
— Ме ог пов мазіысь.
+
Б: — Ме муна библиотекаӧ.
  
−
1. Тэ тӧдан чирк йылысь нӧдкыв?
+
МАШУК. Мамӧ, лыддьы меным мойд.
−
2. Тэ серпасалан бобув?
+
МАМ. Ог эшты ме, шӧвктугӧй. Ыджыд мамтӧ кор мыйкӧ мойдны.
−
3. Тэ гижан кодзувкот йылысь висьт?
+
МАШУК. Ыджыд мамлӧн ӧчкиыс жугалӧма. Батьӧлӧн кадыс абу жӧ.
−
4. Тэ лыддян «Чушканзі» журнал?
+
ЫДЖЫД МАМ. Ӧньӧ, сёшайтӧй, лыддьы чойыдлы мойдсӧ.
−
5. Тэ висьталан гут йылысь мойд?
+
ӦНЬӦ. Машук, ме ӧд тэнад ыджыд вок. Велӧдча мӧд классын нин. Лыддя, дерт, мойдсӧ. Лок, кывзы.
  
−
А: — Тэ тӧдан, кытчӧ вӧчӧ позсӧ мазі?
+
ЧАЧАЯСЛӦН ДОКТОР.
−
Б: — Ог тӧд. Гашкӧ, нюрӧ?
 
  
−
120 удж. Артмӧд кывъяс лӧсялана ногӧн.
+
Диван вылын уна йӧз:
 +
Гоз-мӧд акань, ошпи, мӧс,
 +
Сэн жӧ йӧй бӧб — визя гача.
 +
Висьмӧдчӧма со став чача.
  
−
121 удж. Лыддьы висьтсӧ да вуджӧд роч кыв вылӧ.
+
Кодлӧн музгыльтчӧма кок,
 +
Кодлӧн аппетитыс лёк,
 +
Межлысь чегӧмаӧсь сюрсӧ,
 +
Мӧслысь поткӧдӧмась юрсӧ.
  
−
Турун пиын олӧ чирк. Чирк чеччалӧ. Гожӧмын луд вылын тшӧкыда позьӧ кывны сылысь чирксӧмсӧ: чирк! чирк! Таысь и нимыс артмӧма.
+
Ошлӧн пазалӧма ныр,
−
Чирк турунвиж. Сійӧ куталӧ да сёйӧ посни гагъясӧс, йирӧ турун.
+
Каньлӧн кынӧм висьӧ пыр.
−
Кутан кӧ матыстчыны чирк дорӧ, сійӧ чеччыштас-лэбзьыштас да дзебсяс турун пиӧ.
+
Виччысьӧны врачлысь локтӧм:
 +
— Кор нин воас бара доктор?
  
−
Вочавидз ёртыдлы юалӧмъяс вылӧ.
+
Локтіс ӧкмыс часын стӧч
 +
Чачаяслӧн мелі врач,
 +
Висьысь войтыр дорӧ петіс,
 +
Быдӧнлы лекарство сетіс.
  
−
1. Кӧні олӧ чирк?
+
Кынӧмӧн оз норась кань:
−
2. Кутшӧм рӧма тайӧ гагйыс?
+
Юӧ йӧв и сёйӧ нянь;
−
3. Кыдзи чеччалӧ чирк?
+
Муніс дзоньвидзаӧн гортас
−
4. Мый сёйӧ чирк?
+
Варгыль ош и сылӧн ёртыс.
−
5. Кыдзи сьылӧ чирк?
 
  
−
Лыддьы ичӧт чой-вокыдлы.
+
Важсьыс ён нин межлӧн сюр,
 +
Мӧслысь вурӧмаӧсь юр,
 +
Некод эз коль китӧм-коктӧм...
 +
— Аттьӧ тэныд, муса доктор.
  
−
Кыськӧ турун вывсянь — звирк!
+
56 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.
−
Усис гири-люки чирк.
 
−
Вӧрзис сылӧн веськыд кок.
 
−
Доймӧм кокыд — ыджыд нок.
 
−
Ковмис чирклы кӧстыль босьтны,
 
−
Сэсся «больничнӧй» на восьтны.
 
−
Чирклӧн ёртыс — юрсигусь —
 
−
Шуис: «Тэ кӧть, чиркӧй, сюсь,
 
−
Мӧдысь тадзитӧ эн дур,
 
−
Вӧрзьӧм кокыд абу бур!»
 
  
−
веськыд кок
+
— Кодлӧн тайӧ аканьыс?
 +
— Олялӧн.
 +
— А мыйла аканьлӧн платтьӧыс няйт?
 +
— Талун субӧта. Олялӧн аканьыс пывсяс да вежас паськӧмсӧ. Аканьлӧн мамыс, Оля, песлалас платтьӧсӧ.
 +
— Ичӧтысянь кӧ радейтан удж, лоан бур уджалысьӧн.
  
−
вӧрзьӧм кок
+
Леналӧн акань
  
−
доймӧм кок
+
кӧчлӧн морков
  
−
124 удж. Лыддьы кывбурсӧ колана ногӧн.
+
каньлӧн шыр
  
−
ИЧӦТ ЧЕРАНЬ.
+
Мишалӧн серпас
  
−
Югдан кадӧ ичӧт черань
+
58 удж. «Чачаяслӧн доктор» кывбур серти висьтав, кодлӧн кыті висьӧ. Содты колана шыпасъяс.
−
Садьмис, вӧрзис, зіля чеччис,
 
−
Бергалыштіс. Сэсся мелань
 
−
Шонді югӧр кузя лэччис.
 
  
−
Ичӧт черань садьмис асывнас.
+
1. Межлӧн чегӧма сюр. 2. Мӧслӧн потӧма юр. 3. Ошлӧн пазалӧма ныр. 4. Каньлӧн висьӧ кынӧм. 5. Аканьлӧн музгыльтчӧма кок.
  
−
Велӧд паныд вежӧртаса кывъяс.
+
59 удж. Висьтав, кодлӧн эм коді.
  
−
126 удж. Серпасав сьӧд рӧма пастаӧн либӧ фломастерӧн мича черань вез.
+
Отсӧг: Мамлӧн эм ныв.
  
−
127 удж. Лыддьы кывбурсӧ колана ногӧн. Корсь да лыддьы тайӧ баснясӧ роч кыв вылын.
+
1. Внучкалӧн эм пӧч. 2. Воклӧн эм чой. 3. Ыджыд батьлӧн эм внук. 4. Челядьлӧн эм бать-мам. 5. Батьлӧн эм пи.
  
−
ЧИРК ДА КОДЗУВКОТ.
+
60 удж. Содты колана кывъяс.
  
−
Тэрыб чирк эз овлы чӧв,
+
Отсӧг: Челядьлӧн эм мам.
−
Гожӧмбыд зэв зіля сьыліс,
+
 
−
Нинӧм чайттӧг аддзис-кыліс:
+
1. Чойлӧн эм вок. 2. Внуклӧн эм ыджыд бать. 3. Пӧчӧлӧн эм внучка. 4. Бать-мамлӧн эм челядь. 5. Внучкалӧн эм пӧч-пӧль.
−
Локтӧ-жургӧ кӧдзыд тӧв.
+
 
−
Муыс кынмис, чорзис ёна,
+
61 удж. Ворсыштӧй.
−
Гажа лунъяс оз нин лоны,
+
 
−
Коръяс улын оз нин сюр
+
Ичӧтик пышкайлӧн кынӧмыс висьӧ.
−
Шоныд оланін да нур.
+
Кӧн вӧлін, кӧн ветлін, ичӧтик пышкай?
 +
Ичӧтик пышкайлӧн мышкуыс висьӧ.
 +
Кӧн вӧлін, кӧн ветлін, ичӧтик пышкай?
 +
Ичӧтик пышкайлӧн пельыс висьӧ.
 +
Кӧн вӧлін, кӧн ветлін, ичӧтик пышкай?
  
−
1. Кутшӧм торъялӧм эм тайӧ басняыслӧн роч да коми кыв вылын?
+
62 удж. Рочӧд шусьӧгъяссӧ.
−
2. Велӧд баснясӧ наизусть.
 
−
3. Комиӧд. Отсӧг вылӧ кывъяссӧ босьт «Чирк да Кодзувкот» басняысь.
 
  
−
1. Видзьяс вылын сьылӧ-олӧ,
+
1. Лэбачлӧн ичӧт юрыс да ыджыд вежӧрыс.
−
Кутны кӧсъян — тэысь полӧ.
+
2. Дышлӧн пыр кык мыш.
−
Ылӧдз чеччыштлывлӧ — звирк,
+
3. Сырчиклӧн вӧсни кокыс да йи чегъялӧ.
−
Тайӧ пурта гагйыс — чирк.
+
4. Мамлӧн чунь помыс небыд.
  
−
2. Борднас шпорӧдчыштӧ кодкӧ,
+
63 удж. Содты лӧсялана кыв.
−
Ачыс дзик жӧ вертолёт кодь.
 
−
Лэбас, сувтас, но оз усь,
 
−
Тайӧ, дерт жӧ, юрсигусь.
 
  
−
3. Лӧгыд петлӧ дзизгӧм вылас,
+
Отсӧг: Ошлӧн пасьыс шоныд.
−
Кӧсъян кутны да он кут
 
−
Дурка олысь любӧ сылы,
 
−
Тайӧ лэбалысьыс гут.
 
  
−
128 удж. Уна рӧма карандашъясӧн серпасав бобув.
+
1. Каньлӧн гыжйыс лэчыд.
 +
2. Йӧралӧн кокыс тэрыб.
 +
3. Ручлӧн гӧныс шыльыд.
 +
4. Урлӧн куыс дона.
  
−
Ичӧт Ваньӧ киас кутӧ истӧг куд. Сы дорӧ матыстчӧ ыджыд вокыс.
+
ТШ шыа кывъяс:
−
— Мый тэ вӧчан, Ваньӧ?
 
−
— Со, енгаг куталі. Видзӧд, кутшӧм уна.
 
−
— Мыйла тэ тайӧс вӧчин, Ваньӧ?
 
−
— Оз али мый позь?
 
−
— Оз, дерт. Лэдзав найӧс ӧдйӧ бӧр.
 
  
−
Мыйла оз позь кутавны енгагйӧс?
+
— Менам ёртлӧн эм Катшыс пон.
 +
— Менам понйыд эм жӧ. Середаӧ ме ветлі тшем вӧрӧ тшак вотны. Буско тшӧтш. А катшаяс аддзисны Бускоӧс да заводитісны тшетшкыны.
 +
— А кутшӧм нӧ тшак вотін?
 +
— Уртшак. Понтшактӧ да гут кулан тшактӧ эг вот.
 +
— Миян потшӧс бокын анькытш быдмӧ. Лок ветлам.
 +
— Но ӧд сэні и петшӧр быдмӧ!
  
−
129 удж. Лыддьы гут-гаг йылысь приметаяс. Корсь пӧвсӧ.
+
64 удж. Велӧд кывпесансӧ.
  
−
1. Вой бобув ловзьӧма — шондӧдас, поводдя вежсяс.
+
Потшӧс пӧлӧн петшӧр ытшка,
−
2. Мазі лэбавны кутіс — шондӧдас.
+
Кутш да катша петшӧр пытшкын.
−
3. Лӧддза кӧ воыс — няня во.
 
−
4. Чирк чиркӧ — туруныд воӧма нин.
 
−
5. Кор уна ном дзизгӧ — поводдя бур лоӧ.
 
−
6. Юрсигусь уна лэбалӧ — зэр водзын.
 
−
7. Геб петӧ зэр водзын.
 
−
8. Зэрӧм бӧрын лӧддзыд усьӧ.
 
  
−
130 удж. Лыддьы висьтсӧ колана ногӧн.
+
А: — Воторникӧ Сашалӧн чужан лун.
 +
Б: — Чужан лунӧн, Саша!
  
−
Аннуш сӧмын на пырис садикӧ, кыдз сійӧс пыр жӧ паныдаліс Павлик.
+
Дзоля-дзоля керка, керка тырыс олысь, ни ӧдзӧс, ни ӧшинь абу.
−
— Кӧсъян, мыйкӧ петкӧдла?
+
 
−
— Петкӧдлы, — вочавидзис Аннуш.
+
БУР МАМ.
−
Павлик кыскис зепсьыс истӧг куд да ичӧтика восьтыштіс.
 
−
— О, кодзувкотъяс! Кытысь нӧ найӧ?
 
−
— Тӧрыт ми батькӧд ветлім вӧрӧ да сэтысь ме аддзи зэв ыджыд кодзувкоткар. А кодзувкотыс мыйта! Сӧмын жуӧны. Ме татчӧ бедьторйӧн и йӧршиті некымынӧс. Вот, — ошйысис Павлик.
 
−
Воспитательницаыс, Надежда Петровна, матыстчис на дорӧ.
 
−
— Челядь, мый лои?
 
−
Аннуш вочавидзис:
 
−
— Павлик кодзувкотъясӧс вайӧма. Вӧрысь лэччӧдӧма тӧрыт...
 
−
— Кодзувкотъясӧс? Найӧс, челядь, оз позь вӧрӧдны. Найӧ зэв коланаӧсь. Кодзувкотъяс кужӧны бурдӧдны вӧрсӧ быд сикас висьӧмысь, мездӧны пуяссӧ да быдмӧгсӧ уна лёк гагйысь.
 
−
— Ме ог вӧлі тӧд, мый найӧс оз позь босьтнысӧ, — бӧрддзис Павлик..
 
−
— Колӧ найӧс истӧг кудсьыс бӧр лэдзны, — шуис Надежда Петровна да муніс мукӧд челядь дорӧ.
 
−
Аннуш кутіс Павликӧс киӧдыс да мӧдіс шӧпкӧдны:
 
−
— Павлик, колӧ кодзувкотъяссӧ бӧр вӧрӧ нуны. А то татчӧ кӧ лэдзам, туйсӧ асланыс кодзувкоткарӧ оз аддзыны. Кор ывлаӧ ворсны петкӧдасны, сэки ми тэкӧд и нуам. Но?
 
−
— Но, — вочавидзис Павлик.
 
−
Ывлаӧ ворсны петігӧн Павлик сюйис истӧг кудсӧ гач зептас.
 
−
Сулаліс мича гожся лун. Шондіыс яра шонтіс мусӧ. Аннуш да Павлик котӧрӧн мунісны сикт кузя вӧрлань, медым бӧр лэдзны кодзувкотъясӧс.
 
  
−
131 удж. Лыддьы гораа да колана ногӧн.
+
Менам мамӧй медся бур.
 +
Сыысь мусаыс оз сюр.
 +
Менӧ пасьтӧдӧ и вердӧ,
 +
Шонтӧ аслас сьӧлӧм бердын,
 +
Ичӧт юрӧ кӧдзӧ сям...
 +
Тіян эм-ӧ татшӧм мам?
  
−
Вочавидзис, гач зепсьыс, кӧсъян, ыджыд кодзувкоткар, быд сикас, висьӧмсьыс, бӧрддзис, истӧг кудсьыд, оз аддзыны.
+
менам мам (мамӧй)
  
−
133 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ ёртыдлы.
+
менам бать (батьӧй)
  
−
1. Кытчӧ ветліс Павлик батьыскӧд?
+
менам пальто (пальтоӧй)
−
2. Мый аддзис вӧрысь зонка?
 
−
3. Кытчӧ пуктіс кодзувкотъясӧс Павлик?
 
−
4. Кытчӧ вайис зонка кодзувкотъясӧс?
 
−
5. Мый шуис воспитательница Надежда Петровна?
 
−
6. Кытчӧ нуисны кодзувкот тыра истӧг кудсӧ Аннуш да Павлик?
 
−
7. Мыйла оз позь кутавны кодзувкотъясӧс?
 
  
−
134 удж. Лӧсьӧд сёрникузяяс.
+
Тайӧ мамӧй.
 +
Тайӧ менам мам.
 +
Тайӧ вокӧй.
 +
Тайӧ менам вок.
  
−
Павлик ветліс вӧрӧ.
+
65 удж. Содты лӧсялана кыв.
  
−
Тӧдмав кодзувкоткар серти, кӧні лунвыв, а кӧні войвыв.
+
1. Менам эм кань.
 +
2. Менам чой уджалӧ воспитательӧн.
 +
3. Менам вок велӧдчӧ университетын.
  
−
ШОНДІЛЫ РАДЛӦНЫ БЫДМӦГЪЯС
+
тэнад мам (мамыд)
  
−
135 удж. Велӧд быдмӧг нимъяс рочӧн да комиӧн.
+
тэнад бать (батьыд)
  
−
137 удж. Вӧч картонысь «Домино» сяма ворсӧм. Ворс ёртыдкӧд.
+
тэнад пальто (пальтоыд)
  
−
Пиньтӧм, а зэв ёна курччасьӧ.
+
— Тэнад ичӧтик чойыд сёрнитӧ нин?
 +
— А мыйла сылы сёрнитнысӧ? Сӧмын сійӧ муртса бӧрддзас, сылы и сідз ставсӧ сетӧны.
  
−
138 удж. Лыддьы да велӧд кывпесансӧ. Вуджӧд роч кыв вылӧ. Корсь тш шыа кывъяс.
+
сылӧн мам (мамыс)
  
−
Потшӧс пӧлӧн петшӧр,
+
сылӧн бать (батьыс)
−
Петшӧр пытшкын Педӧр.
 
  
−
140 удж. Корсь ӧти кывйысь уна кыв.
+
сылӧн пальто (пальтоыс)
  
−
Видзьяс вылын лун и вой
+
Тайӧ Ӧньӧ да сылӧн чойыс.
−
Сулалӧны уна чой.
+
Тайӧ Таня да сылӧн вокыс.
−
Синкым налӧн еджыд,
 
−
Синъяс вижӧсь сэтшӧм.
 
  
−
141 удж. Висьтав быдмӧг нимъяссӧ комиӧн.
+
66 удж. Рочӧд.
  
−
Помав сёрникузяяссӧ.
+
1. Кӧні вокыд? 2. Пӧльӧй пӧрысь нин. 3. Сылӧн мамыс зэв том. 4. Менам эм выльтор. 5. Сылӧн эм ёрт. 6. Тэнад эм «Би кинь» журнал?
  
−
Вӧрын быдмӧны
+
миян мам (мамным)
  
−
Видз вылын быдмӧны
+
миян бать (батьным)
  
−
Ваын быдмӧ
+
67 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
  
−
Лежнӧг быдмӧ тундраын и пармаын, видз вылын и вӧр дорын. Гӧрд рӧма дзоридзыс паськалӧ июль тӧлысьын. Арнас лежнӧг йыв (тусь) гӧрдӧдӧ, небзьӧ. Йӧз вотӧны лежнӧг йывсӧ. Сэні эм уна витамин. Лежнӧг артмӧма «жельнӧг» кывйысь. Ставлы тӧдса, кутшӧм ёсь йывъяс, быттьӧ жельяс, эм тайӧ быдмӧгыслӧн. Жель ёна дойдалӧ. Жель отсӧгӧн лежнӧг «дорйӧ» асьсӧ чегъялӧмысь.
+
Миян пӧчӧ ставсӧ вӧчӧ,
 +
Ок, майбырӧй, сё майбырӧй!
  
−
Тӧдмав нӧдкывсӧ. Воча кывсӧ висьтав рочӧн да комиӧн.
+
Быдмӧ Ваня ӧтка пиӧн,
 +
Ӧтка пиӧн, кужтӧм киӧн.
  
−
Дзормис дзоридз — овлӧ-й тадз —
+
Сылӧн радейтана пӧчӧ
−
Зарни рӧма вӧлі,
+
Гортын ставсӧ ачыс вӧчӧ.
−
Сылӧн тӧщӧ еджыд идз:
 
−
Чеган — петас йӧлыс.
 
−
Кыдзкӧ ӧтчыд вильыш тӧв
 
−
Вильшасьыштны воліс:
 
−
Дзоридз быттьӧ эз и вӧв —
 
−
Иддзыс сӧмын колис.
 
  
−
142 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
+
Ичӧт дырйи менам оз вӧлі артмы л шы, сы пыдди артмӧ вӧлі й шы. Ме кӧсъя шуны: йӧлыд шома, а артмӧ: йӧйыд шома. Гырысьджык челядь ме вылын сералӧны: йӧйыд, шуӧны, йӧй и эм — абу шома ни юмов.
 +
Кӧсъя шуны: менам лӧг петӧ, а артмӧ: менам йӧг петӧ. Бара ме вылын сералӧны — сьӧмдӧмаӧсь.
  
−
1. Кутшӧм вӧлі йӧла турун тулыснас?
+
68 удж. Думышт щ шыпаса кывъясӧн сёрникузяяс.
−
2. Кутшӧм лои сійӧ гожӧмнас?
 
−
3. Кутшӧм лои арланьыс?
 
  
−
143 удж. Лыддьы кывбурсӧ колана ногӧн.
+
69 удж. Тӧдмав нӧдкывсӧ. Воча кывсӧ серпасав.
  
−
Мыйла, йӧла турун,
+
Няйт кӧмӧн кӧ гортад пыран,
−
Уна платтьӧ вуран:
+
Джоджыд муӧн регыд тырас.
−
Первой вижӧс новлан,
+
Кинад мутӧ он на ӧкты,
−
Сэсся еджыд овлан?
+
Тайӧс бура вӧчас ... .
−
Гӧн кодь кокни, небыд —
 
−
Пӧльышта кӧ, — лэбан.
 
  
−
Тӧдмав нӧдкывсӧ. Воча кывсӧ сет рочӧн да комиӧн.
+
А: — Кӧні тэнад бать-мамыд?
  
−
Видз вылын кок йылын парашютъяс качайтчӧны.
+
Сытӧг эз чуж эськӧ олӧм.
 +
Мелі нюмсьыс ставлы долыд.
 +
Коді мусӧ, васӧ шонтӧ?
 +
Тайӧ миян зарни ... .
  
−
Рочӧн тайӧ быдмӧгсӧ шуӧны одуванчикӧн. Коми йӧз шулӧмаӧсь йӧла турунӧн да йӧла вижъюрӧн. Кокыс либӧ иддзыс тӧщӧ пытшкӧса. Чеган кӧ быдмӧг идзсӧ, то аддзан сэтысь еджыд ва, быттьӧ йӧв. Таысь и нимыс артмӧма.
 
  
−
144 удж. Вуджӧд роч кыв вылӧ.
+
'''<Kodko @ Во гӧгӧр кытшовтӧм : велӧдан гижӧд // Моторина Л. А. Ӧмидз тусь: 2 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 1 юкӧн. Сыктывкар : Коми небӧг лэдзанін, 2003. Лб. 67-181.>'''
  
−
Коркӧ узьланныд он, катшасинъяс?
 
−
Мыйла восьсаӧсь пыр тіян синъяс?
 
  
−
Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
+
АРСЯ ПОВОДДЯ.
−
1. Тӧдан-ӧ тэ тайӧ сьыланкывсӧ?
 
−
2. Кутшӧм кык кыв «дзебсьӧма» тайӧ дзоридз нимас?
 
  
−
Лыддьы да велӧд сьыланкывсӧ.
+
МАМ. Чеччы, зарниӧй, асыв нин воис. Школаӧ мунан кад.
 +
ӦНЬӦ. Но, час чечча. А кутшӧм талун поводдяыс?
 +
МАМ. Арся поводдя. Талун зэрӧ. Енэжыс кымӧра. Шондіыс абу. Ывлаын тӧла. Пасьтась шоныдджыка — дӧрӧмась, гачась, свитерась, шапкаась, курткаась да резина сапӧгась.
 +
ӦНЬӦ. Мед кӧть зэрӧ
 +
Сувтса зэрӧн,
 +
Шоныд зэрыд бур.
 +
Сэсся кыдз нӧ,
 +
Мамӧ, быдма,
 +
Оз кӧ кӧтась юр?
 +
МАМ. Ачыд кывбурсӧ лӧсьӧдін?
 +
ӦНЬӦ. Эг. Тайӧ кывбурсӧ гижис Серафим Попов. Ме лыдди «Би кинь» журналысь. Мамӧ, а тӧрыт вӧлі бур поводдя?
 +
МАМ. Да ... . Тӧрыт вӧлі шондіа. Енэжыс лӧз. Кос вӧлі. Лӧнь да шоныд.
  
−
Гӧра вылын оз выйым,
+
70 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.
−
Гӧра вылын оз выйым,
 
−
Оз выйым, оз выйым,
 
−
Мича нылӧй, Машӧй, оз выйым.
 
  
−
Гӧра вылын оз вотӧ,
+
72 удж. Лыддьы сёрникузяяссӧ. Серпасъяс местаӧ висьтав колана кывъяс.
−
Гӧра вылын оз вотӧ,
 
−
Оз вотӧ, оз вотӧ,
 
−
Мича нылӧй, Машӧй, оз вотӧ.
 
  
−
Сылӧн дозйыс и тыри,
+
1. Менам гӧрд. А тэнад гӧрд
−
Сылӧн дозйыс и тыри.
+
2. Леналӧн кольквиж. Светалӧн кольквиж.
−
И тыри, и тыри,
+
3. Игорьлӧн турунвиж. Мишалӧн турунвиж.
−
Мича нывлӧн, Машлӧн, доз тыри.
 
  
−
Гортас Машук мӧдӧдчис,
+
Град выв пуктас
−
Гортас Машук мӧдӧдчис,
 
−
Мӧдӧдчис, мӧдӧдчис,
 
−
Мича нылӧй, Машӧй, мӧдӧдчис.
 
  
−
Яша да Маша
+
73 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
−
Ёльдорса вӧрысь
 
−
Вотісны чуман тыр
 
−
Гӧрд сьӧлаоз.
 
−
Чӧскыдысь-чӧскыд
 
−
Вотӧслӧн кӧрыс,
 
−
Мыйла тадз шусьӧ:
 
−
«Сьӧла» да «оз»?
 
  
−
145 удж. Вочавидз «Сьӧлаоз» кывбурын юалӧм вылӧ.
+
Ок и зэрӧ, зэрӧ.
 +
Шондіа, да зэрӧ.
 +
Гажсӧ шонді вӧзйӧ,
 +
Челядьлӧн син ӧзйӧ —
  
−
146 удж. Вуджӧд роч кыв вылӧ.
+
Чиктылӧны, котралӧны,
 +
Нимкодьпырысь шуалӧны:
 +
— Выль зэр улын быдмӧдчам,
 +
Быдмӧдчам да ёнмӧдчам.
  
−
Сьӧлаоз быдмӧ васӧд видз вылын, турун пиын. Тусьыс сылӧн пемыдгӧрд рӧма. Тайӧ зэв чӧскыд вотӧс. Дерт жӧ, сійӧс радейтӧ сьӧла.
+
Кут тӧд вылад: зэр, шонді, челядь кывъяс шуигӧн -яс эн содты.
  
−
— Тэ мый медся ёна радейтан сёйны?
+
74 удж. Содты колана кывъяс.
−
— Оз.
 
−
— А ичӧт вокыд тшӧтш?
 
−
— Оз.
 
  
−
147 удж. Лыддьы кывбурсӧ да содты лӧсялана кывъяс.
+
Кӧч котӧртӧ.
 +
Кӧчьяс котӧртӧны.
  
−
Ме да Наста
+
Джыдж лэбӧ.
−
Тӧдам места,
+
Джыджъяс лэбӧны.
−
Лапнас кӧні
 
  
−
Шувгӧ коз.
+
Кыдз пу сулалӧ.
−
Ичӧт чойлы
+
Кыдз пуяс сулалӧны.
−
Йӧлӧн сёйны
 
−
Сэтысь вотім
 
−
Содзтыр оз.
 
  
−
148 удж. Вежлав вотны кывсӧ колана ногӧн.
+
Ошпи пукалӧ.
 +
Ошпиян пукалӧны.
  
−
Тӧдмав. Вочавидз комиӧн.
+
75 удж. Лыддьы серпасъяс серти.
  
−
Вок сёйис кӧкъямыс китыр оз, а сылӧн чойыс вит китыр оз. Коді сёйис унджык?
+
Отсӧг: — ӧти ош.
  
−
Лыддьы да велӧд сьыланкывсӧ.
+
76 удж. Висьтав сӧмын уна лыда кывъяссӧ.
  
−
Эжва пӧлӧн пӧлӧзнича,
+
77 удж. Корсь пӧвсӧ.
−
Эжва пӧлӧн пӧлӧзнича,
 
−
Мича-мича пӧлӧзнича,
 
−
Мича пӧлӧзнича.
 
  
−
Пӧлӧзничасӧ ме ӧкта,
+
78 удж. Лыддьы коми шусьӧгъяс. Корсь роч пӧвсӧ.
−
Пӧлӧзничасӧ ме ӧкта,
 
−
Мича юркытш сыысь кыа,
 
−
Мича юркытш кыа.
 
  
−
ГОЖСЯ СЕРПАСЪЯС
+
1. Ар бӧрын гожӧм оз пуксьывлы.
 +
2. Арыд тыра караб кодь.
 +
3. Арнад катша и рака пӧт.
 +
4. Арся луныд кӧч бӧж кузьта.
  
−
149 удж. Висьтав гожся тӧлысьяс рочӧн да комиӧн. Мыйла июнь тӧлысь шулӧмаӧсь лӧддза-номъяӧн?
+
— Мыйла нӧ тэ, Маша, серпасалӧмыд нывкалысь синсӧ кымӧс вылас?
 +
— Синмыс сылӧн чуймӧмысла сэтчӧ кайӧма.
 +
— Семӧлӧн вӧлі куим кампет, ӧтиӧс сійӧ сетіс ёртыслы, — висьталӧ велӧдысь. — Кымын кампет аслыс колис?
 +
— Горш Семӧыд некодлы оз сет! — горӧдіс Ӧньӧ. — Менсьым на мырддяс.
  
−
150 удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа.
+
А: — Коді пукалӧ ув вылын?
 +
Б: — Ме думысь, лэбач.
  
−
Ручка легӧдны оз ков:
+
1. Менӧ тшӧкыда корӧны, виччысьӧны, а петкӧдча кӧ, ставныс дзебсьӧны.
−
Майбыр, гожӧм — сьыв да ов,
+
2. Зэра кадыд сылы бур,
−
Позьӧ чери кыйны уна,
+
Пыр и мыччас мусьыс юр.
−
Позьӧ вӧлӧн куртны мунны,
+
Олӧ лун дай олӧ мӧд,
−
Позьӧ чӧд да ӧмидз вотны,
+
Быдмӧ вывлань, шог оз тӧд.
−
Оз тай миян кокъяс чотны.
+
Гӧрд шляпаа, вывті тшап —
−
Уна лоӧ гажа лун.
+
Зэв кыз кока косьтан ... .
−
Дзикӧдз бырлас чӧскыд ун.
 
  
−
— Мыйла тэ радейтан гожӧм?
+
ВАНЬӦ ДА САНЬӦ.
−
— А школаӧ оз ков ветлыны да.
 
−
— А мый кутан вӧчны гожӧмнас?
 
−
— Ме радейта пӧчӧкӧд чӧд вотны.
 
−
— А ми воккӧд кутам чери кыйны.
 
−
— А видз вылын кутан турун пуктыны?
 
−
— Да, ме кужа нин турун куртны.
 
−
— А ме медся ёна радейта жар лунъясӧ купайтчыны.
 
  
−
151 удж. Юклы висьтсӧ сёрникузяяс вылӧ да гиж. Кытчӧ колӧ, пукты чут.
+
Кӧр видзысьяслӧн чум тыдалӧ ылӧдз. Чумкӧд орччӧн дадь вылын пукалӧны кык вок, Саньӧ да Ваньӧ.
 +
— Ноко, висьтав, тайӧ кутшӧм шыпас? — юаліс Ваньӧ орччӧн пукалысь вокыслысь.
 +
— Тайӧ? Тайӧ... Вунӧма!
 +
— Тӧрыт на тӧдін да! Он тӧд?
 +
— Часлы!..
 +
— Ӧдйӧджык но!
 +
— А-а-а! Тӧда, тӧда! Тайӧ «А-а-а!» шыпас.
 +
— Но, а тайӧ шыпассӧ тӧдан?
 +
— Тайӧс тӧда. Тайӧ «кӧлач» шыпас.
 +
— Кӧлач?!
 +
— Да. Кӧлач.
 +
— Ноко. Мӧвпышт бурджыка. Кор батьыд уна чери кыйӧ, тэ сэки мый шуан, кор чуйман?
 +
— Уна чери? О-о-о! «О» шыпас!
 +
А мамыс вердӧ батьсӧ чомдорса бипур вылын пуӧм шыд-рокӧн, чайӧн юкталӧ. Найӧ орччӧн пукалӧны, кывзӧны челядьлысь сёрнисӧ да гусьӧн радлӧны-вашъялӧны.
  
−
ВИДЗ ВЫЛЫН.
+
79 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.
  
−
Гожся асыв Миша да Ваня чеччисны водз найӧ мунісны видз вылӧ турун пуктыны сэні быдмӧ уна оз а дзоридзыс мыйта ю берег дорын быдмӧ уна сэтӧр.
+
81 удж. Думышт быд шыпасӧн кыв. Вӧдитчы кывчукӧрӧн.
  
−
1. Визьнит дз шыа кывъяс.
+
82 удж. Отсав серпасалысьлы гижны анбур.
−
2. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
 
  
−
Кор чеччисны Миша да Ваня?
+
Шыяс ми кылам да шуам. Шыпасъяс ми аддзам да гижам.
−
Кытчӧ найӧ мунісны?
+
Опонь дядь юалӧ вит арӧса Колялысь:
−
Мый быдмӧ видз вылын?
 
−
Мый быдмӧ ю берег дорын?
 
  
−
Тӧдмав нӧдкывсӧ. Вочавидз юалӧм вылас.
+
— Тэ кужан серпасавны?
 +
— Кужа.
 +
— А гижны?
 +
— Кужа жӧ.
 +
— А лыддьысьны?
 +
— Ог. Шыпасъяссӧ ог на тӧд.
  
−
Ывла вывсӧ он и тӧд,
+
83 удж. Висьтав ӧ шыпассянь заводитчан кывъяс.
−
Паськӧм йылысь абу тӧжд.
 
−
Шонді ёнджыка пыр пӧжӧ,
 
−
Мазі ма чукӧртӧ-чӧжӧ.
 
−
Ставыс ӧдйӧ кисьмӧ-воӧ,
 
−
Кор нӧ татшӧмторйыс овлӧ?
 
  
−
152 удж. Содты колана кывъяс.
+
84 удж. Гиж анбур серти.
  
−
Ме ог тӧд.
+
1. Вежон лунъяс: четверг, субӧта, выльлун, середа, воторник, пекнича, вежалун.
−
Тэ он тӧд.
+
2. Коми кар нимъяс: Сыктывкар, Ухта, Емва, Усинск, Печора, Воркута, Инта, Вуктыл, Микунь, Сосногорск.
−
Сійӧ оз тӧд.
+
3. Коми газет да журнал нимъяс: «Коми му», «Чушканзі», «Би кинь», «Йӧлӧга», «Войвыв кодзув».
 +
4. Коми ю нимъяс: Эжва, Сыктыв, Печора, Изьва, Луза, Уса, Висер, Вашка.
  
−
Ме ог ворс.
+
85 удж. Лыддьы кывъяссӧ. Висьтав, мыйӧн найӧ торъялӧны.
−
Тэ он ворс.
 
−
Сійӧ оз ворс.
 
  
−
Ме ог бӧрд.
+
86 удж. Лыддьы важ нӧдкывсӧ.
−
Тэ он бӧрд.
 
−
Сійӧ оз бӧрд.
 
  
−
153 удж. Лыддьы сёрникузяяссӧ да вуджӧд роч кыв вылӧ.
+
Кар дорын керасьӧны, а татчӧ чагъясыс чеччалӧны.
  
−
1. Юын ваыс сӧстӧм да шоныд. 2. Видзьяс вылын туруныс кузь. 3. Зонпосни уджалӧны видз вылын. 4. Вӧрын кисьмӧны вотӧсъяс. 5. Нывкаяс киськалӧны сёркни да анькытш. 6. Чоя-вока котӧрӧн мунӧны оз вотны. 7. Ывлаын кос поводдя. 8 Аннуш ваялӧ куканьлы турун.
+
А: — Кымын шыпас коми анбурын?
  
−
1. Бӧрйы да гиж «Бать-мамлы отсасьӧм» тема вылӧ сёрникузяяс.
+
Думышт куим шыпаса кывъяс.
−
2. Визьнит подлежащӧйяссӧ да сказуемӧйяссӧ.
 
  
−
154 удж. Артмӧд шусьӧгъяс да вуджӧд роч кыв вылӧ.
+
Арнас кӧч лэптіс выль керка. Колис тэчны пач. Ныв-пияныс отсасьӧны батьыслы: коді кирпич пыртлӧ, коді мыччалӧ сылы. Уджыс пуӧ.
 +
Выль керка дорті мунӧ меж. Кӧч аддзис межӧс да чукӧстіс:
 +
— Лок, Мегар, пач тэчны отсав... Шуӧны, тэ пӧ мастер. А ме первойысь пачсӧ тэча да, гашкӧ, оз артмы.
 +
— Да-а, ме-е мастер! Пачтӧ тэчны и жугӧдны верма. Тӧрыт ме-е-е ёна люкаси да талун юрӧй висьӧ. Коркӧ мӧдысь отсала.
 +
Кӧч нинӧм эз шу, сӧмын зільджыка заводитіс уджавны. Регыд мысти пачыс вӧлі дась нин. Кӧч-мам пуис сэні ыджыд чугун тыр капуста шыд. Восьса ӧшиньӧд чӧскыд дукыс ылӧдз разаліс.
 +
Меж кыліс чӧскыд дуктӧ да локтіс Кӧч керка дорӧ:
 +
— Эй, Табъя кок! Помнитан, ме кӧсйи тэныд отсасьны?
 +
— Помнита, — вочавидзис Кӧч.
 +
— Ме-е-е со локті шыдтӧ сёйны отсавны... .
 +
— Аттьӧ, Мегарин! Ми и тэтӧг шыднымӧс помалам.
 +
Кӧчпиян серӧктісны да зіля кутісны панясьны.
  
−
1. Гожӧмын кӧ час сёрман, во чӧж суӧдны он вермы.
+
87 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.
−
2. Гожся луныд уджсӧ вӧчӧ тӧвся сизим лунлы воча.
 
−
3. Мый гожӧмын рӧдитчас, тӧлын ставыс сгӧдитчас.
 
  
−
155 удж. Лыддьы кывбурсӧ колана ногӧн. Вуджӧд роч кыв вылӧ.
+
Лэптіс, тэчны, отсасьӧны, мыччалӧ, аддзис, люкаси, висьӧ, зільджыка, регыд мысти, дась, сэні, ыджыд, восьса, ылӧдз, серӧктісны, панясьны.
  
−
ГРАД ЙӦРЫН.
+
— Челядь, ме уджала «Йӧлӧга» газетын. Ме — журналист. Кора вочавидзны менам юалӧмъяс вылӧ. Мый ті вӧчанныд школаын?
 +
— Ми велӧдчам.
 +
— Олег, а тэ отсасян мамыдлы?
 +
— Да. Ме отсася.
 +
— А мый тэ вӧчан?
 +
— Ме мыськала дозмук.
 +
— Петя, а тэ отсасян мамыдлы?
 +
— Ог. Ме отсася батьлы.
 +
— Шань! А кыдзи тэ отсасян?
 +
— Ме отсала сылы газет лыддьыны да телевизор видзӧдны.
  
−
Трактор гӧрӧ, муыс вӧрӧ,
+
ме гижа
−
Зіля уджаламӧй йӧрын,
 
−
Муыс шоныд, луныс шань.
 
−
Пуктам картупель — мӧд нянь.
 
  
−
Вочавидз, мыйла коми йӧз шуӧны картупельсӧ мӧд няньӧн?
+
ме лыддьыся
  
−
156 удж. Вежлав кывъяссӧ колана ногӧн.
+
ми гижам
  
−
157 удж. Лыддьы кывбурсӧ колана ногӧн.
+
ми лыддьысям
  
−
КУЗЬ ЗЭР.
+
тэ гижан
  
−
Зэрӧ, помся шливгӧ-зэрӧ,
+
тэ лыддьысян
−
Абу сылы пом ни дор.
 
−
Ланьтіс улич вылын серам,
 
−
Вошис сьыланкывлӧн гор.
 
  
−
Вась да Толя нюмъялӧны,
+
ті гижанныд
−
Быттьӧ нюлӧмаӧсь ма:
 
−
Градъяс киськавнытӧ ӧні
 
−
Оз кӧть ковмы вайны ва.
 
  
−
1. Вочавидз, мыйла радлӧны Вась да Толя?
+
ті лыддьысянныд
  
−
158 удж. Лыддьы кывбурсӧ колана ногӧн.
+
сійӧ гижӧ
  
−
МУ ВЫЛЫН.
+
сійӧ лыддьысьӧ
  
−
Миян муяс вылын сук
+
найӧ гижӧны
−
Быдмӧ шобді, ид да сю.
 
−
Катшасин да пӧлӧзнича —
 
−
Налӧн дзоридзыс зэв мича,
 
−
Но ёг турунӧн тай шусьӧ.
 
−
Ёг туруныд тыртӧ мусӧ.
 
−
Он кӧ нетшкы найӧс, тӧд —
 
−
Няньыд быдмыны оз мӧд.
 
  
−
1. Вочавидз, мыйла колӧ нетшкыны ёг турун?
+
найӧ лыддьысьӧны
  
−
159 удж. Лыддьы кывбурсӧ колана ногӧн.
+
89 удж. Содты колана кывъяс.
  
−
МУН, КЫРНЫШ.
+
Отсӧг: Ме пукала.
 +
Тэ пукалан.
  
−
Эй тэ, кырныш, зэв
+
Ме котӧрта.
−
ёсь гыж,
+
Тэ котӧртан.
−
Лэбзьы, лэбзьы, лэбзьы —
 
−
кыш!
 
−
Паськыд вомтӧ эн вай
 
−
восьт,
 
−
Ньӧти курӧгпи он
 
−
босьт.
 
−
Оз сюр тэд и курӧг
 
−
мам,
 
−
Ме ӧд мортыс абу
 
−
рам.
 
−
Локтӧй татчӧ: чип,
 
−
чип, чип.
 
−
Найӧс видзысь ме —
 
−
Ӧнтип!
 
  
−
1. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
+
Тэ сулалан.
−
Кыдзи зонкалӧн нимыс?
+
Ме сулала.
−
Мый вӧчӧ Ӧнтип?
 
−
Кутшӧм лэбач кӧсйӧ локны курӧгпиян дорӧ?
 
  
−
2. Бӧрйы лӧсялана кывъяс.
+
Ме чышка.
 +
Тэ чышкан.
  
−
160 удж. Лыддьы кывбурсӧ колана ногӧн.
+
Тэ мунан.
 +
Ме муна.
  
−
МИЧА ЛУНӦ ВӦРЫН.
+
Ме гижа.
 +
Тэ гижан.
  
−
Дзирдалӧ шонді,
+
90 удж. Лӧсьӧд серпасъяс серти сёрникузяяс.
−
Нюмъялӧ йӧр.
 
−
Меліа шувгӧ
 
−
Сикт гӧгӧр вӧр.
 
  
−
Коз пу да пожӧм,
+
Кӧч котӧртӧ.
−
Ньыв пу да кыдз
+
Кӧчьяс котӧртӧны.
−
Гож улас муртса
 
−
Вӧрӧны сідз.
 
  
−
Вашкӧдчӧ накӧд
+
91 удж. Содты лӧсялана кыв.
−
Небыдик тӧв,
 
−
Быттьӧкӧ некор
 
−
Скӧрӧн эз вӧв.
 
  
−
Кымӧрсӧ сійӧ
+
Отсӧг: Ме ворса мачӧн.
−
Талун оз вай.
+
Тэ ворсан мачӧн.
−
Быдлаын кылӧ
 
−
Збой колипкай.
 
  
−
1. Волысь кутшӧм кад петкӧдлӧма М. Лебедев аслас кывбурас?
+
1. Ме муна школаӧ.
−
2. Корсь кывбурысь кывъяс юалӧмъяс серти
+
Тэ мунан школаӧ.
  
−
3. Велӧд кывбурсӧ наизусть.
+
2. Ме гижа ручкаӧн.
−
4. Корсь серпас вылысь коз пу.
+
Тэ гижан ручкаӧн.
  
−
161 удж. Лыддьы шусьӧгъяссӧ да вуджӧд роч кыв вылӧ.
+
3. Ме пукала парта сайын.
 +
Тэ пукалан парта сайын.
  
−
1. Тӧлыд юалас, мый гожӧмнас вӧчин.
+
4. Ме сулала ӧшинь дорын.
−
2. Гожӧмын кӧ он пӧсявлы, тӧвнас он и шонавлы.
+
Тэ сулалан ӧшинь дорын.
−
3. Гожӧмнас кӧ узян, тӧвнас шогӧ усян.
 
  
−
162 удж. Артмӧд да гиж сетӧм кывъясысь сёрникузяяс.
+
92 удж. Серпасъяс серти лӧсьӧд сёрникузяяс.
  
−
ГӦГӦР СЬЫЛӦ.
+
Отсӧг: Колялӧн эм небӧг. Сійӧ лыддьысьӧ.
  
−
1. Дыр нин сулалӧ шоныд поводдя.
+
1. Сашалӧн эм пань. Сійӧ панясьӧ.
−
2. Веж рӧмӧн вевттьысис му.
 
−
3. Мича дзоридзьяс вылӧ лэптісны юрнысӧ.
 
−
4. Сиктын да вӧрын зэв гажа.
 
−
5. Гӧгӧр сьылӧны лэбачьяс.
 
−
6. Мазіяс да юрсигусьяс лэбалӧны сынӧдын.
 
−
7. Чужӧмад ӧвтӧ чӧскыд дукӧн.
 
  
−
Шонді пӧся вашъялӧ
+
2. Леналӧн эм акань. Сійӧ ворсӧ.
−
Енэж шӧрын дыр.
 
−
Лэбач сьылӧм шыясӧн
 
−
Чужан муӧй тыр.
 
  
−
Висьтав, кор тайӧ овлӧ?
+
3. Олялӧн эм щӧтка. Сійӧ весалӧ пинь.
  
−
ВЕТЛАМ, ЁРТЪЯС, ЧЕРИ КЫЙНЫ
+
4. Ниналӧн эм карандаш. Сійӧ серпасасьӧ.
  
−
163 удж. Лыддьы висьтсӧ колана ногӧн.
+
93 удж. Содты колана кыв.
  
−
КОМИ ЮЯС.
+
Шарик тявзӧ: ав, ав, ав!
 +
Мурзик нявзӧ: няв, няв, няв!
 +
Чибук гӧрдлӧ: го, го, го!
 +
Чипан котсьӧ: ко, ко, ко!
 +
Полюк Машка помся кашкӧ
 +
Йӧрын кылӧ: рук, рук, рук.
 +
Ставыс виччысьӧны, гашкӧ,
 +
Кытчӧдз сёян ме ог юк.
  
−
Печора, Эжва да Сыктыв — Коми Республикаын медыджыд юяс.
+
94 удж. Содты колана шыпасъяс.
−
Тӧвнас найӧ узьӧны кыз йи улын. Тулыснас кылалӧ йи и юяс паськыда ойдлӧны. Визув шоръяс вайӧны васӧ ыджыд юясӧ. Гожӧмнас ю кузя кылӧдӧны пуръяс, кыскалӧны груз. Йӧз ветлӧны пыжӧн да катерӧн чери кыйны, вотчыны. Мича теплоходъяс новлӧдлӧны йӧзӧс сиктъясӧ да каръясӧ. Мичаысь-мича миян коми юяс.
 
  
−
1. Висьтав коми ю нимъяс.
+
1. Ме велӧдча мӧд классын. 2. Коля, тэ кӧні велӧдчан? Ме велӧдча сиктса школаын. 3. Кыдзи Саша велӧдчӧ? Сійӧ велӧдчӧ бура. 4. Кутшӧм школаын ті велӧдчанныд? Ми велӧдчам карса школаын. 5. Кутшӧм классын велӧдчӧны Лена да Таня? Найӧ велӧдчӧны мӧд классын.
−
2. Мыйӧн ветлӧны йӧз ю кузя гожӧмнас?
 
  
−
165 удж. Лыддьы сёрникузяяс. Рочӧн сетӧм кывъяссӧ комиӧд.
+
95 удж. Лыддьы сьыланкывсӧ. Висьтав, коді мый вӧчӧ.
  
−
Вокӧй ньӧбис лавкаысь выль крючок.
+
Джиги, джиги!
−
Пӧльӧ вӧчис крепыд шатин.
+
Меж пач вартӧ,
−
Рытнас воккӧд корсялім нидзувъясӧс.
+
Кӧин му лэптӧ,
−
Асывнас пыжӧн мунім чери кыйны.
+
Кӧч лысьтысьӧ,
−
Луннас ӧзтім бипур.
+
Шыр би видзӧ,
−
Бипур весьтӧ ӧшӧдім пӧрт.
+
Рака ва катлӧ,
−
Регыд пусис чӧскыд чериа шыд.
+
Кань тасьті-дозмук мыськалӧ.
−
Лунтыр ми воккӧд чери кыйим.
 
−
Рытнас миян дорӧ воис тӧдса чери кыйысь.
 
  
−
Тӧдан-ӧ тэ чери нимъяс?
+
96 удж. Лыддьы кывбурсӧ. Висьтав, мый вӧчӧ кӧчиль.
  
−
166 удж. Велӧд чери нимъяс комиӧн и рочӧн.
+
Тутш-тотш, тутш-тотш —
  
−
Тэ вуграсян.
+
Вӧрын кӧчиль заптӧ потш.
−
Сійӧ вуграсьӧ.
+
Потшӧ ассьыс йӧрсӧ,
−
Ті вуграсянныд.
+
Керка водзсӧ-бӧрсӧ.
−
Найӧ вуграсьӧны.
 
  
−
Ме купайтча.
+
Картупельтӧ, луктӧ,
 +
Сёркни йӧрас пуктӧ,
 +
Лун-лун градсӧ бертӧ
 +
Морков улӧ, дерт ӧд.
  
−
1. Гырысь сьӧмыс зарни рӧма.
+
Тутш-тотш, тутш-тотш —
−
Ачыс паськыд, быттьӧ тасьті.
 
−
Васьыд кыскиг частӧ водӧ.
 
−
Чериыслӧн нимыс... .
 
  
−
2. Вӧрса визув юын олӧ.
+
Кӧчиль тувъялӧ нин потш,
−
Вуджӧрысь и шумысь полӧ.
+
Сэсся уджач Кӧчыс
−
Тшыгмас — сёйӧ бобув, ном.
+
Мастеритӧ ӧдзӧс:
−
Тайӧ, дерт жӧ, лоӧ... .
 
  
−
3. Сӧстӧм ваын любӧ сылы.
+
— Пырӧй, гӧсьтъяс, сэті,
−
Бадьяс дорын олӧ-вылӧ.
+
Морков ставлы сета!
−
Здукӧн кыян кило кык.
 
−
Нимыс сылӧн бадькор ... .
 
  
−
4. Оз на овмӧдчы быд тыӧ.
+
Велӧд сьыланкыв.
−
Яйыс чӧскыд, но и лыӧсь.
 
−
Нюитсьыд вӧтлы тэ кӧть кыдз,
 
−
Оз и мыччысь — тайӧ ... .
 
  
−
5. Овлӧ ыджыд да зэв кыз.
+
Уна блин ме пӧжала,
−
Шедас — пессьӧ: баз да быз!
+
Гӧсьтъясӧс ме корала.
−
Сійӧ-й полан, мед оз мын.
 
−
Тайӧ чери рӧдыс ... .
 
  
−
6. Войнас узьӧ, луннас кыйсьӧ.
+
Припев.
−
Вомас пиньыс сылӧн уна.
+
Волӧй, гӧсьтъяс, миянӧ,
−
Курччас сідз, мый петас вир.
+
Дзожгана пӧсь блин дорӧ.
−
Тайӧ, дерт жӧ, азым ... .
 
  
−
173 удж. Лӧсьӧд сёрникузяяс.
+
Ӧшинь улӧс чышкала,
 +
Гӧрд ковёрӧс вольсала.
  
−
Чери олӧ ваын
+
Пызан вылӧ вая ырӧш.
 +
Юӧй ырӧш кӧть тыр кӧш.
  
−
174 удж. Лыддьы пудъясьӧмсӧ. Велӧд да пудъясь ёртъясыдкӧд.
+
Пызан вылын самӧвар.
 +
Гӧсьтъясыдлӧн сёрни-гар.
  
−
Ӧтик-мӧтик,
+
Миян праздник гажа тан,
−
Кык да куим,
+
Кытшӧн вайӧ йӧктыштам.
−
Нёль-ӧ-витӧн
 
−
Юква пуим.
 
−
Пуксим сёйны
 
−
Сійӧс квайтӧн.
 
−
Сизимӧдыс лои
 
−
Пайтӧм.
 
  
−
175 удж. Гиж висьтсӧ. Коланаинӧ пукты чут.
+
А: — Ме быд лун чышка джодж. А тэ отсасян мамыдлы?
 +
Б: — Отсася.
 +
 
 +
Гожӧмнас руд рӧма ветлӧ.
 +
Тӧлын еджыд гӧн век петлӧ.
 +
Пельыс кузь, но дженьыд бӧж.
 +
Полӧ быдторйысь нэм чӧж.
  
−
Гожся лунӧ Веня ёртыскӧд ветліс вуграсьны. Сылы шедісны ёкышъяс да кельчияс. Ёртыс кыйис кык ёді да вит йӧрш. Ёгор дядь вуграсис пыжсянь. Сылы шедісны сиръяс. Сирлӧн пиньясыс ёсьӧсь. Сійӧс кыйны колӧ ён вугыр.
+
Воча кывсӧ корсь 94 лист бокысь.
  
−
176 удж. Висьтав бать-мамыдлы чери нимъяс комиӧн.
+
Кокӧ, кокӧ, котрав,
 +
Чӧдла, пувла — ягӧ,
 +
Мырпомла — нюрӧ,
 +
Сэтӧрла — лоскӧ,
 +
Льӧмла — кустӧ,
 +
Озла — тылаӧ.
  
−
177 удж. Корсь ӧти кывйысь уна кыв.
+
УР ШОГ.
  
−
179 удж. Лыддьы кывбурсӧ колана ногӧн.
+
Асывнас Кӧч кыліс бӧрдӧм шы. Котӧртіс шы вылас. Коз лап вылын пукаліс Ур да, коньӧр, синвасӧ чышкаліс.
 +
— Мый нӧ бӧрдан? — юаліс Кӧч.
 +
— Быть ӧд бӧрд, — шуис Ур. — Тӧв локтӧ, а ни ӧти коль со некӧн. Мунны ковмас гортысь.
 +
— Кытчӧ мунны?
 +
— Кытчӧкӧ. Кӧні артмис колльыс.
 +
Кӧч сӧмын жугыля топӧдліс пельсӧ. Сійӧ эз тӧд, кыдзи отсавны Урлы.
 +
— Тэ жӧ радейтан тшактӧ! Ульсӧ на йирлан. Яла яг вылӧ бара зэв уна гоб петіс, — висьталіс Кӧч.
 +
— Да эськӧ да, — нурбыльтіс Ур. — А яла ягыд ылын. Кыдзи ме сэтысь ваяла?
 +
— Ме отсала! — шуис Кӧч.
 +
И ваяліс сійӧ яла ягысь гобсӧ. А Ур ӧшліс косьтыны, пысавліс коз пу увъясӧ.
 +
Кор воис тӧв, Ур эз и усь шогӧ.
  
−
ЙӦРШ КЫЙЫСЬ ВАНЬ.
+
97 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.
  
−
Тулыс чӧж и гожӧм чӧж
+
— Талун ми урок дырйи ворсам «Мыйысь?». Челядь, мыйысь артмӧ вый?
−
Шедӧ Ваньлы сӧмын йӧрш.
+
— Вый артмӧ йӧлысь.
−
Кытчӧ вугырсӧ оз чӧвт,
+
— Мыйысь мамныд пуӧ роктӧ?
−
Сэні-й мылькъя синма чӧрт.
+
— Шыдӧсысь.
 +
— А шыдтӧ?
 +
— Яйысь.
 +
— А мыйысь пӧжалӧны нянь?
 +
— Пызьысь.
 +
— А мый артмӧ ваысь, но васьыс полӧ?
  
−
Мамыс шуӧ: «Но и мед,
+
Ур пырӧ горсйӧ.
−
Ставлы сын да сир оз шед.
+
Пон пырӧ чомйӧ.
−
Йӧршсьыд юква зэв жӧ бур,
 
−
Шедӧ весиг кынӧм нур».
 
  
−
Тшӧтш жӧ радлӧ Васька кань,
+
Ур петӧ горсйысь.
−
Кыйӧ йӧршъясӧс мый Вань.
+
Пон петӧ чомйысь.
−
Кынӧм сюмалӧм оз тӧд,
 
−
Кажгас гоз-мӧдӧс — и пӧт.
 
  
−
Дона Ванюк, шедӧ мый,
+
99 удж. Содты колана шыпасъяс.
−
Сійӧс на и ӧні кый.
 
−
Мый оз кутчысь, мый оз шед,
 
−
Батьыд эм да, кыйӧ мед.
 
−
Воас кад — и шедас кит.
 
−
Аслым шедліс нёль-ӧ-вит.
 
  
−
1. Вочавидз, мый абу збыль тайӧ кывбурас?
+
Сергей пырӧ автобусӧ.
−
2. Сёрнит ёртыдкӧд юалӧмъяс серти.
+
Сергей петӧ автобусысь.
−
Кутшӧм чери шедӧ Ваньлы?
+
Нина мунӧ школаӧ.
−
Мыйла радлӧ Васька кань?
+
Нина локтӧ школаысь.
−
Шедас оз Ваньлы кит?
 
−
3. Кутшӧм чери нимъяс паныдасьлӧны тайӧ кывбурас.
 
  
−
Рытнас меным шедіс вит ёді.
+
100 удж. Лӧсьӧд сетӧм кывъяснас куим сёрникузя.
  
−
181 удж. Лыддьы висьтсӧ колана ногӧн.
+
Отсӧг: Пуяс вылысь гылалӧ кор.
  
−
АСЬСӦ КЫЙИС.
+
101 удж. Висьтав, мыйысь вӧчӧма кӧлуйсӧ.
  
−
Шоныд гожся асылӧ орчча керкаысь куим вок босьтісны вугыр шатинъяс да мӧдӧдчисны ю дорӧ чери кыйны. Недыр мысти кыла — кодкӧ ёна бӧрдӧ. Видзӧдлі ӧшиньӧ, а меддзоля вокыс бӧр нин локтӧ. Котӧрӧн петі сы дорӧ.
+
Чер вӧчӧма кӧртысь.
−
— Мый нӧ лои? — юася.
+
Шкап вӧчӧма пуысь.
−
— Кы-ы-ы-йи, — бӧрдӧм сорӧн вочавидзӧ сійӧ, а юрсӧ тешкодя боклань пӧлыньтӧ.
+
Кепысь кыӧма вурунысь.
−
— Кодӧс кыйин? Чериыд нӧ кӧні?
 
−
Киас, вугыр шатин кындзи, нинӧм эз вӧв.
 
−
— Ачымӧс кыйи, — шуис сійӧ да индіс пель вылас.
 
−
Вугырыс, вӧлӧм, зонка пеляс сатшӧма да бӧрсӧ оз шед. Ачым видлі мынтӧдны, да эз артмы. Сэтчӧ жӧ батьыс локтіс да шмонитыштіс:
 
−
— Ыджыдджык вугыр коліс босьтны та ыджда чериыдлы.
 
−
Регыд и кык зонкаыс локтісны, прамӧй уна чери вайисны. Но медся ыджыдсӧ век жӧ медічӧтыс «кыйис».
 
  
−
182 удж. Лыддьы гораа да колана ногӧн.
+
102 удж. Висьтав, мыйысь ыджыд мам пуӧ чӧскыд варенньӧсӧ.
  
−
Орчча керкаысь, мӧдӧдчисны, меддзоля, тешкодя, пӧлыньтӧ, кындзи, индіс, сатшӧма, шмонитыштіс, ыджыдджык, медічӧт.
+
Отсӧг: Ыджыд мам пуӧ варенньӧ чӧдйысь, ӧмидзысь, озйысь.
  
−
Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
+
103 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
−
1. Кытчӧ мӧдӧдчисны куим вок?
 
−
2. Мый босьтісны зонкаяс?
 
−
3. Коді регыд бӧр локтіс?
 
−
4. Мыйла бӧрдіс ичӧт зонка?
 
−
5. Кодӧс «кыйис» дзоля вок?
 
  
−
184 удж. Лыддьы пудъясьӧмсӧ.
+
Пачӧ, пачӧ, гажъяв,
 +
Уль пу доддя мунӧ,
 +
Кос пу доддя локтӧ.
 +
Низя-ура вӧрысь,
 +
Чӧдъя, пувъя ягысь,
 +
Ӧмидза кустысь,
 +
Сэтӧра лоскысь.
  
−
Ӧтик-кык,
+
Кӧч чеччалан шор дорысь,
−
Пысась меным кельчи-мык!
+
Вурд ислалан чой помысь,
−
Куим-нёль,
+
Байдӧг баксан бадь дорысь,
−
Вугыр, вужляӧ эн коль!
+
Тури чуксан нюр дорысь!
−
Вит да квайт,
 
−
Уна шедӧмтӧ ог чайт!
 
−
Сизим,
 
−
Пӧсь чайтӧгыд йизим!
 
−
Кӧкъямыс,
 
−
Ваыс туліс-ямис!
 
−
Ӧкмыс,
 
−
Кило чери ӧкмис!
 
−
Дас,
 
−
Мыйта кыйи — ставыс ас.
 
  
−
ВОИС ГОЖСЯ КАНИКУЛ
+
А: — Кымын часын тэ локтін школаысь?
 +
Б: — Куим час на эз вӧв.
  
−
Рӧмпӧштанӧ видзӧдлі,
+
1. Вӧлыс кӧртысь, а бӧжыс шӧртысь.
−
Ачымӧс эг тӧд.
 
−
Ныр выв ставнас кульсьӧма,
 
−
Чужӧм са кодь сьӧд.
 
  
−
Гожъялӧмыд кыдзи! —
+
2. Лудысь аддза тась и сэтысь,
−
Нюмсермуніс мам. —
+
Ветлӧдлӧны пась и кепысь.
−
Юльнад, майбыр, позьӧ,
 
−
Гожъявны и тан.
 
  
−
Оз ков бара-й море,
+
3. Гортысь петавтӧг
−
Сочи ни Кавказ.
+
Ылӧдз нулывлӧ.
−
Ва и сынӧд, шонді —
+
«Бур вой» — меным тшӧтш
−
Ставыс миян ас.
+
Быд рыт шулывлӧ.
  
−
Аски бара пондам
+
ӦМИДЗ ЙЫЛЫСЬ СЬЫЛАНКЫВ.
−
Гожъявны лунтыр,
 
−
Шоныд лыа вылын
 
−
Дурны-ворсны дыр.
 
  
−
Медым сӧмын кымӧр
+
1. Садйӧ ӧмидзла петам,
−
Кысянькӧ эз лок!
+
ми петам, ми петам.
−
Медым сӧмын зэрыс
+
Чӧскыд ӧмидз ми ӧктам,
−
Купайтчӧм эз торк.
+
ми ӧктам, ми ӧктам.
−
 
+
Припев.
−
185 удж. Лыддьы кывбурсӧ колана ногӧн.
+
Шондіа сад йӧрын югыд да лӧсьыд,
−
 
+
Ӧмидзлӧн тусьясыс юмов да чӧскыд.
−
— Кӧні тэ кутан шойччыны гожӧмнас?
+
2. Ӧмидз, ӧмидз, эн дзебсясь,
−
— Ми бать-мамкӧд мунам Сочиӧ, саридз дорӧ.
+
эн дзебсясь, эн дзебсясь.
−
— А ме кута гожйӧдчыны Эжва ю дорын.
+
Тэнӧ алӧйӧс аддзам,
−
— А ми воккӧд чери кыйигӧн пыр купайтчам да гожйӧдчам.
+
ми аддзам, ми аддзам.
−
— А ме ог радейт гожйӧдчыны. Сӧмын купайтча.
+
Припев.
−
— Ме колляла гожӧмсӧ Выльгортын ыджыд мам ордын.
+
3. Зіля чуманӧ лӧдам,
−
— А ми кутам уджавны и шойччыны дачаын.
+
ми лӧдам, ми лӧдам.
 +
Чӧскыд ӧмидз ми ӧктам,
 +
ми ӧктам, ми ӧктам.
 +
Припев.
 +
4. Чӧскыд пирӧгтӧ сёйны,
 +
да сёйны, да сёйны.
 +
Ёртъяс, миянӧ волӧй,
 +
да волӧй, да волӧй.
 +
Припев.
  
−
УРОК ВЫЛЫН ТШӦКЫДА ПАНЫДАСЬЛЫСЬ КЫВЪЯС ДА ВЫРАЖЕНИЕЯС
+
Ведраын мый?
  
−
КОМИА-РОЧА КЫВЧУКӦР
+
Кӧні чери?
  
−
ӦНІЯ КАД
+
Конверт пытшкын мый?
  
−
ме гижа
+
Кӧні открытка?
  
−
тэ гижан
+
Ведраын чери.
  
−
сійӧ гижӧ
+
Чериыс ведраын.
  
−
ми гижам
+
Конверт пытшкын открытка.
  
−
ті гижанныд
+
Открытка конверт пытшкын.
  
−
найӧ гижӧны
+
104 удж. Висьтав, мый овлӧ керка пытшкын.
  
−
ме ог гиж
+
— Ыджыд мам, ми петам ывлаӧ. Миянлы гортын оз пукавсьы.
 +
— Петӧй. Но лымйын эн туплясьӧй.
  
−
тэ он гиж
+
105 удж. Лӧсьӧд куим сёрникузя.
  
−
сійӧ оз гиж
+
Отсӧг: Миян Коля пытш кодь визув.
  
−
ми огӧ гижӧй
+
лым пиын
  
−
ті онӧ гижӧй
+
му пытшкын
  
−
найӧ оз гижны
+
лым пиӧ
  
−
КОЛЯН КАД
+
му пытшкӧ
  
−
ме пасьтаси
+
лым пиысь
  
−
тэ пасьтасин
+
му пытшкысь
  
−
сійӧ пасьтасис
+
106 удж. Лыддьы мойдсӧ.
  
−
ми пасьтасим
+
ТШАКЪЯСЛӦН ЗЫК.
  
−
ті пасьтасинныд
+
Зэра шоныд лунтӧ тшакыд радейтӧ. Му пытшкысь петісны еджыд гобъяс:
 +
— Аттьӧ шоныд зэрыслы, отсаліс петны миянлы му пытшкысь.
 +
Друг кодкӧ еджыд гоб пиысь горӧдіс:
 +
— Видзӧдлӧй, кодкӧ мусӧ вӧрӧдӧ!
 +
И небыд яла нитш пиысь петіс гӧрд гоб.
 +
— А ті коді? — юаліс сійӧ.
 +
— Ме — путник. А этайӧ — уртшак.
 +
— А менӧ рыжик-пыжикӧн шуӧны.
 +
Друг чилӧстіс виж гоб:
 +
— Мыйла меным узьны онӧ лэдзӧй? Босьта да вӧтла татысь ставнытӧ!
 +
— Зэв на ичӧт тэнад доныд, виж гоб, — шуис сылы еджыд гоб.
 +
— Да менӧ быдӧн пуктас кӧрзинаас...
 +
— Серамнымӧс эн петкӧдлы. Еджыд гобыд — медся мича да дона тшак!
 +
— И ми, рыжикъяс, зэв мичаӧсь да чӧскыдӧсь. Сэки чилӧстіс гут кулан тшак: — Эм абу кодкӧ меысь мичаыс тані?!
 +
Друг став тшакыс ланьтіс: налань матыстчисны кык детинка...
 +
— Шурик, меным гӧрд гоб сюри.
 +
— А ме куим еджыд гоб аддзи.
 +
...Челядь вотісны уна тшак: еджыд, гӧрд да виж гоб, рыжик, путник, уртшак, масленик, ягсер. На пиысь кутшӧмсюрӧӧс косьтісны, кутшӧмсюрӧӧс солалісны. Сӧмын гут кулан тшак колисны вӧрӧ.
  
−
найӧ пасьтасисны
+
107 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.
  
−
ме эг пасьтась
+
Му пытшкысь, еджыд гоб, яла нитш пиысь, онӧ лэдзӧй.
  
−
тэ эн пасьтась
+
109 удж. Содты лӧсялана кыв.
  
−
сійӧ эз пасьтась
+
1. Тшак петіс му пытшкысь.
 +
2. Гӧрд гоб петіс нитш пиысь.
 +
3. Ош олӧ вӧрын.
 +
4. Пон пырӧ чомйӧ.
  
−
ми эгӧ пасьтасьӧй
+
110 удж. Лыддьы кывпесансӧ.
  
−
ті энӧ пасьтасьӧй
+
«Китш, китш», — тшапа
 +
Катша китшкӧ,
 +
Нитшкысь нетшкӧ
 +
Тшӧгӧм тшак.
 +
Тшаклӧн тшыкӧма нин пытшкыс,
 +
Тшыкӧм тшакыд век на тшап.
  
−
найӧ эз пасьтасьны
+
111 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
  
−
ЛОКТАН КАД
+
1. Коді дзебсясьӧ сапӧг пытшкын?
 +
2. Коді петӧ шкап пытшкысь?
 +
3. Мый пуктӧ Таня портфеляс?
 +
4. Мый босьтӧ Юра холодильникысь?
  
−
ме ворса
+
Сёрни артмӧ сёрникузяясысь. Сёрникузя артмӧ кывъясысь. Сёрни панӧны, кор колӧ мыйкӧ висьтавны либӧ юавны.
  
−
тэ ворсан
+
А: — Кытысь петіс тшак?
 +
Б: — Му пытшкысь.
  
−
сійӧ ворсас
+
1. Ичӧтик-ичӧтик зонка му пытшкысь шляпа аддзис.
  
−
ми ворсам
+
2. Вирич пытшкын быдмӧ-олӧ,
 +
Кӧдзыдысь зэв ёна полӧ.
 +
Быдмас — солав, дозйӧ тэч,
 +
Тайӧ лоӧ ... .
  
−
ті ворсанныд
+
Урок дырйи велӧдысь шуис:
 +
— Челядь, вайӧ серпасалӧй, коді мый кӧсйӧ да кужӧ. Серпасалӧй сійӧс, мый ті радейтанныд...
 +
Петя серпасаліс танк (батьыс танкистӧн вӧлӧма), Вова — ошкӧс (пӧльыс моз жӧ, буракӧ, кыйсьысьӧн кӧсйӧ лоны), Вера — уна пӧлӧс дзоридз. Коля серпасаліс катер. Катя радейтӧ гортса пемӧсӧс. Сійӧ серпасаліс сера куканьӧс.
 +
Сӧмын Ваня видзӧдӧ ӧшиньӧ.
 +
— Ваня, мыйла нӧ нинӧм он серпасав?
 +
Ваня босьтіс гӧрд карандаш да тшӧтш кутіс рисуйтчыны.
 +
Урок помын видзӧдлісны, кодлӧн мый артмис. Петяӧс да Вераӧс велӧдысь ошкис:
 +
— Зэв мича серпасныд!
 +
Воваӧс да Коляӧс малыштіс юрӧдыс:
 +
— Оз ков тэрмасьны.
 +
Велӧдысь матыстчис Ваня дорӧ, видзӧдліс сы альбомӧ, сэсся Ваня вылӧ. Ваня гӧрдӧдіс пель йылӧдзыс, юрсӧ копыртіс. Велӧдысь босьтіс альбомсӧ да петкӧдліс челядьлы. Сэні гырыся да мичаа вӧлі гижӧма: «МАМ».
 +
— Зэв бур, Ваня... Молодеч, — шуис велӧдысь.
  
−
найӧ ворсасны
+
112 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.
  
−
ме кута ворсны
+
Пель йылӧдзыс.
  
−
тэ кутан ворсны
+
Ме радейта.
 +
Ме аддза.
 +
Ме лыддя.
  
−
сійӧ кутас ворсны
+
Мый лыддьӧ Коля?
  
−
ми кутам ворсны
+
Коля лыддьӧ
  
−
ті кутанныд ворсны
+
«Йӧлӧга» газет
 +
«Би кинь» журнал
  
−
найӧ кутасны ворсны
+
Кодӧс кывзӧ Сеня?
  
−
==ӦМИДЗ ТУСЬ. 1 юкӧн==
+
Сеня кывзӧ.
  
−
2 КЛАССА ЧЕЛЯДЬЛЫ КОМИӦН СЁРНИТНЫ ВЕЛӦДЧАН НЕБӦГ
+
114 удж. Содты лӧсялана кывъяс.
  
−
— сёрнит тадзи
+
1. Ме серпасала (кодӧс?).
 +
2. Тэ радейтан (кодӧс?).
 +
3. Надя аддзӧ (кодӧс?).
 +
4. Мам вердӧ (кодӧс?).
  
−
— велӧд сьыланкыв
+
115 удж. Висьтав, кодӧс тэ аддзан серпассьыс.
  
−
— содтӧд удж
+
Отсӧг: Серпассьыс ме аддза урӧс.
  
−
Дона челядь!
+
116 удж. Содты колана кыв.
−
Чолӧмала тіянӧс выль велӧдчан воӧн. Таво ті тӧдмаланныд выль кывъяс, велаланныд бурджыка сёрнитны комиӧн, лыддянныд уна мойд, висьт, кывбур.
 
  
−
ВАЙ ТӦДМАСЯМ.
+
1. Велӧдысь лыддьӧ (мый?) ... .
−
 
+
2. Нывка кывзӧ ... .
−
ДЕТИНКА. Видза олан. Вай тӧдмасям. Ме Толя. А тэнад мый нимыд?
+
3. Ыджыд мам кыӧ ... .
−
ДЕТИНКА. Бур лун! Нимӧй Вова. А ёртлӧн нимыс Миша. Вай тӧдмасям.
+
4. Внучка серпасалӧ ... .
−
ТОЛЯ. Вай. Менам тшӧтш эм ёрт. Сылӧн нимыс Юра. Ми велӧдчам ӧтлаын.
+
5. Мам вурӧ ... .
 +
6. Таня вотӧ ... .
 +
7. Женя чукӧртӧ ... .
 +
8. Вӧрын быдмӧ ... .
  
−
1 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.
+
— Чолӧм! Кодӧс нӧ тэ виччысян тані?
 +
— Чойӧс. Сійӧ Ыбӧ кайис бабсӧ видлыны. А тэ кодӧскӧ виччысян жӧ?
 +
— Да. Батьӧс виччыся. Сійӧ пырис вокзалӧ билетла. Ми Кулӧмдінӧ мӧдім.
 +
— Видзӧд! Тіян автобусыд со вӧрзьӧ нин.
 +
— Батьӧ, ӧдйӧджык лок! Кытчӧ нӧ вошлін?!
  
−
Видза олан, тӧдмасям, тшӧтш, велӧдчам.
+
117 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
  
−
3 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
+
УДЖАЧ ЗИНА.
  
−
Тайӧ — ме.
+
Миян Зина босьтіс рос,
−
А тайӧ — Дима.
+
Чышкис джодж да зыртіс пос,
−
Тайӧ — менам чужан сикт.
+
Мыськис тасьті, мыськис пань,
−
Димакӧд ми тӧдмасимӧ
+
Сэсся муніс ньӧбны нянь.
−
Тӧрыт дзик.
+
Мунӧ Зина, ичӧт ныв.
−
Дима олӧ Сыктывкарын.
+
Сылы радлӧ ывла выв.
−
Сиктын — гӧсьт.
+
— Видзӧд, видзӧд! — гӧгӧр кыліс. —
−
— Тані со детсад да ясли,
 
−
Сэтчӧ ветлӧ дзоля чой.
 
−
Эстӧн больнича, аптека,
 
−
Сэтчӧ огӧ мунӧй тэкӧд.
 
−
Но а тайӧ — миян школа,
 
−
Татчӧ велӧдчыны волам.
 
−
Дима шуӧ: — Вывті бур
 
−
Овны тіян сиктын дыр.
 
  
−
4 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
+
Быдмӧма нин тайӧ нылыс.
 +
Киас сумка кутӧ Зина.
 +
Зина мунӧ магазинӧ.
 +
Магазиныс матын,
 +
Вузасьысьыс татӧн.
 +
— Мый тэд колӧ?
 +
— Сакар-чай.
 +
— Пӧжалуйста, пӧлучай.
 +
Ньӧб тшӧтш нӧк да рысь.
 +
— Деньгаыс нӧ кысь?
 +
— Сідзкӧ, талун пом,
 +
Магазин тім-том.
  
−
1. Кыдзи тэнӧ шуӧны? 2. Тэ коді: нывка али детинка? 3. Тэнад эм ёрт?
+
Вочавидз юалӧмъяс вылӧ:
  
−
5 удж. Содты колана кыв.
+
1. Мый вӧчис гортас Зина?
 +
2. Мый сійӧ ньӧбис магазинысь?
  
−
Нимӧй Шурик. Ме велӧдчысь. Меным дас арӧс. Ме ола Сыктывкарын. Менам эм ёрт. Сылӧн нимыс Васьӧ.
+
118 удж. Корсь пӧвсӧ.
  
−
— Менам эм акань.
+
Ме пасьтала дӧрӧм
−
— Кыдзи аканьыдлӧн нимыс?
 
−
— Кагаӧй.
 
−
— Кутшӧм тешкодь нимыс!
 
  
−
А: — Ме Вася. А тэнад кыдзи нимыд?
+
Ичӧт Витя чышкӧ джодж
−
Б: — Лида.
 
  
−
Мӧвпышт бура.
+
Пӧчӧ пуӧ чӧскыд шыд
  
−
Серпасалӧмсӧ шу комиӧн. Быд визьын кывъяссьыс босьт медводдза шыпассӧ да йит.
+
Пӧльӧ лыддьӧ мойд
  
−
Тэ тӧдмалін челядьлысь нимсӧ. Найӧ кутасны отсасьны тэныд коми кыв велӧдігӧн.
+
Бать вӧчӧ джадж
  
−
Нӧшта кодкӧ кутас отсасьны тэныд. Комиӧд кывъяссӧ да тӧдмав, коді тайӧ.
+
119 удж. Содты кольӧм кывсӧ.
  
−
ШКОЛА ДОРЫН.
+
Катша-катша, китш-котш.
 +
Тури помечӧ корӧ,
 +
Вурдысь (мый?) пӧрӧдӧ,
 +
Кӧин (мый?) кыскалӧ,
 +
Ош (мый?) лэптӧ,
 +
Сизь (мый?) писькӧдӧ,
 +
Руч (мый?) кыӧ,
 +
Ур (мый?) видзӧ,
 +
Кӧч (мый?) пӧжалӧ.
  
−
Нывкаяс да зонкаяс мунӧны школаӧ. Найӧ — велӧдчысьяс. Школаныс выль да ыджыд. Велӧдысьыслы челядь нуӧны гӧрд, лӧз да кольквиж дзоридзьяс.
+
120 удж. Ворсыштам.
  
−
ВЕЛӦДЧЫСЬ. Видза олан, Таня!
+
Ошкӧ бабӧ, ошкӧ бабӧ,
−
ТАНЯ. Видза олан, Валя.
+
Чӧдтӧ вотам, пувтӧ ӧктам,
−
ВАЛЯ. Кыдзи лоӧ комиӧн: «...»?
+
Бур вотӧссӧ босьтам,
−
ТАНЯ. Ме велӧдча мӧд классын.
+
Лёк вотӧссӧ чӧвтам.
−
ВАЛЯ. А кыдзи лоӧ комиӧн: «...»?
 
−
ТАНЯ. Талун лоӧ коми кыв урок.
 
−
ВАЛЯ. Бура сёрнитан коминас. Со звӧнок нин. Ӧдйӧджык пырам школаӧ.
 
  
−
6 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
+
121 удж. Лыддьы гӧлӧстӧ вежлалӧмӧн.
  
−
Видза олан, дона школа!
+
1. Сёрнитам комиӧн. Сёрнитам комиӧн? Сёрнитам комиӧн!
−
Видза олан, муса класс!
+
2. Саша ворсӧ аканьӧн. Саша ворсӧ аканьӧн? Саша ворсӧ аканьӧн!
−
Миян тіянысь зэв ёна
+
3. Мам ньӧбис Машалы гач. Мам ньӧбис Машалы гач? Мам ньӧбис Машалы гач!
−
Ставлӧн бырӧма нин гаж.
 
  
−
7 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.
+
А: — Тӧрыт ме вӧрысь аддзылі кӧчӧс.
 +
Б: — Збыльысь?!
  
−
Выль, ыджыд, челядь, велӧдысьяс, кольквиж, дзоридзьяс, велӧдчысьяс, кыдзи, ӧдйӧджык.
+
Тӧдмав ребуссӧ да висьтав, мый вотіс гожӧмнас Таня.
  
−
9 удж. Лыддьы сёрникузяяссӧ. Гиж да быд сёрникузя помӧ пукты колана пас.
+
МЕДБУР ОЛӦМ — ЧУЖАН МУЫН.
 +
Финн мойд.
  
−
Миян, класс ыджыд да югыд. Ӧшинь вылын быдмӧны мича дзоридзьяс. Стенын ӧшалӧны серпасъяс. Классын эм телевизор. Классным сӧстӧм да гажа.
+
Арнас тури лӧсьӧдчис лэбны лунвылӧ. Сійӧ корис дозмӧрӧс:
 +
— Вай лэбам тшӧтш. Ми, ыджыд лэбачьяс, лэбам водзын. Мукӧд лэбачыс — миян бӧрын.
 +
— Меным дзик ӧткодь: сэні кӧть тані. Сёянӧй менам ньыв лыс.
 +
И дозмӧр кӧсйысис лэбны лунвылӧ. Лэбисны тури да дозмӧр юяс, муяс весьтӧд.
 +
Аддзӧны — водзын паськыд саридз. Лыска вӧр некӧн оз тыдав. Гӧгӧр ва да лӧз енэж. Лэбачьяс пуксисны саридз дорӧ шойччыны. Дозмӧр шуӧ:
 +
— Лыс ем сёя, лым пиын узьла, но кольчча аслам чужан муӧ. Ог лэб саридз сайӧ.
 +
— А меным колӧ лэбны. Лэбачьяслы туй петкӧдлыны шоныд муясӧ. А то найӧ кулаласны тані, кӧдзыд му вылын.
 +
Тури лэбис водзӧ. Босьтіс мыш вылас джыджъясӧс да мукӧд посни лэбачӧс, ӧд найӧ вӧлі мудзӧмаӧсь да эз вермыны лэбны водзӧ.
 +
А дозмӧр бергӧдчис войвылӧ, лыска вӧрӧ.
  
−
10 удж. Велӧдчы юасьны комиӧн.
+
122 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.
  
−
Даша велӧдчӧ мӧд классын.
+
— Кытчӧ нӧ тэ котӧртан?
 +
— Детсадйӧ ичӧтджык чойла.
 +
— Менам эм жӧ ичӧтджык вок. Но сійӧ пузчужӧм кага на. Ыджыдджык чойӧй сійӧс видзӧ. Ме гортӧ тэрмася, сылы отсасьны колӧ.
 +
— Быд пӧтка аслас позйӧ лэбӧ.
  
−
1. Коді велӧдчӧ мӧд классын?
+
медся ён
−
2. Кутшӧм классын велӧдчӧ Даша?
 
  
−
Стенын ӧшалӧ серпас.
+
124 удж. Артмӧд выль кывъяс.
  
−
Классын быдмӧны мича дзоридзьяс.
+
Лӧсьӧд вит сёрникузя.
  
−
11 удж. Лыддьы кывбурсӧ. Гласнӧй шыпасъяс улӧ карандашӧн пукты чут.
+
Велӧд паныд вежӧртаса кывъяс.
  
−
Быд вежонӧ ӧтчыд петӧ
+
125 удж. Артмӧд паныд вежӧртаса кывъяс.
−
Миян классын стенгазета.
 
−
Кор кӧть школаӧ эн лок,
 
−
Ӧшалӧ сэн «Звӧн-звӧнок».
 
  
−
Первой номерыс кор петіс на,
+
126 удж. Висьтав, кыдзи лэбӧны.
−
Тайӧ нимсӧ сылы сетісны
 
−
Даша, Маша, Валя, Галя,
 
−
Зина, Нина, Ваня, Саня,
 
−
Шурик, Юрик, ме да Влас —
 
  
−
Ставнас миян мӧдӧд класс.
+
Отсӧг: лёддзӧн, ныра кельӧбӧн.
  
−
12 удж. Помав сёрникузяяссӧ.
+
Став лэбачсьыс медӧдйӧ лэбӧны дзодзӧгъяс. Часӧн найӧ лэбӧны 88 километр.
  
−
Ме велӧда коми кыв.
+
127 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
−
Тэ велӧдан роч кыв.
 
−
Сійӧ велӧдӧ коми кыв.
 
−
Ми велӧдам коми кыв.
 
−
Ті велӧданныд коми кыв.
 
−
Найӧ велӧдӧны коми кыв.
 
  
−
А: — Ме велӧдча мӧд классын. А тэ кутшӧм классын велӧдчан?
+
АДДЗЫСЬЛЫТӦДЗ, ЛЭБАЧЬЯС.
−
Б: — Ме тшӧтш.
 
  
−
Думышт ӧ шыпаса кывъяс.
+
Тэрмасьӧны лэбачьяс,
−
 
+
Мыйӧн воас ар.
−
МИШУК РИСУЙТЧӦ.
+
— Кытчӧ найӧ лэбӧны?
 +
— Во чӧж кӧні жар.
 +
— Лэбӧй лючки-бура,
 +
Дзодзӧг, юсь да тури!
 +
 
 +
Корсь торъя кывъяс. Кутшӧм кыв оз лӧсяв?
  
−
Мишук босьтіс карандаш да кабала лист, кутіс рисуйтчыны. Первой сійӧ зэв кузь визь нюжӧдіс.
+
128 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
−
— Аттӧ, кутшӧм веськыд туйыс!
 
−
Сэсся босьтіс турунвиж карандаш да пондіс вӧчавны посни визьяс.
 
−
— Тайӧ турун, быдмӧ туй пӧлӧныс.
 
−
— Мамӧ, мамӧ, ме нӧшта серпасала коз пу да кӧчильӧс!
 
−
— Рисуйт, пиук, рисуйт. Да бӧрас петкӧдлы мамыдлы, мый артмас.
 
−
Мишук нӧшта рисуйтіс туй вылас ичӧтик гӧгыль да сетіс мамыслы.
 
−
— На, мамӧй, видзӧдлы! Артмис менам?
 
−
— Артмӧма, пиук, артмӧма. Кутшӧм нӧ эськӧ мойд серпасалін?
 
  
−
13 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.
+
Тури-туриӧй, кузь кок,
 +
Му кытшовтін гӧгӧрбок.
 +
Мудзис кокыд, мудзис борд.
 +
Пуксьыв татчӧ, муса ёрт!
  
−
15 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
+
Висьтав меным тэ, бур ань,
 +
Кытӧн олӧм медся шань?
 +
Лэбигмозыс тури шуӧ:
 +
«Медбур олӧм — аслам муын!»
  
−
Надя чоюклы
+
129 удж. Лыддьы кывбурсӧ да вочавидз юалӧм вылӧ.
−
Рисуйта лючки:
 
−
Турунвиж тетрадьяс,
 
−
Пенал да ручка,
 
−
Сумка да книгаяс
 
−
(Эз на и дышӧд).
 
−
Нӧшта на рисуйта
 
−
Ичӧтик лыжи.
 
−
Чойӧй мед школаӧ
 
−
Котралӧ ӧдйӧ.
 
  
−
16 удж. Висьтав, кутшӧм рӧма шаръясыс Танялӧн да Ӧньӧлӧн.
+
Гыбад нюрӧд собалім,
 +
Ӧктім турипув.
 +
Гортын тшӧктам мамӧлы:
 +
«Шома кисель пу».
  
−
17 удж. Висьтав, коді ыджыд, а коді ичӧт.
+
Нюрысь петім радлігтыр,
 +
Енэж — мича, лӧз.
 +
Мыйла тадзи вотӧссӧ
 +
Шулӧмаӧсь йӧз?
  
−
18 удж. Лӧсьӧд сёрникузяяс.
+
130 удж. Велӧд шусьӧгсӧ.
  
−
19 удж. Юась ёртыдлысь.
+
Коз пу йылысь туриӧс висьталӧ.
  
−
Отсӧг: Тайӧ мый? — Нянь. Тайӧ коді? — Нывка.
+
131 удж. Содты колана кыв.
  
−
Пашӧ кӧсйис гижны «Паш»,
+
Отсӧг: Пон — кыйсьысьлӧн медбур ёрт.
−
Киас босьтіс карандаш,
 
−
Кабалаӧ пуктіс чут.
 
−
Водзӧ гижасьны эз кут,
 
−
Гӧгӧрвоис миян Паш:
 
−
Велӧдчытӧм карандаш.
 
  
−
Славик серпасаліс вӧлӧс да петкӧдліс батьыслы.
+
1. Июль — медшоныд кад. 2. Ош — медыджыд вӧрса пемӧс. 3. Декабрын медпемыд вой. 4. Январ — медкӧдзыд тӧлысь. 5. Печора — Коми Республикаын медкузь ю.
−
— Вӧлыс тай нӧ бӧжтӧм?! — чуймис бать.
 
−
— Бӧжыс карандашын на.
 
  
−
20 удж. Висьтав, мый портфеляд.
+
132 удж. Лӧсьӧд сетӧм кывъясысь нёль сёрникузя.
  
−
Отсӧг: Менам портфельын эм тетрадь, небӧг, ручка.
+
1. Лэбачьяс лӧсьӧдчӧны лэбны лунвылӧ
 +
2. Мӧдӧдчӧны дзодзӧгъяс да турияс
  
−
А: — Менам эм пон. А тэнад?
+
3. Чикышъяс, сырчикъяс лэбисны нин
−
Б: — Менам эм кань.
+
4. Байдӧгъяс, сьӧлаяс, таръяс кольччисны тӧвйыны
  
−
Эжва — Печора бӧрын миян мӧд ыджыд ю. «Эжва» нимыс артмӧма эж да ва кывъясысь. «Эжва, Эжва, визув Эжва, коми парма юӧй!» — гижӧ Геннадий Юшков аслас кывбурын.
+
133 удж. Лӧсьӧд кывбурсӧ стӧча.
−
Эжва ю бокын эмӧсь паськыд эрдъяс.
 
  
−
ВЕЛӦДЫСЬ. Видза оланныд, челядь. Пуксьӧй. Коді талун дежурнӧйыс?
+
Турипувйыс — оз босьт син.
−
ВЕЛӦДЧЫСЬ. Ме дежурнӧй.
+
Тапикасис тури,
−
ВЕЛӦДЫСЬ. Коді талун абу?
+
Сійӧ таво Ыджыд нюрын
−
ЮРА. Ставӧн эмӧсь. Весиг ӧти лишнӧй.
+
Тэчис, тэчис витамин.
−
ВЕЛӦДЫСЬ. Но? Коді нӧ? Кыдзи нимыд?
 
−
НЫВКА. Света.
 
−
ВЕЛӦДЫСЬ. А коді тэнӧ вайӧдіс школаас?
 
−
СВЕТА. Ачым локті.
 
−
ВЕЛӦДЫСЬ. Мыйла?
 
−
СВЕТА. Велӧдчыны.
 
−
ВЕЛӦДЫСЬ. А тэныд кымын арӧс?
 
−
СВЕТА. Регыд квайт лоӧ.
 
−
ВЕЛӦДЫСЬ. Ичӧт на.
 
−
СВЕТА. Со Юра меысь на ичӧт, а велӧдчӧ.
 
−
ЮРА. Ме ичӧт?!
 
−
СВЕТА. Ноко, Юра, сувтлы орччӧн.
 
−
ЮРА. Мун сэтысь, эн тракйы. Меным сизим арӧс нин.
 
−
ВЕЛӦДЫСЬ. Тушаыд ыджыд, а арлыдыд ичӧт. Тэ он кут велавны.
 
−
СВЕТА. Ме?! Со тайӧ «М». Тайӧ «А». Орччӧн кӧ гижам, лоӧ «МА». Ӧтчыд «МА» да мӧдысь «МА» лоӧ «МАМА»...
 
−
ВЕЛӦДЫСЬ. Тэ зэв сюсь нывка. Но ичӧт на.
 
−
ВЕЛӦДЧЫСЬЯС. Ми кутам отсавны Светалы. Мед велӧдчӧ.
 
−
ВЕЛӦДЫСЬ. Аттӧ дивӧ! Но, сідзкӧ... Пуксьы, Света. Заводитам коми кыв урок.
 
  
−
21 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.
+
А: — Миян классын медбур велӧдчысьыс — Ваньӧ Сизев.
 +
Б: — А миянын — Васьӧ Пыстин.
  
−
Пуксьӧй, локтісны, весиг, кыдзи, вайӧдіс, коді, локті, квайт, меысь, орччӧн, сэтысь, мӧдысь, козьналі, сюсь, сідзкӧ.
+
Нырыс кузь дай кокыс кузь,
 +
Сувтас вутш бердӧ и узьӧ.
 +
Веськодь сылы — ва кӧ нюрыс,
 +
Коми ногӧн сійӧ — ... .
  
−
— Кӧні тэ олан?
+
Воча кывсӧ корсь 124 лист бокысь.
−
— Ме ола Ухтаын, Куратов улича вылын.
 
−
— Дивӧ тай! Ме ола Куратов улича вылын жӧ, но Сыктывкарын.
 
  
−
23 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
+
КАТША РӦМПӦШТАН.
  
−
Меным дона сиктса школа,
+
Катша вӧрын оліс, а сёйнысӧ сиктӧ волывліс. И быдторсӧ ваяліс сэтысь: то кизь, то чашка тор, то кампет кыш.
−
Сэні уна книга эм,
+
Ӧтчыд Кӧч аддзис Катшаӧс мыр вылысь.
−
Сэтчӧ велӧдчыны вола,
+
— Кытчӧ, кытчӧ? — юаліс Катша.
−
Медым сюсьӧн лои ме.
+
— Сідзи.
 +
— А менам со мый эм!
 +
— Мый нӧ тайӧ тэнад? — юаліс Кӧч.
 +
— Рӧмпӧштан! Ачыд асьтӧ аддзан!
 +
— Ноко?
 +
— Со, колӧкӧ! — вешйыштіс Катша.
 +
— Вай вежсям! — корис Кӧч.
 +
— Мый вылӧ? Мый тэнад эм? — чиктыліс Катша.
 +
— Менам? Ме тэныд оз вота!
 +
— Но, видзӧдлам.
 +
Кӧч вотіс оз да вайис Катшалы.
 +
Катша кокаліс ставсӧ да шуис:
 +
— Мун, эг и пӧтлы!
 +
— Либӧ шыранькытш вота? — няргыштіс Кӧч.
 +
— Вот! — чиктыліс Катша.
 +
Кӧч нетшкис шыранькытш да вайис Катшалы. Катша кокаліс ставсӧ да шуис:
 +
— Мун! Веж на тэнад шыранькытшыд!
 +
— А ставсӧ кокалін да? — чуймис Кӧч.
 +
— Мед! А сьӧлӧмӧй эз и бурмы.
 +
— Кутшӧм сюсь! Мырддя кӧ эськӧ рӧмпӧштантӧ!
 +
— Кыськӧ тай! — дзерӧдіс Катша да лэбзис рӧмпӧштаннас коз пу йылӧ.
  
−
24 удж. Висьтав, коді кӧні олӧ.
+
134 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.
  
−
Отсӧг: Кань олӧ керкаын.
+
— Мый тэ вӧчин тӧрыт рытнас?
 +
— Телевизор видзӧді.
 +
— А ме лыдди «Би кинь» журнал.
 +
— Ме гуляйті да вӧчи гортса удж.
 +
— Юра, а тэ видзӧдін «Ӧшкамӧшка» телепередача?
 +
— Эг видзӧд. Эг эшты. Пӧч-пӧльлы отсаси.
 +
— Коктӧ кӧ кӧтӧдан, и чуньтӧ нюлыштан.
  
−
1. Кӧч олӧ вӧрын.
+
ме висьталі
−
2. Пӧч олӧ гортын.
 
−
3. Ур олӧ горсйын.
 
−
4. Чери олӧ ваын.
 
−
5. Пон олӧ чомйын.
 
−
6. Пышкай олӧ позйын.
 
  
−
25 удж. Помав сёрникузяяссӧ.
+
ме пасьтаси
  
−
Тшак быдмӧ коз улын.
+
ми висьталім
−
Ур пукалӧ коз лап вылын.
 
−
Нывка сулалӧ ӧшинь дорын.
 
  
−
26 удж. Содты лӧсялана кывъяс: вылын, улын, дорын, сайын.
+
ми пасьтасим
  
−
Отсӧг: Со коз пу. Коз лап вылын пукалӧ ур.
+
тэ висьталін
  
−
1. Со му. Му вылын быдмӧ картупель, кушман да сёркни. 2. Ӧшинь улын эжа. Эжа вылын ми ворсам. 3. Воис Выль во. Ми ворсім да сьылім коз дорын. 4. Менам чомйӧй керка сайын.
+
тэ пасьтасин
  
−
27 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
+
ті висьталінныд
  
−
КӦНІ САКАР?
+
ті пасьтасинныд
  
−
Ва стӧканӧ Ичӧт Ваньӧ
+
сійӧ висьталіс
−
Лэдзис ыджыд сакар тор.
 
−
Ачыс ворсӧдіс на каньӧс,
 
−
Кысук мелі, оз и пур.
 
  
−
Сэсся нюжӧдіс бӧр кисӧ
+
сійӧ пасьтасис
−
Юмолысла миян Вань.
 
−
Видзӧдӧ да, стӧкан пиас
 
−
Лювъялӧ куш сӧмын ва.
 
  
−
Горзӧ Ваньӧ бӧрдӧм сорыс,
+
найӧ висьталісны
−
Узьны некыдзи оз вод:
 
−
— Кӧн нӧ менам сакар торйыс?
 
−
Васьыс сійӧс перйис код?
 
  
−
28 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
+
найӧ пасьтасисны
  
−
1. Мый сулалӧ пызан дорын? 2. Коді пукалӧ да бӧрдӧ улӧс вылын? 3. Мый куйлӧ пызан вылын? 4. Мый ӧшалӧ стенын?
+
136 удж. Содты лӧсялана кывъяс.
  
−
29 удж. Лӧсьӧд тайӧ кывъясӧн сёрникузяяс.
+
Отсӧг: Ме муні.
 +
Тэ мунін.
  
−
30 удж. Велӧд кывпесансӧ.
+
Ме мысси.
 +
Тэ мыссин.
  
−
Йирӧ Серӧд йӧла йӧн,
+
Тэ восьтін.
−
Лоӧ рытнас йӧлаӧн.
+
Ме восьті.
  
−
Содты лӧсялана шыпас. Висьтав, мый эз лӧсяв.
+
Тэ гижин.
 +
Ме гижи.
  
−
А: — Висьтав, кӧні тасьтіыс.
+
Ме сеті.
−
Б: — Пызан вылын.
+
Тэ сетін.
  
−
1. Нёль вок ӧти шапка улын пукалӧны.
+
Ме петі.
−
2. Мича ныв пукалӧ керкаын, а кӧсаыс — ывлаын.
+
Тэ петін.
−
3. Керка весьтын ӧшалӧ нянь шӧрӧм, понъяс увтӧны, оз и судзлыны.
 
−
4. Джодж улын ош лапа, джадж дорын ош кабыр.
 
  
−
КОДӦН МЕ ЛОА?
+
Тэ пуксин.
 +
Ме пукси.
  
−
— Ывла вылын сідз и тадз
+
137 удж. Лӧсьӧд серпасъяс серти «Шойччан лунӧ» висьт.
−
Коля лунтыр жбучкӧ мач.
 
−
Сылӧн сувтӧдӧма мог:
 
−
Лоны футболистӧн, — висьталіс зонпоснилы Ӧньӧ.
 
−
Витя шевкнитіс кинас да шуис:
 
−
— Кӧсъя лётчикӧн ме лоны,
 
−
Таысь менӧ ошкӧ бать.
 
−
Кута велӧдчыны ёна,
 
−
Медым ставыс вӧлі «пять».
 
−
А Миша пельпомсӧ лэптыштліс да шуис:
 
−
— Ог на тӧд ме, кодӧн лоа,
 
−
Ыджыд арлыдӧ кор воа.
 
−
Гашкӧ, лоа инженерӧн.
 
−
Гашкӧ, лоа милиционерӧн.
 
−
— Батьӧ моз жӧ быдма кор
 
−
(Велӧдча ме бура),
 
−
Лоа сы моз жӧ шофёрӧн, —
 
  
−
Ошйысьыштіс Юра.
+
Заводит тадзи: Шойччан лунӧ Сандра садьмис, вӧчис зарядка... .
−
— Дерт, шофёрӧн абу лёк, —
 
  
−
Шыасис сэк Вова, —
+
138 удж. Юась ёртыдлысь.
  
−
Ас водзӧ ме пукті мог:
+
1. Мый тэ вӧчин шойччан лунӧ?
−
Космонавтӧн лоа.
+
2. Мый тэ вӧчин тӧрыт?
 +
3. Мый тэ вӧчин гожӧмнас?
  
−
31 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.
+
Велӧд паныд вежӧртаса кывъяс.
  
−
— Ме кужа ворсны шашкиӧн. Тэ мыйӧн кужан ворсны?
+
140 удж. Лыддьы да висьтав мойд нимсӧ. Помав.
−
— Шахматӧн. Тӧвнас котрала лыжиӧн, конькиӧн. Ворса хоккейӧн.
 
−
— Ме тшӧтш.
 
  
−
Мыйӧн гижӧ детинка?
+
Пӧльӧлӧн да пӧчӧлӧн
−
Детинка гижӧ ручкаӧн.
+
Сера чипан вӧлі,
−
Мыйӧн рисуйтчӧ нывка?
+
Зарни кольк вайис,
−
Нывка рисуйтчӧ кисточкаӧн.
+
Пызан помас пуктіс.
 +
Шыр сэті котӧртіс,
 +
Бӧжнас тай ӧвтыштіс,
 +
Нырнас тай тувкнитіс.
 +
Колькйыд усис дай жугаліс.
  
−
33 удж. Лӧсьӧд серпасъяс серти висьт да нимты.
+
Корсь мойдысь мый вӧчис? юалӧм вылӧ кывъяс.
  
−
Кисӧ мыськӧ майтӧгӧн.
+
141 удж. Содты колана кывъяс.
−
Пиньсӧ весалӧ щӧткаӧн.
 
−
Юрсисӧ шыльӧдӧ сынанӧн.
 
−
Гачсӧ гладитӧ утюгӧн.
 
−
Роксӧ сёйӧ паньӧн.
 
−
Черисӧ сёйӧ вилкаӧн.
 
  
−
34 удж. Помав сёрникузяяссӧ.
+
Ме кӧмаси да котӧрті ывлаӧ.
 +
Тэ кӧмасин да котӧртін ывлаӧ.
 +
Сійӧ кӧмасис да котӧртіс ывлаӧ.
 +
Ми кӧмасим да котӧртім ывлаӧ.
 +
Ті кӧмасинныд да котӧртінныд ывлаӧ.
 +
Найӧ кӧмасисны да котӧртісны ывлаӧ.
  
−
Отсӧг: Нывка ворсӧ мачӧн.
+
142 удж. Содтав чут пыдди і либӧ и шыпас.
  
−
1. Илля рисуйтчӧ карандашӧн.
+
143 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
  
−
2. Машук вундӧ бумагасӧ ножичӧн.
+
Рӧдтім-гӧнитім,
 +
Тшынмунім да бусмунім,
 +
Дедыс-бабыс ордӧ воим.
 +
— Дедӧ-бабӧ, звӧзсӧ восьт!
 +
Дедыс-бабыс петісны,
 +
Звӧзсӧ дзум-дзам восьтісны.
 +
Грым-грам кайим,
 +
Пос тшупӧдыс чегис,
 +
Емва гуӧ тюп-тёп.
 +
Дедыс-бабыс лэччисны,
 +
Сойбордйӧдыс кутісны да
 +
Керкаас пыртӧдісны,
 +
Пызан сайӧ пуксьӧдісны да
 +
Чӧскыд кӧлачӧн вердісны,
 +
Юмов чайӧн юктӧдісны,
 +
Виж крӧватьӧ водтӧдісны,
 +
Гӧрд шебрасӧн шебралісны:
 +
— Узь жӧ, узь тэ, муса пи,
 +
Дедтӧ-бабтӧ эн вунӧд.
  
−
3. Ӧльӧш кодйӧ мусӧ зырйӧн.
+
Кыв позьӧ вуджӧдны визьысь визьӧ слогъясӧн. Слогын век эм гласнӧй шы.
 +
Оз позь кольны гижан визь помӧ ӧти шыпаса слог и оз позь мӧд визьӧ вуджӧдны шыпас.
  
−
4. Мам вундӧ няньсӧ пуртӧн.
+
144 удж. Гиж «Рӧдтім-гӧнитім» кывбурысь кывъяс куим столбикӧ. Кывсӧ юклы слогъяс вылӧ.
  
−
5. Колюк кыйӧ чери вугыр шатинӧн.
+
Велӧд сьыланкывсӧ.
  
−
35 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
+
— Бобӧ, бобӧ, кытчӧ ветлін?
 +
— Чожӧ гуӧ ветлі.
 +
— Бобӧ, бобӧ, мый нӧ вайин?
 +
— Выя нянь вайи.
 +
— Бобӧ, бобӧ, кытчӧ пуктін?
 +
— Джек помӧ пукті.
 +
— Бобӧ, бобӧ, абу тай нӧ.
 +
— Сьӧд пон тай сёйӧма...
  
−
Отсӧг: — Кыдзи шуан аканьтӧ?
+
А: — Оньӧ, кытчӧ тэ ветлін?
−
— Аканьӧс шуа Настукӧн.
+
Б: — Лавкаӧ няньла.
  
−
1. Кыдзи нимыс чой-вокыдлӧн?
+
Еджыд гулю керкаӧ пырис, свет вывсьыс мый аддзыліс, ставсӧ висьталіс.
−
2. Кыдзи нимыс бать-мамыдлӧн?
 
−
3. Кыдзи нимыс ёртыдлӧн?
 
−
4. Кыдзи нимыс велӧдысьыдлӧн?
 
  
−
36 удж. Содты лӧсялана кыв.
+
КАТША РӦМПӦШТАН.
  
−
Отсӧг: Ме гижа мелӧн.
+
Аскинас Кӧч вотіс оз да шыранькытш. Локтіс коз пу улӧ, кӧні оліс Катша. Кутіс ачыс чӧсмасьны. Катша лэччис коз пу вылысь да пуксис Кӧчлы воча. А Кӧч быттьӧкӧ оз аддзы сійӧс.
−
 
+
— А мый нӧ, оз нин ков рӧмпӧштаныд? — юаліс Катша.
−
Ӧльӧксан рисуйтчӧ кисточкаӧн.
+
— Оз.
−
Олюк джодж чышкӧ щӧткаӧн.
+
— Ньӧти оз ков?
−
Мам песласьӧ машинаӧн.
+
— Ньӧти оз.
−
Бать тувъясьӧ мӧлӧтӧн.
+
— Дзик ньӧти оз ков?
−
Велӧдысь петкӧдлӧ указкаӧн.
+
— Дзик ньӧти.
 +
Катша жбыркнитліс коз пу вылӧ да вайис рӧмпӧштансӧ, пуктіс Кӧчлы ныр улас да юаліс:
 +
— Он и видзӧдлы?
 +
— Ог.
 +
— Он вежсьы ни?
 +
— ... Ме ог тӧд.
 +
— Он босьт весиг?
 +
— Но, гашкӧ ... — Кӧч тувччис табъя кокнас рӧмпӧштан вылӧ, мед нин сылӧн лоӧ.
  
−
37 удж. Содты кольӧм шыпасъяс.
+
145 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.
  
−
38 удж. Велӧд кывпесан.
+
Тірс, торс,
 +
Куим стӧкан морс.
  
−
Сюйӧ пӧчӧ пачӧ сӧчӧн,
+
— Вай ворсыштам «Пышкайысь».
−
Сёйӧ сӧчӧн чайӧн пӧчӧ.
+
— Ог.
 +
— А, гашкӧ, «Ошкысь»?
 +
— Ог кӧсйы.
 +
— Но, сідзкӧ, «Шырӧн-пельӧсӧн»?
 +
— Ог жӧ ворс.
 +
— Мыйла нӧ эськӧ?
 +
— Медводз колӧ пудъясьны.
  
−
39 удж. Лыддьы чорыд да небыд согласнӧй шыяссӧ бура шуалӧмӧн. Корсь кодӧн? мыйӧн? юалӧмлы кывъяс.
+
Он кӧ вӧдит,
 +
Он и ворс.
  
−
1. Таня вайис бидонӧн кык литра йӧв. 2. Ми ислалім лыжиӧн. 3. Важӧн комияс ворслісны сигудӧкӧн. 4. Сійӧ гижӧ ручкаӧн. 5. Батьӧй уджалӧ директорӧн. 6. Коді тайӧ уджсӧ вӧчис кык минутӧн? 7. Петя зіля тувъясьӧ мӧлӧтӧн. 8. Зина сёйӧ рок пу паньӧн. 9. Детинкаяс ветлісны карӧ экскурсияӧн. 10. А тӧданныд-ӧ ті, мый комияс черитӧ сёйӧны киӧн? 11. Чолӧмала нимлунӧн! 12. Кузь нэм да бур шуд! 13. Зеленечӧдз ме муні автобусӧн. 14. Зэв бура лыддьысян комиӧн.
+
ме ог тӧд
  
−
40 удж. Думышт тайӧ кывъясӧн сёрникузяяс.
+
тэ он тӧд
  
−
Тӧдмав нӧдкывсӧ. Инды чорыд да небыд с шыа кывъяс.
+
сійӧ оз тӧд
  
−
Овлӧ еджыд, гӧрд и сьӧд,
+
ми огӧ тӧдӧй
−
Сёян, сёян и он пӧт,
 
−
Видзӧдлан да вежыд петӧ,
 
−
Вотӧсыслӧн нимыс ... .
 
  
−
А: — Мый вӧчӧ мамыд?
+
ті онӧ тӧдӧй
−
Б: — Сійӧ уджалӧ врачӧн.
 
  
−
Комиӧд. Мый казялін ӧткодьсӧ?
+
найӧ оз тӧдны
  
−
Содты лӧсялана шыпасъяс.
+
147 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ ог кывйӧн.
  
−
ШЫРӦН-КАНЬӦН.
+
Отсӧг: — Тэ мунан талун театрӧ?
 +
— Ме талун театрӧ ог мун.
  
−
Маша тьӧт тшӧкыда корлӧ менӧ нылыскӧд ворсны. Сійӧ шуӧ:
+
1. Тэ пукалан детинкакӧд?
−
— Ме ветла лавкаӧ да почтаӧ. А тэ, бур пи, пукышт Катякӧд.
+
2. Тэ отсасян мамыдлы?
−
Катя радлӧ, кекӧначасьӧ:
+
3. Тэ асывнас мыссян?
−
— Юрик локтіс, ворсны кутам!
+
4. Тэ рытнас видзӧдан телевизор?
−
— Кутам, — шуа ме.
+
5. Тэ радейтан мойдъяс?
−
— Юрочка, мыйысь тэ кӧсъян ворсны? — юалӧ нывка. — Вай детсадйысь! Но, Юрик? Медводз вӧчам зарядка. Ӧти-кык, ӧти-кык! Вӧч кинад ме моз жӧ!
 
−
— Мун! Зарядкасӧ вӧчӧны вольпасьысь чеччӧм бӧрын, меным детсадйысь ворсны абу окота.
 
−
— Но, огӧ кутӧй зарядка вӧчны. Вай ворсыштам «шырӧн-каньӧн». Тэ быттьӧ кань, а ме быттьӧ шыр! Но, Юрик?
 
−
— Но-о, вай котӧрт, а ме суӧда тэнӧ.
 
−
Сӧмын Катя удитіс воськов-мӧд вӧчны, «кань» сійӧс кутіс.
 
−
— Тэ он куж ворсныд да! — дӧзмис нывка. — Вай выльысь. Каньыс ӧд первой узьӧ. Куткыртчы, кунь синтӧ.
 
−
Ме пукси улӧс вылӧ да шуа:
 
−
— Мун котрав. Ме узя нин, — Катя малыштіс синмӧс да заводитіс котравны. — Ме садьми нин.
 
−
— Садьмин кӧ, «няв» колӧ шуны, — велӧдіс Катя.
 
−
— Няв! — горӧді ме да куті сійӧс. — Ӧні тэ кань. Ме шыр лоа. Топыда кунь синтӧ и узь. Дыр узь. — Ме, дерт, шыравны эг и думайт.
 
−
— Ме ог куж шыравнытӧ, — шуи ме недыр мысти. Тэ ичӧтик, тэ и ло шырнас, а ме кань бӧр лоа.
 
−
— Вай!
 
−
— Няв! Няв! — стрӧга шыаси ме, уськӧдчи шыр вылӧ. Куті Катяӧс. — Ням-ням... сёйи ме тэнӧ.
 
−
...Регыд воис Маша тьӧтӧй. «Аттьӧ» меным шуис.
 
  
−
41 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.
+
148 удж. Содты кольӧм кывъяс.
  
−
Тшӧкыда, кекӧначасьӧ, мыйысь, вольпасьысь, чеччӧм, быттьӧ, сійӧс, выльысь, узьӧ, куткыртчы, узя, аттьӧ, сёйи.
+
Отсӧг: Ме ог мун. Тэ он мун. Сійӧ оз мун.
  
−
— Субӧтаӧ ми мунам походӧ.
+
Ме ог сет.
−
— Автобусӧн?
+
Тэ он сет.
−
— Ог. Ми мунам подӧн. «Туйӧ кӧ он петав, овны он велав», — шуӧ ыджыд мамӧй.
+
Сійӧ оз сет.
−
— Бур туй, сідзкӧ!
 
  
−
мунӧ (кыдзи?) подӧн
+
Тэ он пет.
 +
Сійӧ оз пет.
 +
Ме ог пет.
  
−
мунӧ (кыдзи?) скачӧн
+
Тэ он ну.
 +
Ме ог ну.
 +
Сійӧ оз ну.
  
−
43 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
+
Сійӧ оз вай.
 +
Тэ он вай.
 +
Ме ог вай.
  
−
Таня ноксьӧ тасьті-паньӧн,
+
Сійӧ оз пыр.
−
Ваня ворсӧ шырӧн-каньӧн.
+
Ме ог пыр.
−
Сійӧ тивк — и улӧс вылын,
+
Тэ он пыр.
−
Сэсся со нин лабич улын.
 
  
−
— Мешайтчыны кутан он?
+
Ме ог босьт.
−
Ок тэ миян вильыш зон!
+
Сійӧ оз босьт.
−
— Кута вильшасьны на дыр,
+
Тэ он босьт.
−
Аддзан он тэ? Ме ӧд шыр.
 
  
−
Вочавидз юалӧмъяс вылӧ:
+
149 удж. Комиӧд шусьӧгсӧ.
  
−
1. Мый вӧчӧ Таня? 2. Мый вӧчӧ Ваня?
+
150 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
  
−
44 удж. Велӧд шусьӧгсӧ.
+
СЮЗЬ ДА СИЗЬ.
  
−
Важ бур йӧзлӧн шулӧмыс
+
Кодкӧ торкис
−
Менам нэм оз вун:
+
Унсӧ сюзьлысь,
−
Йӧлӧн-выйӧн исковтӧ
+
Садьмис сюзь —
−
Гожся мича лун.
 
  
−
45 удж. Думышт кывъяс сетӧм слогъясӧн. Вӧдитчы кывчукӧрӧн.
+
Оз вермы узьны.
 +
Пожӧм пуӧ —
  
−
46 удж. Висьтав, коді мый вӧчӧ да кӧні.
+
«Дізь» да «дізь»!
 +
Дізьгӧ коді?
 +
Тайӧ сизь.
 +
Шуӧ сюзьлы
 +
Лэбач сизь:
 +
«Дона сюзьӧ,
 +
Он-ӧ вись?
 +
Мыйла узян
 +
Лун шӧр лунӧ?
 +
Вай жӧ чеччы,
 +
Ворсны мунам!»
 +
Но оз кӧсйы
 +
Ворсны сюзь:
 +
«Ме на пу йылысь
 +
Эг усь!
 +
Ворсан ёрттӧ
 +
Мӧдӧс корсь,
 +
Лун шӧр лунӧ
 +
Сюзь оз ворс!»
  
−
Отсӧг: Челядь ворсӧны джоджын.
+
Висьтав кывбурысь ь (небыд паса) кывъяс.
  
−
1. Нина небӧгъяссӧ видзӧ джаджйын.
+
151 удж. Велӧд лыддьӧдланкыв.
−
2. Пӧль пукалӧ джек вылын.
 
−
3. Шыр котралӧ джодж улын.
 
−
4. Катшыс куйлӧ жытник сайын.
 
  
−
47 удж. Корсь пӧвсӧ.
+
Тыртӧм-быртӧм
 +
Тасьті оз.
 +
Гӧбӧч вылын
 +
Рака поз.
 +
Куим каньысь
 +
Шыр оз пов.
 +
Он кӧ эскы,
 +
Оз и ков.
  
−
дженьыд бӧж
+
Первой классын на велӧдчысь Юра шуис ыджыд мамыслы:
 +
— Миян велӧдысьным нинӧм оз тӧд!
 +
— Чӧв! Кыдзи нӧ лысьтан татшӧмтор шуны?
 +
— Мыйла нӧ, сідзкӧ, пыр миянлысь юасьӧ? Ми ӧд нинӧм жӧ ог тӧдӧй.
  
−
джуджыд ю
+
152 удж. Рочӧд.
  
−
еджыд кӧч
+
КӦЗА ОЗ МУН ТУСЬЛА.
  
−
ыджыд пон
+
— Кӧзаӧй, кӧзаӧй,
 +
Ме тэнӧ ыста тусьла.
 +
Кӧза оз мун тусьла.
 +
— Кӧин жӧ, кӧинӧ,
 +
Ме тэнӧ ыста кӧза сёйны.
 +
Кӧин оз мун кӧза сёйны,
 +
Кӧза оз мун тусьла.
 +
— Мортӧ жӧ, мортӧ,
 +
Ме тэнӧ ыста кӧин кыйны.
 +
Морт оз мун кӧин кыйны,
 +
Кӧин оз мун кӧза сёйны,
 +
Кӧза оз мун тусьла.
  
−
48 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
+
А: — Кытчӧ тэ талун рытнас ветлан?
 +
Б: — Ог на тӧд.
  
−
Уджыд му вылад эм уна,
+
1. Уджала ме лун и вой,
−
вӧчны быдтор куж,
+
Кӧть ог юлы ни ог сёй.
−
мырсьысьлы эн вунӧд шуны:
+
Кор тэд ковмас тӧдны кад,
−
— Кыпыд удж!
+
Висьтавны ме вывті рад.
  
−
А: — Кӧні уджалӧны бать-мамыд?
+
2. Век вомад, а он ньылышт.
−
Б: — Мамӧй уджалӧ лавкаын, а батьӧй больничаын.
 
  
−
Мед кӧть коді: зон ли, ныв ли,
+
3. Биын оз сотчы,
−
Сылысь бӧрдӧм шы он кывлы.
+
ваын оз вӧй.
−
«Мам-мам», — шуӧ бурӧн-такӧн,
 
−
Дерт жӧ, лоӧ тайӧ ... .
 
  
−
КАРӦ ЭКСКУРСИЯӦН.
+
— Талун миян велӧдысь висьталіс нянь йылысь. Няньтӧ пӧ оз позь шыблавны. Тэ, Агния баб, няньтӧ эн шыблав, — велӧдӧ пӧчсӧ Аннуш. — Сійӧс зэв пӧ сьӧкыд быдтынысӧ.
 +
— Ок тэ, шӧвктуг, да менӧ ӧмӧй колӧ велӧдны няньтӧ видзны? Ме ӧд сійӧс ас киӧн быдтывлі. Вундігад вӧлі быд шепла копыртчывлам. Кӧдзам, быдтам, а сёйныс вӧлі аслыным оз тырмы.
 +
Кысуклӧн сёян дозйын вӧлі куим нянь тор. Кык торсӧ Кысук нюм-нямвӧчис, а коймӧдсӧ эновтіс. Вешйис бокӧ, пуксис да мӧдіс нювсьыны-мыссьыны. Аннуш уськӧдчис сы дорӧ:
 +
— Кысук, сёй, оз позь няньсӧ шыблавны.
 +
Кань мыссис, быттьӧкӧ оз и кыв нывлысь шуӧмсӧ.
 +
— Кодлы шуи, сёй нянь торсӧ.
 +
Кысук весиг пельсӧ оз вӧрзьӧд.
 +
— Мый сійӧ оз сёй няньсӧ? Мыйла оз кывзысь? — бӧрддзис Аннуш. — Миян велӧдысь шуис, ставлы пӧ висьталӧй, мед некод нянь оз шыблав.
 +
— Да энлы, Аннуш, бӧрд. Каньыд ӧд оз быдтор гӧгӧрво, — лӧньӧдіс нывкаӧс пӧчыс. — Мед оз кӧ сёй. Оз на шыбитчы ӧти нянь торйыд. Петкӧд пос помӧ гулюяслы.
 +
— Петкӧда либӧ, — шуис Аннуш.
  
−
Ӧтчыд Коля аслас жырйын вӧчис гортса удж. Кухняын сёрнитісны мам-батьыс.
+
153 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.
−
— Школаын Колялӧн велӧдысьыс висьталіс, коді пӧ бура велӧдчӧ, гожӧмнас ветлас карӧ экскурсияӧн, — висьталіс мамыс.
 
−
— Миян Колялӧн эмӧсь тройкаяс. Оз кӧ кут бура велӧдчыны, экскурсияӧн оз и мун, — шуис батьыс.
 
−
Коля кыліс тайӧ сёрнисӧ да шуис:
 
−
— Карӧ ветласны бура велӧдчысьяс? И ме тшӧтш кӧсъя ветлыны. Ме кута бура велӧдчыны. И гожӧмнас ветла карӧ экскурсияӧн.
 
−
Быд лун сійӧ ветліс школаӧ радпырысь.
 
−
Воис тулыс. Тулыс сідзи и кыскӧ челядьӧс ывлаӧ. Но Коля оз пет ывлаӧ. Сійӧ отсасьӧ мамыслы да пуксьӧ вӧчны гортса удж... Велӧдчан во детинка помаліс бура.
 
−
— Карӧ экскурсияӧн Коля тшӧтш ветлас, — висьталіс велӧдысь бӧръя урок дырйи.
 
−
Гортас Коля локтіс котӧрӧн:
 
−
— Мам, ме вуджи коймӧд классӧ! Аски ми автобусӧн мунам карӧ. Ветлам музейӧ, паркӧ, кафеӧ, циркӧ да театрӧ.
 
  
−
49 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.
+
ЭН ПӦРЪЯСЬ.
  
−
— Кутшӧм лун талун?
+
— Вась, Вась, эн пӧръясь.
−
— Талун четверг.
+
— Ог. Пӧльӧй менам кузь тошка, кузь тошка.
−
— А тӧрыт кутшӧм лун вӧлі?
+
— Вась, Вась, эн пӧръясь.
−
— Середа. Ме ветлі киноӧ.
+
— Ог. Пӧчӧй вӧлі квайт чуня, квайт чуня.
−
— Войдӧрлун кутшӧм лун вӧлі?
+
— Вась, Вась, эн пӧръясь.
−
— Войдӧрлун вӧлі воторник.
+
— Ог. Мамӧй менам зэв мича, зэв мича.
−
— Аски кутшӧм лун лоӧ?
+
— Вась, Вась, эн пӧръясь.
−
— Аски лоӧ пекнича. Ме муна школаӧ.
+
— Ог. Батьӧй менам вӧр лэдзысь, вӧр лэдзысь.
−
— Аскомысь кутшӧм лун лоӧ?
+
— Вась, Вась, эн пӧръясь.
−
— Аскомысь — субӧта. Ме ветла театрӧ.
+
— Ог. Чойӧй менам зэв востер, зэв востер.
−
— Сэні кутасны петкӧдлыны сёркни йылысь мойд.
+
— Вась, Вась, эн пӧръясь.
 +
— Ог. Мамӧ сетіс ӧрешки, ӧрешки.
 +
— Вась, Вась, мем юкышт, мем юкышт.
 +
— Абу нин, ставсӧ сёйи.
  
−
ВЕЖОН ЛУНЪЯС
+
155 удж. Лӧсьӧд соссяна сёрникузя оз кывйӧн.
  
−
Детинка мунӧ школаӧ.
+
Отсӧг: — Тӧлын гылалӧ кор.
−
Ур пырӧ горсйӧ.
+
— Тӧлын кор оз гылав.
−
Ош кавшасьӧ пу вылӧ.
 
−
Пон дзебсьӧ чомйӧ.
 
  
−
51 удж. Гиж кывъяссӧ колана ногӧн. Рочӧд.
+
1. Ур лэбалӧ енэжын.
 +
2. Шыр пукалӧ зептын.
 +
3. Кӧч куталӧ кӧинӧс.
 +
4. Луннас челядь узьӧны классын.
 +
5. Войнас нывка котралӧ ывлаын.
  
−
52 удж. Содты кольӧм кывсӧ.
+
УНА НОГ.
  
−
Отсӧг: Тайӧ миян керка. Мам пырӧ керкаӧ.
+
Миян Таня уна ног
 +
Кужӧ шуны «ог».
 +
А кор колӧ шуны «да»,
 +
Артмӧ сэтшӧм сьӧкыда.
  
−
1. Сиктын выль школа. Челядь мунӧны школаӧ. 2. Со сикт. Сиктӧ воисны карса артистъяс. 3. Со вӧр. Вотчысьяс мунӧны вӧрӧ. 4. Сыктывкар — Коми Республикалӧн юркар. Ми волім Сыктывкарӧ. 5. Со енэж. Ме видзӧда енэжӧ.
+
156 удж. Лӧсьӧд эскӧдана сёрникузя.
  
−
53 удж. Лӧсьӧд сёрникузяяс.
+
Отсӧг: — Мам оз радейт челядьӧс.
 +
— Мам радейтӧ челядьӧс.
  
−
Ме муна.
+
1. Велӧдчысь оз тӧд шыпасъяс. 2. Мӧс оз сет йӧв. 3. Тури арнас оз лэб лунвылӧ. 4. Асывнас оз ков мыссьыны. 5. Ыджыд мамыдлы оз ков отсасьны. 6. Гортса уджтӧ оз ков вӧчны.
−
Тэ мунан.
 
−
Сійӧ мунӧ.
 
−
Ми мунам.
 
−
Ті мунанныд.
 
−
Найӧ мунӧны.
 
  
−
54 удж. Содты колана кыв. Сёрнит ёртыдкӧд.
+
157 удж. Содты «ыджыдджык» либӧ «ичӧтджык» кыв.
  
−
— Выльлунӧ тэ кытчӧ ветлін?
+
Отсӧг: Кӧч ичӧтджык ручысь.
−
— А воторникӧ тэ кытчӧ мунан?
 
  
−
55 удж. Содты колана кыв.
+
1. Чань ыджыдджык каньысь. 2. Сюзь ыджыдджык сизьысь. 3. Порсьпи ичӧтджык куканьысь. 4. Кӧин ичӧтджык йӧраысь. 5. Кӧр ыджыдджык понйысь.
  
−
1. Васьӧ пуктӧ небӧгсӧ (кытчӧ?)
+
158 удж. Ворсыштам.
  
−
2. Лена пуктӧ тетрадьсӧ (кытчӧ?)
+
— Пуксьы, другӧ,
 +
Мекӧд ворс.
 +
Ворсанторйӧн:
 +
«Вермас, оз?»
 +
— Кӧкӧ-чойӧ вӧчӧ поз,
 +
Позйыс сылы колӧ? ...
 +
— Ичӧт пусӧ, зэв тай нэр на,
 +
Ошпи пӧрӧдны, дерт? ...
 +
— Коз пу вылын коляоз
 +
Кӧдзыд тӧлын быдмӧ? ...
  
−
3. Челядь мунӧны (кытчӧ?)
+
159 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
  
−
ДЗ шыа кывъяс:
+
Ме да Зина
−
 
+
Вотім оз.
−
— Мый тэ, Таня, гожӧмнас вӧчин?
+
Кыкнаннымлӧн
−
— Ветлі вӧрӧ ӧмидз вотны. Видз вылын ӧкті мича дзоридз.
+
Ӧткодь доз.
−
— А ӧні кӧдзыдӧсь нин войясыс. Дзодзӧгъяс лэбӧны лунвылӧ. Видзӧдлы ӧшиньӧд. Кыдз пу вижӧдӧма нин. Войнас енэжын дзирдалӧ уна кодзув.
+
Тыртіс Зина
−
 
+
Быдса тасьті.
−
А: — Кытчӧ тэ мунан?
+
Сэки видзӧдлі
−
Б: — Ме муна библиотекаӧ.
+
Ме ассьым.
−
 
+
Муртса киысь
−
МАШУК. Мамӧ, лыддьы меным мойд.
+
Эз усь доз:
−
МАМ. Ог эшты ме, шӧвктугӧй. Ыджыд мамтӧ кор мыйкӧ мойдны.
+
— Кӧні, кӧні
−
МАШУК. Ыджыд мамлӧн ӧчкиыс жугалӧма. Батьӧлӧн кадыс абу жӧ.
+
Менам оз?
−
ЫДЖЫД МАМ. Ӧньӧ, сёшайтӧй, лыддьы чойыдлы мойдсӧ.
+
Мыйла пыдӧсас
−
ӦНЬӦ. Машук, ме ӧд тэнад ыджыд вок. Велӧдча мӧд классын нин. Лыддя, дерт, мойдсӧ. Лок, кывзы.
+
Дзик сӧмын?
 +
Гашкӧ, дозлӧн
 +
Уси дӧмас?
 +
Гашкӧ, кӧнкӧ
 +
Ыджыд розь,
 +
Кыті киссис
 +
Менам оз?
 +
Сэки шуис
 +
Зина чойӧй:
 +
— Гежӧда кӧ
 +
Вомад коян,
 +
Ӧдйӧ тырас
 +
Тэнад доз.
 +
— Мыйла вомӧ.
 +
Чеччӧ оз?
  
−
ЧАЧАЯСЛӦН ДОКТОР.
+
160 удж. Артмӧд кывъяс. Инды найӧс серпасысь.
  
−
Диван вылын уна йӧз:
+
161 удж. Лыддьы «Ылаліс» кывбурсӧ.
−
Гоз-мӧд акань, ошпи, мӧс,
 
−
Сэн жӧ йӧй бӧб — визя гача.
 
−
Висьмӧдчӧма со став чача.
 
  
−
Кодлӧн музгыльтчӧма кок,
+
Ӧктӧ Коля коляоз,
−
Кодлӧн аппетитыс лёк,
+
Сирӧссьӧма киыс.
−
Межлысь чегӧмаӧсь сюрсӧ,
+
Ок тэ, Коля, вильышпоз,
−
Мӧслысь поткӧдӧмась юрсӧ.
+
Коляозйыд абу оз,
 +
Абу юмов сійӧ.
  
−
Ошлӧн пазалӧма ныр,
+
А: — Ті тӧданныд, кӧні быдмӧ турипув?
−
Каньлӧн кынӧм висьӧ пыр.
+
Б: — Огӧ тӧдӧй. Гашкӧ, ягын?
−
Виччысьӧны врачлысь локтӧм:
 
−
— Кор нин воас бара доктор?
 
  
−
Локтіс ӧкмыс часын стӧч
+
Мыръяс дорын, турун пӧвстын,
−
Чачаяслӧн мелі врач,
+
Ӧзйӧ би моз мича роз.
−
Висьысь войтыр дорӧ петіс,
+
Вомад босьтан, сэтшӧм чӧскыд,
−
Быдӧнлы лекарство сетіс.
+
Мый нӧ тайӧ, челядь? ...
  
−
Кынӧмӧн оз норась кань:
+
КОДЛЫ МЫЙ КОЛӦ?
−
Юӧ йӧв и сёйӧ нянь;
 
−
Муніс дзоньвидзаӧн гортас
 
−
Варгыль ош и сылӧн ёртыс.
 
  
−
Важсьыс ён нин межлӧн сюр,
+
Талун Анналӧн сёйигас уси пиньыс. «Кыдз нӧ пиньтӧгыс кута овны? Ставыс ӧд серавны мӧдасны. Да сэсся пиньтӧгыд и шушкыль кывъя лоа. Агния баб моз мӧда сёрнитны», — шогсьӧ нывка. Муртса оз бӧрд. Но мамыс пыр и бурӧдіс нылӧс:
−
Мӧслысь вурӧмаӧсь юр,
+
— Эн шогсьы, выль пинь петас.
−
Некод эз коль китӧм-коктӧм...
+
— Кысь петас. Агния бабыдлӧн тай оз пет!
−
— Аттьӧ тэныд, муса доктор.
+
— А тэнад петас. Шыбит пиньтӧ гӧбӧчӧ да шу:
  
−
56 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.
+
Вир туп, яй топ,
 +
Ошлы — нитш пинь,
 +
Каньлы — йӧв пинь,
 +
Шырлы — яй пинь,
 +
Меным — лы пинь.
  
−
— Кодлӧн тайӧ аканьыс?
+
— Мам, а мыйла тайӧс колӧ шунысӧ? — юалӧ Аннуш.
−
— Олялӧн.
+
— Мед выль пинь петас.
−
— А мыйла аканьлӧн платтьӧыс няйт?
+
— А мыйла нӧ тэ эськӧ Агния бабыдлы он висьтав тайӧс? Шуас кӧ, гашкӧ, сылӧн быдмас жӧ выль пиньыс.
−
— Талун субӧта. Олялӧн аканьыс пывсяс да вежас паськӧмсӧ. Аканьлӧн мамыс, Оля, песлалас платтьӧсӧ.
+
— Пӧрысь нин сійӧ, оз нин сылӧн быдмы.
−
— Ичӧтысянь кӧ радейтан удж, лоан бур уджалысьӧн.
+
— Мамӧ, а ошкыс мый сёйӧ?
 +
— Вотӧс сёйӧ, турун.
 +
— А шырыс мый сёйӧ?
 +
— Быдторсӧ: шыдӧс и, сукар. Мый сюрӧ пинь улас, сійӧс и гиджгӧ-йирӧ.
 +
"А кыдзи нӧ шырыс мӧдас сукарсӧ йирны яй пиньнас? — думайтӧ Анна. — Некыдз оз позь сетны шырыслы яй пиньсӧ, сылы ӧд сёйны жӧ колӧ».
 +
— Но мый, эн на шыбит пиньтӧ? — юалӧ мамыс.
 +
Аннуш матыстчис гӧбӧч ӧдзӧс дорӧ да чӧвтіс сэтчӧ пиньсӧ:
  
−
Леналӧн акань
+
Вир туп, яй топ,
 +
Ошлы — нитш пинь,
 +
Каньлы — йӧв пинь,
 +
 
 +
а сэсся ньӧжмӧдіс гӧлӧссӧ да содтіс:
  
−
кӧчлӧн морков
+
Шырлы — лы пинь,
 +
И меным — лы пинь.
  
−
каньлӧн шыр
+
162 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.
  
−
Мишалӧн серпас
+
— Субӧтаӧ Юралӧн нимлун.
 +
— Тӧда.
 +
— Колӧ гӧсьтъясӧс корны нимлун пасйыны.
 +
— Ме звӧнитлі нин ыджыд мамлы да Сандра тьӧткалы.
 +
— Опонь дядьыдлы эн жӧ вунӧд юӧртны.
 +
— Ог вунӧд. Аски висьтала сылы.
 +
— Но, шань.
  
−
58 удж. «Чачаяслӧн доктор» кывбур серти висьтав, кодлӧн кыті висьӧ. Содты колана шыпасъяс.
+
Ӧньӧ сетӧ вокыслы книга.
 +
Коді сетӧ вокыслы книга?
 +
Мый Ӧньӧ сетӧ вокыслы?
 +
Кодлы Ӧньӧ сетӧ книгасӧ?
  
−
1. Межлӧн чегӧма сюр. 2. Мӧслӧн потӧма юр. 3. Ошлӧн пазалӧма ныр. 4. Каньлӧн висьӧ кынӧм. 5. Аканьлӧн музгыльтчӧма кок.
+
164 удж. Серпас серти лӧсьӧд юалана сёрникузя.
  
−
59 удж. Висьтав, кодлӧн эм коді.
+
Вурдысь сетӧ кӧчлы морков.
  
−
Отсӧг: Мамлӧн эм ныв.
+
165 удж. Содты колана кыв.
  
−
1. Внучкалӧн эм пӧч. 2. Воклӧн эм чой. 3. Ыджыд батьлӧн эм внук. 4. Челядьлӧн эм бать-мам. 5. Батьлӧн эм пи.
+
Отсӧг: — Мам висьталӧ (кодлы?).
 +
— Мам висьталӧ нылыслы.
  
−
60 удж. Содты колана кывъяс.
+
1. Пи гижӧ (кодлы?) письмӧ.
 +
2. Пӧч висьталӧ (кодлы?) мойд.
 +
3. Ӧльӧш звӧнитӧ (кодлы?).
 +
4. Аннуш отсасьӧ (кодлы?).
  
−
Отсӧг: Челядьлӧн эм мам.
+
166 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
  
−
1. Чойлӧн эм вок. 2. Внуклӧн эм ыджыд бать. 3. Пӧчӧлӧн эм внучка. 4. Бать-мамлӧн эм челядь. 5. Внучкалӧн эм пӧч-пӧль.
+
— Кымын арӧс?
  
−
61 удж. Ворсыштӧй.
+
Ваньӧлы 7 арӧс.
  
−
Ичӧтик пышкайлӧн кынӧмыс висьӧ.
+
167 удж. Лыддьы шусьӧгъяссӧ. Корсь пӧвсӧ.
−
Кӧн вӧлін, кӧн ветлін, ичӧтик пышкай?
 
−
Ичӧтик пышкайлӧн мышкуыс висьӧ.
 
−
Кӧн вӧлін, кӧн ветлін, ичӧтик пышкай?
 
−
Ичӧтик пышкайлӧн пельыс висьӧ.
 
−
Кӧн вӧлін, кӧн ветлін, ичӧтик пышкай?
 
  
−
62 удж. Рочӧд шусьӧгъяссӧ.
+
Сьӧд понлы еджыд гӧн оз пет.
 +
Сюсьлы и ош йӧктӧ.
 +
Гулюлы варыш гыж оз пет.
 +
Ракалы дзуг пуктыны оз куж.
  
−
1. Лэбачлӧн ичӧт юрыс да ыджыд вежӧрыс.
+
168 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
−
2. Дышлӧн пыр кык мыш.
 
−
3. Сырчиклӧн вӧсни кокыс да йи чегъялӧ.
 
−
4. Мамлӧн чунь помыс небыд.
 
  
−
63 удж. Содты лӧсялана кыв.
+
Самӧвар со дзожгӧ пӧсь —
  
−
Отсӧг: Ошлӧн пасьыс шоныд.
+
Талун локтас уна гӧсьт:
 +
Воас Ира,
 +
Кодлӧн вески эм да-й гира;
 +
Воас Нюра,
 +
Коді акань платтьӧ вурӧ;
 +
Воас Вань,
 +
Кодлӧн нявгысь чача-кань;
 +
Воас Васьӧ,
 +
Коді вомнас гудӧкасьӧ;
 +
Воас Нина,
 +
Кодлӧн аслас пианино.
 +
— Пуксьӧй, гӧсьтъяс, юӧй чай!
 +
Талун Юрочкалы — квайт.
  
−
1. Каньлӧн гыжйыс лэчыд.
+
169 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
−
2. Йӧралӧн кокыс тэрыб.
 
−
3. Ручлӧн гӧныс шыльыд.
 
−
4. Урлӧн куыс дона.
 
  
−
ТШ шыа кывъяс:
+
1. Кодлы Юра мӧдӧдіс нимлун вылӧ корӧм?
  
−
— Менам ёртлӧн эм Катшыс пон.
+
2. Кодлы сійӧ звӧнитліс?
−
— Менам понйыд эм жӧ. Середаӧ ме ветлі тшем вӧрӧ тшак вотны. Буско тшӧтш. А катшаяс аддзисны Бускоӧс да заводитісны тшетшкыны.
 
−
— А кутшӧм нӧ тшак вотін?
 
−
— Уртшак. Понтшактӧ да гут кулан тшактӧ эг вот.
 
−
— Миян потшӧс бокын анькытш быдмӧ. Лок ветлам.
 
−
— Но ӧд сэні и петшӧр быдмӧ!
 
  
−
64 удж. Велӧд кывпесансӧ.
+
170 удж. Содты колана кывъяс.
  
−
Потшӧс пӧлӧн петшӧр ытшка,
+
171 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
−
Кутш да катша петшӧр пытшкын.
 
  
−
А: — Воторникӧ Сашалӧн чужан лун.
+
Чӧскыд вотӧсъяссӧ
−
Б: — Чужан лунӧн, Саша!
+
Зіля котрӧдлы тэ
 +
Батьыдлы да мамыдлы,
 +
Пӧльыдлы да пӧчыдлы,
 +
Ыджыд айыдлы,
 +
Ыджыд мамыдлы.
 +
Пувсӧ — кузолӧн,
 +
Тшаксӧ — пестерӧн,
 +
Озсӧ — тасьтіӧн,
 +
Льӧмсӧ — пож тырӧн,
 +
Сэтӧр — наберушкаӧн,
 +
Чӧдсӧ — колачуманӧн,
 +
Мырпом — ыджыд туисӧн,
 +
Ӧмидз — паськыд шердынӧн.
  
−
Дзоля-дзоля керка, керка тырыс олысь, ни ӧдзӧс, ни ӧшинь абу.
+
СОГЛАСНӦЙ ШЫЯС
  
−
БУР МАМ.
+
172 удж. Комиӧд. Вӧдитчы кывчукӧрӧн.
  
−
Менам мамӧй медся бур.
+
А: — Кутшӧм мича дзоридз!
−
Сыысь мусаыс оз сюр.
+
Б: — Ме козьнала сійӧс чойлы.
−
Менӧ пасьтӧдӧ и вердӧ,
 
−
Шонтӧ аслас сьӧлӧм бердын,
 
−
Ичӧт юрӧ кӧдзӧ сям...
 
−
Тіян эм-ӧ татшӧм мам?
 
  
−
менам мам (мамӧй)
+
Тӧдмав ребуссӧ да висьтав, кутшӧм козин воис сьӧлӧм вылас Юралы медъёна.
  
−
менам бать (батьӧй)
+
МУНІС, МУНІС...
  
−
менам пальто (пальтоӧй)
+
Анна пукаліс Агния баб ордын лабич вылын да видзӧдіс ӧшиньӧ. Анналы вӧлі гажтӧм, кӧть пӧчыс вӧлі орччӧн да печкис.
 +
— Агния баб, вай мыйкӧ мойд, — корис Аннуш.
 +
— Став мойдсӧ нин мойдлі, нинӧм нин эз коль.
 +
— Мойд, — нюжӧдіс Аннуш.
 +
— Ачыд вай кӧть ӧтиӧс мойд. Али он жӧ куж? — юаліс Агния баб.
 +
— Мыйла ог куж? Мойда.
 +
Чӧв олыштіс. Мичаджыка пуксис. Сэсся лӧсьӧдыштіс платтьӧсӧ, кисӧ пуктіс пидзӧс вылас да заводитіс.
 +
— Олісны-вылісны гозъя. Налӧн вӧлі Иван нима пи. Коркӧ Иван и шуӧ: «Ветла ме ылі муӧ-ваӧ, йӧзсӧ видзӧдла, ачымӧс петкӧдла». Косьтіс нянь, сӧвтіс мыш нопйӧ и мӧдӧдчис. Муніс да муніс, да муніс; муніс да муніс, да муніс. Ю воис. Вуджис. Муніс да муніс, да муніс; муніс да муніс, да муніс. Муніс да муніс, да муніс. Сэсся бӧр гортас воис.
 +
Аннуш ланьтіс. Агния баб видзӧдліс внучкаыс вылӧ да юаліс:
 +
— Пом нин воис?
 +
— Пом.
 +
— А мыйкӧ зэв дженьыд мойдыд да?
 +
— Да-а, — нюжӧдіс Аннуш. — А мый дыра сійӧ муніс...
  
−
Тайӧ мамӧй.
+
173 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.
−
Тайӧ менам мам.
 
−
Тайӧ вокӧй.
 
−
Тайӧ менам вок.
 
  
−
65 удж. Содты лӧсялана кыв.
+
— Тэ он тӧд, кӧні ме вӧлі каникул дырйи?
 +
— Ог. А кӧн эськӧ?
 +
— Ог висьтав.
 +
— Мыйла?
 +
— Выйла!
  
−
1. Менам эм кань.
+
175 удж. Лыддьы кывбурсӧ. Верман кӧ, вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
−
2. Менам чой уджалӧ воспитательӧн.
 
−
3. Менам вок велӧдчӧ университетын.
 
  
−
тэнад мам (мамыд)
+
Мыйла ручлы колӧ бӧж?
 +
Мыйла кольксӧ кӧк оз пӧж?
 +
Мыйла гожся шонді пым,
 +
Тӧлын мусӧ вевттьӧ лым?
 +
Мыйла паськӧм вежӧ пу?
 +
Мыйла горув кывтӧ ю?
 +
Мыйла мусмӧ шоныд зэр,
 +
Оз во сьӧлӧм вылӧ шер?
 +
Мыйла лунсӧ вежӧ вой?
 +
Мыйла лэбач корсьӧ койт?
 +
Мыйла, висьтав, дона пи,
 +
Оз позь вӧрӧ лэдзны би?
 +
Мыйла?
  
−
тэнад бать (батьыд)
+
Коми кывйын эмӧсь гоз артмӧдан гора да гортӧм согласнӧй шыяс.
  
−
тэнад пальто (пальтоыд)
+
176 удж. Лыддьы. Висьтав гоз артмӧдан гора да гортӧм согласнӧй шыяса кывъяс.
  
−
— Тэнад ичӧтик чойыд сёрнитӧ нин?
+
Коми кыв урок дырйи ми велӧдім согласнӧй шыяс. Медым гӧгӧрвоанаджык лои гора да гортӧм согласнӧйяс йылысь тема, урок помланьыс заводитім ворсны. Ёрта-ёртӧс юасим:
−
— А мыйла сылы сёрнитнысӧ? Сӧмын сійӧ муртса бӧрддзас, сылы и сідз ставсӧ сетӧны.
+
— Кыдзи шусьӧ лэбачлӧн оланін?
 +
— Поз.
 +
— Мый колӧ, медым пуктыны сёян?
 +
— Доз.
 +
— Мый полӧ ваысь?
 +
— Би.
 +
— Вежан кӧ первой шыпассӧ, лоӧ бать-мамлӧн радейтана ... .
 +
— Пи.
 +
Ми аддзим уна татшӧм кыв гоз: ӧтиыс заводитчӧ либӧ помасьӧ гора согласнӧйӧн, мӧдыс — гортӧмӧн.
 +
Ворсыштӧй и ті.
  
−
сылӧн мам (мамыс)
+
177 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
  
−
сылӧн бать (батьыс)
+
МЫЙЛА ШОНЫД ВАСЬЛЫ?
  
−
сылӧн пальто (пальтоыс)
+
Миян Вася шоныд пася —
  
−
Тайӧ Ӧньӧ да сылӧн чойыс.
+
Сійӧс Васьлы Мегӧ дасьтіс,
−
Тайӧ Таня да сылӧн вокыс.
+
Мед эз кынмы Васьлӧн юр,
 +
Пушыд шапка вурис Ур.
 +
Кисӧ шонтӧ вурун кепысь —
  
−
66 удж. Рочӧд.
+
Сійӧс Васьлы Баля сетіс.
 +
Коксӧ кӧдзыд мед эз кӧр,
 +
Гӧна пими ыстіс Кӧр.
  
−
1. Кӧні вокыд? 2. Пӧльӧй пӧрысь нин. 3. Сылӧн мамыс зэв том. 4. Менам эм выльтор. 5. Сылӧн эм ёрт. 6. Тэнад эм «Би кинь» журнал?
+
Сыктывкар — Коми мулӧн юркар. Тайӧ нимыс артмӧма кык кывйысь: «Сыктыв» да «кар». Сідзкӧ, Сыктывкар — сійӧ Сыктыв ю дорын сулалысь кар.
  
−
миян мам (мамным)
+
178 удж. Тӧдмав метаграммаяс. Инды тайӧ предметъяссӧ серпасысь.
  
−
миян бать (батьным)
+
МЫЙ ТАЙӦ?
  
−
67 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
+
1. Гора согласнӧйӧн быдмӧ пыр веж,
 +
Гортӧмӧн — ӧткымын нывлӧн кыдз вез.
 +
2. Гортӧм согласнӧйӧн вуджӧ ёль вомӧн,
 +
Гораӧн — шыр да руч сэні — ас чомйын.
 +
3. Гортӧм согласнӧйӧн — матысса морт,
 +
Гораӧн — мичмӧдӧ ю дор и сёрд.
 +
4. Гортӧмӧн рака и руч сійӧс сёйӧ,
 +
Гораӧн — зіля зэв йӧрысь лым койӧ.
 +
5. Гортӧмӧн — быттьӧ лымвывса пытш,
 +
Гораӧн — му лукйӧ, вӧчӧ бур удж.
 +
6. Гораӧн — ӧдзӧстӧ ӧшӧдантор,
 +
Гортӧмӧн — лымлӧн зэв дзоляник тор.
 +
7. Гораӧн — абу ме быдса кило,
 +
Гортӧмӧн вежан — ме битӧг ог ло.
  
−
Миян пӧчӧ ставсӧ вӧчӧ,
+
«Би кинь» журналысь.
−
Ок, майбырӧй, сё майбырӧй!
 
  
−
Быдмӧ Ваня ӧтка пиӧн,
+
179 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
−
Ӧтка пиӧн, кужтӧм киӧн.
 
  
−
Сылӧн радейтана пӧчӧ
+
Мыйла талун синва сорӧн
−
Гортын ставсӧ ачыс вӧчӧ.
+
бӧрдӧ ичӧт зон?
 +
— Менӧ, — шуӧ, — кильчӧ дорын
 +
пурис аслам пон.
 +
— Мыйла дӧзмӧдан тэ сійӧс
 +
помся кык лун чӧж?
 +
— Шыран муртса босьтлі киӧ,
 +
чинтыштны... кузь бӧж.
  
−
Ичӧт дырйи менам оз вӧлі артмы л шы, сы пыдди артмӧ вӧлі й шы. Ме кӧсъя шуны: йӧлыд шома, а артмӧ: йӧйыд шома. Гырысьджык челядь ме вылын сералӧны: йӧйыд, шуӧны, йӧй и эм — абу шома ни юмов.
+
Аннуш рытнас водігас шуӧ:
−
Кӧсъя шуны: менам лӧг петӧ, а артмӧ: менам йӧг петӧ. Бара ме вылын сералӧны — сьӧмдӧмаӧсь.
+
— Бабӧ, талун мойдсӧ лыддьы помсяньыс.
 +
— Мыйла нӧ?
 +
— Ӧдйӧджык тӧдмалам, мыйӧн помассьӧ.
  
−
68 удж. Думышт щ шыпаса кывъясӧн сёрникузяяс.
+
А: — Мыйла ош ар помын пырӧ гуӧ?
 +
Б: — Узьны тулысӧдзыс.
  
−
69 удж. Тӧдмав нӧдкывсӧ. Воча кывсӧ серпасав.
+
— Кутшӧмӧн овлӧ тӧвся поводдяыс?
 +
— Ывлаын кӧдзыд.
 +
— Пӧльтӧ вой тӧв.
 +
— Ӧшиньяс гыӧртісны.
 +
— Керка стенӧ лыйсьӧ пашляк.
 +
— Кок улын дзуртӧ лым.
 +
— Лунъяс дженьыдӧсь, а войяс кузьӧсь.
  
−
Няйт кӧмӧн кӧ гортад пыран,
+
180 удж. Висьтав серпасъяс серти, мый вӧчӧны челядь тӧлын?
−
Джоджыд муӧн регыд тырас.
 
−
Кинад мутӧ он на ӧкты,
 
−
Тайӧс бура вӧчас ... .
 
  
−
А: — Кӧні тэнад бать-мамыд?
+
181 удж. Лӧсьӧд ёртыдкӧд сёрни тӧвся лун коллялӧм йылысь.
  
−
Сытӧг эз чуж эськӧ олӧм.
+
182 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
−
Мелі нюмсьыс ставлы долыд.
 
−
Коді мусӧ, васӧ шонтӧ?
 
−
Тайӧ миян зарни ... .
 
  
−
АРСЯ ПОВОДДЯ.
+
Лымйӧ, лымйӧ, кытысь усян?
 +
Мыйла чирйӧн, абу тусьӧн?
 +
Лымйӧ, лымйӧ, кытысь воин?
 +
Кыдзи еджыднас тэ лоин?
  
−
МАМ. Чеччы, зарниӧй, асыв нин воис. Школаӧ мунан кад.
+
Мыйла сэтшӧм кокни ачыд?
−
ӦНЬӦ. Но, час чечча. А кутшӧм талун поводдяыс?
+
Сылан, веськалан кӧ пачӧ?
−
МАМ. Арся поводдя. Талун зэрӧ. Енэжыс кымӧра. Шондіыс абу. Ывлаын тӧла. Пасьтась шоныдджыка — дӧрӧмась, гачась, свитерась, шапкаась, курткаась да резина сапӧгась.
+
Веськалан кӧ ваӧ, йизян?
−
ӦНЬӦ. Мед кӧть зэрӧ
+
Мыйла усян визьӧн-визьӧн?
−
Сувтса зэрӧн,
 
−
Шоныд зэрыд бур.
 
−
Сэсся кыдз нӧ,
 
−
Мамӧ, быдма,
 
−
Оз кӧ кӧтась юр?
 
−
МАМ. Ачыд кывбурсӧ лӧсьӧдін?
 
−
ӦНЬӦ. Эг. Тайӧ кывбурсӧ гижис Серафим Попов. Ме лыдди «Би кинь» журналысь. Мамӧ, а тӧрыт вӧлі бур поводдя?
 
−
МАМ. Да ... . Тӧрыт вӧлі шондіа. Енэжыс лӧз. Кос вӧлі. Лӧнь да шоныд.
 
  
−
70 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.
+
183 удж. Лӧсьӧд сёрникузяяс серпас серти. Висьтав, кыдзи тэ пасьтасян тӧлын.
  
−
72 удж. Лыддьы сёрникузяяссӧ. Серпасъяс местаӧ висьтав колана кывъяс.
+
184 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
  
−
1. Менам гӧрд. А тэнад гӧрд
+
Коді камгӧ керка стенӧ?
−
2. Леналӧн кольквиж. Светалӧн кольквиж.
+
Коді садьмӧдӧ пыр менӧ?
−
3. Игорьлӧн турунвиж. Мишалӧн турунвиж.
 
  
−
Град выв пуктас
+
Тадзи кӧдзыд бара дурӧ,
 +
Тшӧктӧ лэдзны тырӧн-бурӧн.
  
−
73 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
+
Шӧйтӧ ывлатіыс кӧдзыд,
 +
Корсьӧ менсьым керка ӧдзӧс.
  
−
Ок и зэрӧ, зэрӧ.
+
ДЕКАБР — ӦШЫМ.
−
Шондіа, да зэрӧ.
 
−
Гажсӧ шонді вӧзйӧ,
 
−
Челядьлӧн син ӧзйӧ —
 
  
−
Чиктылӧны, котралӧны,
+
Декабр Комиын — лымъя да кӧдзыд тӧлысь, сы вӧсна шулӧмаӧсь важӧн сійӧс ӧшым кывйӧн. Тайӧ кывйыс кутӧма пашляк вежӧртас.
−
Нимкодьпырысь шуалӧны:
 
−
— Выль зэр улын быдмӧдчам,
 
−
Быдмӧдчам да ёнмӧдчам.
 
  
−
Кут тӧд вылад: зэр, шонді, челядь кывъяс шуигӧн -яс эн содты.
+
185 удж. Содты лӧсялана кыв.
  
−
74 удж. Содты колана кывъяс.
+
1. Детинкаяс ислалӧны даддьӧн.
 +
2. Турун кыскалӧны доддьӧн.
 +
3. Уръяс чӧсмасьӧны колльӧн.
 +
4. Челядь ывлаын ворсӧны дзолльӧн.
  
−
Кӧч котӧртӧ.
+
186 удж. Лыддьы шусьӧгсӧ. Рочӧд.
−
Кӧчьяс котӧртӧны.
 
  
−
Джыдж лэбӧ.
+
Додьтӧ дасьты гожӧмын, а телегатӧ — тӧлын.
−
Джыджъяс лэбӧны.
 
  
−
Кыдз пу сулалӧ.
+
187 удж. Гиж чолӧмалана юӧр бать-мамлы, чой-воклы, пӧч-пӧльлы, ёртыдлы да мукӧдлы.
−
Кыдз пуяс сулалӧны.
 
  
−
Ошпи пукалӧ.
+
Чолӧмала Выль воӧн!
−
Ошпиян пукалӧны.
+
Сиа кузь нэм да бур шуд!
  
−
75 удж. Лыддьы серпасъяс серти.
+
188 удж. Лыддьы да велӧд кывбуръяссӧ.
  
−
Отсӧг: — ӧти ош.
+
Тӧлын уна удж оз вӧч
 +
Дженьыд бӧжа тэрыб кӧч.
 +
Мый нӧ колӧ вӧчны
 +
Дзикӧдз кынмӧм кӧчлы?
  
−
76 удж. Висьтав сӧмын уна лыда кывъяссӧ.
+
Коз пу вылын — лым, лым,
 +
Коз пу улын — лым, лым, —
  
−
77 удж. Корсь пӧвсӧ.
+
Гӧгӧр лымйӧн тырӧма.
 +
Ошкыс гуӧ пырӧма,
 +
Тӧвбыд узьӧ, вой и лун, —
  
−
78 удж. Лыддьы коми шусьӧгъяс. Корсь роч пӧвсӧ.
+
Энӧ торкӧй ошлысь ун.
  
−
1. Ар бӧрын гожӧм оз пуксьывлы.
+
Луныс вывті дженьыд лоис —
−
2. Арыд тыра караб кодь.
 
−
3. Арнад катша и рака пӧт.
 
−
4. Арся луныд кӧч бӧж кузьта.
 
  
−
— Мыйла нӧ тэ, Маша, серпасалӧмыд нывкалысь синсӧ кымӧс вылас?
+
Чайтан, войлы пом оз во.
−
— Синмыс сылӧн чуймӧмысла сэтчӧ кайӧма.
+
Миян керкаӧ тшӧтш воис
−
— Семӧлӧн вӧлі куим кампет, ӧтиӧс сійӧ сетіс ёртыслы, — висьталӧ велӧдысь. — Кымын кампет аслыс колис?
+
Озыр шуд — гажа Выль во.
−
— Горш Семӧыд некодлы оз сет! — горӧдіс Ӧньӧ. — Менсьым на мырддяс.
+
Пашкыр коз пу вайим вӧрысь:
 +
Аддзан, лыснас абу гӧль.
 +
Регыд пырас тошка, пӧрысь,
 +
Ноп тыр козина Вой пӧль.
  
−
А: — Коді пукалӧ ув вылын?
+
Велӧд коз йылысь сьыланкыв.
−
Б: — Ме думысь, лэбач.
 
  
−
1. Менӧ тшӧкыда корӧны, виччысьӧны, а петкӧдча кӧ, ставныс дзебсьӧны.
+
Козйӧ, козйӧ, мый сулалан?
−
2. Зэра кадыд сылы бур,
+
Ме ӧд тэнӧ пӧрӧда,
−
Пыр и мыччас мусьыс юр.
 
−
Олӧ лун дай олӧ мӧд,
 
−
Быдмӧ вывлань, шог оз тӧд.
 
−
Гӧрд шляпаа, вывті тшап —
 
−
Зэв кыз кока косьтан ... .
 
  
−
ВАНЬӦ ДА САНЬӦ.
+
Ме ӧд тэнӧ пӧрӧда да,
 +
Пескӧ керала,
  
−
Кӧр видзысьяслӧн чум тыдалӧ ылӧдз. Чумкӧд орччӧн дадь вылын пукалӧны кык вок, Саньӧ да Ваньӧ.
+
Пескӧ керала да,
−
— Ноко, висьтав, тайӧ кутшӧм шыпас? — юаліс Ваньӧ орччӧн пукалысь вокыслысь.
+
Пачӧ ломта,
−
— Тайӧ? Тайӧ... Вунӧма!
 
−
— Тӧрыт на тӧдін да! Он тӧд?
 
−
— Часлы!..
 
−
— Ӧдйӧджык но!
 
−
— А-а-а! Тӧда, тӧда! Тайӧ «А-а-а!» шыпас.
 
−
— Но, а тайӧ шыпассӧ тӧдан?
 
−
— Тайӧс тӧда. Тайӧ «кӧлач» шыпас.
 
−
— Кӧлач?!
 
−
— Да. Кӧлач.
 
−
— Ноко. Мӧвпышт бурджыка. Кор батьыд уна чери кыйӧ, тэ сэки мый шуан, кор чуйман?
 
−
— Уна чери? О-о-о! «О» шыпас!
 
−
А мамыс вердӧ батьсӧ чомдорса бипур вылын пуӧм шыд-рокӧн, чайӧн юкталӧ. Найӧ орччӧн пукалӧны, кывзӧны челядьлысь сёрнисӧ да гусьӧн радлӧны-вашъялӧны.
 
  
−
79 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.
+
Кыз ӧгырӧ уськӧда да,
 +
Сё блин пӧжала,
  
−
81 удж. Думышт быд шыпасӧн кыв. Вӧдитчы кывчукӧрӧн.
+
Вӧсни ӧгырӧ уськӧда да,
 +
Сё печенча пӧжала.
  
−
82 удж. Отсав серпасалысьлы гижны анбур.
+
А: — Мыйӧн тэ ислалан тӧлын?
 +
Б: — Ме ислала лызьӧн.
  
−
Шыяс ми кылам да шуам. Шыпасъяс ми аддзам да гижам.
+
1. Еджыд эшкын став мусӧ эжис.
−
Опонь дядь юалӧ вит арӧса Колялысь:
+
2. Тӧлын и гожӧмын ӧти паськӧма.
  
−
— Тэ кужан серпасавны?
+
Воча кывсӧ корсь 181 лист бокысь.
−
— Кужа.
 
−
— А гижны?
 
−
— Кужа жӧ.
 
−
— А лыддьысьны?
 
−
— Ог. Шыпасъяссӧ ог на тӧд.
 
  
−
83 удж. Висьтав ӧ шыпассянь заводитчан кывъяс.
+
вежӧй петӧ
  
−
84 удж. Гиж анбур серти.
+
гаж бырис
  
−
1. Вежон лунъяс: четверг, субӧта, выльлун, середа, воторник, пекнича, вежалун.
+
горшӧй косьмӧ
−
2. Коми кар нимъяс: Сыктывкар, Ухта, Емва, Усинск, Печора, Воркута, Инта, Вуктыл, Микунь, Сосногорск.
 
−
3. Коми газет да журнал нимъяс: «Коми му», «Чушканзі», «Би кинь», «Йӧлӧга», «Войвыв кодзув».
 
−
4. Коми ю нимъяс: Эжва, Сыктыв, Печора, Изьва, Луза, Уса, Висер, Вашка.
 
  
−
85 удж. Лыддьы кывъяссӧ. Висьтав, мыйӧн найӧ торъялӧны.
+
кынӧмӧй сюмалӧ
  
−
86 удж. Лыддьы важ нӧдкывсӧ.
+
лӧгӧй петӧ
  
−
Кар дорын керасьӧны, а татчӧ чагъясыс чеччалӧны.
+
серам петкӧдлыны
  
−
А: — Кымын шыпас коми анбурын?
+
сьӧлӧм вылӧ воис
  
−
Думышт куим шыпаса кывъяс.
+
сьӧлӧмӧй бурмис
  
−
Арнас кӧч лэптіс выль керка. Колис тэчны пач. Ныв-пияныс отсасьӧны батьыслы: коді кирпич пыртлӧ, коді мыччалӧ сылы. Уджыс пуӧ.
+
чӧв овны
−
Выль керка дорті мунӧ меж. Кӧч аддзис межӧс да чукӧстіс:
 
−
— Лок, Мегар, пач тэчны отсав... Шуӧны, тэ пӧ мастер. А ме первойысь пачсӧ тэча да, гашкӧ, оз артмы.
 
−
— Да-а, ме-е мастер! Пачтӧ тэчны и жугӧдны верма. Тӧрыт ме-е-е ёна люкаси да талун юрӧй висьӧ. Коркӧ мӧдысь отсала.
 
−
Кӧч нинӧм эз шу, сӧмын зільджыка заводитіс уджавны. Регыд мысти пачыс вӧлі дась нин. Кӧч-мам пуис сэні ыджыд чугун тыр капуста шыд. Восьса ӧшиньӧд чӧскыд дукыс ылӧдз разаліс.
 
−
Меж кыліс чӧскыд дуктӧ да локтіс Кӧч керка дорӧ:
 
−
— Эй, Табъя кок! Помнитан, ме кӧсйи тэныд отсасьны?
 
−
— Помнита, — вочавидзис Кӧч.
 
−
— Ме-е-е со локті шыдтӧ сёйны отсавны... .
 
−
— Аттьӧ, Мегарин! Ми и тэтӧг шыднымӧс помалам.
 
−
Кӧчпиян серӧктісны да зіля кутісны панясьны.
 
  
−
87 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.
+
шогӧ усьны
  
−
Лэптіс, тэчны, отсасьӧны, мыччалӧ, аддзис, люкаси, висьӧ, зільджыка, регыд мысти, дась, сэні, ыджыд, восьса, ылӧдз, серӧктісны, панясьны.
+
яндысьтӧм син
  
−
— Челядь, ме уджала «Йӧлӧга» газетын. Ме — журналист. Кора вочавидзны менам юалӧмъяс вылӧ. Мый ті вӧчанныд школаын?
+
==ӦМИДЗ ТУСЬ. 2 КЛАСС. 2 ЮКӦН==
−
— Ми велӧдчам.
 
−
— Олег, а тэ отсасян мамыдлы?
 
−
— Да. Ме отсася.
 
−
— А мый тэ вӧчан?
 
−
— Ме мыськала дозмук.
 
−
— Петя, а тэ отсасян мамыдлы?
 
−
— Ог. Ме отсася батьлы.
 
−
— Шань! А кыдзи тэ отсасян?
 
−
— Ме отсала сылы газет лыддьыны да телевизор видзӧдны.
 
  
−
ме гижа
+
'''<Kodko @ Тӧвся мойд : велӧдан гижӧд // Моторина Л. А., Лодыгина З. А. Öмидз тусь: Роч программа серти 2 класса велӧдчысьяслы велӧдчан книга. 2 юкӧн. М.: Издательство ДИК, 1998. Лб. 3-30.>'''
  
−
ме лыддьыся
 
  
−
ми гижам
+
Условнӧй пасъяс:
  
−
ми лыддьысям
+
— сёрнит тадзи
  
−
тэ гижан
+
— велӧд сьыланкыв
  
−
тэ лыддьысян
+
ТӦВСЯ МОЙД.
  
−
ті гижанныд
+
Дзирдалӧны керка вевтъяс,
 +
Шебрас улын муяс.
 +
Вата кодь жӧ небыд лымйӧн
 +
Вӧччисны и пуяс.
  
−
ті лыддьысянныд
+
Еджыд бобув бӧрся бобув
 +
Паськӧм вылӧ пуксьӧ.
 +
Челядь радлӧны, мый помтӧг
 +
Лымйыс усьӧ-усьӧ.
  
−
сійӧ гижӧ
+
Бать козьналіс Митруклы кӧрпиӧс. Кӧрпи тіраліс кӧдзыдысла. Митрук малаліс сійӧс, но эз тӧд, кыдзи бурӧдны.
 +
— Тшыг сійӧ, — висьталіс батьыс. — Лым пиысь сюри, мамыс воштӧма турӧб дырйи.
 +
Митрук котӧрӧн пыраліс чумӧ, петкӧдіс тасьтіын шыд. Но кӧрпи эз и исыштлы сёянсӧ, кӧть кыдзи Митрук эз матыст сы дорӧ:
 +
— Сёйышт, чӧскыд тайӧ зэв. Ми ставӧн чумын шыд сёям.
 +
Митруклы зэв жаль вӧлі кӧрпиыс.
 +
— Оз сёй! — шыасис сійӧ батьыс дорӧ.
 +
— Оз на куж сійӧ сёйнысӧ. Велӧдам, — вочавидзис батьыс.
 +
Сійӧ восьтіс кӧрпилысь вомсӧ. А Митрук ичӧтикаӧн кисьтышталіс сэтчӧ шыд. Кӧрпи сёйыштіс. А лун-мӧд мысти сійӧ ачыс велаліс сёйны тасьтіысь.
 +
Сэсся регыд лым сыліс, турун петіс. Кӧрпилы сёяныс лоис уна. И кӧрпи ӧдйӧ быдмис-сӧвмис. Сійӧс нимтісны Авкоӧн. Тадзи кӧр видзысьяс шуӧны быд кӧрӧс, коді мамтӧг быдмӧ морт дінын.
 +
Митрук радейтӧ Авкоӧс. Петас асылын чумысь да чукӧстас:
 +
— Аво-ав! Лок, эн пов, лок!
 +
Кӧрпи уськӧдчӧ кӧзяин дорӧ. Но Митрук оз прӧста кор, пыр няньторйӧн чӧсмӧдлӧ. А медся любӧ Митруклы Авколӧн вильшасьӧм-люкасьӧмыс. Небыдик гӧна сюрнас сійӧ гильӧдчӧ.
  
−
сійӧ лыддьысьӧ
+
1 удж. Лыддьы гораа да бура шуав тӧдчӧдӧм шыяссӧ.
  
−
найӧ гижӧны
+
3 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. Корсь воча кывъяссӧ «Кӧрпи» текстысь.
  
−
найӧ лыддьысьӧны
+
1. Мыйла тіраліс кӧрпи?
 +
2. Мыйла пыраліс чумӧ Митрук?
 +
3. Мыйла тшӧктіс Митрук кӧрпилы сёйны?
 +
4. Мыйла эз сёй шыдсӧ кӧрпиыс?
 +
5. Мыйла кӧрпиӧс шуисны Авкоӧн?
  
−
89 удж. Содты колана кывъяс.
+
юалӧмъяс вылӧ вочавидзысь кывъяс.
  
−
Отсӧг: Ме пукала.
+
Ветлыны няньла
−
Тэ пукалан.
 
  
−
Ме котӧрта.
+
Ветлыны сакарла
−
Тэ котӧртан.
 
  
−
Тэ сулалан.
+
Ветлыны чойла
−
Ме сулала.
 
  
−
Ме чышка.
+
Ветлыны вокла
−
Тэ чышкан.
 
  
−
Тэ мунан.
+
4 удж. Содты лӧсялана кывъяс.
−
Ме муна.
 
  
−
Ме гижа.
+
Отсӧг: Челядь кайисны вӧрӧ тшакла, чӧдла, пувла.
−
Тэ гижан.
 
  
−
90 удж. Лӧсьӧд серпасъяс серти сёрникузяяс.
+
1. Юра ветліс магазинӧ
  
−
Кӧч котӧртӧ.
+
2. Таня пырис книга лавкаӧ
−
Кӧчьяс котӧртӧны.
 
  
−
91 удж. Содты лӧсялана кыв.
+
3. Нывкаяс мунісны видз вылӧ
  
−
Отсӧг: Ме ворса мачӧн.
+
Пӧльлы эз узьсьы. Сійӧ чеччис водз.
−
Тэ ворсан мачӧн.
+
Талун пӧль мӧдӧдчӧ вӧрӧ песла.
 +
Сійӧ доддясис нин.
 +
Ме ӧдйӧ пасьтаси да пӧльлы вӧзйыся:
 +
— Босьт менӧ тшӧтш вӧрад.
 +
— Песла али мый?
 +
— Кӧч няньла. Тэ тай век вайлан вӧрад ветлігад.
 +
— Кӧч няньла? Но, сідзкӧ, сӧв доддяс. А няньтӧ сёйны совтӧ босьтін?
 +
— Со. Босьті, — петкӧдлі истӧг кӧрӧб, кытчӧ пуктышті совтор.
 +
И ми вӧрзьӧдчим вӧрса козинла небыд лым кузя.
  
−
1. Ме муна школаӧ.
+
ЭН СОРЛАВ!
−
Тэ мунан школаӧ.
 
  
−
2. Ме гижа ручкаӧн.
+
Мыйла бӧрдӧ ичӧт Вань?
−
Тэ гижан ручкаӧн.
+
Нырсӧ парсыштӧма кань!
 +
Медым сыкӧд пыр оз дур!
 +
Но ӧд миян каньыс бур,
 +
кылан, мургӧ:
 +
му-р-р,
 +
му-р-р...
 +
Сы кодь мудер зверь оз сюр.
  
−
3. Ме пукала парта сайын.
+
5 удж. Восьты велӧдчан книгаысь 40-ӧд урок. Висьтав серпас серти, мыйла нывкаяс ветлӧны видз вылӧ.
−
Тэ пукалан парта сайын.
 
  
−
4. Ме сулала ӧшинь дорын.
+
6 удж. Тӧдмав, кутшӧм мойдысь тайӧ юкӧныс.
−
Тэ сулалан ӧшинь дорын.
 
  
−
92 удж. Серпасъяс серти лӧсьӧд сёрникузяяс.
+
Ветліс сэки каньыс
 +
Рыныш дорӧ шырла,
 +
Шыркӧд сэні лои
 +
Сёркни перйысь квайтӧн,
 +
Шыркӧд налӧн выныс
 +
Бура уна содіс.
  
−
Отсӧг: Колялӧн эм небӧг. Сійӧ лыддьысьӧ.
+
Кутчысьӧма пӧльыс,
 +
Кутчысьӧма пӧчыс,
 +
Кутчысьӧма нылыс,
 +
Кутчысьӧма понйыс,
 +
Кутчысьӧма каньыс,
 +
Кутчысьӧма шырыс,
 +
Кутчысисны квайтӧн —
 +
Нетшыштісны сёркни.
  
−
1. Сашалӧн эм пань. Сійӧ панясьӧ.
+
8 удж. Лыддьы кывбурсӧ. Кыдзи шусьӧны декабрь да ноябрь тӧлысьяс комиӧн? Мыйла?
  
−
2. Леналӧн эм акань. Сійӧ ворсӧ.
+
Коми парма
 +
Важӧн лымъя, важӧн тӧв.
 +
Ноябрь бӧрысь
  
−
3. Олялӧн эм щӧтка. Сійӧ весалӧ пинь.
+
Декабрь тӧлысь
 +
Локтӧ еджыд пасьӧн пыр,
 +
Вевттьӧ муяс,
 +
Дорӧ юяс,
 +
Зонпоснилы дасьтӧ кыр.
  
−
4. Ниналӧн эм карандаш. Сійӧ серпасасьӧ.
+
9 удж. Лыддьы шусьӧгъяссӧ. Корсь пӧвсӧ.
  
−
93 удж. Содты колана кыв.
+
Тӧв горшыд зэв кузь, турун-пескыд да нянь-солыд уна колӧ.
 +
Тӧв помыс кузь, ставыс сёйсяс.
 +
Гожӧм заптӧ, тӧв дзимлялӧ.
  
−
Шарик тявзӧ: ав, ав, ав!
+
Бӧрйы лӧсялана кыв.
−
Мурзик нявзӧ: няв, няв, няв!
 
−
Чибук гӧрдлӧ: го, го, го!
 
−
Чипан котсьӧ: ко, ко, ко!
 
−
Полюк Машка помся кашкӧ
 
−
Йӧрын кылӧ: рук, рук, рук.
 
−
Ставыс виччысьӧны, гашкӧ,
 
−
Кытчӧдз сёян ме ог юк.
 
  
−
94 удж. Содты колана шыпасъяс.
+
А: — Ветлы, пиук, лавкаӧ черила.
 +
Б: — Чериыд тӧвнад йи улын узьӧ.
  
−
1. Ме велӧдча мӧд классын. 2. Коля, тэ кӧні велӧдчан? Ме велӧдча сиктса школаын. 3. Кыдзи Саша велӧдчӧ? Сійӧ велӧдчӧ бура. 4. Кутшӧм школаын ті велӧдчанныд? Ми велӧдчам карса школаын. 5. Кутшӧм классын велӧдчӧны Лена да Таня? Найӧ велӧдчӧны мӧд классын.
+
Тӧдмав нӧдкывсӧ.
  
−
95 удж. Лыддьы сьыланкывсӧ. Висьтав, коді мый вӧчӧ.
+
Еджыдӧсь, небыдӧсь, му вылӧ лэбӧны, киад босьтан — сылӧны.
  
−
Джиги, джиги!
+
ОЗ НА ТӦД.
−
Меж пач вартӧ,
 
−
Кӧин му лэптӧ,
 
−
Кӧч лысьтысьӧ,
 
−
Шыр би видзӧ,
 
−
Рака ва катлӧ,
 
−
Кань тасьті-дозмук мыськалӧ.
 
  
−
96 удж. Лыддьы кывбурсӧ. Висьтав, мый вӧчӧ кӧчиль.
+
Му вылӧ пуксис кӧдзыд тӧв, кынтіс му и ва. Быдлаын лым толаяс. Руньгӧны-руньгӧны кытчӧкӧ, собӧны кӧръяс. Детинкаӧс гартӧмаӧсь юр вывтіыс да гезйӧн кӧрталӧмаӧсь мамыс дадь бӧжӧ. Тані Митруклы шоныд. Но детинкалӧн заводитӧ кынӧмыс сюмавны. Сійӧ корӧ нянь. Марина чойыс сетіс из кодь чорыд няньтор.
 +
— Небыд нянь вай! — корис Митрук.
 +
— Абу. Кӧдзыдыс сёйис! — вочавидзис Марина.
 +
— Сылӧн абу вомыс! Кӧдзыдыслӧн абу вомыс! Эн пӧръясь, Марина.
 +
— Но, кынмис няньыс.
 +
— Нянь оз кынмы, сійӧ абу ва. Кӧні небыд няньыс? Кытчӧ воштін?
 +
— Авкоыд став няньсӧ сёйӧма. Ачыд тӧдан, кутшӧма сійӧ радейтӧ няньтӧ сёйны, — лӧньӧдіс воксӧ Марина.
 +
Коркӧ аргышаяс сувтісны чумъясьны.
 +
— Ок тэ, яндысьтӧм син, — горӧдіс Митрук Авко вылӧ. — Мыйла сёйин став небыд няньсӧ?
 +
Но кӧрпи видзӧдіс Митрук вылӧ веськодя. Сійӧ исасис, корис нянь. Митрук кватитіс бедь да ырыштчис Авко вылӧ. Авко повзис, котӧртіс чум дорысь. Сійӧ скӧрмис жӧ Митрук вылӧ...
 +
Ӧні Митрук тӧдӧ: кӧдзыд дырйи и нянь кынмӧ, из моз чорзьӧ. Чумын, пач дорын сывдӧны кын няньсӧ. Сійӧ бара лоӧ небыд да чӧскыд.
  
−
Тутш-тотш, тутш-тотш —
+
10 удж. Лыддьы гораа да бура шуав тӧдчӧдӧм шыяссӧ.
  
−
Вӧрын кӧчиль заптӧ потш.
+
Руньгӧны, кытчӧкӧ, кӧртавлӧмаӧсь, сёйис, эн пӧръясь, яндысьтӧм син, заводитӧ кынӧмыс сюмавны, веськодя, уськӧдчис, из моз чорзьӧ.
−
Потшӧ ассьыс йӧрсӧ,
 
−
Керка водзсӧ-бӧрсӧ.
 
  
−
Картупельтӧ, луктӧ,
+
— Пукалам кильчӧ вылын куим нывъёрт да Опонь дед.
−
Сёркни йӧрас пуктӧ,
+
— Дедӧ, тэ том дырйиыд зэв ён вӧлін? — юалӧ Таня.
−
Лун-лун градсӧ бертӧ
+
— А мый, тэ чайтан, ме ӧні абу ён, вынтӧмджык али мый лои?
−
Морков улӧ, дерт ӧд.
+
— Дерт, пӧрысь нин да, беддьӧн ветлӧдлан.
 +
— Мый кӧть и пӧрысь, менам вынӧй век на томдырся кодь, — ньӧти нюмъявтӧг шуис дед.
 +
— Эн ылӧдчы, — оз ӧвсьы нывка.
 +
— Ньӧти ог. Вичко дорсьыс ыджыд изсӧ аддзылінныд?
 +
— Да-а...
 +
— Вот ме сійӧс том дырйи эг вермыв лэптыны и ӧні ог вермы лэптыны.
 +
Ми гылыда сералам.
  
−
Тутш-тотш, тутш-тотш —
+
ме эг гиж
  
−
Кӧчиль тувъялӧ нин потш,
+
тэ эн гиж
−
Сэсся уджач Кӧчыс
 
−
Мастеритӧ ӧдзӧс:
 
  
−
— Пырӧй, гӧсьтъяс, сэті,
+
сійӧ эз гиж
−
Морков ставлы сета!
 
  
−
Велӧд сьыланкыв.
+
ми эгӧ гижӧй
  
−
Уна блин ме пӧжала,
+
ті энӧ гижӧй
−
Гӧсьтъясӧс ме корала.
 
  
−
Припев.
+
найӧ эз гижны
−
Волӧй, гӧсьтъяс, миянӧ,
 
−
Дзожгана пӧсь блин дорӧ.
 
  
−
Ӧшинь улӧс чышкала,
+
12 удж. Содты кольӧм кывсӧ.
−
Гӧрд ковёрӧс вольсала.
 
  
−
Пызан вылӧ вая ырӧш.
+
Ме эг лок.
−
Юӧй ырӧш кӧть тыр кӧш.
+
Тэ эн лок.
  
−
Пызан вылын самӧвар.
+
Ме эг мун.
−
Гӧсьтъясыдлӧн сёрни-гар.
+
Тэ эн мун.
  
−
Миян праздник гажа тан,
+
Ме эг сулав.
−
Кытшӧн вайӧ йӧктыштам.
+
Тэ эн сулав.
  
−
А: — Ме быд лун чышка джодж. А тэ отсасян мамыдлы?
+
Ми эг висьталӧй.
−
Б: — Отсася.
+
Ті эн висьталӧй.
  
−
Гожӧмнас руд рӧма ветлӧ.
+
Тэ эн котӧрт.
−
Тӧлын еджыд гӧн век петлӧ.
+
Ме эг котӧрт.
−
Пельыс кузь, но дженьыд бӧж.
 
−
Полӧ быдторйысь нэм чӧж.
 
  
−
Воча кывсӧ корсь 94 лист бокысь.
+
Сійӧ эз лыддьы.
 +
Найӧ эз лыддьыны.
  
−
Кокӧ, кокӧ, котрав,
+
Ме эг ну.
−
Чӧдла, пувла — ягӧ,
+
Ми эг нуӧй.
−
Мырпомла — нюрӧ,
 
−
Сэтӧрла — лоскӧ,
 
−
Льӧмла — кустӧ,
 
−
Озла — тылаӧ.
 
  
−
УР ШОГ.
+
13 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
  
−
Асывнас Кӧч кыліс бӧрдӧм шы. Котӧртіс шы вылас. Коз лап вылын пукаліс Ур да, коньӧр, синвасӧ чышкаліс.
+
ОН КУЖ ОВНЫ.
−
— Мый нӧ бӧрдан? — юаліс Кӧч.
 
−
— Быть ӧд бӧрд, — шуис Ур. — Тӧв локтӧ, а ни ӧти коль со некӧн. Мунны ковмас гортысь.
 
−
— Кытчӧ мунны?
 
−
— Кытчӧкӧ. Кӧні артмис колльыс.
 
−
Кӧч сӧмын жугыля топӧдліс пельсӧ. Сійӧ эз тӧд, кыдзи отсавны Урлы.
 
−
— Тэ жӧ радейтан тшактӧ! Ульсӧ на йирлан. Яла яг вылӧ бара зэв уна гоб петіс, — висьталіс Кӧч.
 
−
— Да эськӧ да, — нурбыльтіс Ур. — А яла ягыд ылын. Кыдзи ме сэтысь ваяла?
 
−
— Ме отсала! — шуис Кӧч.
 
−
И ваяліс сійӧ яла ягысь гобсӧ. А Ур ӧшліс косьтыны, пысавліс коз пу увъясӧ.
 
−
Кор воис тӧв, Ур эз и усь шогӧ.
 
  
−
97 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.
+
Лоӧ пӧльӧысь век повны,
 +
Некыдз он куж сылы овны.
 +
Пызан саяд панясь чӧла.
 +
Пуртӧн джодж шӧрад эн вӧлась.
  
−
— Талун ми урок дырйи ворсам «Мыйысь?». Челядь, мыйысь артмӧ вый?
+
Сарай вылад эн лысьт кайны.
−
— Вый артмӧ йӧлысь.
+
Сюрӧм кӧрттор эн лысьт вайны.
−
— Мыйысь мамныд пуӧ роктӧ?
+
Гуран вомӧныд эн чеччышт,
−
— Шыдӧсысь.
+
Гусьӧн вадорад эн лэччы.
−
— А шыдтӧ?
 
−
— Яйысь.
 
−
— А мыйысь пӧжалӧны нянь?
 
−
— Пызьысь.
 
−
— А мый артмӧ ваысь, но васьыс полӧ?
 
  
−
Ур пырӧ горсйӧ.
+
Эн лысьт дойдны коктӧ-китӧ.
−
Пон пырӧ чомйӧ.
+
Сэк пӧ-й лоан муса пи тэ.
 +
А ме тадзитӧ ог вермы.
 +
Меным колӧ мыйкӧ керны.
  
−
Ур петӧ горсйысь.
+
14 удж. Лӧсьӧд сёрникузяяс серпасъяс серти.
−
Пон петӧ чомйысь.
 
  
−
99 удж. Содты колана шыпасъяс.
+
ТАДЗИ ЭН ВӦЧ!
  
−
Сергей пырӧ автобусӧ.
+
16 удж. Лыддьы кывбурсӧ. Кыдзи шусьӧ комиӧн январь тӧлысь? Мыйла?
−
Сергей петӧ автобусысь.
 
−
Нина мунӧ школаӧ.
 
−
Нина локтӧ школаысь.
 
  
−
100 удж. Лӧсьӧд сетӧм кывъяснас куим сёрникузя.
+
Тайӧ тӧлысьыс зэв кӧдзыд.
 +
Сэзьдӧ енэж. Гӧгӧр чӧв.
 +
Тэчас тола морӧсӧдзыс
 +
Миян сиктъяс гӧгӧр тӧв.
  
−
Отсӧг: Пуяс вылысь гылалӧ кор.
+
Мед кӧть помся ывла вылас
 +
Пашляк лыйсьӧ шкув да шков,
 +
Гӧра йылын челядь чукӧр
 +
Ныръяс кынтӧмысь оз пов.
  
−
101 удж. Висьтав, мыйысь вӧчӧма кӧлуйсӧ.
+
17 удж. Сетӧм кывъяс дінӧ содты соссяна кывъяс.
 +
 
 +
Отсӧг: муніс — эз мун.
 +
 
 +
18 удж. Висьтав, мыйӧн торъялӧны тайӧ сёрникузяясыс.
 +
 
 +
1. Лым эз усь. — Лым оз усь. 2. Лэбачьяс эз сьывны. — Лэбачьяс оз сьывны. 3. Понъяс эз увтны. — Понъяс оз увтны. 4. Кӧин эз омляв. — Кӧин оз омляв. 5. Шонді эз югдӧд ни эз шонты. — Шонді оз югдӧд ни оз шонты.
  
−
Чер вӧчӧма кӧртысь.
+
19 удж. Лыддьы кывбурсӧ. Висьтав абу кывлысь вежӧртассӧ.
−
Шкап вӧчӧма пуысь.
 
−
Кепысь кыӧма вурунысь.
 
  
−
102 удж. Висьтав, мыйысь ыджыд мам пуӧ чӧскыд варенньӧсӧ.
+
Коді видзӧ парма-вӧрсӧ?
 +
Парма-вӧрсӧ видзӧ Вӧрса.
 +
Сійӧ тіян кодь жӧ ичӧт,
 +
Тіян ыджда, зэв-зэв мича.
 +
Сійӧ абу дзӧрысь юра.
 +
Сійӧ абу сизим сюра. 'Сылӧн нырыс абу крукля.
 +
Сылӧн кокыс абу чукля.
 +
Сійӧ абу-абу скӧр.
 +
Эскӧй, челядь, — ог ӧд сӧр.
  
−
Отсӧг: Ыджыд мам пуӧ варенньӧ чӧдйысь, ӧмидзысь, озйысь.
+
Талун Женя висьмис да эз мун школаӧ. Рытнас батьыс юаліс сылысь:
 +
— Врачыд тэ дорӧ воліс?
 +
— Да.
 +
— Дӧрӧмтӧ пӧрччӧдліс?
 +
— Эз.
 +
— И укол эз вӧч?
 +
— Эз. Сӧмын киӧс босьтліс, сэсся видзӧдліс аслас часі вылас, мунӧ али оз, да бӧр лэдзис.
  
−
103 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
+
Бӧрйы лӧсялана кыв.
  
−
Пачӧ, пачӧ, гажъяв,
+
А: — Тэ тӧрыт ветлін эн лыжиӧн?
−
Уль пу доддя мунӧ,
+
Б: — Эг. Зэв кӧдзыд вӧлі.
−
Кос пу доддя локтӧ.
 
−
Низя-ура вӧрысь,
 
−
Чӧдъя, пувъя ягысь,
 
−
Ӧмидза кустысь,
 
−
Сэтӧра лоскысь.
 
  
−
Кӧч чеччалан шор дорысь,
+
Тӧдмав нӧдкывсӧ.
−
Вурд ислалан чой помысь,
 
−
Байдӧг баксан бадь дорысь,
 
−
Тури чуксан нюр дорысь!
 
  
−
А: — Кымын часын тэ локтін школаысь?
+
Быттьӧ абу — сэтшӧм сӧдз,
−
Б: — Куим час на эз вӧв.
+
Оз лэдз гортӧ геб ни лӧдз.
 +
Збыльысь, сійӧ кӧ эз вӧв,
 +
Керка пытшкын вӧлі тӧв.
  
−
1. Вӧлыс кӧртысь, а бӧжыс шӧртысь.
+
ПӦСЬ НЯНЬ.
  
−
2. Лудысь аддза тась и сэтысь,
+
Мишӧ тӧвнас быд лун вердіс пышкайясӧс.
−
Ветлӧдлӧны пась и кепысь.
+
Талун мамыс мӧдӧдіс сійӧс лавкаӧ няньла. Няньыс вӧлі небыд да пӧсь. А кутшӧм чӧскыд дукыс! Чепӧльтыштны эськӧ... Мишӧ дзебис няньсӧ пальто пӧла улас. Ывлаыс вӧлі кӧдзыд да руа. Лавкасянь гортӧдзыс Мишӧ муніс котӧрӧн. Медым нянь тупӧсьыс эз удит кӧдзавны.
 +
— Мамӧ! Со кутшӧм небыд да пӧсь няньыс! — Мишӧ нюмъялігтыр мыччис тупӧсьсӧ мамыслы. Мамыс шуис:
 +
— Небыд тай и эм, абу на и кӧдзавлӧма.
 +
— Вунды меным ӧти шӧрӧм, — корис Мишӧ. Сэсся курччис коркасӧ да котӧртіс ывлаӧ.
 +
— Кытчӧ татшӧм кӧдзыднас? — чуймис мамыс.
 +
— Пышкайясӧс вердны. Аски ӧд Выль во. Мед пӧт кынӧмӧн бордъя ёртъясӧй Выль восӧ пасъясны.
 +
Ывлаын Мишӧс пырысьтӧм-пыр кытшалісны пышкайяс. На пӧвстын вӧліны сылӧн важ тӧдсаясыс — Прошка да Гошка. Прошка вӧлі пемыдгӧрд, сӧмын юрыс рудов. А Гошка нинӧмӧн эз торъяв мукӧд пышкайясысь. Найӧ кыкӧн чирзісны мукӧд пышкайясысь гораджык, эз повны зонкаысь, а няньсӧ кокалісны медся горша да тэрыба.
  
−
3. Гортысь петавтӧг
+
20 удж. Лыддьы гораа да бура шуав тӧдчӧдӧм шыяссӧ.
−
Ылӧдз нулывлӧ.
 
−
«Бур вой» — меным тшӧтш
 
−
Быд рыт шулывлӧ.
 
  
−
ӦМИДЗ ЙЫЛЫСЬ СЬЫЛАНКЫВ.
+
Пӧсь, нянь, чепӧльтыштны, эськӧ, дзебис, лавкасянь, гортӧдзыс, кӧдзавны, нюмъялігтыр, курччис, бордъя ертъясӧй, кытшалісны, пышкайяс, эз торъяв, чирзісны гораджыка.
  
−
1. Садйӧ ӧмидзла петам,
+
22 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
−
ми петам, ми петам.
 
−
Чӧскыд ӧмидз ми ӧктам,
 
−
ми ӧктам, ми ӧктам.
 
−
Припев.
 
−
Шондіа сад йӧрын югыд да лӧсьыд,
 
−
Ӧмидзлӧн тусьясыс юмов да чӧскыд.
 
−
2. Ӧмидз, ӧмидз, эн дзебсясь,
 
−
эн дзебсясь, эн дзебсясь.
 
−
Тэнӧ алӧйӧс аддзам,
 
−
ми аддзам, ми аддзам.
 
−
Припев.
 
−
3. Зіля чуманӧ лӧдам,
 
−
ми лӧдам, ми лӧдам.
 
−
Чӧскыд ӧмидз ми ӧктам,
 
−
ми ӧктам, ми ӧктам.
 
−
Припев.
 
−
4. Чӧскыд пирӧгтӧ сёйны,
 
−
да сёйны, да сёйны.
 
−
Ёртъяс, миянӧ волӧй,
 
−
да волӧй, да волӧй.
 
−
Припев.
 
  
−
Ведраын мый?
+
Та-ра-ра, та-ра-ра,
 +
Ме мӧді баляла,
 +
Он кӧ кеж, таляла,
 +
Кежан кӧ, ог таляв!
  
−
Кӧні чери?
+
Талун луныс пекнича
 +
Ме пасьталі малича,
 +
Чеччалі да чеччалі,
 +
Кокӧ пырис клянича.
  
−
Конверт пытшкын мый?
+
Ме мӧді больничаӧ,
 +
Котӧрті да котӧрті —
 +
Больничаыс калича,
 +
Тотшкӧдчи да тотшкӧдчи.
  
−
Кӧні открытка?
+
Врачыс петіс палича,
 +
Палич помыс свинеча.
 +
Ойкӧдіс да ойкӧдіс —
 +
Со тэныд и больнича.
  
−
Ведраын чери.
+
Ц да ч шыпасъяс гижӧм.
  
−
Чериыс ведраын.
+
Татшӧм кывъясын гижсьӧ ч:
  
−
Конверт пытшкын открытка.
+
Татшӧм кывъясын гижсьӧ ц:
  
−
Открытка конверт пытшкын.
+
23 удж. Лӧсьӧд тайӧ кывъяснас некымын сёрникузя.
  
−
104 удж. Висьтав, мый овлӧ керка пытшкын.
+
24 удж. Содты лӧсялана шыпасъяс.
  
−
— Ыджыд мам, ми петам ывлаӧ. Миянлы гортын оз пукавсьы.
+
КУТ ТӦД ВЫЛАД!
−
— Петӧй. Но лымйын эн туплясьӧй.
 
  
−
105 удж. Лӧсьӧд куим сёрникузя.
+
25 удж. Артмӧд кывъяс.
  
−
Отсӧг: Миян Коля пытш кодь визув.
+
А: — Пышкайяс лэбисны лунвылӧ тӧвйыны?
 +
Б: — Эз. Найӧ кольччисны войвылӧ.
  
−
лым пиын
+
Юяс кын,
 +
Му вылын лым.
 +
Быдлаын тола,
 +
Кор тайӧ овлӧ?
  
−
му пытшкын
+
УР ШОГ.
  
−
лым пиӧ
+
Кор пуксис тӧв, Ур шогӧ эз усь. Ёна кӧдзыд дырйи сійӧ весиг кок туйсӧ эз вӧчлы лым вылӧ: муртса петыштлас позсьыс, перъяс кос тшак и бӧр дзебсяс. А Кӧчлы ковмывліс кӧдзыдысла котравны да кын пипу йирны. Вот и вежыс петіс Ур олӧм вылӧ.
 +
— Вайышт меным тшактӧ! — локтіс коз улӧ да кутіс дзайгыны сійӧ.
 +
— А кыдзи нӧ ме тӧвъя? — шай-паймуніс Ур.
 +
— Тэнад со на мыйта ӧшалӧ! Эн горшась!
 +
— Ог и горшась. Тӧлыс ӧд кузь на. Сэсся ме тшыгйӧн коля?
 +
— Ме ог тӧд. А тайӧ тшаксӧ ме на тэныд вотлі. Вайышт и ставыс!
 +
Тадзикӧн Кӧч бӧр пайкис Урлысь дзонь чукӧр кос тшак. А воддза вӧчӧм бурыс сылӧн лёкӧн бергӧдчис. Сӧмын ачыс таысь дзик ньӧти эз шогсьы.
 +
Недыр мысти Кӧч бара кежавліс коз пу дорӧ. Сэні кыліс Урлӧн нора бӧрдӧмыс: пуксьӧма коз лап вылӧ да йирӧ лыс тугъяссӧ.
 +
А Кӧчлы окота вӧлі сыкӧд варовитыштны: зэв ёна гажыс бырӧма. Но ас вӧчӧм мыжысла сійӧ эз и лысьт шыасьны.
  
−
му пытшкӧ
+
26 удж. Лыддьы гораа да бура шуав тӧдчӧдӧм шыяссӧ.
  
−
лым пиысь
+
Пуксис, эз усь, ёна, позсьыс, вайышт, дзайгыны, тшыгйӧн коля, тшаксӧ, воддза, бергӧдчис, недыр мысти, бӧрдӧмыс, йирӧ, мыжысла, эз лысьт, шыасьны.
  
−
му пытшкысь
+
— Челядь, талун ми кутам висьтавны ас йывсьыным.
 +
Коді кӧсйӧ заводитны?
 +
— Ме висьтала бать-мам йылысь. Мамӧй уджалӧ больничаын. Батьӧй — вӧр пилитан цехын. Найӧ зэв шаньӧсь.
 +
— А ме висьтала чой йылысь. Чойӧй ыджыдджык меысь. Сылы 12 (дас кык) арӧс. Сійӧ велӧдчӧ витӧд классын сӧмын «4» да «5» вылӧ.
 +
— Зэв бура висьталінныд.
 +
А кутшӧм праздник регыд воас?
 +
— Выль во.
 +
— А мый ті тӧданныд Выль во йылысь?
 +
— А коді тӧдӧ Вой пӧль йылысь?
 +
— Ме эг на кывлы сы йылысь.
 +
А ті мый тӧданныд сы йылысь?
  
−
106 удж. Лыддьы мойдсӧ.
+
Мыйла тадзи шуам?
  
−
ТШАКЪЯСЛӦН ЗЫК.
+
Коми мойдъясын паныдасьлӧ Войпель кыв. Войпель вайлӧма му вылӧ тӧв, лым, турӧб. Коми войтыр тадзи шулӧмаӧсь кӧдзыдсӧ. Но ёна важӧн Войпель пыдди шулӧмаӧсь Вой пӧль. Вой пӧль — сійӧ пӧрысь морт, коді вайлӧма кӧдзыдсӧ войвывсянь. Сідзкӧ, Дед Мороз, Мороз пӧль, Кӧдзыд пӧль нимъяс пыдди позьӧ шуны и Вой пӧль.
  
−
Зэра шоныд лунтӧ тшакыд радейтӧ. Му пытшкысь петісны еджыд гобъяс:
+
— Код йылысь тэ висьталан?
−
— Аттьӧ шоныд зэрыслы, отсаліс петны миянлы му пытшкысь.
+
— Ме висьтала кӧч йылысь.
−
Друг кодкӧ еджыд гоб пиысь горӧдіс:
 
−
— Видзӧдлӧй, кодкӧ мусӧ вӧрӧдӧ!
 
−
И небыд яла нитш пиысь петіс гӧрд гоб.
 
−
— А ті коді? — юаліс сійӧ.
 
−
— Ме — путник. А этайӧ — уртшак.
 
−
— А менӧ рыжик-пыжикӧн шуӧны.
 
−
Друг чилӧстіс виж гоб:
 
−
— Мыйла меным узьны онӧ лэдзӧй? Босьта да вӧтла татысь ставнытӧ!
 
−
— Зэв на ичӧт тэнад доныд, виж гоб, — шуис сылы еджыд гоб.
 
−
— Да менӧ быдӧн пуктас кӧрзинаас...
 
−
— Серамнымӧс эн петкӧдлы. Еджыд гобыд — медся мича да дона тшак!
 
−
— И ми, рыжикъяс, зэв мичаӧсь да чӧскыдӧсь. Сэки чилӧстіс гут кулан тшак: — Эм абу кодкӧ меысь мичаыс тані?!
 
−
Друг став тшакыс ланьтіс: налань матыстчисны кык детинка...
 
−
— Шурик, меным гӧрд гоб сюри.
 
−
— А ме куим еджыд гоб аддзи.
 
−
...Челядь вотісны уна тшак: еджыд, гӧрд да виж гоб, рыжик, путник, уртшак, масленик, ягсер. На пиысь кутшӧмсюрӧӧс косьтісны, кутшӧмсюрӧӧс солалісны. Сӧмын гут кулан тшак колисны вӧрӧ.
 
  
−
107 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.
+
— Мый йылысь тэ лыддян?
 +
— Ме лыддя Коми му йылысь.
  
−
Му пытшкысь, еджыд гоб, яла нитш пиысь, онӧ лэдзӧй.
+
— Мый йылысь ми сёрнитам?
  
−
109 удж. Содты лӧсялана кыв.
+
— Код йылысь ми тӧдмалім?
  
−
1. Тшак петіс му пытшкысь.
+
28 удж. Содты кольӧм кыв.
−
2. Гӧрд гоб петіс нитш пиысь.
 
−
3. Ош олӧ вӧрын.
 
−
4. Пон пырӧ чомйӧ.
 
  
−
110 удж. Лыддьы кывпесансӧ.
+
Отсӧг: Валя висьталіс тӧвйысь лэбачьяс йылысь.
  
−
«Китш, китш», — тшапа
+
1. Юра кывліс радио пыр Сибирса комияс йылысь.
−
Катша китшкӧ,
+
2. Вова висьталіс Сыктывкар йылысь.
−
Нитшкысь нетшкӧ
+
3. Ӧньӧ висьталіс сизь йылысь кывбур.
−
Тшӧгӧм тшак.
+
4. Таня мӧвпаліс Выль вося козин йылысь.
−
Тшаклӧн тшыкӧма нин пытшкыс,
 
−
Тшыкӧм тшакыд век на тшап.
 
  
−
111 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
 
  
−
1. Коді дзебсясьӧ сапӧг пытшкын?
+
'''<Kodko @ «А ме тадзитӧ ог вермы, меным колӧ мыйкӧ керны» : велӧдан гижӧд // Моторина Л. А., Лодыгина З. А. Öмидз тусь: Роч программа серти 2 класса велӧдчысьяслы велӧдчан книга. 2 юкӧн. М.: Издательство ДИК, 1998. Лб. 31-50.>'''
−
2. Коді петӧ шкап пытшкысь?
 
−
3. Мый пуктӧ Таня портфеляс?
 
−
4. Мый босьтӧ Юра холодильникысь?
 
  
−
Сёрни артмӧ сёрникузяясысь. Сёрникузя артмӧ кывъясысь. Сёрни панӧны, кор колӧ мыйкӧ висьтавны либӧ юавны.
 
  
−
А: — Кытысь петіс тшак?
+
«А МЕ ТАДЗИТӦ ОГ ВЕРМЫ, МЕНЫМ КОЛӦ МЫЙКӦ КЕРНЫ»
−
Б: — Му пытшкысь.
 
  
−
1. Ичӧтик-ичӧтик зонка му пытшкысь шляпа аддзис.
+
УСЬКӦДЛЫСЬ ЛЫЗЬ.
  
−
2. Вирич пытшкын быдмӧ-олӧ,
+
Батьыс Анналӧн шофёр. Сійӧ ветліс карӧ да вайис нылыслы выль лызь. Лызьыс кокньыдик, лӧз краскаӧн мавтӧма, нырас мича лым чир серпасалӧма. Босьтіс Аннуш лызьсӧ да петіс ывлаӧ.
−
Кӧдзыдысь зэв ёна полӧ.
+
Кӧдзыдыс пыр и тшапкис нывкаӧс нырӧдыс. Луныс шондіа. Сынӧдыс югыд да сэзь. Лымйыс дзирдалӧ да дзуртӧ кок улад.
−
Быдмас — солав, дозйӧ тэч,
+
Лызясис Аннуш да кайис джуджыд чой йылӧ. Сылы окота вӧлі, мед ставӧн аддзылісны сылысь выль лызьсӧ, но сэні некод эз вӧв. Сійӧ сувтіс чой йылас. Сьӧлӧмыс радысла тіпкӧ. Сэсся йӧткыштчис бедьяснас, исковтіс да и шнёпкысис-усис. Ёна эськӧ доймис, но кутчысис, эз бӧрддзы. Мӧдысь исковтіс — бара усис. Коймӧдысь, нёльӧдысь... И век ӧтарӧ усис.
−
Тайӧ лоӧ ... .
+
Синваыс доршасьӧ Аннушлӧн. Кутшӧм мича лызьыс, да уськӧдлысь вӧлӧма. «Мед батьӧ ачыс ислалӧ уськӧдлысь лызьнас. А ме ассьым важ ичӧтик лызьӧс босьта», — ас кежсьыс броткис нывка.
 +
— О-о-о! Тэ тай дзик нин лым сюръя кодь! — кыліс кодлӧнкӧ сералӧм.
 +
Аннуш букыша видзӧдліс да аддзис орчча керкаын олысь зонкаӧс, Шурӧс. Зэв еджыд юрси вӧснаыс челядь нимтісны сійӧс Нӧк юрӧн.
 +
— А лызьыс, лызьыс! Кысь нӧ тэныд татшӧмыс? — завидьпырысь юаліс зонка.
 +
— Батьӧ карысь вайис. Да лёк лызь сюрӧма. Зэв ёна уськӧдлӧ.
 +
— А вай ме исковтла, — корис лызьсӧ Шурик.
 +
Исковтіс джуджыд чой йывсянь да эз и усь.
 +
— Эк тэ, уськӧдлысь лызь пӧ! Ачыд он на куж иславнытӧ, со и усьласян, — сераліс Шур.
 +
Аннуш весиг эз лӧгась татшӧм кывъяссьыс. Сылы лои зэв нимкодь, мый батьыс бур лызь вайӧма. А иславныс ӧд велалас.
  
−
Урок дырйи велӧдысь шуис:
+
ЭН СОРЛАВ!
−
— Челядь, вайӧ серпасалӧй, коді мый кӧсйӧ да кужӧ. Серпасалӧй сійӧс, мый ті радейтанныд...
 
−
Петя серпасаліс танк (батьыс танкистӧн вӧлӧма), Вова — ошкӧс (пӧльыс моз жӧ, буракӧ, кыйсьысьӧн кӧсйӧ лоны), Вера — уна пӧлӧс дзоридз. Коля серпасаліс катер. Катя радейтӧ гортса пемӧсӧс. Сійӧ серпасаліс сера куканьӧс.
 
−
Сӧмын Ваня видзӧдӧ ӧшиньӧ.
 
−
— Ваня, мыйла нӧ нинӧм он серпасав?
 
−
Ваня босьтіс гӧрд карандаш да тшӧтш кутіс рисуйтчыны.
 
−
Урок помын видзӧдлісны, кодлӧн мый артмис. Петяӧс да Вераӧс велӧдысь ошкис:
 
−
— Зэв мича серпасныд!
 
−
Воваӧс да Коляӧс малыштіс юрӧдыс:
 
−
— Оз ков тэрмасьны.
 
−
Велӧдысь матыстчис Ваня дорӧ, видзӧдліс сы альбомӧ, сэсся Ваня вылӧ. Ваня гӧрдӧдіс пель йылӧдзыс, юрсӧ копыртіс. Велӧдысь босьтіс альбомсӧ да петкӧдліс челядьлы. Сэні гырыся да мичаа вӧлі гижӧма: «МАМ».
 
−
— Зэв бур, Ваня... Молодеч, — шуис велӧдысь.
 
  
−
112 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.
+
29 удж. Лыддьы гораа да бура шуав тӧдчӧдӧм шыяссӧ.
  
−
Пель йылӧдзыс.
+
Уськӧдлысь, ветліс, вайис, лызьыс, тшапкис, шондіа, дзирдалӧ, дзуртӧ, джуджыд, чой йылӧ, йӧткыштчис, бедьяснас, нельӧдысь, лым сюръя кодь, эськӧ, ассьым, орчча, весиг.
  
−
Ме радейта.
+
31 удж. Висьтав лыдпасъяссӧ комиӧн.
−
Ме аддза.
 
−
Ме лыддя.
 
  
−
Мый лыддьӧ Коля?
+
32 удж. Висьтав, коді кутшӧм классын велӧдчӧ.
  
−
Коля лыддьӧ
+
Ме велӧдча мӧд классын.
 +
Петя велӧдчӧ коймӧд классын.
  
−
«Йӧлӧга» газет
+
33 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
−
«Би кинь» журнал
 
  
−
Кодӧс кывзӧ Сеня?
+
Ворсісны кыкӧн —
 +
Нывка да зонка,
 +
Ӧтиыс — Коля,
 +
Мӧдыс — Алёнка.
 +
Ворсісны-дурисны
 +
Ичӧтик йӧз.
 +
Вӧлі сэк шондіа,
 +
Енэжыс — лӧз.
  
−
Сеня кывзӧ.
+
Мыйла тадзи шуам?
 +
Январь — комиӧн лоӧ тӧв шӧр. Тайӧ тӧлысьыс войвылын медкӧдзыд. Январь — мӧд тӧвся тӧлысь.
 +
А февраль?
  
−
114 удж. Содты лӧсялана кывъяс.
+
34 удж. Лыддьы шусьӧгсӧ да велӧд.
  
−
1. Ме серпасала (кодӧс?).
+
Удж бӧрын шойччӧг — мӧд уджлы отсӧг.
−
2. Тэ радейтан (кодӧс?).
 
−
3. Надя аддзӧ (кодӧс?).
 
−
4. Мам вердӧ (кодӧс?).
 
  
−
115 удж. Висьтав, кодӧс тэ аддзан серпассьыс.
+
35 удж. Содты лӧсялана кывъяс.
  
−
Отсӧг: Серпассьыс ме аддза урӧс.
+
Петісны ывлаӧ иславны дзоляник челядь: Сашук да Машук, Натук да Гриша, витӧдыс Васюк, квайтӧдыс Петя.
  
−
116 удж. Содты колана кыв.
+
36 удж. Лӧсьӧд сёрникузяяссӧ стӧча.
  
−
1. Велӧдысь лыддьӧ (мый?) ... .
+
1. Лым весалӧны зырйӧн.
−
2. Нывка кывзӧ ... .
+
2. Тӧлын лэбачьясӧс вердӧны шыдӧсӧн.
−
3. Ыджыд мам кыӧ ... .
+
3. Велӧдчысьяс гижӧны ручкаӧн.
−
4. Внучка серпасалӧ ... .
+
4. Челядь ислалӧны лыжиӧн.
−
5. Мам вурӧ ... .
+
5. Детинкаяс ворсӧны хоккейӧн.
−
6. Таня вотӧ ... .
 
−
7. Женя чукӧртӧ ... .
 
−
8. Вӧрын быдмӧ ... .
 
  
−
— Чолӧм! Кодӧс нӧ тэ виччысян тані?
+
Ичӧтик Машалӧн талун вӧлі медводдза велӧдчан лун. Урокъяс бӧрын сійӧ воис гортас да ошйысьӧ пӧчыслы:
−
— Чойӧс. Сійӧ Ыбӧ кайис бабсӧ видлыны. А тэ кодӧскӧ виччысян жӧ?
+
— Миян велӧдысьыс зэв бур.
−
— Да. Батьӧс виччыся. Сійӧ пырис вокзалӧ билетла. Ми Кулӧмдінӧ мӧдім.
+
— А мыйӧкӧ велӧдіс нин?
−
— Видзӧд! Тіян автобусыд со вӧрзьӧ нин.
+
— Эз. Аски бара на школаӧ корис.
−
— Батьӧ, ӧдйӧджык лок! Кытчӧ нӧ вошлін?!
 
  
−
117 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
+
37 удж. Лыддьы дзоля чой-вокыдлы лелькуйтчан-кывсӧ.
  
−
УДЖАЧ ЗИНА.
+
Катша рок пуис, пуис, пуис.
 +
Ӧтик видліс,
 +
Мӧд солаліс,
 +
Коймӧд гудраліс,
 +
Нёльӧд паньыштіс,
 +
Витӧдыслы эз тырмы,
 +
Зэрмис да кобулӧ тюр пышйис.
  
−
Миян Зина босьтіс рос,
+
38 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
−
Чышкис джодж да зыртіс пос,
 
−
Мыськис тасьті, мыськис пань,
 
−
Сэсся муніс ньӧбны нянь.
 
−
Мунӧ Зина, ичӧт ныв.
 
−
Сылы радлӧ ывла выв.
 
−
— Видзӧд, видзӧд! — гӧгӧр кыліс. —
 
  
−
Быдмӧма нин тайӧ нылыс.
+
1. Код йылысь тэ радейтан лыддьыны мойдъяс?
−
Киас сумка кутӧ Зина.
+
2. Код йылысь висьтавсьӧ «Ур шог» мойдын?
−
Зина мунӧ магазинӧ.
+
3. Мый йылысь тэ тӧдмалін талунъя коми кыв урок вылын?
−
Магазиныс матын,
 
−
Вузасьысьыс татӧн.
 
−
— Мый тэд колӧ?
 
−
— Сакар-чай.
 
−
— Пӧжалуйста, пӧлучай.
 
−
Ньӧб тшӧтш нӧк да рысь.
 
−
— Деньгаыс нӧ кысь?
 
−
— Сідзкӧ, талун пом,
 
−
Магазин тім-том.
 
  
−
Вочавидз юалӧмъяс вылӧ:
+
39 удж. Сетӧм кывъясӧн лӧсьӧд сёрникузяяс. Сет висьтыслы ним.
  
−
1. Мый вӧчис гортас Зина?
+
Лунъяс, пуксисны, кӧдзыд. Юяс, кынмисны, да, шоръяс. Лым, сэсся, уси. Муяс, вевттис, лым, видзьяс, да. Котӧртісны, кыр йылӧ, челядь, иславны.
−
2. Мый сійӧ ньӧбис магазинысь?
 
  
−
118 удж. Корсь пӧвсӧ.
+
А: — Кутшӧм классын тэ велӧдчан?
  
−
Ме пасьтала дӧрӧм
+
Кык сулалӧ, кык куйлӧ, витӧд ветлӧдлӧ, квайтӧд новлӧдлӧ, сизимӧд сьылӧ.
  
−
Ичӧт Витя чышкӧ джодж
+
ВЫЛЬ ЛЫЖИ.
  
−
Пӧчӧ пуӧ чӧскыд шыд
+
И школаын, и гортын Генялӧн век ӧти дум: лыжи колӧ. Дышӧдіс нин дадьнад иславны, абу ӧд дзоля кага. Ыджыдджык вокыслы неважӧн выль лыжи ньӧбисны — ёсь ныра, югыдлӧз рӧма. Мича! Шурик вокыс лыжиасис да котӧртіс кыр йылӧ:
 +
— Эй, менам выль лыжи!
 +
Зонпосни кытшалісны Шурикӧс. Ставӧн лыжиаӧсь, ставӧн радлӧны. А Геня вылӧ эз и видзӧдлыны, тэ пӧ лыжитӧм, кыдз тэкӧд ворсан.
 +
Забеднӧ Генялы, бать-мамыслысь быд лун лыжи дзайгӧ. Но мый вӧчан, лавкаас кӧ абу.
 +
Ӧтчыд папыс вайис кыдз пу, паччӧрас лэптіс сійӧс.
 +
— Мый вылӧ тайӧ, папа? — юаліс Геня.
 +
— Косьтам да видзӧдлам, мый артмас, — нюмдіс батьыс.
 +
Ӧти асылӧ Геня кайис паччӧрӧ да чуймис:
 +
— О-о-о, лыжи!
 +
Да, тайӧ вӧлі лыжи. Батьыс вӧчӧма. Сӧмын мавттӧм, лым кодь еджыд, но ёна жӧ мича.
 +
Регыд лыжиыс лои дась: ёсь ныра, сук турунвиж краскаа, тасмаысь вӧчӧм кӧвъя.
 +
Геня котӧрӧн кайис кыр йылӧ да Шурик мозыс жӧ горӧдіс:
 +
— Эй, менам выль лыжи!
 +
И тӧвзис чой горув.
  
−
Пӧльӧ лыддьӧ мойд
+
40 удж. Лыддьы гораа да бура шуав тӧдчӧдӧм шыяссӧ.
  
−
Бать вӧчӧ джадж
+
— Регыд тӧвся каникул воас. Толя, мый тэ кутан вӧчны каникул дырйи?
 +
— Ме кута иславны даддьӧн, лыжиӧн, конькиӧн.
 +
— А ті, нывкаяс?
 +
— Ме ветла Ухта карӧ соревнование вылӧ.
 +
— А ме велӧда комиӧн тӧв йылысь кывбур да висьтала каникул бӧрын ёртъяслы.
  
−
119 удж. Содты кольӧм кывсӧ.
+
42 удж. Висьтав, мый тэ кутан вӧчны каникул дырйи.
  
−
Катша-катша, китш-котш.
+
Ме гижа.
−
Тури помечӧ корӧ,
+
Тэ гижан.
−
Вурдысь (мый?) пӧрӧдӧ,
+
Сійӧ гижас.
−
Кӧин (мый?) кыскалӧ,
+
Ми гижам.
−
Ош (мый?) лэптӧ,
+
Ті гижанныд.
−
Сизь (мый?) писькӧдӧ,
+
Найӧ гижасны.
−
Руч (мый?) кыӧ,
 
−
Ур (мый?) видзӧ,
 
−
Кӧч (мый?) пӧжалӧ.
 
  
−
120 удж. Ворсыштам.
+
43 удж. Лӧсьӧд сёрникузяяс.
  
−
Ошкӧ бабӧ, ошкӧ бабӧ,
+
Отсӧг: Рытнас ме видзӧда (мый?) «Кодзувкоткар» передача.
−
Чӧдтӧ вотам, пувтӧ ӧктам,
 
−
Бур вотӧссӧ босьтам,
 
−
Лёк вотӧссӧ чӧвтам.
 
  
−
121 удж. Лыддьы гӧлӧстӧ вежлалӧмӧн.
+
1. Рытнас ме отсася (кодлы?) ... .
 +
2. Аски ме ветла (кытчӧ?) ... .
 +
3. Субӧтаӧ ме муна (кытчӧ?) ... .
  
−
1. Сёрнитам комиӧн. Сёрнитам комиӧн? Сёрнитам комиӧн!
+
44 удж. Лыддьы кывбурсӧ. Корсь «Тӧв» темалы лӧсялана кывъяс да гиж.
−
2. Саша ворсӧ аканьӧн. Саша ворсӧ аканьӧн? Саша ворсӧ аканьӧн!
 
−
3. Мам ньӧбис Машалы гач. Мам ньӧбис Машалы гач? Мам ньӧбис Машалы гач!
 
  
−
А: — Тӧрыт ме вӧрысь аддзылі кӧчӧс.
+
ГУСЬӦН ЛОКТӦ КӦДЗЫД ТӦВ.
−
Б: — Збыльысь?!
 
  
−
Тӧдмав ребуссӧ да висьтав, мый вотіс гожӧмнас Таня.
+
Ывла вылын лым нин усьӧ —
 +
Гожӧм быттьӧ эз и вӧв.
 +
Войвыв саридз дорсянь гусьӧн
 +
Бара локтӧ кӧдзыд тӧв.
  
−
МЕДБУР ОЛӦМ — ЧУЖАН МУЫН.
+
Но ме исласьны нин кужа,
−
Финн мойд.
+
Вильыд лызьӧй важӧн дась.
 +
А мед кӧдзыдыс эз дзужав,
 +
Мамӧ вурис ыж ку пась.
  
−
Арнас тури лӧсьӧдчис лэбны лунвылӧ. Сійӧ корис дозмӧрӧс:
+
45 удж. Артмӧд лӧсялана сёрникузяяс.
−
— Вай лэбам тшӧтш. Ми, ыджыд лэбачьяс, лэбам водзын. Мукӧд лэбачыс — миян бӧрын.
 
−
— Меным дзик ӧткодь: сэні кӧть тані. Сёянӧй менам ньыв лыс.
 
−
И дозмӧр кӧсйысис лэбны лунвылӧ. Лэбисны тури да дозмӧр юяс, муяс весьтӧд.
 
−
Аддзӧны — водзын паськыд саридз. Лыска вӧр некӧн оз тыдав. Гӧгӧр ва да лӧз енэж. Лэбачьяс пуксисны саридз дорӧ шойччыны. Дозмӧр шуӧ:
 
−
— Лыс ем сёя, лым пиын узьла, но кольчча аслам чужан муӧ. Ог лэб саридз сайӧ.
 
−
— А меным колӧ лэбны. Лэбачьяслы туй петкӧдлыны шоныд муясӧ. А то найӧ кулаласны тані, кӧдзыд му вылын.
 
−
Тури лэбис водзӧ. Босьтіс мыш вылас джыджъясӧс да мукӧд посни лэбачӧс, ӧд найӧ вӧлі мудзӧмаӧсь да эз вермыны лэбны водзӧ.
 
−
А дозмӧр бергӧдчис войвылӧ, лыска вӧрӧ.
 
  
−
122 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.
+
Отсӧг: Вежалунӧ Ӧльӧш ветлас театрӧ. — А ме ветла музейӧ.
  
−
— Кытчӧ нӧ тэ котӧртан?
+
1. Гожӧмнас Ӧньӧ мунас Москваӧ.
−
— Детсадйӧ ичӧтджык чойла.
+
2. Каникул дырйи Олег ветлас походӧ.
−
— Менам эм жӧ ичӧтджык вок. Но сійӧ пузчужӧм кага на. Ыджыдджык чойӧй сійӧс видзӧ. Ме гортӧ тэрмася, сылы отсасьны колӧ.
+
3. Рытнас Таня ветлас библиотекаӧ.
−
— Быд пӧтка аслас позйӧ лэбӧ.
+
4. Аски Ваньӧ пыралас пӧль-пӧч ордас.
  
−
медся ён
+
46 удж. Лыддьы кывбурсӧ. Висьтав, мый пасьталӧма Вася?
  
−
124 удж. Артмӧд выль кывъяс.
+
Ветлӧ миян Вася
 +
Кок улӧдзыс пася,
 +
Гын сапӧгас
 +
Ачыс пӧдас,
 +
Шарпӧ дзебсьӧ ныр,
 +
Кепысь быттьӧ зыр.
 +
Синсӧ тупкӧ шапка,
 +
Кокыс ӧдва тапкӧ.
 +
Иславны кӧ мунас,
 +
Лым толаӧ сунас,
 +
Пасяс йӧрмӧ,
 +
Нем оз вермы
 +
Вӧчны миян Вась, —
 +
Сорасьӧ кузь пась.
  
−
Лӧсьӧд вит сёрникузя.
+
47 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ ог кывйӧн.
  
−
Велӧд паныд вежӧртаса кывъяс.
+
Отсӧг: Рытнас тэ кутан лыддьысьны? — Ог, ме кута видзӧдны телевизор.
  
−
125 удж. Артмӧд паныд вежӧртаса кывъяс.
+
1. Аски тэ кутан иславны даддьӧн?
 +
2. Вежалунӧ тэ ветлан библиотекаӧ?
 +
3. Каникул дырйи тэ волан школаӧ?
  
−
126 удж. Висьтав, кыдзи лэбӧны.
+
48 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
  
−
Отсӧг: лёддзӧн, ныра кельӧбӧн.
+
Ӧшинь улын круткодь чой.
 +
— Петам, исковтам сэт, чой!
 +
Оз и ков тай тэрыб вӧв,
 +
Тӧвзям — полӧмным эз вӧв.
 +
— Пӧрам лымйӧ!
 +
— Чеччам бӧр —
 +
Дадьлӧн крепыд льӧм пу бӧр.
  
−
Став лэбачсьыс медӧдйӧ лэбӧны дзодзӧгъяс. Часӧн найӧ лэбӧны 88 километр.
+
49 удж. Отсав Танялы гижны тӧв йылысь висьт.
  
−
127 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
+
ТӦВ ПУКСЬӦМ.
  
−
АДДЗЫСЬЛЫТӦДЗ, ЛЭБАЧЬЯС.
+
Ар помасяс да пуксяс тӧв. Усяс лым. Еджыд эшкын тупкас мусӧ. Кӧдзыдыс кынтас юяс. Турӧб пукталас потшӧс пӧлӧн лым толаяс. Зонпосни шоныда пасьтасясны. Найӧ босьтасны лыжияс да мунасны кыр йылӧ иславны. Лоӧ зэв гажа, кор воас тӧв!
  
−
Тэрмасьӧны лэбачьяс,
+
А: — Тӧвнас кӧч едждӧдас?
−
Мыйӧн воас ар.
 
−
— Кытчӧ найӧ лэбӧны?
 
−
— Во чӧж кӧні жар.
 
−
— Лэбӧй лючки-бура,
 
−
Дзодзӧг, юсь да тури!
 
  
−
Корсь торъя кывъяс. Кутшӧм кыв оз лӧсяв?
+
Гожӧмбыд оз ковмыв сійӧ.
 +
Тӧвнас тӧвзян сы ни садь.
 +
Овлӧ — нуас тола пиӧ,
 +
Тайӧ ислӧдлысьыс дадь.
  
−
128 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
+
Миша локтіс исласянінысь да кайис паччӧрӧ. Сэні сійӧ шоналіс да вугыртіс. Но кодкӧ друг кыскыштіс пельпомӧдыс. Миша восьтіс синсӧ. Тетрадя да ручкаа пукаліс сы дінын Зина чойыс.
−
 
+
— Миша, — шуис сійӧ. — Отсышт этайӧ задачасӧ вӧчны.
−
Тури-туриӧй, кузь кок,
+
— Лыддьы условиесӧ, — дышпырысь вочавидзис Миша.
−
Му кытшовтін гӧгӧрбок.
+
Зина лыддис. Задачаыс вӧлі со кутшӧм: «Парник вылын куйліс дас рама. Первой босьтісны витӧс, сэсся кыкӧс. Кымын рама коли парник вылас?»
−
Мудзис кокыд, мудзис борд.
+
— Тайӧс он куж? — серам сорӧн юаліс Миша.
−
Пуксьыв татчӧ, муса ёрт!
+
— Ог, — муртса кывмӧн шуыштіс Зина.
 +
— Тайӧ жӧ зэв кокни, — Миша лыбӧдчис гырддза вылас. — Вот, шуам, мамыд вайис пызан вылӧ дас шаньга. Тэ сёйин витӧс, а ме кыкӧс. Уна-ӧ коли?
 +
— Ме вит шаньгатӧ эг на сёйлы! Эн пӧръясь! — дӧзмис Зина.
 +
— Быттьӧкӧ сёйин, — шуис Миша.
 +
— Быттьӧкӧ, — нерыштіс Зина. — Ачыд век ставсӧ сёян-а, меным он и сетлы. Сюсь тай!
 +
— Кор сёйлі?! — соссис Миша.
 +
— Тӧрыт на, — эз сетчы Зина. — Став рыськасӧ аслыд босьтін. Мамным юрсиӧдыд таысь ещӧ някыртіс. Паччӧрӧ сэсся кайин.
 +
— Кынма вӧлі да, дерт, — дорйысис Миша.
 +
— Кынман тай! Никӧстін да, — эз лэдзчысь Зина.
 +
— А тадзтӧ кӧ, мун татысь! — скӧрмис Миша. — Ачыд вӧч.
 +
— Вӧча на ӧд, ог али мый?! — шуис Зина да лэччис паччӧрысь.
 +
Недыр мысти Миша кыпӧдчыліс да видзӧдліс паччӧрсянь. Зина шуаліс вомгорулас да зіля артасис чуньяснас.
 +
 
 +
50 удж. Лыддьы гораа да бура шуав тӧдчӧдӧм шыяссӧ.
  
−
Висьтав меным тэ, бур ань,
+
ДЖЫН кыв йылысь.
−
Кытӧн олӧм медся шань?
 
−
Лэбигмозыс тури шуӧ:
 
−
«Медбур олӧм — аслам муын!»
 
  
−
129 удж. Лыддьы кывбурсӧ да вочавидз юалӧм вылӧ.
+
ЯБЛӦК ДЖЫН
  
−
Гыбад нюрӧд собалім,
+
СЁРКНИ ДЖЫН
−
Ӧктім турипув.
 
−
Гортын тшӧктам мамӧлы:
 
−
«Шома кисель пу».
 
  
−
Нюрысь петім радлігтыр,
+
АПЕЛЬСИН ДЖЫН
−
Енэж — мича, лӧз.
 
−
Мыйла тадзи вотӧссӧ
 
−
Шулӧмаӧсь йӧз?
 
  
−
130 удж. Велӧд шусьӧгсӧ.
+
52 удж. Содты джын кыв да вуджӧд роч кыв вылӧ.
  
−
Коз пу йылысь туриӧс висьталӧ.
+
Отсӧг: картупель — картупель джын
  
−
131 удж. Содты колана кыв.
+
Артмӧдӧм кывъяснас лӧсьӧд сёрникузяяс.
  
−
Отсӧг: Пон — кыйсьысьлӧн медбур ёрт.
+
53 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
  
−
1. Июль — медшоныд кад. 2. Ош — медыджыд вӧрса пемӧс. 3. Декабрын медпемыд вой. 4. Январ — медкӧдзыд тӧлысь. 5. Печора — Коми Республикаын медкузь ю.
+
Зарни кӧвдум джын кодь тӧлысь
 +
кывтӧ пемдӧм енэж шӧрӧд.
 +
— Вӧвлі быдса, лои джын?
 +
Мамыс Ваньчоысь оз мын,
 +
шуӧ сылы:
 +
— Муса Вань,
 +
кӧвдум джынсӧ сёйис кань...
 +
Аддзан, нювсьӧ лабич помад:
 +
кӧвдум джынйыд сылӧн вомас!
  
−
132 удж. Лӧсьӧд сетӧм кывъясысь нёль сёрникузя.
+
54 удж. Висьтав, мый оз лӧсяв.
  
−
1. Лэбачьяс лӧсьӧдчӧны лэбны лунвылӧ
+
Ошйыси пӧчлы талун ме тадз:
−
2. Мӧдӧдчӧны дзодзӧгъяс да турияс
+
Мися, мен ньӧбисны зэв чорыд гач,
 +
Аскисянь, мися, ме гачала джинсы.
 +
Юаліс пӧчӧ сэк:
 +
— Мыйла нӧ джынсӧ?
 +
Абу ӧд кок пӧла, господьӧй видз!
 +
Сэки ме пӧчӧлы висьталі сідз:
 +
— Кык кока гач, мися, зэлыда тӧран,
 +
Пасйӧда кучиктор вурӧма бӧрас.
 +
Ышловзис пӧчӧ сэк:
 +
— Майбыр тай,
 +
Некутшӧм пуӧ нин сэсся эн кай.
  
−
3. Чикышъяс, сырчикъяс лэбисны нин
+
55 удж. Лӧсьӧд сёрнитӧм «Лавкаын». Пырт сёрниад джын кыв.
−
4. Байдӧгъяс, сьӧлаяс, таръяс кольччисны тӧвйыны
 
  
−
133 удж. Лӧсьӧд кывбурсӧ стӧча.
+
— Видза оланныд!
 +
— Чолӧм, Валя.
 +
— Ме кӧсъя ньӧбны кило джын кампет.
  
−
Турипувйыс — оз босьт син.
+
56 удж. Артышт: уна-ӧ лоас.
−
Тапикасис тури,
 
−
Сійӧ таво Ыджыд нюрын
 
−
Тэчис, тэчис витамин.
 
  
−
А: — Миян классын медбур велӧдчысьыс — Ваньӧ Сизев.
+
Яблӧк джын дорӧ колӧ содтыны мӧд яблӧк джын. Уна-ӧ лоӧ?
−
Б: — А миянын — Васьӧ Пыстин.
 
  
−
Нырыс кузь дай кокыс кузь,
+
57 удж. Лыддьы шусьӧгсӧ да велӧд.
−
Сувтас вутш бердӧ и узьӧ.
 
−
Веськодь сылы — ва кӧ нюрыс,
 
−
Коми ногӧн сійӧ — ... .
 
  
−
Воча кывсӧ корсь 124 лист бокысь.
+
Ӧти пи — абу пи, кык пи — джын пи, куим пи — пи.
  
−
КАТША РӦМПӦШТАН.
+
А: — Кымын арӧс тэныд?
 +
Б: — Кӧкъямыс арӧс да джын.
  
−
Катша вӧрын оліс, а сёйнысӧ сиктӧ волывліс. И быдторсӧ ваяліс сэтысь: то кизь, то чашка тор, то кампет кыш.
+
Во джынсӧ ветлӧны машинаӧн да подӧн,
−
Ӧтчыд Кӧч аддзис Катшаӧс мыр вылысь.
+
Мӧд джынсӧ пыжӧн да теплоходӧн.
−
— Кытчӧ, кытчӧ? — юаліс Катша.
+
Кутшӧм туй тайӧ? Висьталас коді?
−
— Сідзи.
 
−
— А менам со мый эм!
 
−
— Мый нӧ тайӧ тэнад? — юаліс Кӧч.
 
−
— Рӧмпӧштан! Ачыд асьтӧ аддзан!
 
−
— Ноко?
 
−
— Со, колӧкӧ! — вешйыштіс Катша.
 
−
— Вай вежсям! — корис Кӧч.
 
−
— Мый вылӧ? Мый тэнад эм? — чиктыліс Катша.
 
−
— Менам? Ме тэныд оз вота!
 
−
— Но, видзӧдлам.
 
−
Кӧч вотіс оз да вайис Катшалы.
 
−
Катша кокаліс ставсӧ да шуис:
 
−
— Мун, эг и пӧтлы!
 
−
— Либӧ шыранькытш вота? — няргыштіс Кӧч.
 
−
— Вот! — чиктыліс Катша.
 
−
Кӧч нетшкис шыранькытш да вайис Катшалы. Катша кокаліс ставсӧ да шуис:
 
−
— Мун! Веж на тэнад шыранькытшыд!
 
−
— А ставсӧ кокалін да? — чуймис Кӧч.
 
−
— Мед! А сьӧлӧмӧй эз и бурмы.
 
−
— Кутшӧм сюсь! Мырддя кӧ эськӧ рӧмпӧштантӧ!
 
−
— Кыськӧ тай! — дзерӧдіс Катша да лэбзис рӧмпӧштаннас коз пу йылӧ.
 
  
−
134 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.
 
  
−
— Мый тэ вӧчин тӧрыт рытнас?
+
'''<Kodko @ Тулыс локтӧ : велӧдан гижӧд // Моторина Л. А., Лодыгина З. А. Öмидз тусь: Роч программа серти 2 класса велӧдчысьяслы велӧдчан книга. 2 юкӧн. М.: Издательство ДИК, 1998. Лб. 51-121.>'''
−
— Телевизор видзӧді.
 
−
— А ме лыдди «Би кинь» журнал.
 
−
— Ме гуляйті да вӧчи гортса удж.
 
−
— Юра, а тэ видзӧдін «Ӧшкамӧшка» телепередача?
 
−
— Эг видзӧд. Эг эшты. Пӧч-пӧльлы отсаси.
 
−
— Коктӧ кӧ кӧтӧдан, и чуньтӧ нюлыштан.
 
  
−
ме висьталі
 
  
−
ме пасьтаси
+
ТУЛЫС ЛОКТӦ.
  
−
ми висьталім
+
58 удж. Помав сёрникузяяссӧ.
  
−
ми пасьтасим
+
Арся тӧлысьяс
  
−
тэ висьталін
+
Тӧвся тӧлысьяс
  
−
тэ пасьтасин
+
Тувсов тӧлысьяс
  
−
ті висьталінныд
+
Гожся тӧлысьяс
  
−
ті пасьтасинныд
+
— Кутшӧм поводдя тулысын?
 +
— Шонді шонтӧ ёнджыка.
 +
— Пӧльтӧ лун тӧв.
 +
— Заводитӧ сывны лым.
 +
— Регыд воасны сьӧд ракаяс.
 +
— Лунъяс лоины кузьӧсь.
  
−
сійӧ висьталіс
+
Вочавидз юалӧм вылӧ.
  
−
сійӧ пасьтасис
+
— Кутшӧм тӧв пӧльтӧ талун?
  
−
найӧ висьталісны
+
Отсӧг вылӧ кывъяс. Корсь пӧвсӧ.
  
−
найӧ пасьтасисны
+
рытыв тӧв
  
−
136 удж. Содты лӧсялана кывъяс.
+
лун тӧв
  
−
Отсӧг: Ме муні.
+
асыв тӧв
−
Тэ мунін.
 
  
−
Ме мысси.
+
вой тӧв
−
Тэ мыссин.
 
  
−
Тэ восьтін.
+
61 удж. Лӧсьӧд кывъяс колана ногӧн.
−
Ме восьті.
 
  
−
Тэ гижин.
+
Отсӧг вылӧ кывъяс: гожся, арся, тӧвся, тувсов.
−
Ме гижи.
 
  
−
Ме сеті.
+
Лыддьы нӧдкывсӧ ёртыдлы. Тӧдмав, кор тайӧ овлӧ.
−
Тэ сетін.
 
  
−
Ме петі.
+
Кӧдзыд лун-вой быри,
−
Тэ петін.
+
Сылі еджыд лым,
 +
Юыс ваӧн тыри,
 +
Гымалӧ нин гым.
 +
Надзӧникӧн киссьӧ
 +
Муяс вылӧ зэр.
 +
Сулалӧ да мыссьӧ
 +
Зэрнас пемыд вӧр.
  
−
Тэ пуксин.
+
МАМЛӦН ПРАЗДНИК
−
Ме пукси.
 
  
−
137 удж. Лӧсьӧд серпасъяс серти «Шойччан лунӧ» висьт.
+
63 удж. Мичаа лыддьы кывбурсӧ.
  
−
Заводит тадзи: Шойччан лунӧ Сандра садьмис, вӧчис зарядка... .
+
Мамыд — сійӧ шонді,
 +
Пӧсь сьӧлӧмнас шонтӧ.
 +
Мамыд — югыд кодзув,
 +
Туйсӧ индӧ водзӧ.
 +
Мамлысь мелі кывсӧ,
 +
Ныв-пи, шаня кывзӧй.
  
−
138 удж. Юась ёртыдлысь.
+
Вуджӧд кывбурсӧ роч кыв вылӧ.
  
−
1. Мый тэ вӧчин шойччан лунӧ?
+
64 удж. Висьтав, кутшӧм тэнад мамыд.
−
2. Мый тэ вӧчин тӧрыт?
 
−
3. Мый тэ вӧчин гожӧмнас?
 
  
−
Велӧд паныд вежӧртаса кывъяс.
+
Менам мамӧй
  
−
140 удж. Лыддьы да висьтав мойд нимсӧ. Помав.
+
Отсӧг вылӧ кывъяс: мича, мелі, муса.
  
−
Пӧльӧлӧн да пӧчӧлӧн
+
65 удж. Содты колана шыпасъяс да гиж шусьӧгсӧ.
−
Сера чипан вӧлі,
 
−
Зарни кольк вайис,
 
−
Пызан помас пуктіс.
 
−
Шыр сэті котӧртіс,
 
−
Бӧжнас тай ӧвтыштіс,
 
−
Нырнас тай тувкнитіс.
 
−
Колькйыд усис дай жугаліс.
 
  
−
Корсь мойдысь мый вӧчис? юалӧм вылӧ кывъяс.
+
Шонді водзын шоныд, а мам дінын лӧсьыд.
  
−
141 удж. Содты колана кывъяс.
+
— Кыдзи шуӧны тэнсьыд мамтӧ?
 +
— Кымын арӧс тэнад мамыдлы?
 +
— Кӧні уджалӧ тэнад мамыд?
 +
— Кыдзи тэ отсасян мамыдлы?
  
−
Ме кӧмаси да котӧрті ывлаӧ.
+
Юалӧмъяс серти лӧсьӧд ёртыдкӧд сёрни.
−
Тэ кӧмасин да котӧртін ывлаӧ.
 
−
Сійӧ кӧмасис да котӧртіс ывлаӧ.
 
−
Ми кӧмасим да котӧртім ывлаӧ.
 
−
Ті кӧмасинныд да котӧртінныд ывлаӧ.
 
−
Найӧ кӧмасисны да котӧртісны ывлаӧ.
 
  
−
142 удж. Содтав чут пыдди і либӧ и шыпас.
+
66 удж. Корсь пӧвсӧ.
  
−
143 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
+
Помав сёрникузясӧ.
  
−
Рӧдтім-гӧнитім,
+
Март 8-ӧд лунӧ ме сета козин  мамлы, пӧчлы, ыджыд мамлы, чойлы.
−
Тшынмунім да бусмунім,
 
−
Дедыс-бабыс ордӧ воим.
 
−
— Дедӧ-бабӧ, звӧзсӧ восьт!
 
−
Дедыс-бабыс петісны,
 
−
Звӧзсӧ дзум-дзам восьтісны.
 
−
Грым-грам кайим,
 
−
Пос тшупӧдыс чегис,
 
−
Емва гуӧ тюп-тёп.
 
−
Дедыс-бабыс лэччисны,
 
−
Сойбордйӧдыс кутісны да
 
−
Керкаас пыртӧдісны,
 
−
Пызан сайӧ пуксьӧдісны да
 
−
Чӧскыд кӧлачӧн вердісны,
 
−
Юмов чайӧн юктӧдісны,
 
−
Виж крӧватьӧ водтӧдісны,
 
−
Гӧрд шебрасӧн шебралісны:
 
−
— Узь жӧ, узь тэ, муса пи,
 
−
Дедтӧ-бабтӧ эн вунӧд.
 
  
−
Кыв позьӧ вуджӧдны визьысь визьӧ слогъясӧн. Слогын век эм гласнӧй шы.
+
Тӧдмав ребуссӧ.
−
Оз позь кольны гижан визь помӧ ӧти шыпаса слог и оз позь мӧд визьӧ вуджӧдны шыпас.
 
  
−
144 удж. Гиж «Рӧдтім-гӧнитім» кывбурысь кывъяс куим столбикӧ. Кывсӧ юклы слогъяс вылӧ.
+
67 удж. Висьтав ёртыдлы, кутшӧм козин тэ лӧсьӧдін праздник кежлӧ мамыдлы, чойыдлы, ыджыд мамыдлы, пӧчыдлы.
  
−
Велӧд сьыланкывсӧ.
+
68 удж. Лыддьы кывбуръяссӧ колана ногӧн.
  
−
— Бобӧ, бобӧ, кытчӧ ветлін?
+
ЫДЖЫД МАМ.
−
— Чожӧ гуӧ ветлі.
 
−
— Бобӧ, бобӧ, мый нӧ вайин?
 
−
— Выя нянь вайи.
 
−
— Бобӧ, бобӧ, кытчӧ пуктін?
 
−
— Джек помӧ пукті.
 
−
— Бобӧ, бобӧ, абу тай нӧ.
 
−
— Сьӧд пон тай сёйӧма...
 
  
−
А: — Оньӧ, кытчӧ тэ ветлін?
+
Коді медся муса, рам?
−
Б: — Лавкаӧ няньла.
+
Тайӧ менам ыджыд мам.
 +
Ыджыд мамыд — Ыджыд Мам,
 +
Сійӧ менам мамлӧн мам.
  
−
Еджыд гулю керкаӧ пырис, свет вывсьыс мый аддзыліс, ставсӧ висьталіс.
+
Менам пӧчӧ ок и шань!
 +
Шуӧ меным: «Рочакань».
 +
Выйӧн мавтӧм кӧвдум сетіс,
 +
Сетіс — аслас нюмыс петіс.
  
−
КАТША РӦМПӦШТАН.
+
69 удж. Лӧсьӧд висьт. Лыддьы ёртыдлы.
  
−
Аскинас Кӧч вотіс оз да шыранькытш. Локтіс коз пу улӧ, кӧні оліс Катша. Кутіс ачыс чӧсмасьны. Катша лэччис коз пу вылысь да пуксис Кӧчлы воча. А Кӧч быттьӧкӧ оз аддзы сійӧс.
+
Менам эм ыджыд мам. Сійӧс шуӧны Анна Петровнаӧн. Ыджыд мамлы ветымын арӧс. Ыджыд мам олӧ ыджыд батькӧд Кӧрткерӧс сиктын. Найӧ видзӧны мӧс да кукань. Гожӧмнас ме ветла на ордӧ.
−
— А мый нӧ, оз нин ков рӧмпӧштаныд? — юаліс Катша.
 
−
— Оз.
 
−
— Ньӧти оз ков?
 
−
— Ньӧти оз.
 
−
— Дзик ньӧти оз ков?
 
−
— Дзик ньӧти.
 
−
Катша жбыркнитліс коз пу вылӧ да вайис рӧмпӧштансӧ, пуктіс Кӧчлы ныр улас да юаліс:
 
−
— Он и видзӧдлы?
 
−
— Ог.
 
−
— Он вежсьы ни?
 
−
— ... Ме ог тӧд.
 
−
— Он босьт весиг?
 
−
— Но, гашкӧ ... — Кӧч тувччис табъя кокнас рӧмпӧштан вылӧ, мед нин сылӧн лоӧ.
 
  
−
145 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.
+
МЫЙЛА АБУ ЁЛКА?
  
−
Тірс, торс,
+
Мишук локтіс садикысь да аддзӧ: мамыс выль зэв мича дзоридзӧсь халата. Мишук видзӧдіс-видзӧдіс да юалӧ:
−
Куим стӧкан морс.
+
— Мамӧ, а тэ мыйла эшкынсӧ вылад пасьталін?
 +
— Абу жӧ эшкын тайӧ, — чуймис мамыс. — Халат тайӧ, стежитӧм, мед шоныдджык вӧлі. Тайӧ меным батьыд козьналіс. Талун ӧд праздник менам, Март 8-ӧд лун. Вот ме и вӧччи.
 +
Мишук шензьыштіс:
 +
— А праздник кӧ тэнад, мыйла ёлкасӧ он сувтӧд?
 +
— Йӧюк, ёлкасӧ ӧд Выль во дырйи сувтӧдӧны. Мишук ышловзис:
 +
— А ме эськӧ тэныд сэтшӧма-сэтшӧма отсаси. Чачаяссӧ ёлка вылӧ ӧшлі.
  
−
— Вай ворсыштам «Пышкайысь».
+
70 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
−
— Ог.
 
−
— А, гашкӧ, «Ошкысь»?
 
−
— Ог кӧсйы.
 
−
— Но, сідзкӧ, «Шырӧн-пельӧсӧн»?
 
−
— Ог жӧ ворс.
 
−
— Мыйла нӧ эськӧ?
 
−
— Медводз колӧ пудъясьны.
 
  
−
Он кӧ вӧдит,
+
1. Кыдзи тэ чайтан, кымын арӧс Мишуклы?
−
Он и ворс.
+
2. Кутшӧм праздник воис?
 +
3. Мый козьналіс бать Мишук мамлы?
 +
4. Кыдзи Мишук кӧсйис отсавны мамыслы?
  
−
ме ог тӧд
+
71 удж. Лыддьы колана ногӧн, мичаа.
  
−
тэ он тӧд
+
Кекенач, кекенач,
 +
Ыджыд мамыс ломтіс пач.
 +
Пуӧ дзоля мортлы рок,
 +
Шуӧ, гӧститны пӧ лок.
  
−
сійӧ оз тӧд
+
Кекенач, кекенач,
 +
Мунам гӧститны ми скач.
 +
Но оз котӧрт дзоля кок,
 +
Кӧдзалас ӧд чӧскыд рок.
  
−
ми огӧ тӧдӧй
+
Кекенач, кекенач,
−
 
+
Видлам лэбны ми вот тадз:
−
ті онӧ тӧдӧй
+
Кекӧ лэбзис, лэбзис, лэбзис,
 +
Сэсся вылӧ-вылӧ лыбис,
 +
Зарни туглы юр вылас
 +
Шлыв ... пуксис.
  
−
найӧ оз тӧдны
+
1. Велӧд «Кекенач» сьылӧм наизусть.
 +
2. Ворс «Кекеначӧн» ичӧт чойыдкӧд либӧ вокыдкӧд.
  
−
147 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ ог кывйӧн.
+
72 удж. Лӧсьӧд да гиж висьт аслад мам йылысь. Висьт сертиыд лӧсьӧд серпас.
  
−
Отсӧг: — Тэ мунан талун театрӧ?
+
ГАЖА ТУЛЫС ВОИС
−
— Ме талун театрӧ ог мун.
 
  
−
1. Тэ пукалан детинкакӧд?
+
73 удж.
−
2. Тэ отсасян мамыдлы?
 
−
3. Тэ асывнас мыссян?
 
−
4. Тэ рытнас видзӧдан телевизор?
 
−
5. Тэ радейтан мойдъяс?
 
  
−
148 удж. Содты кольӧм кывъяс.
+
1. «Гажа тулыс воис» серпас вылын сетӧм кывъяссӧ велӧд комиӧн и рочӧн.
 +
2. Верман кӧ, лӧсьӧд сёрникузяяс.
 +
3. Лӧсьӧд неыджыд висьт тувсов поводдя йылысь.
  
−
Отсӧг: Ме ог мун. Тэ он мун. Сійӧ оз мун.
+
Верман кӧ, лӧсьӧд сёрникузяяс тайӧ кывъяснас.
  
−
Ме ог сет.
+
Киссьӧм торъясысь артмӧд кывъяс. Гиж комиӧн да рочӧн.
−
Тэ он сет.
 
−
Сійӧ оз сет.
 
  
−
Тэ он пет.
+
75 удж. Комиӧд кывъяссӧ.
−
Сійӧ оз пет.
 
−
Ме ог пет.
 
  
−
Тэ он ну.
+
76 удж. Ворсышт ёртыдкӧд. Ӧтиныд лоанныд — «Тӧв», мӧдныд — «Тулыс». Сетӧм кывтэчасъяссӧ юклӧй да лыддьӧй ӧта-мӧд бӧрсяныд.
−
Ме ог ну.
 
−
Сійӧ оз ну.
 
  
−
Сійӧ оз вай.
+
Дзользьӧны лэбачьяс, пӧльтӧ вой тӧв, вежӧдӧ турун, кынмис ю, урасьӧм тӧлысь, киссьӧ зэр, шонді пӧжӧ, ислалӧны даддьӧн, лунъяс зэв дженьыдӧсь, дзоридзалӧ льӧм, воссис ю, гӧгӧр джуджыд тола.
−
Тэ он вай.
 
−
Ме ог вай.
 
  
−
Сійӧ оз пыр.
+
Мый гижис зонка? Тӧдмав.
−
Ме ог пыр.
 
−
Тэ он пыр.
 
  
−
Ме ог босьт.
+
77 удж. 1. Артмӧд ва кывйӧн кывъяс. Висьтав артмӧдӧм кывъяссӧ ёртыдлы рочӧн.
−
Сійӧ оз босьт.
 
−
Тэ он босьт.
 
  
−
149 удж. Комиӧд шусьӧгсӧ.
+
3. Помав сёрникузяяссӧ.
  
−
150 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
+
Тулыснас ми воккӧд юам чӧскыд зарава. Шондіа лунӧ керка вевт вылысь виялӧ войтва. Асывнас турун вылӧ пуксьӧ сӧстӧм лысва. Йи кылалӧм бӧрын ю вылын лоӧ ытва.
  
−
СЮЗЬ ДА СИЗЬ.
+
Тӧдмав кроссвордсӧ. Сетӧм кывъяссӧ гиж комиӧн.
  
−
Кодкӧ торкис
+
Ӧньӧ юӧ чӧскыд зарава.
−
Унсӧ сюзьлысь,
 
−
Садьмис сюзь —
 
  
−
Оз вермы узьны.
+
78 удж. Вежлав радейтны кыв колана ногӧн.
−
Пожӧм пуӧ —
 
  
−
«Дізь» да «дізь»!
+
Ме радейта тулыс.
−
Дізьгӧ коді?
+
Тэ радейтан тулыс.
−
Тайӧ сизь.
+
Сійӧ радейтӧ тулыс.
−
Шуӧ сюзьлы
+
Ми радейтам тулыс.
−
Лэбач сизь:
+
Ті радейтанныд тулыс.
−
«Дона сюзьӧ,
+
Найӧ радейтӧны тулыс.
−
Он-ӧ вись?
 
−
Мыйла узян
 
−
Лун шӧр лунӧ?
 
−
Вай жӧ чеччы,
 
−
Ворсны мунам!»
 
−
Но оз кӧсйы
 
−
Ворсны сюзь:
 
−
«Ме на пу йылысь
 
−
Эг усь!
 
−
Ворсан ёрттӧ
 
−
Мӧдӧс корсь,
 
−
Лун шӧр лунӧ
 
−
Сюзь оз ворс!»
 
  
−
Висьтав кывбурысь ь (небыд паса) кывъяс.
+
1. Менӧ ставыс корӧны, виччысьӧны,
 +
А кор локта, ставныс дзебсьӧны.
  
−
151 удж. Велӧд лыддьӧдланкыв.
+
2. Зэрӧм бӧрын енэжтасӧдз
 +
Ӧшйӧ джынъя мича асык.
 +
Сизим рӧма ыджыд кӧшӧн
 +
Васӧ юӧ
  
−
Тыртӧм-быртӧм
+
3. Сытӧг эськӧ эз вӧв олӧм,
−
Тасьті оз.
+
Мусӧ, васӧ сійӧ шонтӧ.
−
Гӧбӧч вылын
+
Сылӧн нюмысь тэныд долыд,
−
Рака поз.
+
Тайӧ миян зарни
−
Куим каньысь
 
−
Шыр оз пов.
 
−
Он кӧ эскы,
 
−
Оз и ков.
 
  
−
Первой классын на велӧдчысь Юра шуис ыджыд мамыслы:
+
79 удж. Вежлав дзебсьыны кыв колана ногӧн.
−
— Миян велӧдысьным нинӧм оз тӧд!
 
−
— Чӧв! Кыдзи нӧ лысьтан татшӧмтор шуны?
 
−
— Мыйла нӧ, сідзкӧ, пыр миянлысь юасьӧ? Ми ӧд нинӧм жӧ ог тӧдӧй.
 
  
−
152 удж. Рочӧд.
+
Ме дзебся.
  
−
КӦЗА ОЗ МУН ТУСЬЛА.
+
80 удж. Лыддьы кывбурсӧ колана ногӧн.
  
−
— Кӧзаӧй, кӧзаӧй,
+
Гажа тулыс воис,
−
Ме тэнӧ ыста тусьла.
+
Гӧгӧр жургӧ шор.
−
Кӧза оз мун тусьла.
+
Шонді лымсӧ сёйис,
−
— Кӧин жӧ, кӧинӧ,
+
Ловзис пулӧн кор.
−
Ме тэнӧ ыста кӧза сёйны.
+
Кыпыда йи кывтӧ,
−
Кӧин оз мун кӧза сёйны,
+
Тувсов ва оз узь.
−
Кӧза оз мун тусьла.
+
Джуджыд енэж вывті
−
— Мортӧ жӧ, мортӧ,
+
Лэбзьӧ дзодзӧг-юсь.
−
Ме тэнӧ ыста кӧин кыйны.
 
−
Морт оз мун кӧин кыйны,
 
−
Кӧин оз мун кӧза сёйны,
 
−
Кӧза оз мун тусьла.
 
  
−
А: — Кытчӧ тэ талун рытнас ветлан?
+
1. Вуджӧд роч кыв вылӧ.
−
Б: — Ог на тӧд.
+
2. Кывбур дорӧ вӧч лӧсялана серпас.
 +
3. Корсь кывбурысь кывъяс юалӧмъяс серти.
  
−
1. Уджала ме лун и вой,
+
4. Рочӧн сетӧм сёрникузяяс дорӧ корсь кывбурысь лӧсялана кывъяс.
−
Кӧть ог юлы ни ог сёй.
 
−
Кор тэд ковмас тӧдны кад,
 
−
Висьтавны ме вывті рад.
 
  
−
2. Век вомад, а он ньылышт.
+
5. Велӧд кывбурсӧ наизусть.
  
−
3. Биын оз сотчы,
+
1. Мича-мича ныв енэжті ветлӧ.
−
ваын оз вӧй.
+
2. Тӧвнас узьӧ, а тулыснас бузгӧ.
 +
3. Куйліс, куйліс да юӧ котӧртіс.
  
−
— Талун миян велӧдысь висьталіс нянь йылысь. Няньтӧ пӧ оз позь шыблавны. Тэ, Агния баб, няньтӧ эн шыблав, — велӧдӧ пӧчсӧ Аннуш. — Сійӧс зэв пӧ сьӧкыд быдтынысӧ.
+
Воча кывъяссӧ корсь М. Лебедевлӧн кывбурысь.
−
— Ок тэ, шӧвктуг, да менӧ ӧмӧй колӧ велӧдны няньтӧ видзны? Ме ӧд сійӧс ас киӧн быдтывлі. Вундігад вӧлі быд шепла копыртчывлам. Кӧдзам, быдтам, а сёйныс вӧлі аслыным оз тырмы.
 
−
Кысуклӧн сёян дозйын вӧлі куим нянь тор. Кык торсӧ Кысук нюм-нямвӧчис, а коймӧдсӧ эновтіс. Вешйис бокӧ, пуксис да мӧдіс нювсьыны-мыссьыны. Аннуш уськӧдчис сы дорӧ:
 
−
— Кысук, сёй, оз позь няньсӧ шыблавны.
 
−
Кань мыссис, быттьӧкӧ оз и кыв нывлысь шуӧмсӧ.
 
−
— Кодлы шуи, сёй нянь торсӧ.
 
−
Кысук весиг пельсӧ оз вӧрзьӧд.
 
−
— Мый сійӧ оз сёй няньсӧ? Мыйла оз кывзысь? — бӧрддзис Аннуш. — Миян велӧдысь шуис, ставлы пӧ висьталӧй, мед некод нянь оз шыблав.
 
−
— Да энлы, Аннуш, бӧрд. Каньыд ӧд оз быдтор гӧгӧрво, — лӧньӧдіс нывкаӧс пӧчыс. — Мед оз кӧ сёй. Оз на шыбитчы ӧти нянь торйыд. Петкӧд пос помӧ гулюяслы.
 
−
— Петкӧда либӧ, — шуис Аннуш.
 
  
−
153 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.
+
81 удж. Вежлав кывъяссӧ колана ногӧн.
  
−
ЭН ПӦРЪЯСЬ.
+
Ӧтка лыд
  
−
— Вась, Вась, эн пӧръясь.
+
Шор жургӧ.
−
— Ог. Пӧльӧй менам кузь тошка, кузь тошка.
+
Кор ловзис.
−
— Вась, Вась, эн пӧръясь.
+
Дзодзӧг лэбзьӧ.
−
— Ог. Пӧчӧй вӧлі квайт чуня, квайт чуня.
+
 
−
— Вась, Вась, эн пӧръясь.
+
Уна лыд
−
— Ог. Мамӧй менам зэв мича, зэв мича.
+
 
−
— Вась, Вась, эн пӧръясь.
+
Шоръяс жургӧны.
−
— Ог. Батьӧй менам вӧр лэдзысь, вӧр лэдзысь.
+
Коръяс ловзисны.
−
— Вась, Вась, эн пӧръясь.
+
Дзодзӧгъяс лэбзьӧны.
−
— Ог. Чойӧй менам зэв востер, зэв востер.
 
−
— Вась, Вась, эн пӧръясь.
 
−
— Ог. Мамӧ сетіс ӧрешки, ӧрешки.
 
−
— Вась, Вась, мем юкышт, мем юкышт.
 
−
— Абу нин, ставсӧ сёйи.
 
  
−
155 удж. Лӧсьӧд соссяна сёрникузя оз кывйӧн.
+
82 удж. Ворс ёртъясыдкӧд.
  
−
Отсӧг: — Тӧлын гылалӧ кор.
+
Йи кылалӧ-калалӧ,
−
— Тӧлын кор оз гылав.
+
Карнан тшупӧд вӧлалӧ,
 +
Ичӧт дядьӧ юалӧ:
 +
Кымын арӧс тэд колӧ?
  
−
1. Ур лэбалӧ енэжын.
+
Кодлы «усяс» юалӧмыс, сылы колӧ висьтавны арлыд лыдпас. Шуам, дас кык. Колӧ лыддьӧдлыны дас кыкӧдз да помавны пудъясьӧмсӧ.
−
2. Шыр пукалӧ зептын.
 
−
3. Кӧч куталӧ кӧинӧс.
 
−
4. Луннас челядь узьӧны классын.
 
−
5. Войнас нывка котралӧ ывлаын.
 
  
−
УНА НОГ.
+
83 удж. Лыддьы колана ногӧн.
  
−
Миян Таня уна ног
+
Ю ДА ШОР.
−
Кужӧ шуны «ог».
 
−
А кор колӧ шуны «да»,
 
−
Артмӧ сэтшӧм сьӧкыда.
 
  
−
156 удж. Лӧсьӧд эскӧдана сёрникузя.
+
Визувтӧны орччӧн ю да шор. Ю кывтӧ ньӧжйӧ, тэрмасьтӧг. Ваыс сылӧн югыд, сӧстӧм. Ю ён, паськыд да озыр. Вайӧ мортлы быд сикас пӧльза.
 +
Шор ызгӧ-бузгӧ лунысь-лун. Ошйысьӧмысла ваыс гудыртчӧма.
 +
— Ме, ме ... . Ме ӧдйӧ визувта, юӧс панъя. Менӧ радейтӧны челядь. Найӧ ворсӧны ме дорын пыжӧн.
 +
Шор ошйысис-ошйысис да шонді югӧръяс улын и косьмис.
  
−
Отсӧг: — Мам оз радейт челядьӧс.
+
1. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ аслад ёртыдлы.
−
— Мам радейтӧ челядьӧс.
 
  
−
1. Велӧдчысь оз тӧд шыпасъяс. 2. Мӧс оз сет йӧв. 3. Тури арнас оз лэб лунвылӧ. 4. Асывнас оз ков мыссьыны. 5. Ыджыд мамыдлы оз ков отсасьны. 6. Гортса уджтӧ оз ков вӧчны.
+
Кыдзи визувтӧны ю да шор?
 +
Кыдзи кывтӧ ю?
 +
Кутшӧм ваыс юын?
 +
Кыдзи визувтӧ шор?
 +
Кутшӧм ваыс шорын?
 +
Кыдзи ошйысис шор?
 +
Мый лои шоркӧд?
  
−
157 удж. Содты «ыджыдджык» либӧ «ичӧтджык» кыв.
+
2. Содты колана кывъяс.
  
−
Отсӧг: Кӧч ичӧтджык ручысь.
+
84 удж. Лыддьы шусьӧгсӧ.
  
−
1. Чань ыджыдджык каньысь. 2. Сюзь ыджыдджык сизьысь. 3. Порсьпи ичӧтджык куканьысь. 4. Кӧин ичӧтджык йӧраысь. 5. Кӧр ыджыдджык понйысь.
+
Эн ачыд асьтӧ ошкы, а йӧзыс мед ошкӧны тэнӧ.
  
−
158 удж. Ворсыштам.
+
Велӧд паныд вежӧртаса кывъяс.
  
−
— Пуксьы, другӧ,
+
Сё арӧса пӧль пос вӧчис, а том локтіс, поссӧ жугӧдіс.
−
Мекӧд ворс.
 
−
Ворсанторйӧн:
 
−
«Вермас, оз?»
 
−
— Кӧкӧ-чойӧ вӧчӧ поз,
 
−
Позйыс сылы колӧ? ...
 
−
— Ичӧт пусӧ, зэв тай нэр на,
 
−
Ошпи пӧрӧдны, дерт? ...
 
−
— Коз пу вылын коляоз
 
−
Кӧдзыд тӧлын быдмӧ? ...
 
  
−
159 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
+
85 удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа.
  
−
Ме да Зина
+
Садьмис шонді,
−
Вотім оз.
+
Кайис вылӧ.
−
Кыкнаннымлӧн
+
Здук — и лымйыс
−
Ӧткодь доз.
+
Зіля сылӧ.
−
Тыртіс Зина
 
−
Быдса тасьті.
 
−
Сэки видзӧдлі
 
−
Ме ассьым.
 
−
Муртса киысь
 
−
Эз усь доз:
 
−
— Кӧні, кӧні
 
−
Менам оз?
 
−
Мыйла пыдӧсас
 
−
Дзик сӧмын?
 
−
Гашкӧ, дозлӧн
 
−
Уси дӧмас?
 
−
Гашкӧ, кӧнкӧ
 
−
Ыджыд розь,
 
−
Кыті киссис
 
−
Менам оз?
 
−
Сэки шуис
 
−
Зина чойӧй:
 
−
— Гежӧда кӧ
 
−
Вомад коян,
 
−
Ӧдйӧ тырас
 
−
Тэнад доз.
 
−
— Мыйла вомӧ.
 
−
Чеччӧ оз?
 
  
−
160 удж. Артмӧд кывъяс. Инды найӧс серпасысь.
+
Лымйыс сылӧ —
 +
Артмӧ шор.
 +
Сійӧ миянлы
 +
Оз сор.
  
−
161 удж. Лыддьы «Ылаліс» кывбурсӧ.
+
Вӧча катер,
 +
Лэдза туйӧ,
 +
Медым мореӧдзыс
 +
Уйӧ.
  
−
Ӧктӧ Коля коляоз,
+
Медым сылысь
−
Сирӧссьӧма киыс.
+
Парус-борд
−
Ок тэ, Коля, вильышпоз,
+
Аддзас-казялас
−
Коляозйыд абу оз,
+
Быд морт.
−
Абу юмов сійӧ.
 
  
−
А: — Ті тӧданныд, кӧні быдмӧ турипув?
+
86 удж. Лӧсьӧд висьт сы йылысь, кыдзи зонпосни ворсӧны тувсов шор дорын.
−
Б: — Огӧ тӧдӧй. Гашкӧ, ягын?
 
  
−
Мыръяс дорын, турун пӧвстын,
+
87 удж. Лыддьы баснясӧ колана ногӧн.
−
Ӧзйӧ би моз мича роз.
 
−
Вомад босьтан, сэтшӧм чӧскыд,
 
−
Мый нӧ тайӧ, челядь? ...
 
  
−
КОДЛЫ МЫЙ КОЛӦ?
+
ШОНДІ ДА ӦШКАМӦШКА.
  
−
Талун Анналӧн сёйигас уси пиньыс. «Кыдз нӧ пиньтӧгыс кута овны? Ставыс ӧд серавны мӧдасны. Да сэсся пиньтӧгыд и шушкыль кывъя лоа. Агния баб моз мӧда сёрнитны», — шогсьӧ нывка. Муртса оз бӧрд. Но мамыс пыр и бурӧдіс нылӧс:
+
Ӧтчыд зэрӧм бӧрын петіс Шонді да лоис сизим рӧма Ӧшкамӧшка. Коді оз видзӧдлы сы вылӧ, быдӧн любуйтчӧны сыӧн. Ошйысьны, ышнясьны кутіс сійӧ:
−
— Эн шогсьы, выль пинь петас.
+
— Ме, ме ... да ме Шондіысь мичаджык.
−
— Кысь петас. Агния бабыдлӧн тай оз пет!
+
Кыліс тайӧ сёрнисӧ Шонді да шуӧ:
−
— А тэнад петас. Шыбит пиньтӧ гӧбӧчӧ да шу:
+
— Да, тэ мича. Но Шонді кӧ абу, и Ӧшкамӧшка абу. А Ӧшкамӧшка сӧмын сералӧ да ещӧ ёнджыка ошйысьӧ. Сэки Шонді скӧрмис да дзебсис кымӧр сайӧ. А Ӧшкамӧшка быттьӧ эз и вӧвлы.
  
−
Вир туп, яй топ,
+
1. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ ёртыдлы.
−
Ошлы — нитш пинь,
 
−
Каньлы — йӧв пинь,
 
−
Шырлы — яй пинь,
 
−
Меным — лы пинь.
 
  
−
— Мам, а мыйла тайӧс колӧ шунысӧ? — юалӧ Аннуш.
+
Кор лоӧ ӧшкамӧшка?
−
— Мед выль пинь петас.
+
Кымын рӧм ӧшкамӧшкалӧн?
−
— А мыйла нӧ тэ эськӧ Агния бабыдлы он висьтав тайӧс? Шуас кӧ, гашкӧ, сылӧн быдмас жӧ выль пиньыс.
+
Кыдзи ошйысис ӧшкамӧшка?
−
— Пӧрысь нин сійӧ, оз нин сылӧн быдмы.
+
Мыйла эз ло ӧшкамӧшка?
−
— Мамӧ, а ошкыс мый сёйӧ?
 
−
— Вотӧс сёйӧ, турун.
 
−
— А шырыс мый сёйӧ?
 
−
— Быдторсӧ: шыдӧс и, сукар. Мый сюрӧ пинь улас, сійӧс и гиджгӧ-йирӧ.
 
−
"А кыдзи нӧ шырыс мӧдас сукарсӧ йирны яй пиньнас? — думайтӧ Анна. — Некыдз оз позь сетны шырыслы яй пиньсӧ, сылы ӧд сёйны жӧ колӧ».
 
−
— Но мый, эн на шыбит пиньтӧ? — юалӧ мамыс.
 
−
Аннуш матыстчис гӧбӧч ӧдзӧс дорӧ да чӧвтіс сэтчӧ пиньсӧ:
 
  
−
Вир туп, яй топ,
+
2. Висьтав тайӧ басняыслы лӧсялана шусьӧг.
−
Ошлы — нитш пинь,
+
Корсь шусьӧгсӧ воддза лист бокъясысь.
−
Каньлы — йӧв пинь,
+
 
 +
88 удж. Содты кывбурӧ лӧсялана кывъяс.
 +
 
 +
Бара садьмис вӧр и ва
 +
Тувсов гымлӧн горысь.
 +
Ӧшкамӧшка юӧ ва
 +
Миян визув шорысь.
  
−
а сэсся ньӧжмӧдіс гӧлӧссӧ да содтіс:
+
Ӧти кисьтӧ, мӧд юӧ, коймӧд юрсӧ лэптӧ.
  
−
Шырлы — лы пинь,
+
90 удж. Содты колана шыпасъяс.
−
И меным — лы пинь.
 
  
−
162 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.
+
Важысянь йӧз чайтлісны, мый медводдза тувсов зэръяс отсалӧны мортлы быдмыны-сӧвмыны. Зонкаяс котралісны зэр улын, медым лоны ёнӧн. Нывкаяс петавлісны зэр улӧ, медым бура быдмас юрсиныс.
  
−
— Субӧтаӧ Юралӧн нимлун.
+
91 удж. Лыддьы «кыдъя» рочӧн гижӧм сёрникузяяс. Гиж найӧс колана ногӧн.
−
— Тӧда.
 
−
— Колӧ гӧсьтъясӧс корны нимлун пасйыны.
 
−
— Ме звӧнитлі нин ыджыд мамлы да Сандра тьӧткалы.
 
−
— Опонь дядьыдлы эн жӧ вунӧд юӧртны.
 
−
— Ог вунӧд. Аски висьтала сылы.
 
−
— Но, шань.
 
  
−
Ӧньӧ сетӧ вокыслы книга.
+
Шоныд лунӧ ю воссис.
−
Коді сетӧ вокыслы книга?
+
Лунъяс лоины кузьӧсь.
−
Мый Ӧньӧ сетӧ вокыслы?
+
Пуяс вылын коръяс вежӧдӧны.
−
Кодлы Ӧньӧ сетӧ книгасӧ?
+
Зэрӧм бӧрын петіс яръюгыд шонді.
 +
Кушинын быдмӧны медводдза дзоридзьяс.
 +
Гӧгӧр дзольгӧны тэрыб шоръяс.
 +
Тулыснас гажаа сьылӧны лэбачьяс.
  
−
164 удж. Серпас серти лӧсьӧд юалана сёрникузя.
+
92 удж. Лыддьы шусьӧгъяссӧ, корсь пӧвсӧ.
  
−
Вурдысь сетӧ кӧчлы морков.
+
1. Тулысыд гажа да гӧль, арыд гажтӧм да озыр.
  
−
165 удж. Содты колана кыв.
+
2. Тулысын кӧ узян, арын шогӧ усян.
  
−
Отсӧг: — Мам висьталӧ (кодлы?).
+
3. Тувсов йитӧ кутны он вермы, ачыс кылалас.
−
— Мам висьталӧ нылыслы.
 
  
−
1. Пи гижӧ (кодлы?) письмӧ.
+
4. Тувсов войыд кӧч бӧж кузя.
−
2. Пӧч висьталӧ (кодлы?) мойд.
 
−
3. Ӧльӧш звӧнитӧ (кодлы?).
 
−
4. Аннуш отсасьӧ (кодлы?).
 
  
−
166 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
+
Корсь шусьӧгъяссьыс паныд вежӧртаса кывъяс.
  
−
— Кымын арӧс?
+
93 удж. Лыддьы висьтсӧ колана ногӧн.
  
−
Ваньӧлы 7 арӧс.
+
КОДКӦД СЁРНИТІС МИШУК.
  
−
167 удж. Лыддьы шусьӧгъяссӧ. Корсь пӧвсӧ.
+
Тулыс. Шондіыс лышкыда койӧ югӧръяссӧ. Ягын лымйыс пӧшти абу нин. Сынӧдыс гулыд.
 +
Маланья нима ош аслас пиыскӧд петісны нин гуысь. Пиыс ичӧт на, шуӧны Мишукӧн. Мишук пукалӧ гу дорас шонді водзын да шонтысьӧ, а мамыс муніс сёян корсьны. Мишук дыр виччысис, сылы весиг гажтӧм лои. Мыйла мамыс сы дыра абу? Гашкӧ, вошис да? «Час, ме сійӧс чукӧста, — шуис сійӧ, сэсся кайис мыр вылӧ, сувтіс кык кок вылӧ, лапаяссӧ пуктіс вом дорас да горӧдіс: — А-у-у-у-у!»
 +
Недыр мысти вӧрсянь сылы кодкӧ вочавидзис: — А-у-у-у-у!..
 +
— Тайӧ абу мамлӧн гӧлӧсыс... Коді сэні вермас лоны? — думыштіс Мишук да чошкӧдіс пельсӧ. Сійӧ повзискодь, но век жӧ смелмӧдчис да юаліс:
 +
— Коді тэ?
 +
— Тэ-э-э-э, — шыасис кодкӧ вӧр пытшсянь да бара лоис чӧв-лӧнь.
 +
— Ме али мый? Ме ошпи, Мишукӧн шуӧны, быдма да Микайлӧ Потапычӧн лоа. А тэ коді?
 +
— Ді-і-і-і, — бара кодкӧ шыасис вӧрсянь.
 +
— Тэнӧ тадзи шуӧны? — юаліс Мишук. — Кутшӧм тешкодь нимыд... Лок татчӧ ме дінӧ...
 +
— Инӧ-ӧ-ӧ-ӧ, — вочавидзис вӧр пытшкӧссянь.
 +
— Он кӧ лок, ме тэ дінӧ локта. Сӧмын эн дзебсясь. Мишук пырис вӧрӧ. Гӧгӧр видзӧдліс. Гӧлӧсыс быттьӧ неылын, а матігӧгӧрын некод оз тыдав.
 +
Кор бӧр локтіс гу дорас, мамыс сэні нин вӧлі. Мишук заводитіс сёйны, и сёйигас дзикӧдз вунӧдіс сы йылысь, кодкӧд сійӧ сёрнитіс... Сійӧ сідзи эз и тӧдмав, коді дзебсясис вӧрас.
 +
Челядь, гашкӧ, ті тӧданныд, кодкӧд Мишукыс сёрнитіс?
  
−
Сьӧд понлы еджыд гӧн оз пет.
+
1. Вочавидз висьтын сетӧм юалӧм вылӧ.
−
Сюсьлы и ош йӧктӧ.
+
2. Кӧні олісны ошъяс тӧвнас?
−
Гулюлы варыш гыж оз пет.
+
3. Мый сёйӧны ошъяс тулысын да гожӧмын?
−
Ракалы дзуг пуктыны оз куж.
+
4. Лыддьӧй висьтсӧ рольяс серти.
  
−
168 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
+
94 удж. Лыддьы колана ногӧн.
  
−
Самӧвар со дзожгӧ пӧсь —
+
Шонді водзын.
  
−
Талун локтас уна гӧсьт:
+
Лыддьы да комиӧд нӧдкывсӧ.
−
Воас Ира,
+
 
−
Кодлӧн вески эм да-й гира;
+
Воча кывсӧ чукӧрт киссьӧм шыпасъясысь.
−
Воас Нюра,
 
−
Коді акань платтьӧ вурӧ;
 
−
Воас Вань,
 
−
Кодлӧн нявгысь чача-кань;
 
−
Воас Васьӧ,
 
−
Коді вомнас гудӧкасьӧ;
 
−
Воас Нина,
 
−
Кодлӧн аслас пианино.
 
−
— Пуксьӧй, гӧсьтъяс, юӧй чай!
 
−
Талун Юрочкалы — квайт.
 
  
−
169 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
+
96 удж. Сетӧм кывъясӧн лӧсьӧд да гиж сёрникузя.
  
−
1. Кодлы Юра мӧдӧдіс нимлун вылӧ корӧм?
+
Тувсов вӧрын кылӧ йӧлӧга шы.
  
−
2. Кодлы сійӧ звӧнитліс?
+
Миян Коми Республикаын шӧркодь да гырысь арлыда челядьлы петӧ коми кыв вылын газет. Газетыслӧн нимыс «Йӧлӧга». Судзӧд да лыддьы «Йӧлӧга» газет.
  
−
170 удж. Содты колана кывъяс.
+
ЛУНВЫЛЫСЬ ВОӦНЫ ЛЭБАЧЬЯС
  
−
171 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
+
97 удж. Серпас серти висьтав лэбачьяслысь нимъяссӧ рочӧн да комиӧн. Велӧд да бура тӧд лэбач нимъяссӧ. Гиж найӧс тетрадяд.
  
−
Чӧскыд вотӧсъяссӧ
+
98 удж. Бӧрйы лӧсялана кывъяс да помав сёрникузяяссӧ.
−
Зіля котрӧдлы тэ
 
−
Батьыдлы да мамыдлы,
 
−
Пӧльыдлы да пӧчыдлы,
 
−
Ыджыд айыдлы,
 
−
Ыджыд мамыдлы.
 
−
Пувсӧ — кузолӧн,
 
−
Тшаксӧ — пестерӧн,
 
−
Озсӧ — тасьтіӧн,
 
−
Льӧмсӧ — пож тырӧн,
 
−
Сэтӧр — наберушкаӧн,
 
−
Чӧдсӧ — колачуманӧн,
 
−
Мырпом — ыджыд туисӧн,
 
−
Ӧмидз — паськыд шердынӧн.
 
  
−
СОГЛАСНӦЙ ШЫЯС
+
Вӧчӧ позсӧ ӧшинь дорын сьӧд рака.
 +
Лэбалӧ трактор бӧрся чикыш.
 +
Оз вӧч аслыс поз кӧк.
 +
Лэбалӧ ю весьтын, сёйӧ чери каля.
 +
«Чегъялӧ» ю вылысь йи сырчик.
 +
Олӧ нюрын, кузь кока тури.
  
−
172 удж. Комиӧд. Вӧдитчы кывчукӧрӧн.
+
сьӧд рака
  
−
А: — Кутшӧм мича дзоридз!
+
99 удж. Лыддьы кывбурсӧ колана ногӧн.
−
Б: — Ме козьнала сійӧс чойлы.
 
  
−
Тӧдмав ребуссӧ да висьтав, кутшӧм козин воис сьӧлӧм вылас Юралы медъёна.
+
Пышкай,
 +
Коді тӧвнас висьмис,
 +
Гижис ылі муӧ письмӧ:
 +
«Видза олан, дона сырчик!
 +
Мыйла он лок татшӧм дыр тэ?
 +
Сэтшӧм гажтӧм меным ...
 +
Важӧн
 +
Тэысь бырис ёна гажӧй.
 +
Оз-ӧ позь нин, муса ёрт,
 +
Сэсся кольны лунвыв горт?
 +
Вай жӧ тэрмась чужан мулань,
 +
Медым ӧдйӧ воис тулыс,
 +
Сытӧг кӧдзыд лым оз сыв...»
 +
Регыд воис воча кыв:
 +
«Пышкай ёртлы медпӧсь чолӧм!
 +
Гажмис весиг менам лолӧй,
 +
Кодыр лыдди тэсянь юӧр.
 +
Талун-аски пета туйӧ...»
 +
Татшӧм письмӧыс кор воис,
 +
Пышкай бурдіс, долыд лоис,
 +
Быттьӧ эз и вӧвлы висьӧм.
 +
Со ӧд кутшӧм овлӧ письмӧ!
  
−
МУНІС, МУНІС...
+
1. Лыддьӧй кывбурсӧ рольяс серти да вочавидзӧй юалӧмъяс вылӧ.
 +
Мый лоис пышкайкӧд тӧвнас?
 +
Кодлы гижис письмӧсӧ пышкай?
 +
Кытчӧ корис пышкай сырчикӧс?
 +
Кор кӧсйис петны туйӧ сырчик?
  
−
Анна пукаліс Агния баб ордын лабич вылын да видзӧдіс ӧшиньӧ. Анналы вӧлі гажтӧм, кӧть пӧчыс вӧлі орччӧн да печкис.
+
2. Артмӧд выль кывъяс.
−
— Агния баб, вай мыйкӧ мойд, — корис Аннуш.
 
−
— Став мойдсӧ нин мойдлі, нинӧм нин эз коль.
 
−
— Мойд, — нюжӧдіс Аннуш.
 
−
— Ачыд вай кӧть ӧтиӧс мойд. Али он жӧ куж? — юаліс Агния баб.
 
−
— Мыйла ог куж? Мойда.
 
−
Чӧв олыштіс. Мичаджыка пуксис. Сэсся лӧсьӧдыштіс платтьӧсӧ, кисӧ пуктіс пидзӧс вылас да заводитіс.
 
−
— Олісны-вылісны гозъя. Налӧн вӧлі Иван нима пи. Коркӧ Иван и шуӧ: «Ветла ме ылі муӧ-ваӧ, йӧзсӧ видзӧдла, ачымӧс петкӧдла». Косьтіс нянь, сӧвтіс мыш нопйӧ и мӧдӧдчис. Муніс да муніс, да муніс; муніс да муніс, да муніс. Ю воис. Вуджис. Муніс да муніс, да муніс; муніс да муніс, да муніс. Муніс да муніс, да муніс. Сэсся бӧр гортас воис.
 
−
Аннуш ланьтіс. Агния баб видзӧдліс внучкаыс вылӧ да юаліс:
 
−
— Пом нин воис?
 
−
— Пом.
 
−
— А мыйкӧ зэв дженьыд мойдыд да?
 
−
— Да-а, — нюжӧдіс Аннуш. — А мый дыра сійӧ муніс...
 
  
−
173 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.
+
пӧсь — пӧсьджык, медпӧсь (медся пӧсь)
  
−
— Тэ он тӧд, кӧні ме вӧлі каникул дырйи?
+
100 удж. Лыддьы висьтсӧ колана ногӧн.
−
— Ог. А кӧн эськӧ?
 
−
— Ог висьтав.
 
−
— Мыйла?
 
−
— Выйла!
 
  
−
175 удж. Лыддьы кывбурсӧ. Верман кӧ, вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
+
ТУВСОВ ГӦСТЬЯС.
  
−
Мыйла ручлы колӧ бӧж?
+
Быд тулыс шоныд муясысь миян войвылӧ локтӧны уна лэбач: уткаяс, дзодзӧгъяс, юсьяс, турияс, сырчикъяс, джыджъяс, каляяс, ябыръяс, сьӧд ракаяс, чикышъяс.
−
Мыйла кольксӧ кӧк оз пӧж?
+
Медводз воӧны сьӧд ракаяс. Найӧ ёнджыка радейтӧны карса садъяс. Позсӧ вӧчӧны кыдз пуяс да топольяс вылӧ. Сьӧд ракаяслӧн гӧлӧсыс ён, гора. Кутасны горзыны, да кӧть пельтӧ тупкы.
−
Мыйла гожся шонді пым,
+
Тувсов шонді ёна пӧжӧ. Ӧдйӧ сылӧ лым. Заводитӧны жургыны шоръяс. Ойдӧны гырысь да посни юяс.
−
Тӧлын мусӧ вевттьӧ лым?
+
«Кузь бӧжа сырчик воис — йисӧ чегъяліс», — шусьӧ йӧз кост сёрниын. Регыд и йи кылалӧ юяс вылын.
−
Мыйла паськӧм вежӧ пу?
+
Гожӧм кежлӧ воӧны ас муӧ и джыджъяс. Коми муӧ локтӧ куим пӧлӧс джыдж. Ӧтияс олӧны ю берег дорын. Мӧдъяс — сиктын. Коймӧдъяс — карын. Вадорса джыджъяс кодйӧны позсӧ джуджыд кырйӧ.
−
Мыйла горув кывтӧ ю?
 
−
Мыйла мусмӧ шоныд зэр,
 
−
Оз во сьӧлӧм вылӧ шер?
 
−
Мыйла лунсӧ вежӧ вой?
 
−
Мыйла лэбач корсьӧ койт?
 
−
Мыйла, висьтав, дона пи,
 
−
Оз позь вӧрӧ лэдзны би?
 
−
Мыйла?
 
  
−
Коми кывйын эмӧсь гоз артмӧдан гора да гортӧм согласнӧй шыяс.
+
Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
  
−
176 удж. Лыддьы. Висьтав гоз артмӧдан гора да гортӧм согласнӧй шыяса кывъяс.
+
1. Кутшӧм лэбач медводз воӧ войвылӧ?
 +
2. Кытчӧ вӧчӧны позъяссӧ сьӧд ракаяс?
 +
3. Кутшӧм лэбач йылысь йӧз шуӧны, мый сійӧ ю вылысь «йи чегъялӧ»?
 +
4. Кытчӧ кодйӧны позсӧ вадорса джыджъяс?
  
−
Коми кыв урок дырйи ми велӧдім согласнӧй шыяс. Медым гӧгӧрвоанаджык лои гора да гортӧм согласнӧйяс йылысь тема, урок помланьыс заводитім ворсны. Ёрта-ёртӧс юасим:
+
101 удж. Артмӧд да гиж «Тувсов гӧстьяс» висьт дорӧ лӧсялана шусьӧгъяс.
−
— Кыдзи шусьӧ лэбачлӧн оланін?
 
−
— Поз.
 
−
— Мый колӧ, медым пуктыны сёян?
 
−
— Доз.
 
−
— Мый полӧ ваысь?
 
−
— Би.
 
−
— Вежан кӧ первой шыпассӧ, лоӧ бать-мамлӧн радейтана ... .
 
−
— Пи.
 
−
Ми аддзим уна татшӧм кыв гоз: ӧтиыс заводитчӧ либӧ помасьӧ гора согласнӧйӧн, мӧдыс — гортӧмӧн.
 
−
Ворсыштӧй и ті.
 
  
−
177 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
+
1. Ас муыд — рӧдимӧй мам.
 +
2. Быд пӧтка аслас позйӧ локтӧ.
 +
3. Чужан позйыд быдӧнлы дона.
  
−
МЫЙЛА ШОНЫД ВАСЬЛЫ?
+
Вуджӧд шусьӧгъяссӧ роч кыв вылӧ.
  
−
Миян Вася шоныд пася —
+
Гиж тадзи.
  
−
Сійӧс Васьлы Мегӧ дасьтіс,
+
102 удж. Артмӧд да гиж лэбач нимъяс уна лыдын.
−
Мед эз кынмы Васьлӧн юр,
 
−
Пушыд шапка вурис Ур.
 
−
Кисӧ шонтӧ вурун кепысь —
 
  
−
Сійӧс Васьлы Баля сетіс.
+
Помав сёрникузясӧ да вуджӧд роч кыв вылӧ.
−
Коксӧ кӧдзыд мед эз кӧр,
 
−
Гӧна пими ыстіс Кӧр.
 
  
−
Сыктывкар — Коми мулӧн юркар. Тайӧ нимыс артмӧма кык кывйысь: «Сыктыв» да «кар». Сідзкӧ, Сыктывкар — сійӧ Сыктыв ю дорын сулалысь кар.
+
Тулыснас лэбачьяс вӧчӧны
  
−
178 удж. Тӧдмав метаграммаяс. Инды тайӧ предметъяссӧ серпасысь.
+
Каникул дырйи Ӧньӧ оліс пӧль-пӧч ордас деревняын. Ӧтчыд пӧльыс юалӧ внукыслысь:
 +
— Тӧдан-ӧ тэ, кытчӧ лэбӧ тайӧ пышкайыс? Кытчӧ нуӧ вомас босьтӧм идзассӧ?
 +
— Ме чайта, кафеӧ, коктейль юны, — вочавидзис Ӧньӧ.
  
−
МЫЙ ТАЙӦ?
+
103 удж. Лыддьы кывбурсӧ колана ногӧн.
  
−
1. Гора согласнӧйӧн быдмӧ пыр веж,
+
Сырчик-сырчик,
−
Гортӧмӧн — ӧткымын нывлӧн кыдз вез.
+
Вӧсни кок.
−
2. Гортӧм согласнӧйӧн вуджӧ ёль вомӧн,
+
Миянланьӧ
−
Гораӧн — шыр да руч сэні — ас чомйын.
+
Ӧдйӧ лок!
−
3. Гортӧм согласнӧйӧн — матысса морт,
+
Бӧжыд тэнад
−
Гораӧн — мичмӧдӧ ю дор и сёрд.
+
Кузьысь-кузь!
−
4. Гортӧмӧн рака и руч сійӧс сёйӧ,
+
Йисӧ чегъявны
−
Гораӧн — зіля зэв йӧрысь лым койӧ.
+
Тэ сюсь.
−
5. Гортӧмӧн — быттьӧ лымвывса пытш,
+
Морӧс пытшкад
−
Гораӧн — му лукйӧ, вӧчӧ бур удж.
+
Ыджыд би...
−
6. Гораӧн — ӧдзӧстӧ ӧшӧдантор,
+
Сырчик локтіс! —
−
Гортӧмӧн — лымлӧн зэв дзоляник тор.
+
Кывтіс йи.
−
7. Гораӧн — абу ме быдса кило,
 
−
Гортӧмӧн вежан — ме битӧг ог ло.
 
  
−
«Би кинь» журналысь.
+
Вочавидз юалӧмъяс вылӧ аслад ёртыдлы.
  
−
179 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
+
1. Кытысь тулыснас локтӧ сырчик?
 +
2. Кутшӧм сырчиклӧн кокыс?
 +
3. Кутшӧм сырчиклӧн бӧжыс?
  
−
Мыйла талун синва сорӧн
+
104 удж. Лыддьы шусьӧгсӧ да вуджӧд роч кыв вылӧ.
−
бӧрдӧ ичӧт зон?
 
−
— Менӧ, — шуӧ, — кильчӧ дорын
 
−
пурис аслам пон.
 
−
— Мыйла дӧзмӧдан тэ сійӧс
 
−
помся кык лун чӧж?
 
−
— Шыран муртса босьтлі киӧ,
 
−
чинтыштны... кузь бӧж.
 
  
−
Аннуш рытнас водігас шуӧ:
+
Сырчиклӧн кокыс вӧсни, да йи чегъялӧ.
−
— Бабӧ, талун мойдсӧ лыддьы помсяньыс.
 
−
— Мыйла нӧ?
 
−
— Ӧдйӧджык тӧдмалам, мыйӧн помассьӧ.
 
  
−
А: — Мыйла ош ар помын пырӧ гуӧ?
+
106 удж. Содты лӧсялана кывъяс да помав сёрникузяяссӧ. Вуджӧд роч кыв вылӧ.
−
Б: — Узьны тулысӧдзыс.
 
  
−
— Кутшӧмӧн овлӧ тӧвся поводдяыс?
+
Войнас вӧрын буксӧ сюзь.
−
— Ывлаын кӧдзыд.
+
Менам ыджыд вокӧй тӧлка да сюсь.
−
— Пӧльтӧ вой тӧв.
 
−
— Ӧшиньяс гыӧртісны.
 
−
— Керка стенӧ лыйсьӧ пашляк.
 
−
— Кок улын дзуртӧ лым.
 
−
— Лунъяс дженьыдӧсь, а войяс кузьӧсь.
 
  
−
180 удж. Висьтав серпасъяс серти, мый вӧчӧны челядь тӧлын?
+
Артмӧд сетӧм кывъясӧн нӧдкыв. Воча кывсӧ корсь «Сырчик» кывбурысь.
  
−
181 удж. Лӧсьӧд ёртыдкӧд сёрни тӧвся лун коллялӧм йылысь.
+
Биын оз сотчы, ваын оз вӧй.
  
−
182 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
+
107 удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа. Вуджӧд роч кыв вылӧ.
  
−
Лымйӧ, лымйӧ, кытысь усян?
+
Миян йӧрын кузь лунтыр
−
Мыйла чирйӧн, абу тусьӧн?
+
Сырчик жбыръялӧ, кузь ныр.
−
Лымйӧ, лымйӧ, кытысь воин?
+
Оз-ӧ номыр кыськӧ сюр,
−
Кыдзи еджыднас тэ лоин?
+
Ставыс град йӧрын-ӧ бур.
  
−
Мыйла сэтшӧм кокни ачыд?
+
Тӧдмав, мый сёйӧ сырчик.
−
Сылан, веськалан кӧ пачӧ?
 
−
Веськалан кӧ ваӧ, йизян?
 
−
Мыйла усян визьӧн-визьӧн?
 
  
−
183 удж. Лӧсьӧд сёрникузяяс серпас серти. Висьтав, кыдзи тэ пасьтасян тӧлын.
+
Велӧд паныд вежӧртаса кывъяс
  
−
184 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
+
108 удж. Лыддьы кывбурсӧ да содты лӧсялана кыв.
  
−
Коді камгӧ керка стенӧ?
+
Кытшов бӧрся тэрыб кытш
−
Коді садьмӧдӧ пыр менӧ?
+
Ыбъяс весьтӧд вӧчӧ джыдж.
 +
Лэбӧ улӧд-улӧд зэв,
 +
Сідзкӧ, виччысь, лоас зэр.
  
−
Тадзи кӧдзыд бара дурӧ,
+
109 удж. Артмӧд кывъяс да вуджӧд роч кыв вылӧ.
−
Тшӧктӧ лэдзны тырӧн-бурӧн.
 
  
−
Шӧйтӧ ывлатіыс кӧдзыд,
+
110 удж. Содты лӧсялана кывъяс да гиж висьтсӧ.
−
Корсьӧ менсьым керка ӧдзӧс.
 
  
−
ДЕКАБР — ӦШЫМ.
+
Джыдж тӧвсӧ коллялӧ шоныдінын, лунвылын. Миянӧ сійӧ волӧ гожӧм кежлӧ. Джыдж олӧ берег дорын. Позсӧ кодйӧ вабердса джуджыд кырйӧ. Сійӧ сёйӧ номъясӧс да гебъясӧс. Зэр водзын джыджъяс лэбалӧны ва бердті.
  
−
Декабр Комиын — лымъя да кӧдзыд тӧлысь, сы вӧсна шулӧмаӧсь важӧн сійӧс ӧшым кывйӧн. Тайӧ кывйыс кутӧма пашляк вежӧртас.
+
1. Ичӧт керка вӧчис дедӧ,
 +
Ме тшӧтш отсаси и бабӧй.
 +
Лэптім зіб вылӧ, сэн медым
 +
Овны кутас сьылысь ябыр.
  
−
185 удж. Содты лӧсялана кыв.
+
2. Кыдз пу вылын мича керка
 +
Ӧшиньтӧм и ӧдзӧстӧм.
 +
Олысьяслы ветлӧм вылӧ
 +
Гӧгрӧс розьтор сӧмын эм.
  
−
1. Детинкаяс ислалӧны даддьӧн.
+
111 удж. Артмӧд кывъяс колана ногӧн. Корсь пӧвсӧ.
−
2. Турун кыскалӧны доддьӧн.
 
−
3. Уръяс чӧсмасьӧны колльӧн.
 
−
4. Челядь ывлаын ворсӧны дзолльӧн.
 
  
−
186 удж. Лыддьы шусьӧгсӧ. Рочӧд.
+
Тӧдмав нӧдкывсӧ. Вуджӧд роч кыв вылӧ.
  
−
Додьтӧ дасьты гожӧмын, а телегатӧ — тӧлын.
+
Китӧм, коктӧм, а ӧдзӧс восьтӧ.
  
−
187 удж. Гиж чолӧмалана юӧр бать-мамлы, чой-воклы, пӧч-пӧльлы, ёртыдлы да мукӧдлы.
+
112 удж. Артмӧд кывъяс колана ногӧн.
  
−
Чолӧмала Выль воӧн!
+
113 удж. Лыддьы лэбачьяс йылысь приметаяс. Корсь пӧвсӧ.
−
Сиа кузь нэм да бур шуд!
 
  
−
188 удж. Лыддьы да велӧд кывбуръяссӧ.
+
1. Ракаяс кравзӧны, ульдыны нин кӧсйӧ.
 +
2. Сьӧд ракаяс воӧмаӧсь — сэсся шондӧдас.
 +
3. Сырчик кӧ локтас водз, водз и шондӧдас.
 +
4. Сырчик воӧм бӧрын 12 лун мысти йи кывтас.
  
−
Тӧлын уна удж оз вӧч
+
ГУТ-ГАГ ЛОВЗЬӦ ШОНЫД КАДӦ
−
Дженьыд бӧжа тэрыб кӧч.
 
−
Мый нӧ колӧ вӧчны
 
−
Дзикӧдз кынмӧм кӧчлы?
 
  
−
Коз пу вылын — лым, лым,
+
114 удж. Серпас серти висьтав гут-гаглысь нимъяссӧ рочӧн да комиӧн. Гиж найӧс тетрадяд. Велӧд да бура тӧд гут-гаг нимъяс.
−
Коз пу улын — лым, лым, —
 
  
−
Гӧгӧр лымйӧн тырӧма.
+
115 удж. Лӧсьӧд кывтэчасъяс. Вуджӧд роч кыв вылӧ.
−
Ошкыс гуӧ пырӧма,
 
−
Тӧвбыд узьӧ, вой и лун, —
 
  
−
Энӧ торкӧй ошлысь ун.
+
116 удж. Лӧсьӧд да гиж сёрникузяяссӧ.
  
−
Луныс вывті дженьыд лоис —
+
1. Дзоридзсянь дзоридзӧ лэбалӧ зіль мазі.
 +
2. Турун пиын шондіа лунӧ чеччалӧ-ворсӧ чирк.
 +
3. Зэрӧм водзын сынӧдын лэбалӧ уна джыдж.
 +
4. Ичӧт кодзувкот уджалӧ лунысь лун.
 +
5. Таво гожӧмнас вӧрын да град йӧрын вӧлі зэв уна вотӧс.
  
−
Чайтан, войлы пом оз во.
+
117 удж. Гиж гут-гаг нимъяс уна лыдын. Кытчӧ колӧ, пукты ъ да ь. Вуджӧд роч кыв вылӧ.
−
Миян керкаӧ тшӧтш воис
 
−
Озыр шуд — гажа Выль во.
 
−
Пашкыр коз пу вайим вӧрысь:
 
−
Аддзан, лыснас абу гӧль.
 
−
Регыд пырас тошка, пӧрысь,
 
−
Ноп тыр козина Вой пӧль.
 
  
−
Велӧд коз йылысь сьыланкыв.
+
Мыйла тадзи шуам?
  
−
Козйӧ, козйӧ, мый сулалан?
+
Юрсигусь — паськыд бордъяса лэбалысь гаг. Сылӧн сёяныс — гутъяс, гебъяс, номъяс. Абу прӧстӧ шулӧмаӧсь юрсигусьтӧ ном варышӧн.
−
Ме ӧд тэнӧ пӧрӧда,
+
Юрсигусь матыстчӧ морт дорӧ да дыр лэбалӧ юр весьтті, шпорӧдчӧ бордъяснас. Сійӧ быттьӧ вертолёт. Важысянь йӧз чайтлӧмаӧсь, мый гагйыс «гусявлӧ» юрси. Тадзи и нимыс артмӧма: юрси гусялысь, юрси гуысь. Збыль вылас, юрсигусь матыстчӧ морт дорӧ, медым кутавны юр гӧгӧр бергалысь гут-гагӧс. Коми муын олӧ уна пӧлӧс юрсигусь: ыджыд юрсигусь, лӧз юрсигусь, турунвиж юрсигусь.
  
−
Ме ӧд тэнӧ пӧрӧда да,
+
118 удж. Лыддьы кывбурсӧ ичӧт чой-вокыдлы.
−
Пескӧ керала,
 
  
−
Пескӧ керала да,
+
Мазі кытшлаліс зэв дыр
−
Пачӧ ломта,
+
Да и чушкис менсьым ныр.
 +
Сійӧ лоис лӧза-гӧрда,
 +
Ог и соссьы — весиг бӧрді.
  
−
Кыз ӧгырӧ уськӧда да,
+
Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
−
Сё блин пӧжала,
 
  
−
Вӧсни ӧгырӧ уськӧда да,
+
1. Кыті чушкис мазі?
−
Сё печенча пӧжала.
+
2. Кутшӧм лоис ныр?
  
−
А: — Мыйӧн тэ ислалан тӧлын?
+
А: — Тӧрыт луннас менӧ чушкис мазі.
−
Б: — Ме ислала лызьӧн.
+
Б: — Он пӧръясь?
  
−
1. Еджыд эшкын став мусӧ эжис.
+
119 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ ог кывйӧн.
−
2. Тӧлын и гожӧмын ӧти паськӧма.
 
  
−
Воча кывсӧ корсь 181 лист бокысь.
+
Отсӧг: — Тэ полан мазіысь?
 +
— Ме ог пов мазіысь.
  
−
вежӧй петӧ
+
1. Тэ тӧдан чирк йылысь нӧдкыв?
 +
2. Тэ серпасалан бобув?
 +
3. Тэ гижан кодзувкот йылысь висьт?
 +
4. Тэ лыддян «Чушканзі» журнал?
 +
5. Тэ висьталан гут йылысь мойд?
  
−
гаж бырис
+
А: — Тэ тӧдан, кытчӧ вӧчӧ позсӧ мазі?
 +
Б: — Ог тӧд. Гашкӧ, нюрӧ?
  
−
горшӧй косьмӧ
+
120 удж. Артмӧд кывъяс лӧсялана ногӧн.
  
−
кынӧмӧй сюмалӧ
+
121 удж. Лыддьы висьтсӧ да вуджӧд роч кыв вылӧ.
  
−
лӧгӧй петӧ
+
Турун пиын олӧ чирк. Чирк чеччалӧ. Гожӧмын луд вылын тшӧкыда позьӧ кывны сылысь чирксӧмсӧ: чирк! чирк! Таысь и нимыс артмӧма.
 +
Чирк турунвиж. Сійӧ куталӧ да сёйӧ посни гагъясӧс, йирӧ турун.
 +
Кутан кӧ матыстчыны чирк дорӧ, сійӧ чеччыштас-лэбзьыштас да дзебсяс турун пиӧ.
  
−
серам петкӧдлыны
+
Вочавидз ёртыдлы юалӧмъяс вылӧ.
  
−
сьӧлӧм вылӧ воис
+
1. Кӧні олӧ чирк?
 +
2. Кутшӧм рӧма тайӧ гагйыс?
 +
3. Кыдзи чеччалӧ чирк?
 +
4. Мый сёйӧ чирк?
 +
5. Кыдзи сьылӧ чирк?
  
−
сьӧлӧмӧй бурмис
+
Лыддьы ичӧт чой-вокыдлы.
  
−
чӧв овны
+
Кыськӧ турун вывсянь — звирк!
 +
Усис гири-люки чирк.
 +
Вӧрзис сылӧн веськыд кок.
 +
Доймӧм кокыд — ыджыд нок.
 +
Ковмис чирклы кӧстыль босьтны,
 +
Сэсся «больничнӧй» на восьтны.
 +
Чирклӧн ёртыс — юрсигусь —
 +
Шуис: «Тэ кӧть, чиркӧй, сюсь,
 +
Мӧдысь тадзитӧ эн дур,
 +
Вӧрзьӧм кокыд абу бур!»
  
−
шогӧ усьны
+
веськыд кок
  
−
яндысьтӧм син
+
вӧрзьӧм кок
  
−
==СЁРНИТАМ КОМИӦН==
+
доймӧм кок
  
−
— Видза олан, Лена. Кыдзи олан?
+
124 удж. Лыддьы кывбурсӧ колана ногӧн.
−
— Аттьӧ, бура.
 
−
— Аддзысьлытӧдз.
 
−
— Став бурсӧ.
 
  
−
— Менӧ шуӧны Ваняӧн. Кыдзи тэнӧ шуӧны? (Мый нимыд?)
+
ИЧӦТ ЧЕРАНЬ.
−
— Аняӧн. (Нимӧй Аня.)
 
−
— Кыдзи аканьтӧ шуӧны?
 
−
— Аканьӧс шуа Таняӧн.
 
  
−
— Тайӧ коді?
+
Югдан кадӧ ичӧт черань
−
— Тайӧ детинка.
+
Садьмис, вӧрзис, зіля чеччис,
−
— А тайӧ Оля. Оля — нывка.
+
Бергалыштіс. Сэсся мелань
 +
Шонді югӧр кузя лэччис.
  
−
— Тайӧ коді?
+
Ичӧт черань садьмис асывнас.
−
— Ӧльӧксан да Мишук — детинкаяс.
 
−
— А Настук да Ира — нывкаяс.
 
  
−
— Тайӧ менам бать-мамӧй.
+
Велӧд паныд вежӧртаса кывъяс.
  
−
— Тайӧ нывкаыс менам чойӧй.
+
126 удж. Серпасав сьӧд рӧма пастаӧн либӧ фломастерӧн мича черань вез.
−
— Тайӧ мый?
 
−
— Тайӧ акань.
 
  
−
— Менам эм ыджыд вок. Тэнад эм вок?
+
127 удж. Лыддьы кывбурсӧ колана ногӧн. Корсь да лыддьы тайӧ баснясӧ роч кыв вылын.
−
— Да. Менам эм ичӧт вок. Тэнад эм чой?
 
−
— Абу. Тайӧ нывкаыс тэнад чойыд?
 
−
— Да. Тайӧ менам чойӧй.
 
  
−
— Батьыд гортын?
+
ЧИРК ДА КОДЗУВКОТ.
−
— Гортын.
 
−
— Мамыд гортын?
 
−
— Абу.
 
−
— Гудӧкыд эм?
 
−
— Эм.
 
−
— Позьӧ ворсны?
 
−
— Позьӧ.
 
  
−
— Бур рыт! Батьыд гортын?
+
Тэрыб чирк эз овлы чӧв,
−
— Абу гортын.
+
Гожӧмбыд зэв зіля сьыліс,
−
— Коді гортын?
+
Нинӧм чайттӧг аддзис-кыліс:
−
— Ме гортын. Ыджыд мам гортын. Ыджыд бать гортын. Пӧч да пӧль абу гортынӧсь.
+
Локтӧ-жургӧ кӧдзыд тӧв.
 +
Муыс кынмис, чорзис ёна,
 +
Гажа лунъяс оз нин лоны,
 +
Коръяс улын оз нин сюр
 +
Шоныд оланін да нур.
  
−
— Тайӧ менам гортӧй. А ме сэні ола.
+
1. Кутшӧм торъялӧм эм тайӧ басняыслӧн роч да коми кыв вылын?
−
— Менам эм кань. Тэнад эм кань?
+
2. Велӧд баснясӧ наизусть.
−
— Абу. Менам эм пон.
+
3. Комиӧд. Отсӧг вылӧ кывъяссӧ босьт «Чирк да Кодзувкот» басняысь.
−
— Кыдзи шуӧны понтӧ?
 
−
— Джекӧн. Ме радейта Джекӧс.
 
  
−
Ме велӧдчысь. Ме муна школаӧ. Тайӧ менам школаӧй.
+
1. Видзьяс вылын сьылӧ-олӧ,
 +
Кутны кӧсъян — тэысь полӧ.
 +
Ылӧдз чеччыштлывлӧ — звирк,
 +
Тайӧ пурта гагйыс — чирк.
  
−
— Тайӧ менам классӧй. Кӧні тэнад классыд?
+
2. Борднас шпорӧдчыштӧ кодкӧ,
−
— Менам классӧй сэні.
+
Ачыс дзик жӧ вертолёт кодь.
 +
Лэбас, сувтас, но оз усь,
 +
Тайӧ, дерт жӧ, юрсигусь.
  
−
ВЕЛӦДЫСЬ КЛАССЫН.
+
3. Лӧгыд петлӧ дзизгӧм вылас,
 +
Кӧсъян кутны да он кут
 +
Дурка олысь любӧ сылы,
 +
Тайӧ лэбалысьыс гут.
  
−
— Видза оланныд, челядь!
+
128 удж. Уна рӧма карандашъясӧн серпасав бобув.
−
— Видза оланныд!
 
−
— Ме — велӧдысь. Менӧ шуӧны Ольга Ивановнаӧн. Кыдзи тэнӧ шуӧны?
 
−
— Менӧ шуӧны Олегӧн. Ме — велӧдчысь.
 
−
— Коді талун дежурнӧй?
 
−
— Ме дежурнӧй.
 
−
— Бур. Пуксьы.
 
  
−
— Кӧні ӧшинь?
+
Ичӧт Ваньӧ киас кутӧ истӧг куд. Сы дорӧ матыстчӧ ыджыд вокыс.
−
— Со ӧшинь.
+
— Мый тэ вӧчан, Ваньӧ?
−
— Кӧні ӧдзӧс?
+
— Со, енгаг куталі. Видзӧд, кутшӧм уна.
−
— Сэні ӧдзӧс.
+
— Мыйла тэ тайӧс вӧчин, Ваньӧ?
−
— Кӧні улӧс?
+
— Оз али мый позь?
−
— Тані улӧс.
+
— Оз, дерт. Лэдзав найӧс ӧдйӧ бӧр.
−
— Тайӧ мый?
 
−
— Тайӧ пызан.
 
  
−
— Мый вӧчӧ велӧдысь?
+
Мыйла оз позь кутавны енгагйӧс?
−
— Велӧдысь пукалӧ.
 
−
— Мый вӧчӧ велӧдчысь?
 
−
— Велӧдчысь сулалӧ.
 
  
−
— Висьтав, коді тайӧ?
+
129 удж. Лыддьы гут-гаг йылысь приметаяс. Корсь пӧвсӧ.
−
— Тайӧ ыджыд мамӧй. Тайӧ ыджыд батьӧй.
 
−
— Тэнад эм вок?
 
−
— Да. Со менам ыджыд вокӧй.
 
  
−
ыджыд пызан
+
1. Вой бобув ловзьӧма — шондӧдас, поводдя вежсяс.
 +
2. Мазі лэбавны кутіс — шондӧдас.
 +
3. Лӧддза кӧ воыс — няня во.
 +
4. Чирк чиркӧ — туруныд воӧма нин.
 +
5. Кор уна ном дзизгӧ — поводдя бур лоӧ.
 +
6. Юрсигусь уна лэбалӧ — зэр водзын.
 +
7. Геб петӧ зэр водзын.
 +
8. Зэрӧм бӧрын лӧддзыд усьӧ.
  
−
улӧс вылын
+
130 удж. Лыддьы висьтсӧ колана ногӧн.
  
−
пызан вылын
+
Аннуш сӧмын на пырис садикӧ, кыдз сійӧс пыр жӧ паныдаліс Павлик.
 +
— Кӧсъян, мыйкӧ петкӧдла?
 +
— Петкӧдлы, — вочавидзис Аннуш.
 +
Павлик кыскис зепсьыс истӧг куд да ичӧтика восьтыштіс.
 +
— О, кодзувкотъяс! Кытысь нӧ найӧ?
 +
— Тӧрыт ми батькӧд ветлім вӧрӧ да сэтысь ме аддзи зэв ыджыд кодзувкоткар. А кодзувкотыс мыйта! Сӧмын жуӧны. Ме татчӧ бедьторйӧн и йӧршиті некымынӧс. Вот, — ошйысис Павлик.
 +
Воспитательницаыс, Надежда Петровна, матыстчис на дорӧ.
 +
— Челядь, мый лои?
 +
Аннуш вочавидзис:
 +
— Павлик кодзувкотъясӧс вайӧма. Вӧрысь лэччӧдӧма тӧрыт...
 +
— Кодзувкотъясӧс? Найӧс, челядь, оз позь вӧрӧдны. Найӧ зэв коланаӧсь. Кодзувкотъяс кужӧны бурдӧдны вӧрсӧ быд сикас висьӧмысь, мездӧны пуяссӧ да быдмӧгсӧ уна лёк гагйысь.
 +
— Ме ог вӧлі тӧд, мый найӧс оз позь босьтнысӧ, — бӧрддзис Павлик..
 +
— Колӧ найӧс истӧг кудсьыс бӧр лэдзны, — шуис Надежда Петровна да муніс мукӧд челядь дорӧ.
 +
Аннуш кутіс Павликӧс киӧдыс да мӧдіс шӧпкӧдны:
 +
— Павлик, колӧ кодзувкотъяссӧ бӧр вӧрӧ нуны. А то татчӧ кӧ лэдзам, туйсӧ асланыс кодзувкоткарӧ оз аддзыны. Кор ывлаӧ ворсны петкӧдасны, сэки ми тэкӧд и нуам. Но?
 +
— Но, — вочавидзис Павлик.
 +
Ывлаӧ ворсны петігӧн Павлик сюйис истӧг кудсӧ гач зептас.
 +
Сулаліс мича гожся лун. Шондіыс яра шонтіс мусӧ. Аннуш да Павлик котӧрӧн мунісны сикт кузя вӧрлань, медым бӧр лэдзны кодзувкотъясӧс.
  
−
Пӧч пукалӧ.
+
131 удж. Лыддьы гораа да колана ногӧн.
−
Шура сулалӧ.
 
−
— Бур асыв! Ме муна школаӧ.
 
−
— Шура, талун эм коми кыв урок?
 
−
— Абу. Ме талун классын дежурнӧй.
 
−
— Мун, бура дежурит.
 
  
−
Ми велӧдчам. Миян коми кыв урок. Ми велӧдам выль кывъяс.
+
Вочавидзис, гач зепсьыс, кӧсъян, ыджыд кодзувкоткар, быд сикас, висьӧмсьыс, бӧрддзис, истӧг кудсьыд, оз аддзыны.
−
— Мый эм пызан вылын?
 
−
— Пызан вылын эм ручка, карандаш, тетрадь, велӧдчан небӧг.
 
  
−
ичӧт улӧс
+
133 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ ёртыдлы.
  
−
Пызан вылын сулалӧ часі. Сійӧ мунӧ: тіч-точ, тіч-точ. Ӧні сизим час.
+
1. Кытчӧ ветліс Павлик батьыскӧд?
−
— Бур асыв, шонді! А тайӧ коді? Ме тӧда. Таиӧ мазі.
+
2. Мый аддзис вӧрысь зонка?
 +
3. Кытчӧ пуктіс кодзувкотъясӧс Павлик?
 +
4. Кытчӧ вайис зонка кодзувкотъясӧс?
 +
5. Мый шуис воспитательница Надежда Петровна?
 +
6. Кытчӧ нуисны кодзувкот тыра истӧг кудсӧ Аннуш да Павлик?
 +
7. Мыйла оз позь кутавны кодзувкотъясӧс?
  
−
— Тайӧ коді?
+
134 удж. Лӧсьӧд сёрникузяяс.
−
— Тайӧ Игорь. Сійӧ детинка.
 
−
— А тэ коді?
 
−
— Ира.
 
  
−
Ме — нывка.
+
Павлик ветліс вӧрӧ.
−
Ме — велӧдчысь.
 
  
−
Детинкаяс ворсӧны.
+
Тӧдмав кодзувкоткар серти, кӧні лунвыв, а кӧні войвыв.
−
— Менӧ шуӧны Ӧльӧшӧн. Мый нимыд?
 
−
— Нимӧй Ӧньӧ.
 
  
−
— Но! Но! Но!
+
ШОНДІЛЫ РАДЛӦНЫ БЫДМӦГЪЯС
  
−
— А кӧні Нина?
+
135 удж. Велӧд быдмӧг нимъяс рочӧн да комиӧн.
−
— Нина гортын. Сійӧ ворсӧ аканьӧн.
 
−
— Нина, вай меным нянь.
 
  
−
— На, Нина, ... . Ну нин.
+
137 удж. Вӧч картонысь «Домино» сяма ворсӧм. Ворс ёртыдкӧд.
−
— Но, нуа.
 
−
— Ну ӧні.
 
  
−
Ӧні ме школаын.
+
Пиньтӧм, а зэв ёна курччасьӧ.
−
Пызан вылын карандаш да ручка. Велӧдысь классын. Сійӧ сулалӧ.
 
−
— Кӧні тэнад тетрадьыд?
 
−
— Сійӧ ранецын.
 
  
−
мелі мам
+
138 удж. Лыддьы да велӧд кывпесансӧ. Вуджӧд роч кыв вылӧ. Корсь тш шыа кывъяс.
  
−
Рытнас ми гортынӧсь.
+
Потшӧс пӧлӧн петшӧр,
−
Менам мамӧй пукалӧ улӧс вылын. Сійӧ мелі да шань.
+
Петшӧр пытшкын Педӧр.
−
— Кӧні Миша?
 
−
— Миша ывлаын. Сійӧ ворсӧ.
 
−
— Бур лун! Чужан лунӧн, Анна. Со тэныд акань. На, босьт.
 
−
— Аттьӧ.
 
−
— Со тэныд козин — серпас. На, Анна.
 
  
−
— Со ... . На, Анна, ... .
+
140 удж. Корсь ӧти кывйысь уна кыв.
−
— Со ... . На, Анна, ... .
 
  
−
пызан улын
+
Видзьяс вылын лун и вой
 +
Сулалӧны уна чой.
 +
Синкым налӧн еджыд,
 +
Синъяс вижӧсь сэтшӧм.
  
−
улӧс улын
+
141 удж. Висьтав быдмӧг нимъяссӧ комиӧн.
  
−
— Анна, ку-ку!
+
Помав сёрникузяяссӧ.
−
— Кӧні Нина? Кӧні?
 
−
— Ку-ку!
 
−
— Со кӧні!
 
  
−
Кӧк кӧкӧ: «Ку-ку! Ку-ку! Ку-ку!»
+
Вӧрын быдмӧны
  
−
МИ БОЛЬНИЧАЫН.
+
Видз вылын быдмӧны
  
−
— Кыті тэнад висьӧ?
+
Ваын быдмӧ
−
— Менам висьӧ кокӧй.
 
−
— Петкӧдлы, кыті висьӧ. Со тэныд витамин.
 
−
— Аттьӧ.
 
−
— Менам висьӧ синмӧй.
 
−
— А менам некыті оз вись. И аддза бура.
 
  
−
— Кӧні кок?
+
Лежнӧг быдмӧ тундраын и пармаын, видз вылын и вӧр дорын. Гӧрд рӧма дзоридзыс паськалӧ июль тӧлысьын. Арнас лежнӧг йыв (тусь) гӧрдӧдӧ, небзьӧ. Йӧз вотӧны лежнӧг йывсӧ. Сэні эм уна витамин. Лежнӧг артмӧма «жельнӧг» кывйысь. Ставлы тӧдса, кутшӧм ёсь йывъяс, быттьӧ жельяс, эм тайӧ быдмӧгыслӧн. Жель ёна дойдалӧ. Жель отсӧгӧн лежнӧг «дорйӧ» асьсӧ чегъялӧмысь.
−
— Тані.
 
−
— Кӧні ки? Кӧні син?
 
−
— Со.
 
−
— Кыті ... ?
 
−
— ... .
 
−
— Мамӧ, ывлаын лымъялӧ. Ме пета ворсны.
 
−
— Пет.
 
−
— Ме тшӧтш пета.
 
  
−
— Толик, лок! Ну.
+
Тӧдмав нӧдкывсӧ. Воча кывсӧ висьтав рочӧн да комиӧн.
−
— Но, Алина. Нуа.
 
  
−
Иралӧн сыр, ... .
+
Дзормис дзоридз — овлӧ-й тадз —
−
Ромалӧн рок.
+
Зарни рӧма вӧлі,
 +
Сылӧн тӧщӧ еджыд идз:
 +
Чеган — петас йӧлыс.
 +
Кыдзкӧ ӧтчыд вильыш тӧв
 +
Вильшасьыштны воліс:
 +
Дзоридз быттьӧ эз и вӧв —
 +
Иддзыс сӧмын колис.
  
−
— Рома, мый тэ сёян?
+
142 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
−
— Ме сёя рок.
 
−
— Ира, мый тэ сёян?
 
−
— Меным колӧ рысь да сыр. Аттьӧ.
 
  
−
Риталӧн ур.
+
1. Кутшӧм вӧлі йӧла турун тулыснас?
 +
2. Кутшӧм лои сійӧ гожӧмнас?
 +
3. Кутшӧм лои арланьыс?
  
−
— Видза олан, мамӧ. Ме пета ывлаӧ.
+
143 удж. Лыддьы кывбурсӧ колана ногӧн.
−
— Вова, пасясь да кепысясь.
 
−
— Но. Став бурсӧ.
 
  
−
Вова ворсӧ ывлаын.
+
Мыйла, йӧла турун,
−
Вова вӧв вылын:
+
Уна платтьӧ вуран:
−
— Но-о!
+
Первой вижӧс новлан,
 +
Сэсся еджыд овлан?
 +
Гӧн кодь кокни, небыд —
 +
Пӧльышта кӧ, — лэбан.
  
−
сьӧд нянь
+
Тӧдмав нӧдкывсӧ. Воча кывсӧ сет рочӧн да комиӧн.
  
−
— Мамӧ, ме отсала тэныд. Лена, лок тшӧтш.
+
Видз вылын кок йылын парашютъяс качайтчӧны.
−
— Аттьӧ, челядь.
 
−
— Мый сумкаын?
 
−
— Сумкаын еджыд нянь, сьӧд нянь, чери, яй.
 
  
−
еджыд нянь
+
Рочӧн тайӧ быдмӧгсӧ шуӧны одуванчикӧн. Коми йӧз шулӧмаӧсь йӧла турунӧн да йӧла вижъюрӧн. Кокыс либӧ иддзыс тӧщӧ пытшкӧса. Чеган кӧ быдмӧг идзсӧ, то аддзан сэтысь еджыд ва, быттьӧ йӧв. Таысь и нимыс артмӧма.
  
−
— Алло! Полина, петан ывлаӧ?
+
144 удж. Вуджӧд роч кыв вылӧ.
−
— Пета.
 
−
— Ывлаын шоныд?
 
−
— Абу шоныд. Ывлаын кӧдзыд. Пасьтась шоныда. Пасясь, кепысясь, шапкаась да гынкӧмась.
 
  
−
пукалӧ улӧс вылын.
+
Коркӧ узьланныд он, катшасинъяс?
−
вылын пурт.
+
Мыйла восьсаӧсь пыр тіян синъяс?
−
улын пукалӧ понпи.
 
  
−
— Бур асыв, Рома. Лок мыссьы. Со Мила мыссьӧ.
+
Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
−
— Менам майтӧгӧй абу.
+
1. Тӧдан-ӧ тэ тайӧ сьыланкывсӧ?
−
— Со майтӧг. На, босьт.
+
2. Кутшӧм кык кыв «дзебсьӧма» тайӧ дзоридз нимас?
−
— Аттьӧ. Ме мысся.
 
  
−
Рома мыссьӧ.
+
Лыддьы да велӧд сьыланкывсӧ.
−
Мила ... .
 
−
Мурка ... .
 
  
−
Мам: «Мила, меным колӧ».
+
Гӧра вылын оз выйым,
−
Нывка: «Со. Ме муна нин. Менам коми кыв урок».
+
Гӧра вылын оз выйым,
−
Мам: «Но. Мун, муса ныв».
+
Оз выйым, оз выйым,
 +
Мича нылӧй, Машӧй, оз выйым.
  
−
ӧшинь дорын
+
Гӧра вылын оз вотӧ,
 +
Гӧра вылын оз вотӧ,
 +
Оз вотӧ, оз вотӧ,
 +
Мича нылӧй, Машӧй, оз вотӧ.
  
−
— Ми сьылам да йӧктам коз дорын.
+
Сылӧн дозйыс и тыри,
 +
Сылӧн дозйыс и тыри.
 +
И тыри, и тыри,
 +
Мича нывлӧн, Машлӧн, доз тыри.
  
−
МОРОЗ ПӦЛЬ.
+
Гортас Машук мӧдӧдчис,
 +
Гортас Машук мӧдӧдчис,
 +
Мӧдӧдчис, мӧдӧдчис,
 +
Мича нылӧй, Машӧй, мӧдӧдчис.
  
−
Классын сулалӧ коз.
+
Яша да Маша
−
Коз ... Слава, Лиза, Зина, Роза, Павлик, Вова.
+
Ёльдорса вӧрысь
−
... сулалӧ Ира.
+
Вотісны чуман тыр
−
— Ира, кӧні?
+
Гӧрд сьӧлаоз.
−
— Со локтӧ кӧр вылын. Сылӧн лӧз , лӧз .
+
Чӧскыдысь-чӧскыд
 +
Вотӧслӧн кӧрыс,
 +
Мыйла тадз шусьӧ:
 +
«Сьӧла» да «оз»?
  
−
Мороз пӧльлӧн эмӧсь козинъяс.
+
145 удж. Вочавидз «Сьӧлаоз» кывбурын юалӧм вылӧ.
−
— На, Антон, козин — вӧв.
 
−
— На, Зина, козин — зыр. Ворс.
 
−
Сима: «А меным?»
 
−
— Со — лӧз лента. ... ин.
 
  
−
МИ ВОРСАМ.
+
146 удж. Вуджӧд роч кыв вылӧ.
  
−
— Бур рыт!
+
Сьӧлаоз быдмӧ васӧд видз вылын, турун пиын. Тусьыс сылӧн пемыдгӧрд рӧма. Тайӧ зэв чӧскыд вотӧс. Дерт жӧ, сійӧс радейтӧ сьӧла.
−
— Бур рыт, Борис. Лок ворсам.
 
−
— Ме — лӧз бобув.
 
−
— А ме — Бобик пон: р-рр!
 
−
— Ме — мазі: з-зз!
 
−
— Бур. А менам барабан: бум-бам, тара-рам.
 
−
— Бур барабан.
 
  
−
бур асыв
+
— Тэ мый медся ёна радейтан сёйны?
 +
— Оз.
 +
— А ичӧт вокыд тшӧтш?
 +
— Оз.
  
−
бур лун
+
147 удж. Лыддьы кывбурсӧ да содты лӧсялана кывъяс.
  
−
бур рыт
+
Ме да Наста
 +
Тӧдам места,
 +
Лапнас кӧні
  
−
... дорын сулалӧ пызан.
+
Шувгӧ коз.
−
Пызан дорын сулалӧ улӧс.
+
Ичӧт чойлы
−
Улӧс вылын — лӧз дӧрӧм.
+
Йӧлӧн сёйны
 +
Сэтысь вотім
 +
Содзтыр оз.
  
−
ИДӦРТӦМ СИДӦР.
+
148 удж. Вежлав вотны кывсӧ колана ногӧн.
  
−
Детинка петӧ ывлаӧ.
+
Тӧдмав. Вочавидз комиӧн.
−
— Мамӧ, кӧні менам дӧрӧмӧй?
 
−
— Улӧс вылын.
 
−
— А кӧні менам ... ?
 
−
— Со, Дима, ... дорын. Но и идӧртӧм Сидӧр.
 
  
−
Тӧдмав: кымын тані дӧрӧм?
+
Вок сёйис кӧкъямыс китыр оз, а сылӧн чойыс вит китыр оз. Коді сёйис унджык?
  
−
Ме узя.
+
Лыддьы да велӧд сьыланкывсӧ.
−
Ме мысся.
 
−
Ме лыддя небӧг.
 
−
Ме сёя яблӧк.
 
  
−
ГОРТ ДОРЫН.
+
Эжва пӧлӧн пӧлӧзнича,
 +
Эжва пӧлӧн пӧлӧзнича,
 +
Мича-мича пӧлӧзнича,
 +
Мича пӧлӧзнича.
  
−
Гена ворсӧ горт дорын.
+
Пӧлӧзничасӧ ме ӧкта,
−
Пон увтӧ: «Ув-ув».
+
Пӧлӧзничасӧ ме ӧкта,
−
Гортын мам гладитӧ ... да гӧрд дӧрӧм. Мамыс корӧ:
+
Мича юркытш сыысь кыа,
−
— Гена, пыр гортӧ.
+
Мича юркытш кыа.
−
— Ог на пыр, ме ворса на. Но, мамӧ?
 
−
— Но. Ворс...
 
  
−
гӧрд яблӧк
 
  
−
гӧрд оз
+
'''<Kodko @ Гожся серпасъяс : велӧдан гижӧд // Моторина Л. А., Лодыгина З. А. Öмидз тусь: Роч программа серти 2 класса велӧдчысьяслы велӧдчан книга. 2 юкӧн. М.: Издательство ДИК, 1998. Лб. 122-148.>'''
  
−
Талун ывлаын усьӧ лым.
 
−
Детинкаяс ислалӧны даддьӧн. Ӧньӧлӧн сьӧд пась.
 
−
— Ӧньӧ, пуксьы даддьӧ.
 
−
— Ог. А уся кӧ?
 
−
— Он усь. Даддьыс выль. Кепысясь.
 
−
— Менам абу.
 
−
— На, босьт.
 
−
— Аттьӧ.
 
  
−
сьӧд нянь
+
ГОЖСЯ СЕРПАСЪЯС
  
−
Лыддьы кывпесансӧ.
+
149 удж. Висьтав гожся тӧлысьяс рочӧн да комиӧн. Мыйла июнь тӧлысь шулӧмаӧсь лӧддза-номъяӧн?
  
−
Тасьті-пань
+
150 удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа.
−
... нянь.
 
−
... корӧ
 
−
Сера кань.
 
  
−
Ӧньӧ усьӧ.
+
Ручка легӧдны оз ков:
−
Ош узьӧ.
+
Майбыр, гожӧм — сьыв да ов,
 +
Позьӧ чери кыйны уна,
 +
Позьӧ вӧлӧн куртны мунны,
 +
Позьӧ чӧд да ӧмидз вотны,
 +
Оз тай миян кокъяс чотны.
 +
Уна лоӧ гажа лун.
 +
Дзикӧдз бырлас чӧскыд ун.
  
−
Челядь ворсӧны чачаясӧн.
+
— Мыйла тэ радейтан гожӧм?
−
— Менам мича акань.
+
— А школаӧ оз ков ветлыны да.
−
— Менам чери.
+
— А мый кутан вӧчны гожӧмнас?
−
— Менам руч.
+
— Ме радейта пӧчӧкӧд чӧд вотны.
−
— Менам кӧч.
+
— А ми воккӧд кутам чери кыйны.
 +
— А видз вылын кутан турун пуктыны?
 +
— Да, ме кужа нин турун куртны.
 +
— А ме медся ёна радейта жар лунъясӧ купайтчыны.
  
−
Лыддьы кывбурсӧ.
+
151 удж. Юклы висьтсӧ сёрникузяяс вылӧ да гиж. Кытчӧ колӧ, пукты чут.
  
−
Мамӧй меным
+
ВИДЗ ВЫЛЫН.
−
Ньӧбис мач.
 
−
Мачыс менам
 
−
Ветлӧ скач.
 
  
−
Велӧд кывпесансӧ.
+
Гожся асыв Миша да Ваня чеччисны водз найӧ мунісны видз вылӧ турун пуктыны сэні быдмӧ уна оз а дзоридзыс мыйта ю берег дорын быдмӧ уна сэтӧр.
  
−
Пӧчӧлы пӧльӧ
+
1. Визьнит дз шыа кывъяс.
−
Вӧчӧма гӧлик,
+
2. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
−
Пӧльӧлы пӧчӧ
 
−
Вӧчӧма сӧчӧн.
 
  
−
Велӧдысь шуӧ:
+
Кор чеччисны Миша да Ваня?
−
— Звук — комиӧн шы, а буква — шыпас. Со «ш» шыпас. Маша, шу: ш-ш, шыр. Маша шуӧ.
+
Кытчӧ найӧ мунісны?
−
— Ш-ш, шыр.
+
Мый быдмӧ видз вылын?
−
— Саша, шу: ӧшинь, шонді шонтӧ.
+
Мый быдмӧ ю берег дорын?
−
Саша шуӧ:
 
−
— Ӧшинь, шонді шонтӧ.
 
  
−
Велӧд шусьӧгсӧ.
+
Тӧдмав нӧдкывсӧ. Вочавидз юалӧм вылас.
−
Шыд да рок — медбур вок.
 
  
−
ЧУЖАН ЛУН.
+
Ывла вывсӧ он и тӧд,
 +
Паськӧм йылысь абу тӧжд.
 +
Шонді ёнджыка пыр пӧжӧ,
 +
Мазі ма чукӧртӧ-чӧжӧ.
 +
Ставыс ӧдйӧ кисьмӧ-воӧ,
 +
Кор нӧ татшӧмторйыс овлӧ?
  
−
Талун Жанналӧн чужан лун.
+
152 удж. Содты колана кывъяс.
−
— Чужан лунӧн, Жанна!
 
−
— Со козин — «Жонь» серпас.
 
−
— Со «Би кинь» журнал.
 
−
— Аттьӧ.
 
  
−
чужан лунӧн
+
Ме ог тӧд.
 +
Тэ он тӧд.
 +
Сійӧ оз тӧд.
  
−
чужан му
+
Ме ог ворс.
 +
Тэ он ворс.
 +
Сійӧ оз ворс.
  
−
чужӧмбан бӧж
+
Ме ог бӧрд.
 +
Тэ он бӧрд.
 +
Сійӧ оз бӧрд.
  
−
Велӧдысь шуӧ:
+
153 удж. Лыддьы сёрникузяяссӧ да вуджӧд роч кыв вылӧ.
−
— Женя, гиж: «Жонь пукалӧ ув вылын. Жоньлӧн гӧрд морӧс».
 
−
Велӧдчысь гижӧ.
 
  
−
Висьтав рочӧн.
+
1. Юын ваыс сӧстӧм да шоныд. 2. Видзьяс вылын туруныс кузь. 3. Зонпосни уджалӧны видз вылын. 4. Вӧрын кисьмӧны вотӧсъяс. 5. Нывкаяс киськалӧны сёркни да анькытш. 6. Чоя-вока котӧрӧн мунӧны оз вотны. 7. Ывлаын кос поводдя. 8 Аннуш ваялӧ куканьлы турун.
  
−
Усьӧ небыд лым. Челядь ислалӧны лыжиӧн, даддьӧн. Налӧн чужӧмныс гӧрд.
+
1. Бӧрйы да гиж «Бать-мамлы отсасьӧм» тема вылӧ сёрникузяяс.
−
— Со ур пукалӧ.
+
2. Визьнит подлежащӧйяссӧ да сказуемӧйяссӧ.
−
— Кӧні?
 
−
— Ув вылын. То тай пашкыр бӧжыс тыдалӧ. Сэні сылӧн шоныд жыр — горс.
 
  
−
Пуктіс пӧль сёркни. Быдмис сёркни ён. Кыскӧ пӧль сёркнисӧ да оз вермы кыскыны. Сійӧ корӧ пӧчӧс: «Лок сёркнисӧ кыскам». Пӧч корӧ внучкаӧс: «...». Внучка корӧ понйӧс: «...». Пон корӧ каньӧс: «...». Кань корӧ шырӧс: «...».
+
154 удж. Артмӧд шусьӧгъяс да вуджӧд роч кыв вылӧ.
  
−
Шыр кутчысис кань бердӧ, кань — пон бердӧ, пон — внучка бердӧ, внучка — пӧч бердӧ, пӧч — пӧль бердӧ, пӧль — сёркниӧ. Кыскисны да кыскисны, вермисны кыскыны сёркнисӧ.
+
1. Гожӧмын кӧ час сёрман, во чӧж суӧдны он вермы.
−
Сёркни кольквиж, чӧскыд. Пӧль шуӧ: «Ме сёя сёркни». Пӧч шуӧ: «...».
+
2. Гожся луныд уджсӧ вӧчӧ тӧвся сизим лунлы воча.
 +
3. Мый гожӧмын рӧдитчас, тӧлын ставыс сгӧдитчас.
  
−
Нёль вок ӧти шапка улын пукалӧны.
+
155 удж. Лыддьы кывбурсӧ колана ногӧн. Вуджӧд роч кыв вылӧ.
  
−
— Бур лун!
+
ГРАД ЙӦРЫН.
−
— Мый колӧ, Алёна?
 
−
— Меным колӧ вый, йӧв, небыд нянь да сёркни йылысь мойд.
 
−
— Пӧжалуйста, босьт.
 
−
— Аттьӧ.
 
  
−
— Челядь, мыськӧй китӧ майтӧгӧн. Ёгор, мый сёян?
+
Трактор гӧрӧ, муыс вӧрӧ,
−
— Меным колӧ выя нянь да йӧла чай. Аттьӧ.
+
Зіля уджаламӧй йӧрын,
−
— А тэныд, Катюк, мый колӧ?
+
Муыс шоныд, луныс шань.
−
— Яя шыд да ырӧш. Босьтӧй квайт шайт.
+
Пуктам картупель — мӧд нянь.
  
−
Гӧгрӧс, а абу шар.
+
Вочавидз, мыйла коми йӧз шуӧны картупельсӧ мӧд няньӧн?
−
Кольквиж, а абу вый,
 
−
Бӧжа, а абу шыр.
 
  
−
— Мый холодильникын?
+
156 удж. Вежлав кывъяссӧ колана ногӧн.
−
— Холодильникын: йӧв.
 
−
— Мый пызан вылын?
 
−
— Пызан вылын: сакар, сукар.
 
  
−
Галип гача, кокни кӧма,
+
157 удж. Лыддьы кывбурсӧ колана ногӧн.
−
Дӧрӧм небыд шӧвкысь.
 
−
Бӧжыс ӧзйӧ сизим рӧма,
 
−
Быттьӧ ӧшкамӧшка.
 
  
−
Юля да Юра — чоя-вока. Юра шуӧ:
+
КУЗЬ ЗЭР.
−
— Менам горшӧй косьмӧ.
 
−
— Мый юан? — юалӧ мамыс.
 
−
— Ме юа юмов чай. Аттьӧ, мамӧ.
 
−
— Юля, ю йӧв.
 
−
— Но, мамӧ, юа.
 
−
— Ме пуа юква. Сёйӧй.
 
  
−
менам горшӧй косьмӧ
+
Зэрӧ, помся шливгӧ-зэрӧ,
 +
Абу сылы пом ни дор.
 +
Ланьтіс улич вылын серам,
 +
Вошис сьыланкывлӧн гор.
  
−
Люда сыналӧ юрси.
+
Вась да Толя нюмъялӧны,
 +
Быттьӧ нюлӧмаӧсь ма:
 +
Градъяс киськавнытӧ ӧні
 +
Оз кӧть ковмы вайны ва.
  
−
Йӧра сулалӧ ю дорын.
+
1. Вочавидз, мыйла радлӧны Вась да Толя?
  
−
Талун циркын концерт. Сэні гажа. Сцена вылын пон. Сійӧ петкӧдлӧ лыдпас «3». А со ош. Сійӧ пукалӧ мотоцикл вылын. Юрий Куклачёвлӧн каньяс ворсӧны мачӧн.
+
158 удж. Лыддьы кывбурсӧ колана ногӧн.
  
−
— Кытчӧ мунан, Люба?
+
МУ ВЫЛЫН.
−
— Ме муна больничаӧ. Мамӧй — челядьӧс бурдӧдысь.
 
−
— Кӧні больничаыс?
 
−
— Больничаыс Куратов улича вылын.
 
−
— А ме муна циркӧ. Циркыс Савин улича вылын.
 
  
−
Вычегда комиӧн Эжва. Тайӧ юыс кузь. Сыктывкар сулалӧ Эжва да Сыктыв юяс дорын. Эмӧсь и мукӧд юяс. Юын олӧ уна чери.
+
Миян муяс вылын сук
 +
Быдмӧ шобді, ид да сю.
 +
Катшасин да пӧлӧзнича —
 +
Налӧн дзоридзыс зэв мича,
 +
Но ёг турунӧн тай шусьӧ.
 +
Ёг туруныд тыртӧ мусӧ.
 +
Он кӧ нетшкы найӧс, тӧд —
 +
Няньыд быдмыны оз мӧд.
  
−
Ю дорын эм кык сэтӧр куст. Сэні ми радейтам сёйны сэтӧр.
+
1. Вочавидз, мыйла колӧ нетшкыны ёг турун?
−
— Ме сёя сьӧд сэтӧр. Чӧскыд вотӧсыс! Юмов. А тэ мый сёян?
 
−
— А ме сёя гӧрд сэтӧр. Чӧскыд жӧ!
 
−
— А со сэні куст улын лэбачпиян!
 
−
— Эн вӧрӧд! Оз позь!
 
  
−
Кывпесан.
+
159 удж. Лыддьы кывбурсӧ колана ногӧн.
−
Тэрыб Педӧр
 
−
Ветліс недыр,
 
−
Вайис Педӧр
 
−
Китыр сэтӧр.
 
  
−
Асывнас весала щӧткаӧн пинь, мысся майтӧгӧн, сынала юрси, сёя рысь да юа юмов чай, пасьтася, муна школаӧ. Ме — велӧдчысь.
+
МУН, КЫРНЫШ.
  
−
ДЫШ ПИ.
+
Эй тэ, кырныш, зэв
 +
ёсь гыж,
 +
Лэбзьы, лэбзьы, лэбзьы —
 +
кыш!
 +
Паськыд вомтӧ эн вай
 +
восьт,
 +
Ньӧти курӧгпи он
 +
босьт.
 +
Оз сюр тэд и курӧг
 +
мам,
 +
Ме ӧд мортыс абу
 +
рам.
 +
Локтӧй татчӧ: чип,
 +
чип, чип.
 +
Найӧс видзысь ме —
 +
Ӧнтип!
  
−
— Пиӧй, пиӧй, чеччы, чеччы!
+
1. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
−
— Чечча, но ог мыссьы.
+
Кыдзи зонкалӧн нимыс?
−
— Пиӧй, пиӧй, мыссьы, мыссьы!
+
Мый вӧчӧ Ӧнтип?
−
— Мысся, но ог пасьтась.
+
Кутшӧм лэбач кӧсйӧ локны курӧгпиян дорӧ?
−
— Пиӧй, пиӧй, пасьтась, пасьтась!
 
−
— Пасьтася, но ог кӧмась.
 
−
— Пиӧй, пиӧй, кӧмась, кӧмась!
 
−
— Кӧмася, но ог мун.
 
−
— Пиӧй, пиӧй, мун, мун!
 
  
−
Лыддьы да висьтав, кымын тані ф да п шыяса кыв.
+
2. Бӧрйы лӧсялана кывъяс.
  
−
— Мамӧ, кӧні менам гӧрд шарпӧй?
+
160 удж. Лыддьы кывбурсӧ колана ногӧн.
−
— Шкапын. Надюк, талун абу шоныд.
 
−
— Ме платтьӧася, партукася да лӧз ковтаася.
 
−
— Но.
 
−
— Ми ӧні мунам фабрикаӧ экскурсияӧн. Федялӧн батьыс шофёр. Сійӧ нуас автобусӧн.
 
−
— Бур. Со портфельыд. Босьт.
 
  
−
Кывпесан.
+
МИЧА ЛУНӦ ВӦРЫН.
−
Холодильник,
 
−
Флаг да ферма,
 
−
Дзик став кывсӧ
 
−
Шуны верма.
 
  
−
дзик став
+
Дзирдалӧ шонді,
 +
Нюмъялӧ йӧр.
 +
Меліа шувгӧ
 +
Сикт гӧгӧр вӧр.
  
−
шуны верма
+
Коз пу да пожӧм,
 +
Ньыв пу да кыдз
 +
Гож улас муртса
 +
Вӧрӧны сідз.
  
−
Кӧч йӧктӧ, йӧктӧ
+
Вашкӧдчӧ накӧд
−
Мича табъя кокнас,
+
Небыдик тӧв,
−
Вый тупыль юрнас,
+
Быттьӧкӧ некор
−
Шабді пачӧс бӧжнас,
+
Скӧрӧн эз вӧв.
−
Ёсь йыла пиньнас.
 
−
Сыла-госа кывнас,
 
−
Льӧм пу кор пельнас,
 
−
Сьӧд сэтӧр синнас,
 
−
Аслас дона кунас.
 
  
−
кӧкъямыс чышъян
+
Кымӧрсӧ сійӧ
 +
Талун оз вай.
 +
Быдлаын кылӧ
 +
Збой колипкай.
  
−
Кывпесанъяс.
+
1. Волысь кутшӧм кад петкӧдлӧма М. Лебедев аслас кывбурас?
−
Дзоля Коля - гачыс кын.
+
2. Корсь кывбурысь кывъяс юалӧмъяс серти
−
Дзоля Коля дзугӧ лым.
 
  
−
Кыддза виддзын мудзӧм дзодзӧг, асывводзнас лэбзяс водзӧ.
+
3. Велӧд кывбурсӧ наизусть.
 +
4. Корсь серпас вылысь коз пу.
  
−
Лена сулалӧ ӧдзӧс дорын.
+
161 удж. Лыддьы шусьӧгъяссӧ да вуджӧд роч кыв вылӧ.
−
— Видза олан, Лена!
 
−
— Видза оланныд, Нина Ивановна. Чолӧмала Тіянӧс Ань лунӧн. Со дзоридзьяс.
 
−
— Мича дзоридзьяс. Аттьӧ. Кыдзи олан?
 
−
— Аттьӧ, бура.
 
−
— Ывлаын кӧдзыд али шоныд?
 
−
— Абу кӧдзыд.
 
−
— Пӧрччысь. Пыр жырйӧ. Юам маа чай. Менам эм чӧскыд чӧдъя пирӧг.
 
  
−
чолӧмала Тіянӧс
+
1. Тӧлыд юалас, мый гожӧмнас вӧчин.
 +
2. Гожӧмын кӧ он пӧсявлы, тӧвнас он и шонавлы.
 +
3. Гожӧмнас кӧ узян, тӧвнас шогӧ усян.
  
−
— Видза оланныд!
+
162 удж. Артмӧд да гиж сетӧм кывъясысь сёрникузяяс.
−
— Видза олан. Кыдзи тэнӧ шуӧны?
 
−
— Менӧ шуӧны Таняӧн.
 
−
— Бур.
 
−
— Меным колӧ «Би кинь» журнал да дзоридзьяс йылысь небӧг.
 
−
— На, лыддьы.
 
−
— Аттьӧ. Аддзысьлытӧдз.
 
−
— Аддзысьлытӧдз, Таня.
 
  
−
Шонді лунтыр шӧйтӧ, мудзӧ,
+
ГӦГӦР СЬЫЛӦ.
  
−
Вӧр ді сайын сійӧ узьӧ,
+
1. Дыр нин сулалӧ шоныд поводдя.
−
Садьмӧ, кодзыд ваӧн мыссьӧ,
+
2. Веж рӧмӧн вевттьысис му.
−
Енэж шӧрӧдз сэсся кыссьӧ,
+
3. Мича дзоридзьяс вылӧ лэптісны юрнысӧ.
−
Шуӧ:
+
4. Сиктын да вӧрын зэв гажа.
−
— Дона челядь, чолӧм,
+
5. Гӧгӧр сьылӧны лэбачьяс.
−
Сиа тіянлы бур олӧм,
+
6. Мазіяс да юрсигусьяс лэбалӧны сынӧдын.
−
Быдта уна-уна дзоридз,
+
7. Чужӧмад ӧвтӧ чӧскыд дукӧн.
−
Тырта мусӧ лэбач горӧн.
 
  
−
Юышт, пиӧй, йӧв,
+
Шонді пӧся вашъялӧ
−
Ворсышт шы ни тӧв.
+
Енэж шӧрын дыр.
−
Сёйышт, пиӧй, рок,
+
Лэбач сьылӧм шыясӧн
−
Вынсялас мед кок.
+
Чужан муӧй тыр.
−
Сёйыштан кӧ нянь,
 
−
Быдман ён да шань.
 
−
Панялыштан шыд —
 
−
Лоан зэв ыджыд.
 
  
−
УДЖ ЙЫЛЫСЬ.
+
Висьтав, кор тайӧ овлӧ?
−
Ыджыд мамӧй абу гортын. Сійӧ удж вылын ме щӧткаӧн чышка джодж. Ичӧтджык чойӧй вӧчӧ гортса удж. Ыджыдджык вокӧй вӧчис меным джадж. Сэні сулалӧны небӧгъяс.
 
−
Мамӧй уджалӧ бурдӧдысьӧн, а батьӧй уджалӧ велӧдысьӧн.
 
  
−
Удж йылысь шусьӧгъяс.
+
ВЕТЛАМ, ЁРТЪЯС, ЧЕРИ КЫЙНЫ
  
−
Бӧжтӧ кӧ кӧтӧдан — чери сёян.
+
163 удж. Лыддьы висьтсӧ колана ногӧн.
−
Коді оз уджав, сійӧ оз сёй.
 
  
−
еджыд гоб
+
КОМИ ЮЯС.
  
−
Котӧртӧ руд шыр. А ыджыд мыр вылын пукалӧ кӧч. Кӧчлӧн бӧжыс дженьыд, а шырлӧн кузь. Мыр дорын сулалӧ еджыд гоб.
+
Печора, Эжва да Сыктыв — Коми Республикаын медыджыд юяс.
−
А со сэні — джуджыд ю.
+
Тӧвнас найӧ узьӧны кыз йи улын. Тулыснас кылалӧ йи и юяс паськыда ойдлӧны. Визув шоръяс вайӧны васӧ ыджыд юясӧ. Гожӧмнас ю кузя кылӧдӧны пуръяс, кыскалӧны груз. Йӧз ветлӧны пыжӧн да катерӧн чери кыйны, вотчыны. Мича теплоходъяс новлӧдлӧны йӧзӧс сиктъясӧ да каръясӧ. Мичаысь-мича миян коми юяс.
  
−
Эжва кӧджын
+
1. Висьтав коми ю нимъяс.
−
Джуджыд бужӧд.
+
2. Мыйӧн ветлӧны йӧз ю кузя гожӧмнас?
−
Бужӧдланьыс
 
−
Пыжа вуджӧ.
 
  
−
Ыджыд айӧ вӧрӧ кайӧ,
+
165 удж. Лыддьы сёрникузяяс. Рочӧн сетӧм кывъяссӧ комиӧд.
−
Ыджыд нопйӧн мыйкӧ вайӧ.
 
−
Ыджыд мамӧ разьӧ ноп,
 
−
А сэн ыджыд еджыд гоб.
 
  
−
нопйӧн мыйкӧ вайӧ
+
Вокӧй ньӧбис лавкаысь выль крючок.
 +
Пӧльӧ вӧчис крепыд шатин.
 +
Рытнас воккӧд корсялім нидзувъясӧс.
 +
Асывнас пыжӧн мунім чери кыйны.
 +
Луннас ӧзтім бипур.
 +
Бипур весьтӧ ӧшӧдім пӧрт.
 +
Регыд пусис чӧскыд чериа шыд.
 +
Лунтыр ми воккӧд чери кыйим.
 +
Рытнас миян дорӧ воис тӧдса чери кыйысь.
  
−
разьӧ ноп
+
Тӧдан-ӧ тэ чери нимъяс?
  
−
тшак нимъяс
+
166 удж. Велӧд чери нимъяс комиӧн и рочӧн.
  
−
Татшӧм вӧрад
+
Тэ вуграсян.
−
Тшакыд эм.
+
Сійӧ вуграсьӧ.
−
Татшӧм вӧрад
+
Ті вуграсянныд.
−
Тшакыд тшем.
+
Найӧ вуграсьӧны.
  
−
Потшӧс вылын катша.
+
Ме купайтча.
−
Потшӧс улын Катшӧ.
 
−
Йирӧ Катшӧ лы,
 
−
Оз сет катшалы.
 
  
−
йирӧ лы
+
1. Гырысь сьӧмыс зарни рӧма.
 +
Ачыс паськыд, быттьӧ тасьті.
 +
Васьыд кыскиг частӧ водӧ.
 +
Чериыслӧн нимыс... .
  
−
Кузь бӧжа,
+
2. Вӧрса визув юын олӧ.
−
Сьӧд юра,
+
Вуджӧрысь и шумысь полӧ.
−
Еджыд морӧса.
+
Тшыгмас — сёйӧ бобув, ном.
 +
Тайӧ, дерт жӧ, лоӧ... .
  
−
КУТШӦМ РӦМА?
+
3. Сӧстӧм ваын любӧ сылы.
 +
Бадьяс дорын олӧ-вылӧ.
 +
Здукӧн кыян кило кык.
 +
Нимыс сылӧн бадькор ... .
  
−
— Тайӧ мый?
+
4. Оз на овмӧдчы быд тыӧ.
−
— Тайӧ тшак.
+
Яйыс чӧскыд, но и лыӧсь.
−
— Кутшӧм тшак?
+
Нюитсьыд вӧтлы тэ кӧть кыдз,
−
— Еджыд гоб. Со оз.
+
Оз и мыччысь — тайӧ ... .
−
— А оз кутшӧм?
 
−
— Гӧрд. Тані сэтӧр.
 
−
— А сэтӧр кутшӧм?
 
−
— Сьӧд. А сэні шыр котӧртӧ.
 
−
— А шыр кутшӧм?
 
−
— Руд.
 
−
— А шонді кутшӧм?
 
−
— Кольквиж.
 
−
— А кутшӧм тэнад ковтаыд?
 
−
— Турунвиж.
 
−
— А кутшӧм менам синмӧй?
 
−
— Лӧз.
 
  
−
— Гӧрд ошкӧс мойда ог?
+
5. Овлӧ ыджыд да зэв кыз.
−
— Мойд!
+
Шедас — пессьӧ: баз да быз!
−
— Тэ шуан: «Мойд»?
+
Сійӧ-й полан, мед оз мын.
−
Ме шуа: мойд!
+
Тайӧ чери рӧдыс ... .
−
Лӧз ошкӧс мойда ог?
 
−
— Мойд!
 
−
— Тэ шуан: «Мойд»?
 
−
Ме шуа: мойд!
 
−
Руд ошкӧс мойда ог?
 
−
— Мойд!
 
−
— Тэ шуан: «Мойд»?
 
−
Ме шуа: мойд!
 
−
Еджыд ошкӧс мойда ог?
 
−
— Мойд!
 
−
— Тэ шуан: «Мойд»?
 
−
Ме шуа: мойд!
 
−
Сьӧд ошкӧс мойда ог?
 
  
−
ВЕЛӦДЧӦЙ, ЧЕЛЯДЬ.
+
6. Войнас узьӧ, луннас кыйсьӧ.
 +
Вомас пиньыс сылӧн уна.
 +
Курччас сідз, мый петас вир.
 +
Тайӧ, дерт жӧ, азым ... .
  
−
Велӧдчӧй, челядь,
+
173 удж. Лӧсьӧд сёрникузяяс.
−
Югдӧдӧй юр,
 
−
Велӧдчӧм вайӧ
 
−
Тіянлы бур.
 
  
−
Понданныд тӧдны
+
Чери олӧ ваын
−
Быдсяматор:
 
−
Шондіыс, муыс
 
−
Лоӧма кор.
 
  
−
Му вылын кутшӧм
+
174 удж. Лыддьы пудъясьӧмсӧ. Велӧд да пудъясь ёртъясыдкӧд.
−
Дивӧяс эм.
 
−
Мый вӧсна йӧзыс
 
−
Уджалӧ нэм.
 
  
−
Понданныд тӧдны
+
Ӧтик-мӧтик,
−
Омӧль и бур.
+
Кык да куим,
−
Велӧдчӧй, челядь,
+
Нёль-ӧ-витӧн
−
Югдӧдӧй юр!
+
Юква пуим.
 +
Пуксим сёйны
 +
Сійӧс квайтӧн.
 +
Сизимӧдыс лои
 +
Пайтӧм.
  
−
МЕДМУСА КОМИ КЫВЪЯС
+
175 удж. Гиж висьтсӧ. Коланаинӧ пукты чут.
  
−
Видза олан! Чолӧм!
+
Гожся лунӧ Веня ёртыскӧд ветліс вуграсьны. Сылы шедісны ёкышъяс да кельчияс. Ёртыс кыйис кык ёді да вит йӧрш. Ёгор дядь вуграсис пыжсянь. Сылы шедісны сиръяс. Сирлӧн пиньясыс ёсьӧсь. Сійӧс кыйны колӧ ён вугыр.
−
Аттьӧ!
 
−
Бур лун! Бур рыт!
 
−
Нянь да сов!
 
−
Пывсян жар!
 
−
Шуда туй! Бур туй!
 
−
Бур вой! Чӧскыд ун!
 
−
Кыпыд удж!
 
  
−
ГОРТСА ПЕМӦС
+
176 удж. Висьтав бать-мамыдлы чери нимъяс комиӧн.
  
−
Коді оз лӧсяв?
+
177 удж. Корсь ӧти кывйысь уна кыв.
  
−
Ӧшинь вылын шонді водзын
+
179 удж. Лыддьы кывбурсӧ колана ногӧн.
−
Шӧвк тупыль кодь шань,
 
−
Еджыд уска, куньса синма
 
−
Куткырвидзӧ кань.
 
  
−
Сюркнялӧма улас бӧжсӧ,
+
ЙӦРШ КЫЙЫСЬ ВАНЬ.
−
Копыртӧма юр,
 
−
Зумыштчӧма, вомгорулас
 
−
Мыйкӧ мойдӧ: «Куррр».
 
  
−
Миян йӧрӧ кӧк пуксис,
+
Тулыс чӧж и гожӧм чӧж
−
Йӧр шӧрас и пукалӧ.
+
Шедӧ Ваньлы сӧмын йӧрш.
−
Кӧкӧй, кӧкӧй, мый кӧкан?
+
Кытчӧ вугырсӧ оз чӧвт,
−
Кымын арӧс мен, тӧдмав:
+
Сэні-й мылькъя синма чӧрт.
−
Ку-ку! Ку-ку! Ку-ку!
 
  
−
Аттӧ дивӧ!
+
Мамыс шуӧ: «Но и мед,
−
Кыдз пу вылӧ
+
Ставлы сын да сир оз шед.
−
Ӧшйис яблӧк —
+
Йӧршсьыд юква зэв жӧ бур,
−
Гӧрдсьыс-гӧрд.
+
Шедӧ весиг кынӧм нур».
  
−
Ёртъяс!
+
Тшӧтш жӧ радлӧ Васька кань,
−
Висьтала ме гусьӧн,
+
Кыйӧ йӧршъясӧс мый Вань.
−
Татшӧм яблӧк
+
Кынӧм сюмалӧм оз тӧд,
−
Жоньӧн шусьӧ.
+
Кажгас гоз-мӧдӧс — и пӧт.
  
−
Катша-катша, китш-котш.
+
Дона Ванюк, шедӧ мый,
−
Тури помечӧ корӧ,
+
Сійӧс на и ӧні кый.
−
Мой кер лэдзӧ,
+
Мый оз кутчысь, мый оз шед,
−
Ош керка лэптӧ,
+
Батьыд эм да, кыйӧ мед.
−
Кӧин кер кыскалӧ,
+
Воас кад — и шедас кит.
−
Сизь ӧшинь писькӧдӧ,
+
Аслым шедліс нёль-ӧ-вит.
−
Руч дӧра кыӧ,
 
−
Ур би видзӧ,
 
−
Кӧч кӧвдум пӧжалӧ.
 
  
−
Мый позьӧ сёйны?
+
1. Вочавидз, мый абу збыль тайӧ кывбурас?
 +
2. Сёрнит ёртыдкӧд юалӧмъяс серти.
 +
Кутшӧм чери шедӧ Ваньлы?
 +
Мыйла радлӧ Васька кань?
 +
Шедас оз Ваньлы кит?
 +
3. Кутшӧм чери нимъяс паныдасьлӧны тайӧ кывбурас.
  
−
Мый позьӧ юны?
+
Рытнас меным шедіс вит ёді.
  
−
пув ва
+
181 удж. Лыддьы висьтсӧ колана ногӧн.
  
−
йӧла чай
+
АСЬСӦ КЫЙИС.
  
−
маа чай
+
Шоныд гожся асылӧ орчча керкаысь куим вок босьтісны вугыр шатинъяс да мӧдӧдчисны ю дорӧ чери кыйны. Недыр мысти кыла — кодкӧ ёна бӧрдӧ. Видзӧдлі ӧшиньӧ, а меддзоля вокыс бӧр нин локтӧ. Котӧрӧн петі сы дорӧ.
 +
— Мый нӧ лои? — юася.
 +
— Кы-ы-ы-йи, — бӧрдӧм сорӧн вочавидзӧ сійӧ, а юрсӧ тешкодя боклань пӧлыньтӧ.
 +
— Кодӧс кыйин? Чериыд нӧ кӧні?
 +
Киас, вугыр шатин кындзи, нинӧм эз вӧв.
 +
— Ачымӧс кыйи, — шуис сійӧ да индіс пель вылас.
 +
Вугырыс, вӧлӧм, зонка пеляс сатшӧма да бӧрсӧ оз шед. Ачым видлі мынтӧдны, да эз артмы. Сэтчӧ жӧ батьыс локтіс да шмонитыштіс:
 +
— Ыджыдджык вугыр коліс босьтны та ыджда чериыдлы.
 +
Регыд и кык зонкаыс локтісны, прамӧй уна чери вайисны. Но медся ыджыдсӧ век жӧ медічӧтыс «кыйис».
  
−
Мый позьӧ ньӧбны?
+
182 удж. Лыддьы гораа да колана ногӧн.
  
−
Шонді петіс,
+
Орчча керкаысь, мӧдӧдчисны, меддзоля, тешкодя, пӧлыньтӧ, кындзи, индіс, сатшӧма, шмонитыштіс, ыджыдджык, медічӧт.
−
Асыв воис.
 
−
Садьмӧм лэбач
 
−
Ид тусь сёйӧ,
 
−
Кӧч — капуста,
 
−
Шыръяс — нянь,
 
−
Дзоля челядь —
 
−
Йӧв да нянь.
 
  
−
Кыдзи Галя чужан лунӧ,
+
Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
−
Ми пӧжалім тупӧсь нянь,
+
1. Кытчӧ мӧдӧдчисны куим вок?
−
Тупӧсь нянь, тупӧсь нянь,
+
2. Мый босьтісны зонкаяс?
−
Эта судта, эта ляпта,
+
3. Коді регыд бӧр локтіс?
−
Эта пасьта, эта оттӧм,
+
4. Мыйла бӧрдіс ичӧт зонка?
−
Тупӧсь нянь, тупӧсь нянь,
+
5. Кодӧс «кыйис» дзоля вок?
−
Коді муса — сійӧс босьт.
+
 
 +
184 удж. Лыддьы пудъясьӧмсӧ.
  
−
— Кутшӧм кывбуръяс тэ тӧдан?
+
Ӧтик-кык,
−
— Ме тӧда Агния Бартолысь чача йылысь кывбуръяс:
+
Пысась меным кельчи-мык!
 +
Куим-нёль,
 +
Вугыр, вужляӧ эн коль!
 +
Вит да квайт,
 +
Уна шедӧмтӧ ог чайт!
 +
Сизим,
 +
Пӧсь чайтӧгыд йизим!
 +
Кӧкъямыс,
 +
Ваыс туліс-ямис!
 +
Ӧкмыс,
 +
Кило чери ӧкмис!
 +
Дас,
 +
Мыйта кыйи — ставыс ас.
  
−
Миян Таня бӧрдӧ гора:
+
ВОИС ГОЖСЯ КАНИКУЛ
−
Мачсӧ уськӧдӧма шорӧ.
 
−
Ӧвсьы, Танюкӧй, эн бӧрд:
 
−
Оз вӧй мачыд — кутам бӧр.
 
  
−
Ошкӧс джоджӧ уськӧдісны,
+
Рӧмпӧштанӧ видзӧдлі,
−
Сылысь коксӧ нетшыштісны.
+
Ачымӧс эг тӧд.
−
Ог сет шыбитны ме сійӧс,
+
Ныр выв ставнас кульсьӧма,
−
Кута бурдӧдны ошпиӧс.
+
Чужӧм са кодь сьӧд.
  
−
Бӧрдӧ кӧчиль лабич вылын,
+
Гожъялӧмыд кыдзи! —
−
Сылӧн бӧрдӧм ылӧдз кылӧ.
+
Нюмсермуніс мам. —
−
Талун сійӧ вывті нэр —
+
Юльнад, майбыр, позьӧ,
−
Дзикӧдз кӧтӧдӧма зэр.
+
Гожъявны и тан.
  
−
Тайӧ менам дӧрӧмӧй. Сійӧ гӧрд.
+
Оз ков бара-й море,
−
Тайӧ тэнад гачыд. Сійӧ сьӧд.
+
Сочи ни Кавказ.
−
Тэнад пасьыд руд.
+
Ва и сынӧд, шонді —
−
Менам кепысьӧй лӧз.
+
Ставыс миян ас.
−
Тайӧ сьӧд гынкӧм.
 
−
Тайӧ чышъяныс еджыд.
 
−
Сылӧн шарпыс турунвиж.
 
−
Тайӧ сылӧн кольквиж ковтаыс.
 
  
−
Настуклӧн эм акань. Настук шуӧ аканьсӧ ичӧт нылӧн. Аканьлӧн эмӧсь юбкаяс, ковтаяс, чышъянъяс, шарп, партук, пась, кепысь да гынкӧм. Настук ворсӧ аканьӧн.
+
Аски бара пондам
−
Сійӧ сьылӧ:
+
Гожъявны лунтыр,
−
Ӧввӧ, ӧввӧ, ӧввӧ,
+
Шоныд лыа вылын
−
Бай, бай, бай, бай,
+
Дурны-ворсны дыр.
−
Дона нылӧй, узь нин, узь!
 
−
Баю, баю, баю, бай,
 
−
Ӧввӧ, ӧввӧ, ӧввӧ,
 
−
Ичӧт нылӧй, узь нин, узь!
 
  
−
Ӧтик — мӧтик,
+
Медым сӧмын кымӧр
−
Кык — мык,
+
Кысянькӧ эз лок!
−
Куим — муим,
+
Медым сӧмын зэрыс
−
Нёль — моль,
+
Купайтчӧм эз торк.
−
Вит — мит,
+
 
−
Квайт — майт,
+
185 удж. Лыддьы кывбурсӧ колана ногӧн.
−
Сизим — мизим,
 
−
Кӧкъямыс — мӧкъямыс,
 
−
Ӧкмыс — мӧкмыс,
 
−
Дас — мас,
 
−
Пес чипас.
 
  
−
ЛЫДДЬӦДЛАНА ФИЗЗАРЯДКА.
+
— Кӧні тэ кутан шойччыны гожӧмнас?
 +
— Ми бать-мамкӧд мунам Сочиӧ, саридз дорӧ.
 +
— А ме кута гожйӧдчыны Эжва ю дорын.
 +
— А ми воккӧд чери кыйигӧн пыр купайтчам да гожйӧдчам.
 +
— А ме ог радейт гожйӧдчыны. Сӧмын купайтча.
 +
— Ме колляла гожӧмсӧ Выльгортын ыджыд мам ордын.
 +
— А ми кутам уджавны и шойччыны дачаын.
  
−
Чеччам чӧла —
 
−
Шум ни зык.
 
−
Вӧчам тадзи,
 
−
Ӧтик-кык.
 
−
Ӧтик-кык,
 
−
Ӧтик-кык.
 
−
Вӧчам тадзи,
 
−
Ӧтик-кык.
 
−
Коскӧ пуктам
 
−
Кыкнан ки,
 
−
Недыр чеччалыштам
 
−
Ми.
 
−
Медым ньӧти
 
−
Мудз эз коль:
 
−
Куим-нёль,
 
−
Куим-нёль.
 
  
−
Ӧні лолыштамӧй
 
−
Пыдӧдз,
 
−
Китӧ шевкнитламӧй
 
−
Быдӧн.
 
−
Ме ног, челядь,
 
−
Вӧчӧй вай:
 
−
Вит и квайт,
 
−
Вит и квайт.
 
  
−
Китӧ нюжӧдамӧй
+
УРОК ВЫЛЫН ТШӦКЫДА ПАНЫДАСЬЛЫСЬ КЫВЪЯС ДА ВЫРАЖЕНИЕЯС
−
Тадзи,
 
−
Сэсся лажыньтчамӧй
 
−
Надзӧн.
 
−
Сувтам:
 
−
Сизим и кӧкъямыс.
 
−
Бара лажыньтчамӧй
 
−
Надзӧн,
 
−
Сувтам:
 
−
Сизим и кӧкъямыс.
 
  
−
Физзарядка вӧчам
+
КОМИА-РОЧА КЫВЧУКӦР
−
Водзӧ,
 
−
Киӧн судзӧдчылам
 
−
Джоджӧдз.
 
−
Молодечьяс, ай да
 
−
Класс,
 
−
Помаламӧй:
 
−
Ӧкмыс-дас,
 
−
Ӧкмыс-дас.
 
  
−
Лӧсьӧд сёрникузяяс.
+
ӦНІЯ КАД
  
−
Ме велӧда коми кыв.
+
ме гижа
−
Ме ог велӧд коми кыв.
 
  
−
Тэ велӧдан коми кыв.
+
тэ гижан
−
Тэ он велӧд коми кыв.
 
  
−
Сійӧ велӧдӧ коми кыв.
+
сійӧ гижӧ
−
Сійӧ оз велӧд коми кыв.
 
  
−
Ме велӧдча 1 классын.
+
ми гижам
−
Тэ велӧдчан 1 классын.
 
−
Сійӧ велӧдчӧ 1 классын.
 
  
−
Ме ог велӧдчы 1 классын.
+
ті гижанныд
−
Тэ он велӧдчы 1 классын.
 
−
Сійӧ оз велӧдчы 1 классын.
 
  
−
Ме гижа чолӧмалӧм.
+
найӧ гижӧны
−
Тэ гижан чолӧмалӧм.
 
−
Сійӧ гижӧ чолӧмалӧм.
 
  
−
Ме ог гиж чолӧмалӧм.
+
ме ог гиж
−
Тэ он гиж чолӧмалӧм.
+
 
−
Сійӧ оз гиж чолӧмалӧм.
+
тэ он гиж
  
−
Ме лыддя небӧг.
+
сійӧ оз гиж
−
Ме сёрнита комиӧн.
 
−
Ме висьтала гораа.
 
−
Ме тӧда кывбур.
 
−
Ме петкӧдла серпас.
 
−
Ме мысся майтӧгӧн.
 
−
Ме весала пинь.
 
−
Ме сынала юрси.
 
−
Ме сёя рысь.
 
−
Ме юа йӧв.
 
−
Ме ворса гудӧкӧн.
 
−
Ме отсася мамлы.
 
−
Ме узя диван вылын.
 
−
Ме муна вӧрӧ.
 
−
Ме локта гортӧ.
 
−
Ме босьта козин.
 
−
Ме нуа нянь.
 
−
Ме пыра классӧ.
 
−
Ме пета школаысь.
 
−
Ме пукала улӧс вылын.
 
−
Ме сулала пызан дорын.
 
−
Ме котӧрта библиотекаӧ.
 
−
Ме чеччала скакалкаӧн.
 
−
Ме уджала сиктын.
 
−
Ме ола карын.
 
−
Менам висьӧ юрӧй.
 
−
Ме ислала даддьӧн.
 
−
Ме вая дзоридз.
 
−
Ме аддза чипанӧс.
 
−
Меным колӧ ошпи.
 
−
Ме вунда кабала.
 
−
Ме чолӧмала велӧдысьӧс.
 
−
Ме пасьтася шоныда.
 
−
Ме пӧрччыся рытнас.
 
−
Ме сьыла сьыланкыв.
 
−
Ме йӧкта «Шондібан».
 
−
Ме кӧсъя сёйны рок.
 
−
Ме радейта пӧль-пӧчӧс.
 
  
−
Ме радейта
+
ми огӧ гижӧй
  
−
видзӧдны телевизор
+
ті онӧ гижӧй
  
−
Небӧгъяс сулалӧны джаджйын.
+
найӧ оз гижны
  
−
Чань сулалӧ вӧв дорын.
+
КОЛЯН КАД
  
−
Мазі пукалӧ дзоридз вылын.
+
ме пасьтаси
  
−
Бобув пукалӧ турун вылын.
+
тэ пасьтасин
  
−
Тшак быдмӧ пу улын.
+
сійӧ пасьтасис
  
−
Лэбач пукалӧ ув вылын.
+
ми пасьтасим
  
−
Коді кӧні олӧ?
+
ті пасьтасинныд
  
−
— Тэ сёрнитан комиӧн?
+
найӧ пасьтасисны
−
— Сёрнита комиӧн да рочӧн. Кӧні тэ олан?
 
−
— Ме ола карын. А кӧні тэ олан?
 
−
— Ме ола сиктын.
 
  
−
ЧУЖАН МУ.
+
ме эг пасьтась
  
−
Ме ола сэн, кӧн визув ю
+
тэ эн пасьтась
−
Друг ыджыд чукыль вӧчӧ.
 
−
Тан менам дона чужан му,
 
−
Тан бать и мам, и пӧчӧ.
 
−
Тан быдмӧ менам ичӧт вок,
 
−
Век гажӧй сыысь бырӧ.
 
−
Тан корӧ школаӧ звӧнок,
 
−
Сэн ёртыд менам тырыс.
 
  
−
— Ӧшкамӧшка, мегыр пос,
+
сійӧ эз пасьтась
−
Зэр оз ков, му абу кос,
 
−
Мӧдӧд югыд шонді,
 
−
Челядьӧс шонты.
 
  
−
Вӧрын коз пу вылын
+
ми эгӧ пасьтасьӧй
−
Йӧктӧ-ворсӧ ур.
+
 
−
Юрыс гӧгрӧс сылӧн,
+
ті энӧ пасьтасьӧй
−
Бӧжыс лышкыд, бур.
+
 
 +
найӧ эз пасьтасьны
 +
 
 +
ЛОКТАН КАД
 +
 
 +
ме ворса
 +
 
 +
тэ ворсан
 +
 
 +
сійӧ ворсас
 +
 
 +
ми ворсам
 +
 
 +
ті ворсанныд
 +
 
 +
найӧ ворсасны
 +
 
 +
ме кута ворсны
 +
 
 +
тэ кутан ворсны
 +
 
 +
сійӧ кутас ворсны
 +
 
 +
ми кутам ворсны
 +
 
 +
ті кутанныд ворсны
  
−
Дзиръя дорын
+
найӧ кутасны ворсны
−
Дзоля чибӧ,
 
−
Сэтшӧм мича,
 
−
Но оз сибӧд.
 
  
−
УНА КЫВ.
+
==ЭЗЫСЬ ТӦЛЫСЬ. 3 КЛАСС. 1 ЮКӦН==
  
−
Уна кыв ме рочӧн тӧда.
+
'''<Kodko @ Видза олан, дона школа! : велӧдан гижӧд // Л. А. Моторина, З. И. Артеева, Т. Н. Артеева, А. Н. Катышева. Эзысь тӧлысь: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 1 юкӧн. М.: Дизайн. Информация. Картография, 1999. Лб. 3-16.>'''
−
Со вот висьтавлыны мӧда:
 
−
Каньыд — кошка,
 
−
Паньыд — ложка,
 
−
Пиыд — сын, а нылыд — дочь,
 
−
Луныд — день, а войыд — ночь,
 
−
Нырыд — нос, а вомыд — рот,
 
−
Пуктас йӧрыд — огород,
 
−
Пидзӧсыд — колено,
 
−
Кос пескыд — полено,
 
−
Туруныд — трава,
 
−
Юрыд — голова.
 
−
А вот, шуам, пионер,
 
−
Школа, трактор, инженер,
 
−
Автомат и витамин —
 
−
Ӧти ногӧн шуам ми.
 
−
Медбур, видзӧдны кӧ водзӧ,
 
−
Кужны комиӧн и рочӧн.
 
  
−
==Эзысь тӧлысь. 1 юкӧн==
 
  
 
Условнӧй пасъяс:
 
Условнӧй пасъяс:
Строка 5598: Строка 5627:
  
 
Лыддьы гораа кывъяссӧ.
 
Лыддьы гораа кывъяссӧ.
 +
 +
 +
'''<Kodko @ Зарни паськӧмӧн пасьтасис вӧр : велӧдан гижӧд // Л. А. Моторина, З. И. Артеева, Т. Н. Артеева, А. Н. Катышева. Эзысь тӧлысь: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 1 юкӧн. М.: Дизайн. Информация. Картография, 1999. Лб. 17-34.>'''
 +
  
 
ЗАРНИ ПАСЬКӦМӦН ПАСЬТАСИС ВӦР
 
ЗАРНИ ПАСЬКӦМӦН ПАСЬТАСИС ВӦР
Строка 5851: Строка 5884:
 
А кор локта, ставӧн — гузь!
 
А кор локта, ставӧн — гузь!
 
Пышйӧ меысь, быдӧн сюсь.
 
Пышйӧ меысь, быдӧн сюсь.
 +
 +
 +
'''<Kodko @ Дзордзав жӧ, Коми му, коляоз дзоридзӧн : велӧдан гижӧд // Л. А. Моторина, З. И. Артеева, Т. Н. Артеева, А. Н. Катышева. Эзысь тӧлысь: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 1 юкӧн. М.: Дизайн. Информация. Картография, 1999. Лб. 35-73.>'''
 +
  
 
ДЗОРДЗАВ ЖӦ, КОМИ МУ, КОЛЯОЗ ДЗОРИДЗӦН
 
ДЗОРДЗАВ ЖӦ, КОМИ МУ, КОЛЯОЗ ДЗОРИДЗӦН
Строка 6416: Строка 6453:
 
9. Мыйӧн нималӧ миян Коми Республиканым?
 
9. Мыйӧн нималӧ миян Коми Республиканым?
 
10. Кодъяс олӧны Коми Республикаын?
 
10. Кодъяс олӧны Коми Республикаын?
 +
 +
 +
'''<Kodko @ Коми йӧзлӧн важ олӧмысь : велӧдан гижӧд // Л. А. Моторина, З. И. Артеева, Т. Н. Артеева, А. Н. Катышева. Эзысь тӧлысь: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 1 юкӧн. М.: Дизайн. Информация. Картография, 1999. Лб. 74-95.>'''
 +
  
 
КОМИ ЙӦЗЛӦН ВАЖ ОЛӦМЫСЬ.
 
КОМИ ЙӦЗЛӦН ВАЖ ОЛӦМЫСЬ.
Строка 6607: Строка 6648:
 
3. Мый заптіс ур тӧв кежлӧ?
 
3. Мый заптіс ур тӧв кежлӧ?
 
4. Кыдзи ур коллялас тӧв?
 
4. Кыдзи ур коллялас тӧв?
 +
 +
 +
'''<Kodko @ Еджыд эшкынӧн вевттьысис му : велӧдан гижӧд // Л. А. Моторина, З. И. Артеева, Т. Н. Артеева, А. Н. Катышева. Эзысь тӧлысь: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 1 юкӧн. М.: Дизайн. Информация. Картография, 1999. Лб. 96-121.>'''
 +
  
 
ЕДЖЫД ЭШКЫНӦН ВЕВТТЬЫСИС МУ
 
ЕДЖЫД ЭШКЫНӦН ВЕВТТЬЫСИС МУ
Строка 7094: Строка 7139:
 
яндысьтӧм син
 
яндысьтӧм син
  
−
==Эзысь тӧлысь. 2 юкӧн==
+
==ЭЗЫСЬ ТӦЛЫСЬ. 3 КЛАСС. 2 ЮКӦН==
 +
 
 +
'''<Kodko @ Выль воӧн, челядь! : велӧдан гижӧд // Л. А. Моторина, З. И. Артеева. Эзысь тӧлысь: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 2 юкӧн. М.: Дизайн. Информация. Картография, 2000. Лб. 3-19.>'''
 +
 
  
 
Коймӧд класса велӧдчысьяс!
 
Коймӧд класса велӧдчысьяс!
Строка 7290: Строка 7338:
 
4. Кодъяс лэбзисны сёян дорӧ?
 
4. Кодъяс лэбзисны сёян дорӧ?
 
5. А тэ кыдзи тӧждысян тӧвйысь лэбачьяс йылысь?
 
5. А тэ кыдзи тӧждысян тӧвйысь лэбачьяс йылысь?
 +
 +
 +
'''<Kodko @ Илля Васьлӧн серамбана висьтъяс : велӧдан гижӧд // Л. А. Моторина, З. И. Артеева. Эзысь тӧлысь: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 2 юкӧн. М.: Дизайн. Информация. Картография, 2000. Лб. 20-56.>'''
 +
  
 
ИЛЛЯ ВАСЬЛӦН СЕРАМБАНА ВИСЬТЪЯС
 
ИЛЛЯ ВАСЬЛӦН СЕРАМБАНА ВИСЬТЪЯС
Строка 7814: Строка 7866:
 
Найӧс ставсӧ ворсігмоз
 
Найӧс ставсӧ ворсігмоз
 
Бырӧдіс, и бурдіс коз.
 
Бырӧдіс, и бурдіс коз.
 +
 +
 +
'''<Kodko @ Бара мунымӧс мичмӧдӧ тулыс : велӧдан гижӧд // Л. А. Моторина, З. И. Артеева. Эзысь тӧлысь: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 2 юкӧн. М.: Дизайн. Информация. Картография, 2000. Лб. 57-86.>'''
 +
  
 
БАРА МУНЫМӦС МИЧМӦДӦ ТУЛЫС
 
БАРА МУНЫМӦС МИЧМӦДӦ ТУЛЫС
Строка 8277: Строка 8333:
  
 
Висьтав кутшӧм лыдын сулалӧны кадакывъясыс.
 
Висьтав кутшӧм лыдын сулалӧны кадакывъясыс.
 +
 +
 +
'''<Kodko @ Сӧлӧ баб мойдӧ : велӧдан гижӧд // Л. А. Моторина, З. И. Артеева. Эзысь тӧлысь: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 2 юкӧн. М.: Дизайн. Информация. Картография, 2000. Лб. 87-127.>'''
 +
  
 
СӦЛӦ БАБ МОЙДӦ
 
СӦЛӦ БАБ МОЙДӦ
Строка 8910: Строка 8970:
 
3. Инды кыввужсӧ: шонді, шонділань, шондіа.
 
3. Инды кыввужсӧ: шонді, шонділань, шондіа.
 
4. Кутшӧм кывъясӧн лоӧны
 
4. Кутшӧм кывъясӧн лоӧны
 +
 +
 +
'''<Kodko @ Гожӧм йӧлӧн-выйӧн исковтӧ : велӧдан гижӧд // Л. А. Моторина, З. И. Артеева. Эзысь тӧлысь: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 2 юкӧн. М.: Дизайн. Информация. Картография, 2000. Лб. 128-156.>'''
 +
  
 
ГОЖӦМ ЙӦЛӦН-ВЫЙӦН ИСКОВТӦ
 
ГОЖӦМ ЙӦЛӦН-ВЫЙӦН ИСКОВТӦ
Строка 9299: Строка 9363:
 
Луза да Изьва районъясын эм Варыш нима грездъяс.
 
Луза да Изьва районъясын эм Варыш нима грездъяс.
  
−
==ЮГЫД КОДЗУВ. 1 юкӧн==
+
==ЮГЫД КОДЗУВ. 4 КЛАСС. 1 ЮКӦН==
 +
 
 +
'''<Kodko @ Бӧрӧ коли шоныд гожӧм : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Югыд кодзув: 4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 1 юкӧн. М.: Дизайн. Информация. Картография, 1999. Лб. 3-27.>'''
 +
 
  
 
БӦРӦ КОЛИ ШОНЫД ГОЖӦМ
 
БӦРӦ КОЛИ ШОНЫД ГОЖӦМ
Строка 9687: Строка 9754:
 
45 удж. Гиж паныд вежӧртаса кывъяс.
 
45 удж. Гиж паныд вежӧртаса кывъяс.
  
−
Видза колян, шоныд гожӧм!
+
 
−
Видза олан, кыпыд ар!
+
'''<Kodko @ Ар : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Югыд кодзув: 4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 1 юкӧн. М.: Дизайн. Информация. Картография, 1999. Лб. 28-48.>'''
 +
 
 +
 
 +
Видза колян, шоныд гожӧм!
 +
Видза олан, кыпыд ар!
  
 
46 удж. Лӧсьӧд серпас серти і да э шыпасъяса кывъяс пыртӧмӧн сёрникузяяс.
 
46 удж. Лӧсьӧд серпас серти і да э шыпасъяса кывъяс пыртӧмӧн сёрникузяяс.
Строка 10 029: Строка 10 100:
 
2. Сет висьтыслы ним.
 
2. Сет висьтыслы ним.
 
3. Лӧсьӧд план да гиж.
 
3. Лӧсьӧд план да гиж.
 +
 +
 +
'''<Kodko @ Коми му да сылӧн нималана йӧз : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Югыд кодзув: 4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 1 юкӧн. М.: Дизайн. Информация. Картография, 1999. Лб. 49-77.>'''
 +
  
 
КОМИ МУ ДА СЫЛӦН НИМАЛАНА ЙӦЗ
 
КОМИ МУ ДА СЫЛӦН НИМАЛАНА ЙӦЗ
Строка 10 419: Строка 10 494:
  
 
134 удж. Висьтав, мый серпасалӧма? Кывъяссӧ сувтӧд уна лыдын.
 
134 удж. Висьтав, мый серпасалӧма? Кывъяссӧ сувтӧд уна лыдын.
 +
 +
 +
'''<Kodko @ Коми пармаын тӧв : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Югыд кодзув: 4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 1 юкӧн. М.: Дизайн. Информация. Картография, 1999. Лб. 78-105.>'''
 +
  
 
КОМИ ПАРМАЫН ТӦВ
 
КОМИ ПАРМАЫН ТӦВ
Строка 10 837: Строка 10 916:
 
Гӧгӧрвоӧд визьнитӧм кывъяслысь гижанногсӧ.
 
Гӧгӧрвоӧд визьнитӧм кывъяслысь гижанногсӧ.
  
−
==ЮГЫД КОДЗУВ. 2 юкӧн==
+
==ЮГЫД КОДЗУВ. 4 КЛАСС. 2 ЮКӦН==
  
 
Условнӧй пасъяс:
 
Условнӧй пасъяс:
Строка 10 844: Строка 10 923:
 
— велӧд сьыланкыв
 
— велӧд сьыланкыв
 
— содтӧд удж
 
— содтӧд удж
 +
 +
 +
'''<Kodko @ Тӧвся рытын мойдчӧм : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Югыд кодзув: 4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 2 юкӧн. М.: Дизайн. Информация. Картография, 2000. Лб. 3-18.>'''
 +
  
 
ТӦВСЯ РЫТЫН МОЙДЧӦМ.
 
ТӦВСЯ РЫТЫН МОЙДЧӦМ.
Строка 11 124: Строка 11 207:
 
1. Мыйла тадзи шуӧны?
 
1. Мыйла тадзи шуӧны?
 
2. Артмӧд сёрникузяяс.
 
2. Артмӧд сёрникузяяс.
 +
 +
 +
'''<Kodko @ Челядьдырӧй-сёмайбырӧй... : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Югыд кодзув: 4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 2 юкӧн. М.: Дизайн. Информация. Картография, 2000. Лб. 19-37.>'''
 +
  
 
Танялӧн ыджыд чойыс, Маша, кужис вурсьыны. Танялы окота жӧ лои вурсьынысӧ да кутіс Маша дорын зыньгыны:
 
Танялӧн ыджыд чойыс, Маша, кужис вурсьыны. Танялы окота жӧ лои вурсьынысӧ да кутіс Маша дорын зыньгыны:
Строка 11 437: Строка 11 524:
  
 
56 удж. Артмӧд сетӧм кывъясӧн сёрникузяяс.
 
56 удж. Артмӧд сетӧм кывъясӧн сёрникузяяс.
 +
 +
 +
'''<Kodko @ Гажа тулыс воас — пӧч-пӧль ордӧ пырас : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Югыд кодзув: 4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 2 юкӧн. М.: Дизайн. Информация. Картография, 2000. Лб. 38-90.>'''
 +
  
 
ГАЖА ТУЛЫС ВОАС — ПӦЧ-ПӦЛЬ ОРДӦ ПЫРАС
 
ГАЖА ТУЛЫС ВОАС — ПӦЧ-ПӦЛЬ ОРДӦ ПЫРАС
Строка 12 242: Строка 12 333:
 
Сылы ӧткодь тӧв, кӧть гожӧм,
 
Сылы ӧткодь тӧв, кӧть гожӧм,
 
Сэтшӧм пуыс тайӧ бур.
 
Сэтшӧм пуыс тайӧ бур.
 +
 +
 +
'''<Kodko @ Тулыс бӧрся гожӧм вӧтчас : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Югыд кодзув: 4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 2 юкӧн. М.: Дизайн. Информация. Картография, 2000. Лб. 91-108.>'''
 +
  
 
ТУЛЫС БӦРСЯ ГОЖӦМ ВӦТЧАС.
 
ТУЛЫС БӦРСЯ ГОЖӦМ ВӦТЧАС.
Строка 12 550: Строка 12 645:
 
содты колана шыпасъяс
 
содты колана шыпасъяс
  
−
==КОМИ ЯЗЫК. 1 класс==
+
==ВОЙТ. 1 КЛАСС==
 +
 
 +
ОТСАСЯН ПАСЪЯС
 +
 
 +
вӧч содтӧд удж
  
−
Вай тӧдмасям!
+
выль тема
  
−
Видза олан!
+
босьт тӧд вылад
−
Видза оланныд!
 
−
Бур лун!
 
  
−
Ме зонка.
 
−
Ме нывка.
 
  
−
Видза олан.
+
'''<Kodko @ Тӧдмасьӧм : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Войт. 1 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 2 петас. Сыктывкар : Анбур, 2011. Лб. 3-16.>'''
−
— Тэ нывка?
 
−
Ме нывка.
 
  
−
Менӧ шуӧны Машаӧн.
 
  
−
— Видза олан!
+
— Виддза олан, зонка!
−
— Видза олан!
+
— Видза олан, Войт!
−
— Кыдзи тэнӧ шуӧны?
+
— Видза оланныд, зонкаяс!
−
— Менӧ шуӧны ...ӧн.
 
  
−
— Эм ыджыд мам?
 
−
— Эм.
 
−
— Эм вок?
 
−
— Абу.
 
  
−
— Тайӧ коді?
+
— Аддзысьлытӧдз, Войт!
 +
— Став бурсӧ, зонкаяс!
  
−
— Коді эм котырын?
 
−
— Котырын эм бать, мам...
 
  
 
— Тэ коді?
 
— Тэ коді?
−
— Коді эм котырын?
 
−
— Тайӧ коді?
 
  
−
Менам школа
+
— Ме зонка.
 +
 
  
−
Тайӧ коді?
 
  
−
Тайӧ мый?
+
— Тэ коді?
 +
— А ме нывка.
  
−
Ми ворсам
 
  
−
А тэ мыйӧн ворсан?
+
Сёрнит тадзи:
 +
— Тэ коді?
 +
— Ме нывка Настук.
 +
— Тэ нывка Настук?
 +
— Да, ме нывка Настук.
 +
— А тэ коді?
 +
— Ме зонка Ваня.
 +
— А ме Войт.
  
−
лӧз мач
+
сёрнит тадзи
  
−
4 лӧз кубик
+
висьтав тадзи
  
−
кольквиж кубик
 
  
−
лӧз мач
 
  
−
гӧрд машина
+
— Видза оланныд! Ме Войт.
 +
— А тэ коді?
  
−
сьӧд карандаш
 
  
−
турунвиж тетрадь
+
— Войт олӧ керкаын.
  
−
Мальвина ворсӧ аканьӧн.
 
  
−
— Менӧ шуӧны ...
+
— Видза оланныд! Коді ті?
−
— А менӧ шуӧны ...
+
— Ми нывка да зонка.
−
— Кутшӧм тэнад чача?
+
— А кыдзи тіянӧс шуӧны?
−
— Менам кӧчпи.
+
— Менӧ шуӧны Машаӧн.
−
— А тэнад мый?
+
— Менӧ шуӧны Сашаӧн.
−
— Менам мач.
+
— А кыдзи тэнӧ шуӧны?
−
— Кутшӧм рӧма?
+
— Менӧ шуӧны Войтӧн.
  
−
Менам эм чача.
+
— Ме мазі. Ззз-з-з-з-з-з. А тэ коді?
−
Тайӧ самолёт.
+
— Ме часі. Тіч-точ. А тэ коді?
−
Самолёт лӧз рӧма.
 
  
−
ӧти кӧч
 
  
−
куим карандаш
+
Сёрнит тадзи:
 +
— Менам нимӧй Настук.
 +
— Меным сизим арӧс.
  
−
вит мач
 
  
−
кык ош
+
'''<Kodko @  Миян котыр : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Войт. 1 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 2 петас. Сыктывкар : Анбур, 2011. Лб. 17-23.>'''
  
−
Миян керка
 
  
−
Тайӧ менам керка. Керка ыджыд. Керкаын эм ӧти ӧдзӧс, куим ӧшинь, джодж да джадж.
+
МИЯН КОТЫР
  
−
Керкаыс ичӧт?
 
−
Керкаын куим ӧдзӧс?
 
−
Керкаын нёль ӧшинь?
 
  
−
— Тайӧ мый?
+
Висьтав тадзи:
−
— Кутшӧм керка?
 
−
— Мый эм керкаын?
 
  
−
Тайӧ менам керка. Керка ыджыд, выль да кольквиж. Керкаын олӧны мам, бать, чой да вок.
+
Менам эм мам
  
−
Тайӧ менам керка. Керкаын куим вежӧс. Менам вежӧсын эм крӧвать, шкап, пызан, улӧс да кык джадж.
 
  
−
— Тайӧ менам вежӧс.
+
— Тэнад эм пӧч?
−
— Вежӧс ыджыд.
+
— Менам эм пӧч.
−
— Вежӧсын эм диван, пызан, улӧс да шкап.
 
  
−
Ыджыд ӧшинь. Керкаын ыджыд ӧшинь.
 
  
−
Керкаын куим вежӧс. Менӧ шуӧны Настукӧн. Менам ыджыд да выль керка. Ме ола Сыктывкарын.
+
Коді медся муса, рам?
 +
Тайӧ менам ыджыд мам.
 +
Ыджыд мамыд — ыджыд мам,
 +
Сійӧ менам мамлӧн мам.
  
−
Менам керкаын эм ...
 
  
−
Гажа Выль во.
+
Коді вӧчис меным дадь?
 +
Вӧчис меным ыджыд бать.
 +
Ыджыд батьыд — ыджыд бать,
 +
Сійӧ менам мамлӧн бать.
  
−
— Тайӧ мый?
 
  
−
Мый вӧчӧ?
+
— Ме ыджыд вок. Меным 8 арӧс.
 +
— Ме ичӧт вок. Меным 6 арӧс.
  
−
— Тэ коді?
 
−
— А тайӧ коді?
 
  
−
— Видза олан
+
Висьтав тадзи:
−
— Тайӧ мый?
 
−
— Кутшӧм рӧма?
 
  
−
Ме юа — нывка юӧ.
+
Ме нывка. Менӧ шуӧны Настукӧн. Меным 7 арӧс.
−
Ме сёя — зонка сёйӧ.
 
  
−
Юа кӧ ме йӧв,
 
−
Ворса шы ни тӧв.
 
−
Сёя кӧ ме рок,
 
−
Ӧдйӧ ветлас кок..
 
−
Сёя кӧ ме нянь,
 
−
Быдма ён да шань.
 
−
Сёя кӧ ме шыд,
 
−
Лоа зэв ыджыд.
 
  
−
— Ме сёя шыд да рок. А тэ?
+
'''<Kodko @  Чачаяс : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Войт. 1 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 2 петас. Сыктывкар : Анбур, 2011. Лб. 24-32.>'''
−
— Ме юа йӧв. А тэ?
 
−
— Ме юа.
 
  
−
— Видза олан, Кӧчпи!
 
−
— Видза олан, Ошпи!
 
−
— Пуксьы. Сёй капуста, морков да ю йӧв.
 
−
— Аттьӧ.
 
  
−
Тэнад эм пась?
+
Тайӧ ош. Тайӧ ошъяс.
−
Тэнад эм гын сапӧг?
+
Тайӧ кӧч. Тайӧ кӧчьяс.
−
Тэнад эм лӧз дӧрӧм?
+
Тайӧ акань. Тайӧ аканьяс.
  
−
Ме пасьтала
 
  
−
Руд да еджыд паськӧма. Коді тайӧ?
+
Сёрнит тадзи:
−
Гӧрд да руд паськӧма. Коді тайӧ?
 
  
−
ВОГӦГӦРСЯ КАД
+
— Кутшӧм рӧма машина?
 +
— Сьӧд рӧма машина.
  
−
Талун шоныд поводдя.
 
−
Лӧз енэжын шонді.
 
−
Нывкаяс да зонкаяс ворсӧны паркын.
 
  
−
Мый вӧчӧны нывкаяс да зонкаяс?
+
тайӧ мый?
−
Кутшӧм талун поводдя?
 
−
Мый эм енэжын?
 
  
−
— Талун шоныд?
 
−
— Абу. Талун кӧдзыд.
 
−
— Енэжын шонді?
 
  
−
Гажа тулыс
+
— Тайӧ мый?
 +
— Тайӧ чача.
 +
— Тайӧ ош?
 +
— Да, тайӧ ош.
  
−
кӧдзыд тӧв
 
  
−
шоныд гожӧм
+
— А тайӧ акань?
 +
— Абу, тайӧ кӧч.
 +
— Кутшӧм кӧч?
 +
— Еджыд кӧч.
  
−
мича ар
 
  
−
Гожӧм да тулыс радейтӧны гӧрд да турунвиж рӧм. Ар радейтӧ кольквиж рӧм. Кутшӧм рӧм радейтӧ тӧв?
+
Меным мамӧ ньӧбис мач,
 +
Мачыс менам ветлӧ скач.
  
−
— Талун кӧдзыд?
 
−
— Енэжын шонді?
 
−
— Поводдя мича?
 
  
−
Ме радейта гӧрд да турунвиж рӧм!
+
Миян Таня бӧрдӧ гора.
−
Ме радейта кольквиж да гӧрд рӧм.
+
Мачсӧ уськӧдӧма шорӧ.
−
Ме радейта еджыд рӧм.
+
Ӧвсьы, Таня, тэ эн бӧрд.
−
Ме радейта лӧз да турунвиж рӧм.
+
Оз вӧй мачыд, кутам бӧр.
  
−
Ӧти пу керкаын олісны-вылісны нёль чой.
 
  
−
Ывлаын шоныд поводдя.
+
Миян гажа сад йӧрӧ
−
Енэжын шонді.
+
Локтіс пышкай да сьылӧ.
−
Нывка ворсӧ ывлаын.
+
Пышкай, пышкай, эн вуграв,
 +
Коді нявӧстас, тӧдмав.
  
−
Коді ворсӧ ывлаын?
 
−
Кутшӧм поводдя ывлаын?
 
−
Мый енэжын?
 
  
−
Видза олан, гажа тулыс!
+
— Тайӧ мый?
−
Видза олан, енэж шӧр!
+
— Тайӧ чача.
−
Видза олан, тувсов шонді!
+
— Кутшӧм чача?
−
Видза олан, помтӧм вӧр!
+
— Кӧч.
 +
— Кутшӧм рӧма?
 +
— Еджыд рӧма.
  
−
ПАРМА (ВӦР)
 
  
−
Кыдз быдмӧ вӧрын.
+
Тайӧ ур. Сійӧ ичӧт да гӧрд рӧма.
  
−
Тӧвнас ме еджыд, а гожӧмнас турунвиж.
 
−
Тӧв и гожӧм ме ӧти рӧма.
 
  
−
ыджыд пожӧм
+
'''<Kodko @ Менам горт : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Войт. 1 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 2 петас. Сыктывкар : Анбур, 2011. Лб. 33-38.>'''
  
−
ыджыд коз
 
  
−
ыджыд кыдз
+
МЕНАМ ГОРТ
  
−
ыджыд пелысь
 
  
−
Пармаын быдмӧ коз.
+
— Кутшӧм керка?
−
Паркын вит кыдз.
+
— Ичӧт керка.
−
Гӧрд да турунвиж пелысь сулалӧ вӧрын.
+
— Кутшӧм керка?
 +
— Ыджыд керка.
  
−
Вӧрын быдмӧ мича кыдз.
 
−
Вӧрын сулалӧ гӧрд пипу.
 
  
−
Мый вӧчӧ мӧс?
+
Кольквиж шонді, еджыд кӧч, лӧз самолёт, сьӧд машина, гӧрд мач, турунвиж карандаш.
  
−
Сьӧд рӧма, нёль кока, радейтӧ йӧв.
 
−
Ыджыд, еджыд рӧма, сетӧ йӧв.
 
−
Мамыс ыджыд, а сійӧ ичӧт.
 
  
−
лэбалӧ енэжын
+
Тайӧ менам горт. Сійӧ выль, ыджыд да мича. Гортын эм нёль ӧшинь да кык ӧдзӧс.
  
−
— Тайӧ лэбач?
 
−
— Да.
 
−
— Ыджыд?
 
−
— Абу.
 
−
— Ичӧтик?
 
−
— Да.
 
−
— Руд да кольквиж рӧма?
 
−
— Да.
 
−
— Тайӧ пыста?
 
−
— Да.
 
  
−
Ыджыд, сьӧд, горза: «Кар! Кар! Кар!»
+
Ош олӧ ыджыд керкаын. Ур олӧ ичӧт керкаын.
−
Ыджыд, сьӧда-еджыда, шуа: «Китш-котш!»
 
  
−
Ыджыд, сьӧд, сетӧ йӧв.
 
−
Ичӧт, сёйӧ йӧв, олӧ керкаын.
 
−
Ичӧт, сёйӧ нянь, руксӧ.
 
  
−
Менам эм кань. Каньпи ичӧт да еджыд рӧма. Кань радейтӧ ворсны мачӧн.
+
— Менам керка выль, ыджыд да шоныд.
 +
— Тэнад керкаыд важ, ичӧт да кӧдзыд.
  
−
Катша лэбалӧ.
+
— Кутшӧм керка?
−
Пон руксӧ.
 
−
Кань увтӧ.
 
−
Лэбач нявзӧ.
 
−
Кукань баксӧ.
 
  
−
— Менам эм кань, а тэнад?
+
— Ичӧт да шоныд.
−
— Менам абу кань. Менам эм пон.
 
−
— Кутшӧм сійӧ?
 
−
— Пон сьӧд да ичӧт. Олӧ керкаын.
 
  
−
Менам эм пемӧс.
 
  
−
Пӧль пуктіс сёркни. Быдмис сёркни ыджыд-ыджыд. Кыскӧ пӧль сёркнисӧ да оз вермы кыскыны.
 
−
Пӧль корӧ пӧчӧс: «Лок сёркнисӧ кыскам!»
 
−
Пӧч корӧ внучкаӧс: «...»!
 
−
Внучка корӧ понйӧс: «...»!
 
−
Пон корӧ каньӧс: «...»!
 
−
Кань корӧ шырӧс: «...»!
 
−
Кыскисны да кыскисны. Кыскисны сёркнисӧ. Сёркни кольквиж, чӧскыд.
 
−
Пӧль шуӧ: «Ме сёя сёркни».
 
−
Пӧч шуӧ: «...».
 
  
−
лок кыскам сёркни!
+
— Кымын ӧшинь?
−
— Ме сёя сёркни!
+
— Куим.
  
−
Гӧгрӧс, но абу шар.
+
Керка тыр йӧз,
−
Кольквиж, но абу сыр.
+
А ӧшинь ни ӧдзӧс абу.
−
Бӧжа, но абу шыр.
 
  
−
Керкаын уна йӧз, а ӧшинь ни ӧдзӧс абу.
 
  
−
Олісны-вылісны шыр да гадь.
+
Керкаын ныв пукалӧ,
−
Налӧн быри няньыс. Мӧдӧдчисны корсьны нянь.
+
А кӧсаыс ывлаын.
−
Мунісны-мунісны да воисны шор дорӧ. Поскыс абу.
 
−
Шыр ветліс, вайис идзас сі да шор вомӧн пуктіс.
 
−
— Но, гаддьӧй, вай вудж, — шуӧ шыр.
 
−
— Ме, — шуӧ гадь, — ог лысьт. Вай тэ первой вудж.
 
−
Шыр скӧрмис гадь вылӧ.
 
−
— Эк, — шуӧ, — полысь тэ.
 
−
Шыр кутіс вуджны, воис шӧрӧдзыс, и идзас сіыс чеги.
 
−
Шыр усис ваӧ да вӧйис.
 
−
А гадь ваксис, ваксис да потіс.
 
  
−
Олӧ керкаын.
 
−
Олӧ вӧрын.
 
−
Олӧ ывлаын.
 
  
−
==КОМИ КЫВ. 2 ПЕТАС== 2 КЛАСС, 2011
+
'''<Kodko @ Гортса пемӧсъяс : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Войт. 1 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 2 петас. Сыктывкар : Анбур, 2011. Лб. 39-45.>'''
  
−
ОТСАСЯН ПАСЪЯС:
 
  
−
выль тема
+
вӧч тадзи
  
−
вӧч содтӧд удж
 
  
−
босьт тӧд вылад
+
— Тэнад эм гортса пемӧс?
 +
— Да, менам эм кань.
 +
— А тэнад коді эм?
 +
— Менам некод абу.
  
−
паныд вежӧртаса кыв
+
Тайӧ петук. Нимыс Петя. Олӧ сарайын. Сійӧ сьылӧ: «Кикуруллю!».
  
−
Ылі вӧрын, парма шӧрын,
 
−
Сёльгӧ-ворсӧ муса ёль.
 
−
Ёртасьӧны сыкӧд войтъяс,
 
−
Коз да пожӧм коль.
 
  
−
— Чолӧм, ёрт! Ме ичӧт Войт.
+
Ӧшинь вылын, шонді водзын,
−
— Чолӧм! Кыдзи олан?
+
Шӧвк тупыль кодь шань.
−
— Ола бура. А тэ кыдзи?
+
Еджыд уска, куньса синма
−
— А ме школаӧ со вои.
+
Куткырвидзӧ кань.
−
— Велӧдчыны кутан бура?
 
−
— «4» да «5» вылӧ. Ме ӧд юра.
 
  
−
1ʼ удж Лыддьы кывбурсӧ.
 
  
−
Видза олан, дона школа!
 
−
Видза олан, муса класс!
 
−
Миян тіянысь зэв ёна
 
−
Ставлӧн бырӧма нин гаж.
 
  
−
— Видза олан!
+
Мӧс, кань, пон — гортса пемӧсъяс. Кань олӧ гортын. Сійӧ куйлӧ диван вылын. Пон пукалӧ
−
— Видза олан!
+
ӧдзӧс дорын. Мӧс сулалӧ керка дорын.
−
— Кыдзи тэнӧ шуӧны?
 
−
— Менӧ шуӧны Коляӧн.
 
−
— А тэнӧ кыдзи шуӧны?
 
−
— Менӧ шуӧны Дашаӧн.
 
  
−
менам нимӧй
+
1) Мый крӧвать дорын?
 +
2) Коді крӧвать улын?
 +
3) Мый крӧвать вылын?
  
−
тэнад нимыд
 
  
−
2ʼ удж. Сёрнит тадзи.
+
Оліс-выліс кань,
 +
Сылӧн вӧлі пань,
 +
Паняс вӧлі розь,
 +
Сёйнысӧ эз позь.
  
−
— Кыдзи тэнад нимыд?
 
−
— Менам нимӧй Ваня.
 
−
— А тэнад кыдзи нимыд?
 
−
— Менам нимӧй Степан.
 
−
— Кымын арӧс тэныд?
 
−
— Меным ӧкмыс арӧс.
 
−
— А кымын арӧс тэныд?
 
−
— Меным дас арӧс.
 
  
−
3ʼ удж. Лыддьы слогъясӧн.
+
'''<Kodko @ Выль воӧн! : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Войт. 1 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 2 петас. Сыктывкар : Анбур, 2011. Лб. 46-51.>'''
  
−
Вӧч зарядка кывбур серти.
 
  
−
4ʼ удж. Лыддьы кывъяссӧ да серпасав.
+
ВЫЛЬ ВОӦН!
  
−
Мый ӧткодьыс тайӧ кывъясас?
 
  
−
5ʼ удж. Лыддьы. Висьтав ас йывсьыд.
+
1) Мый эм коз вылын?
 +
2) Мый эм коз улын?
 +
3) Коді сулалӧ коз дорын?
  
−
Менам эм ёрт. Сійӧс шуӧны Андрейӧн, а комиӧн — Ӧньӧ. Сылы дас арӧс, меным ӧкмыс. Ми — бур ёртъяс.
 
  
−
6ʼ удж. Лыддьы да сёрнит тадзи ас йывсьыд.
+
Висьтав тадзи: Тайӧ кӧчпи. Чача ӧшалӧ коз вылын. Сійӧ мича, еджыд рӧма.
  
−
Менам нимӧй Маша. Меным кӧкъямыс арӧс. Ме ола Кулӧмдінын.
 
  
−
7ʼ удж. Артмӧд 4 кыв.
+
— Мый ӧшалӧ коз вылын?
 +
— Коз вылын ӧшалӧ чача.
  
−
Висьтав «Да» либӧ «Абу».
 
  
−
— Тэ нывка?
+
Ӧтчыд вонас овлӧ тайӧ,
−
— Тэ зонка?
+
Ставлы шудсӧ Выль во вайӧ.
−
— Тэ Войт?
 
  
−
8ʼ удж. Висьтав лыдпасъяс ӧ шыпас вылӧ.
 
  
−
Лыддьы кызьӧдз.
+
Улӧс вылын ичӧт коз.
 +
Ӧшалӧ со мича оз.
 +
Со и ошпи, кӧчпи, руч.
 +
Ӧшла чача да ог мудз.
  
−
9ʼ удж. Артмӧд кывъяс анбур серти.
 
  
−
10ʼ удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
+
Дона челядь, чолӧмала Выль воӧн!
 +
Кӧчиль.
  
−
1. Кымын нывка тіян классын?
+
Выль воӧн!
−
2. Кымын зонка?
 
−
3. Кымын ӧдзӧс классын?
 
−
4. Кымын шыпас ӧдзӧс кывйын?
 
−
5. Кымын шы ӧдзӧс кывйын?
 
−
6. Кымын ӧшинь классын?
 
−
7. Кымын лампочка классын?
 
  
−
Артмӧд юалӧмъяс да сёрнит ёртыдкӧд.
 
  
−
11ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс да гиж.
+
Дона ... ! Чолӧмала Выль воӧн! Став бурсӧ!
  
−
12ʼ удж. Лыддьы да гиж комиӧн.
 
  
−
14ʼ удж. Артмӧд кывъяс пасъяс серти.
+
'''<Kodko @ Сёян-юан : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Войт. 1 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 2 петас. Сыктывкар : Анбур, 2011. Лб. 52-56.>'''
  
−
15ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс.
 
  
−
1) Менам нимӧй Таня.
+
Пызан вылын сёян
−
2) Ме нывка.
 
−
3) Меным дас арӧс.
 
−
4) Тэнад нимыд Саша.
 
−
5) Тэныд ӧкмыс арӧс.
 
−
6) Тэ зонка.
 
  
−
16ʼ удж. Содтав шыпасъяс да гиж.
 
  
−
17ʼ удж. Висьтав кывъяс «Тӧдмасьӧм» тема вылӧ.
+
Ме сёя нянь.
  
−
ВОГӦГӦРСЯ КАД
 
  
−
— Тэ радейтан ар?
+
Нянь да рок — медбур вок.
−
— Ме ог радейт ар. Сійӧ кӧдзыд, зэра да няйт.
 
−
— Кутшӧм вогӧгӧрся кад радейтан?
 
−
— Ме радейта гожӧм. Сійӧ шондіа, жар.
 
  
−
ме радейта
+
— Ме радейта сёйны яблӧг.
 +
— Тэ радейтан сёйны яблӧг?
 +
— Да, ме радейта сёйны яблӧг.
  
−
ме гуляйта
 
  
−
ме котрала
+
'''<Kodko @ Тасьті-пань : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Войт. 1 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 2 петас. Сыктывкар : Анбур, 2011. Лб. 57-62.>'''
  
−
ме ог радейт
 
  
−
ме ог гуляйт
+
Юа кӧ ме йӧв,
 +
Ворса шы ни тӧв.
 +
Сёя кӧ ме рок,
 +
Ӧдйӧ ветлас кок.
  
−
ме ог котрав
 
  
−
1ʼ удж. Висьтав серпас серти, кымын кольквиж, гӧрд да турунвиж рӧма кор.
+
Сёя кӧ ме нянь,
 +
Быдма ён да шань.
 +
Сёя кӧ ме шыд,
 +
Лоа зэв ыджыд.
 +
 
  
−
2ʼ удж. Артмӧд «Нина да Наташа паркын» сёрни.
+
— Мый тэ сёян талун?
 +
— Ме сёя рок да еджыд нянь.
 +
— Мый тэ юан?
 +
— Ме юа йӧв.
  
−
— Нина, мый тэ вӧчан паркын?
+
Войт керкаӧ локтіс Кӧчиль.
−
— Ме паркын ...
+
— Чолӧм, Войт!
 +
— Чолӧм, Кӧчиль!
 +
— Пуксьы пызан сайӧ. Ме тэныд вая йӧв да преник.
 +
— Аттьӧ, дона Войт!
  
−
Вижа — гӧрда сарапана
+
Пызан сайын сёйӧ Коля,
−
Ветлӧ берег пӧлӧн ар.
+
Пызан сайӧ ставсӧ коляс.
−
Мича пелысь ӧзйӧм бана,
 
−
Сылы шоныд, сылы жар.
 
  
−
Висьтав, кутшӧм арыс.
+
Зонка пукалӧ пызан сайын.
 +
Мач куйлӧ улӧс улын.
 +
Тасьті дорын еджыд нянь.
 +
Кань куйлӧ улӧс вылын.
  
−
— Ывлаын гожӧм?
 
−
— Талун мунам вӧрӧ?
 
  
−
4ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс.
+
— Мый сёйӧны кань да пон?
 +
— Тэнад эм гортса пемӧс?
 +
— Мый сійӧ радейтӧ сёйны?
  
−
Воис зарни ар. Шонді оз нин шонты. Кыдзлӧн коръяс вижӧдісны. Шорын да юын ва кӧдзыд.
 
  
−
5ʼ удж. Мӧвпышт да гиж, мый быдмӧ.
+
'''<Kodko @ Паськӧм : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Войт. 1 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 2 петас. Сыктывкар : Анбур, 2011. Лб. 63-70.>'''
  
−
6ʼ удж. Лыддьы. Корсь пӧвсӧ.
 
  
−
Ар бӧрын гожӧм оз пуксьы.
+
Тайӧ Войт. Войтлӧн лӧз шапка, еджыд пась, лӧз кепысь, сьӧд гын сапӧг.
−
Арын рака и катша пӧт.
 
−
Арыд тыра корабль кодь.
 
  
−
7ʼ удж. Гиж паныд вежӧртаса кывъяс.
 
  
−
Тулыснас пасьтасьӧ, а арнас пӧрччысьӧ.
+
1) Мый пасьталӧ нывка?
 +
2) Мый пасьталӧ зонка?
  
−
8ʼ удж. Гиж кывъяссӧ анбур серти.
 
  
−
Юклы кывъяссӧ чукӧръяс вылӧ.
+
Пызан улын пукалӧ сьӧд кань.
 +
Улӧс вылын ӧшалӧ дӧрӧм.
 +
Пызан вылын куйлӧны чачаяс.
 +
Пызан улын гын сапӧг.
  
−
велӧдысь велӧдӧ
 
  
−
велӧдчысь велӧдчӧ
+
— Войт кӧмалӧ гын сапӧг?
 +
— Оз, Войт кӧмалӧ тяпи.
  
−
1ʼ удж. Корсь пӧвсӧ.
 
  
−
Велӧдысь велӧдӧ челядьӧс.
+
Войт кӧмалӧ лӧз тяпи. Пон пасьталӧ сьӧд гач. Ур пасьталӧ гӧрд дӧрӧм. Кань кӧмалӧ гӧрд сапӧг. Кӧч пасьталӧ еджыд платтьӧ.
−
Челядь велӧдчӧны школаын.
 
  
−
— Кӧні тэ велӧдчан?
 
−
— Ме велӧдча школаын.
 
−
— Коді тэнӧ велӧдӧ?
 
−
— Менӧ велӧдӧ велӧдысь.
 
−
— Кыдзи шуӧны велӧдысьтӧ?
 
−
— Велӧдысьӧс шуӧны Мария Андреевнаӧн.
 
  
−
2ʼ удж. Мый вӧчӧны пемӧсъяс? Висьтав.
+
Шоныд пась меным дась.
 +
Ывлаын кӧть туплясь.
  
−
3ʼ удж. Гиж кывъяссӧ анбур серти.
 
  
−
4ʼ удж. Артмӧд пасъяс серти сёрникузяяс.
+
— Менам выль пась.
 +
— Абу, тэнад важ пась.
  
−
5ʼ удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
 
  
−
1. Кӧні тэ велӧдчан?
+
— Менам выль тяпи.
−
2. Кутшӧм классын велӧдчан?
+
— Абу, тэнад важ тяпи.
−
3. Коді тэнӧ велӧдӧ?
 
−
4. Мый вӧчан урок вылын?
 
−
5. Мый вӧчан перемена дырйи?
 
−
6. А ёртыд мый вӧчӧ перемена дырйи?
 
  
−
6ʼ удж. Лыддьы. Гиж велӧдӧм диктант.
 
  
−
7ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ да велӧд.
+
1) Тэнад еджыд пась?
 +
2) Тэнад ичӧт кӧмкот?
 +
3) Тэ радейтан сёйны кампет?
  
−
Ӧти-мӧд бӧрся
+
Вок пасьталӧ лӧз дӧрӧм. Чой пасьталӧ турунвиж платтьӧ. Мам пасьталӧ гӧрд сарапан. Бать пасьталӧ еджыд дӧрӧм.
−
Поснияс уна
 
−
Котӧрӧн быдӧн
 
−
Школаӧ мунам.
 
−
Артасьны, гижны
 
−
Велалам бура,
 
−
Миянысь шуда
 
−
Код талун сюрас!
 
  
−
8ʼ удж. Гиж кывъяс.
+
«Да али Оз».
 +
— Кӧч пасьталӧ дӧрӧм?
 +
— Оз.
 +
— Зонка пасьталӧ дӧрӧм?
 +
— Да.
  
−
Вӧч тадзи
+
Тӧлын пасьталӧ еджыд пась,
 +
А гожӧмын руд пась.
 +
Коді тайӧ?
  
−
— Кутшӧм тэнад школаыд?
 
−
— Менам школа ыджыд да сӧстӧм.
 
−
— Кутшӧм тэнад классыд?
 
−
— Менам классӧй шоныд, ыджыд, сӧстӧм.
 
−
— Эм али абу классад дзоридз?
 
−
— Да, классын эм уна дзоридз.
 
  
−
9ʼ удж. Лыддьы. Тӧдмась Вова нима зонкакӧд. Висьтав ас йывсьыд.
+
Галип гача, кокни кӧма,
 +
Дӧрӧм небыд шӧвкысь.
 +
Бӧжыс ӧзйӧ сизим рӧмӧн,
 +
Быттьӧ ӧшкамӧшка.
  
−
Менам нимӧй Вова. Ме Абъячойысь. Велӧдча мӧд классын. Велӧдысьӧс шуӧны Анна Васильевнаӧн. Урок вылын ми гижам, лыддьысям, ворсам, серпасасям.
 
  
−
10ʼ удж. Лыддьы. Мый йылысь висьталӧны Саша да Паша?
+
'''<Kodko @ Вогӧгӧрся кад : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Войт. 1 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 2 петас. Сыктывкар : Анбур, 2011. Лб. 71-74.>'''
  
−
Менсьым велӧдысьӧс шуӧны Мария Андреевнаӧн. Сійӧ мича да шань. Мария Андреевна велӧдӧ миянӧс мичаа серпасасьны.
 
  
−
Менсьым велӧдысьӧс шуӧны Надежда Николаевнаӧн. Тайӧ бур да шань велӧдысь. Сійӧ велӧдӧ мичаа гижны, бура лыддьысьны, перемена дырйи ворсны.
+
ВОГӦГӦРСЯ КАД
  
−
11ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс.
 
  
−
12ʼ удж. Содты колана кывъяс да гиж сёрникузяяссӧ.
+
Гожӧм веж сарапана.
 +
Ар гӧрд да виж платтьӧа.
  
−
Ӧшинь дорын сулалӧны партаяс. Велӧдчысьяс пукалӧны парта сайын. Пызан вылын куйлӧны небӧгъяс, тетрадьяс, ручка да линейка. Пызан дорын сулалӧ улӧс.
+
Гожӧм да ар радейтӧны гӧрд, турунвиж да кольквиж рӧмъяс. Тӧв да тулыс радейтӧны еджыд да лӧз рӧмъяс. А кутшӧм рӧм тэ радейтан?
  
−
13ʼ удж. Лыддьы, аддзы пӧвсӧ.
 
  
−
Классын кызь велӧдчысь.
+
Видза олан, гажа тулыс!
−
Нывка пукалӧ ӧшинь дорын.
+
Видза олан, енэж шӧр!
−
Зонкаяс ворсӧны школа сайын.
+
Видза олан, тувсов шонді!
−
Велӧдчысь сулалӧ дӧска дорын.
+
Видза олан, помтӧм вӧр!
−
Ёртъяс сьылӧны хорын.
 
  
−
14ʼ удж. Артмӧд юалӧмъяс сертиыс сёрникузяяс.
 
  
−
1. Кытысь мунӧ нывка?
+
'''<Kodko @ Поводдя : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Войт. 1 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 2 петас. Сыктывкар : Анбур, 2011. Лб. 75-79.>'''
−
2. Кытысь мунӧ ёртӧй?
 
−
3. Кытысь мунӧ зонка?
 
  
−
15ʼ удж. Тӧдмав медводдза шыпасъяссӧ. Гиж.
 
  
−
16ʼ удж. Лыддьы. Артмӧд школа йылысь висьт.
+
Талун шоныд да гажа. Енэжын югыд шонді. Нывкаяс ворсӧны паркын.
  
−
Миян школа ыджыд. Сійӧ шоныд да сӧстӧм. Тані уна велӧдысь да велӧдчысь. Школаын ми велӧдчам, ворсам. Ме ёна радейта школа.
 
  
−
17ʼ удж. Артмӧд серпас серти сёрникузяяс.
+
1) Кутшӧм поводдя?
 +
2) Кутшӧм шонді?
 +
3) Кӧні ворсӧны нывкаяс?
 +
4) Кутшӧм тайӧ кад?
  
−
1. Коді тайӧ?
 
−
2. Кутшӧм рӧма сійӧ гожӧмнас?
 
−
3. Кутшӧм рӧма тӧвнас?
 
−
4. Кӧні сійӧ котралӧ?
 
  
−
«Да» либӧ «Ог» ворсӧм.
+
Талун зэрӧ. Мам, бать да ме мунам театрӧ. Бать киын ыджыд зонт.
  
−
— Тэ кужан лыддьысьны?
 
−
— Да.
 
−
— Тэ кужан гижны?
 
−
— Тэ кужан серпасасьны?
 
−
— Тэ кужан сьывны?
 
−
— Тэ кужан йӧктыны?
 
  
−
18ʼ удж. Лыддьы текстсӧ.
+
1) Тайӧ тӧв?
 +
2) Ывлаын зэрӧ?
 +
3) Коді мунӧ театрӧ?
 +
4) Мый бать киын?
 +
5) Тэ радейтан ветлыны театрӧ?
 +
6) Кутшӧм театрӧ тэ ветлін?
  
−
Ме велӧдча мӧд классын. Пукала ӧшинь дорын коймӧд парта сайын. Ме дорын пукалӧ Витя. Ёрт радейтӧ лыддьыны небӧгъяс да серпасасьны. Ме радейта сьывны да йӧктыны.
+
Талун кӧдзыд. Ывлаын лымъялӧ. Челядь ислалӧны даддьӧн.
  
−
Висьтав ас йывсьыд.
 
  
−
19ʼ удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
+
— Талун кӧдзыд?
 +
— Абу, талун шоныд.
 +
— Ывлаын гажа?
 +
— Да, гажа.
 +
— Лымъялӧ?
  
−
1. Кымын пызан классад?
 
−
2. Кымын парта классад?
 
−
3. Кымын улӧс классад?
 
−
4. Кымын ӧшинь классад?
 
−
5. Кымын дзоридз классад?
 
  
−
Юрыс чукля, чукля бӧжыс,
+
Шоныд гожӧм,
−
Помся бӧрдӧ олӧм чӧжыс.
+
Шоныд рыт.
−
Улын — крукыль, вылын — бӧж,
+
Шуим пуны
−
«Витӧн» шуам олӧм чӧж.
+
Шома шыд.
−
Мича чужӧм, веськыд стать.
 
−
Рочӧн сійӧ лоӧ ...
 
  
−
20ʼ удж Тӧдмав юржугӧдан (кроссворд).
 
  
−
МЕНАМ КОТЫР
+
'''<Kodko @  Во гӧгӧр : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Войт. 1 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 2 петас. Сыктывкар : Анбур, 2011. Лб. 80-83.>'''
  
−
1ʼ удж. Содты шыпасъяс да гиж.
 
  
−
2ʼ удж. Висьтав ас йывсьыд.
+
ВО ГӦГӦР
  
−
3ʼ удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
 
  
−
1. Кыдзи тэнӧ шуӧны?
+
Лымйыс кӧ ёна усьӧ — гожӧмыс зэра лоӧ.
−
2. Кымын морт тіян котырын?
+
Тулыс кӧ шоныд, гожӧмыс кӧдзыд.
−
3. Кыдзи шуӧны чойтӧ? А воктӧ?
+
Арын дзодзӧг лэбзяс — лым усяс.
  
−
4ʼ удж. Артмӧд кывтэчасъяс да гиж. Кутшӧм кывтэчас лишнӧй?
 
  
−
5ʼ удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
+
Эм и радейтана гортса пемӧс.
 +
Менам радейтана чачаяс.
 +
Ме радейта ворсны.
 +
Менам радейтана вогӧгӧрся кад.
  
−
1. Кыдзи шуӧны батьтӧ?
+
==КОМИ ЯЗЫК. 1 КЛАСС==
−
2. Кыдзи шуӧны мамтӧ?
 
−
3. Кыдзи тэнӧ шуӧны?
 
−
4. Тэ бать — мамлӧн ӧти пи? Ӧти ныв?
 
−
5. Кыдзи нимыс пӧчыдлӧн? Ыджыд мамыдлӧн?
 
−
6. Кыдзи нимыс пӧльыдлӧн? Ыджыд батьыдлӧн?
 
  
−
6ʼ удж. Комиӧд текстсӧ.
+
'''<Kodko @ Вай тӧдмасям : велӧдан гижӧд // Вязова Е. Н., Сизова А. В., Терентьева С. Н. Коми язык. 1 класс : учебник для изучающих коми язык как неродной. Сыктывкар : Анбур, 2016. Лб. 3-10.>'''
  
−
7ʼ удж. Лыддьы слогъяссӧ. Лӧсьӧд кывъяс.
 
  
−
8ʼ удж. Висьтав ёртлӧн котыр йылысь. Висьтав тадзи: Менам ёртлӧн эм ....
+
Вай тӧдмасям!
  
−
9ʼ удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
+
Видза олан!
 +
Видза оланныд!
 +
Бур лун!
  
−
1. Кӧні тэ олан?
+
Ме зонка.
−
2. Кӧні ӧшалӧ люстра?
+
Ме нывка.
−
3. Кӧні сулалӧны пызан да улӧс?
 
−
4. Кӧні ӧшалӧ серпас?
 
−
5. Кӧні сулалӧны дзоридзьяс?
 
  
−
10ʼ удж. Артмӧд пасъяс серти сёрникузяяс.
+
Видза олан.
 +
— Тэ нывка?
 +
Ме нывка.
  
−
11ʼ удж. Помав сёрникузяяссӧ.
+
Менӧ шуӧны Машаӧн.
  
−
12ʼ удж. Лыддьы да велӧдчы висьтавны ас йывсьыд.
+
— Видза олан!
 +
— Видза олан!
 +
— Кыдзи тэнӧ шуӧны?
 +
— Менӧ шуӧны ...ӧн.
  
−
Менӧ шуӧны Раяӧн. Меным ӧкмыс арӧс. Менам эм бать-мам да кык чой. Ме велӧдча мӧд классын. Ми олам Визинын.
 
  
−
13ʼ удж. Артмӧд кывъяс содталӧмӧн сёрникузяяс.
+
'''<Kodko @ Миян котыр : велӧдан гижӧд // Вязова Е. Н., Сизова А. В., Терентьева С. Н. Коми язык. 1 класс : учебник для изучающих коми язык как неродной. Сыктывкар : Анбур, 2016. Лб. 11-17.>'''
  
−
14ʼ удж. Лыддьы письмӧ.
 
  
−
Чолӧм, дона ёрт!
+
— Эм ыджыд мам?
−
Ме ола Сыктывкарын. Менӧ шуӧны Васяӧн. Менам эм чой. Сійӧс шуӧны Галяӧн. Менам чой велӧдчӧ коймӧд номера школаын. Ёртӧй, гиж ас йывсьыд.
+
— Эм.
−
Став бурсӧ!
+
— Эм вок?
−
Вася.
+
— Абу.
  
−
Артмӧд пасъяс серти сёрникузяяс.
+
— Тайӧ коді?
  
−
— Кӧні уджалӧ тэнад мамыд?
+
— Коді эм котырын?
−
— Менам мамӧй уджалӧ школаын.
+
— Котырын эм бать, мам...
−
— Кӧні уджалӧ тэнад батьыд?
 
−
— Менам батьӧй уджалӧ гаражын.
 
−
— А кӧні уджалӧны тэнад бать-мамыд?
 
−
— Бать-мамӧй уджалӧны бурдӧдчанінын.
 
−
— А пӧль-пӧчыд уджалӧны?
 
  
−
15ʼ удж. Лыддьы. Висьтав, код йылысь тайӧ висьтыс.
+
— Тэ коді?
 +
— Коді эм котырын?
 +
— Тайӧ коді?
  
−
Менам эм пӧч да пӧль. Найӧ олӧны енэжын. Ме ола вӧрса ёль дорын. Тані зэв гажа.
 
  
−
1. Коді эм Войтлӧн?
+
'''<Kodko @ Менам школа : велӧдан гижӧд // Вязова Е. Н., Сизова А. В., Терентьева С. Н. Коми язык. 1 класс : учебник для изучающих коми язык как неродной. Сыктывкар : Анбур, 2016. Лб. 18-21.>'''
−
2. Кӧні найӧ олӧны?
 
−
3. Кӧні олӧ Войт?
 
−
4. Кӧні зэв гажа?
 
  
−
16ʼ удж. Корсь пӧвсӧ.
 
  
−
17ʼ удж. Лыддьы. Мый висьталіс Ӧньӧ Войтлы?
+
Менам школа
  
−
Менам эм бать — мам. Батьлӧн нимыс Сергей, а мамлӧн — Надежда. Мам уджалӧ вузасянінын. Бать уджалӧ вӧрын. Ичӧт чойӧс шуӧны Наташаӧн, а ыджыд вокӧс — Иванӧн. Ми олам Кӧрткерӧсын.
+
Тайӧ коді?
  
−
18ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ. Коді эм зонка котырын?
+
Тайӧ мый?
  
−
СТӦЧА АРТАСЬЫСЬ.
 
  
−
Пӧчӧ шуӧ: — Нокӧ, зон,
+
'''<Kodko @ Ми ворсам : велӧдан гижӧд // Вязова Е. Н., Сизова А. В., Терентьева С. Н. Коми язык. 1 класс : учебник для изучающих коми язык как неродной. Сыктывкар : Анбур, 2016. Лб. 22-29.>'''
−
Артасьнытӧ кужан он?
 
−
— Аддзан, пӧчӧ, чуньӧй — вит.
 
−
Гортын витӧн олам — вылам.
 
−
Лыддьӧдла кӧть, пӧчӧ!
 
−
Кылан?
 
−
Батьӧ, мамӧ, пӧль да тэ,
 
−
Но и ...
 
−
Дерт жӧ — ме.
 
  
−
19ʼ удж. Артмӧд висьт ас котыр йывсьыд. Вӧч серпаса небӧг.
 
  
−
1. Менам бать — мам.
+
Ми ворсам
−
2. Бать — мамлӧн уджаланін.
 
−
3. Менам чой — вок.
 
−
4. Муса пӧч – пӧль.
 
  
−
МИ ВОРСАМ
+
А тэ мыйӧн ворсан?
  
−
1ʼ удж. Артмӧд серпас серти юалӧмъяс. Вочавидз.
+
лӧз мач
  
−
Вӧч тадзи:
+
4 лӧз кубик
  
−
Тайӧ коді? Тайӧ нывка. Мый вӧчӧ нывка? Нывка ворсӧ. Мыйӧн ворсӧ нывка? Нывка ворсӧ аканьӧн.
+
кольквиж кубик
  
−
2ʼ удж. Лӧсьӧд серпас серти сёрникузяяс.
+
лӧз мач
  
−
Вӧч тадзи:
+
гӧрд машина
  
−
Тайӧ робот. Сійӧ ичӧт сьӧд чача.
+
сьӧд карандаш
  
−
3ʼ удж. Уджав параын. Висьтав ёртыдлы рочӧн.
+
турунвиж тетрадь
  
−
Мича дзоридз
+
Мальвина ворсӧ аканьӧн.
  
−
гӧгрӧс пызан
+
— Менӧ шуӧны ...
−
 
+
— А менӧ шуӧны ...
−
небыд чача
+
— Кутшӧм тэнад чача?
 +
— Менам кӧчпи.
 +
— А тэнад мый?
 +
— Менам мач.
 +
— Кутшӧм рӧма?
  
−
руд кань
+
Менам эм чача.
 +
Тайӧ самолёт.
 +
Самолёт лӧз рӧма.
  
−
сьӧд пон
+
ӧти кӧч
  
−
гӧрд руч
+
куим карандаш
  
−
ыджыд машина
+
вит мач
  
−
4ʼ удж. Тӧдмав да серпасав.
+
кык ош
  
−
1) Лӧза — гӧрда, гӧгрӧс, овлӧ ыджыд, овлӧ ичӧт.
 
−
2) Мича да еджыд юрсиа чача.
 
−
3) Тайӧ чачалӧн эм нёль кӧлеса да руль.
 
  
−
— Мый вӧчан, Оля?
+
'''<Kodko @ Миян керка : велӧдан гижӧд // Вязова Е. Н., Сизова А. В., Терентьева С. Н. Коми язык. 1 класс : учебник для изучающих коми язык как неродной. Сыктывкар : Анбур, 2016. Лб. 30-37.>'''
−
— Ме ворса аканьӧн.
 
−
— Тэ радейтан ворсны аканьӧн?
 
−
— Да, ме радейта ворсны аканьӧн.
 
−
— Кутшӧм тэнад аканьыд?
 
−
— Менам мича да шань акань.
 
  
−
«Пышкай» ворсӧм.
 
  
−
ВЕЛӦДЫСЬ. Челядь, сувтӧй кытшӧ.
+
Миян керка
−
ВЕЛӦДЧЫСЬ. Коді лоӧ пышкайӧн?
 
−
ВЕЛӦДЫСЬ. Лыддьысьӧй.
 
  
−
Ӧтик-мӧтик,
+
Тайӧ менам керка. Керка ыджыд. Керкаын эм ӧти ӧдзӧс, куим ӧшинь, джодж да джадж.
−
Кык-мык,
 
−
Куим-муим,
 
−
Нёль-моль,
 
−
Вит-мит,
 
−
Квайт-майт,
 
−
Сизим-мизим,
 
−
Кӧкъямыс-мӧкъямыс,
 
−
Ӧкмыс-мӧкмыс,
 
−
Дас-пас,
 
−
Пес чипас!
 
−
ВЕЛӦДЧЫСЬ. Ме лоа пышкайӧн.
 
−
ВЕЛӦДЫСЬ. Ира, сувт кытш пытшкас. Ворсӧй.
 
  
−
5ʼ удж. Лыддьы. Кутшӧм чачаӧн ворсӧ нывка?
+
Керкаыс ичӧт?
 +
Керкаын куим ӧдзӧс?
 +
Керкаын нёль ӧшинь?
  
−
Менам эм чача. Тайӧ каньпи. Сійӧс шуӧны Муркаӧй. Чача еджыд рӧма, небыд, мича. Ме радейта ворсны тайӧ чачаӧн.
+
— Тайӧ мый?
 +
— Кутшӧм керка?
 +
— Мый эм керкаын?
  
−
— Мыйӧн тэ радейтан ворсны?
+
Тайӧ менам керка. Керка ыджыд, выль да кольквиж. Керкаын олӧны мам, бать, чой да вок.
−
— Ме радейта ворсны конструкторӧн.
 
−
— Мыйӧн тэ он радейт ворсны?
 
−
— Ме ог радейт ворсны аканьӧн.
 
  
−
6ʼ удж. Лыддьы. Висьтав, мый тӧдмалін Аня йылысь.
+
Тайӧ менам керка. Керкаын куим вежӧс. Менам вежӧсын эм крӧвать, шкап, пызан, улӧс да кык джадж.
  
−
Анялӧн эм акань. Нывка аканьсӧ шуис Настукӧй. Настук выль да мича. Аня радейтӧ ворсны аканьӧн.
+
— Тайӧ менам вежӧс.
 +
— Вежӧс ыджыд.
 +
— Вежӧсын эм диван, пызан, улӧс да шкап.
  
−
7ʼ удж. Лыддьы да велӧд кывбурсӧ.
+
Ыджыд ӧшинь. Керкаын ыджыд ӧшинь.
  
−
Пуксис пышкай ӧшинь вылӧ.
+
Керкаын куим вежӧс. Менӧ шуӧны Настукӧн. Менам ыджыд да выль керка. Ме ола Сыктывкарын.
−
Ок и мичаа жӧ сьылӧ!
 
−
Эн на лэбзьы, ичӧт чой,
 
−
Лэбзис лэбачпиыд — ой!
 
  
−
Кутшӧм кывбуръяс тӧдан А. Бартолысь?
+
Менам керкаын эм ...
  
−
8ʼ удж. Висьтав, мый эм чачаӧн вузасянінын.
 
  
−
Висьтав тадзи: Вузасянінын эм небыд еджыд ошпи.
+
'''<Kodko @ Гажа выль во : велӧдан гижӧд // Вязова Е. Н., Сизова А. В., Терентьева С. Н. Коми язык. 1 класс : учебник для изучающих коми язык как неродной. Сыктывкар : Анбур, 2016. Лб. 38-41.>'''
  
−
«Ошкӧ — бабӧ» ворсӧм.
 
  
−
— Рая, тэ кӧсъян ворсны?
+
Гажа Выль во.
−
— А мыйысь ворсам?
 
−
— Выль ворсӧм велӧдам.
 
−
— А кыдзи шусьӧ выль ворсӧмыс?
 
−
— «Ошкӧ — бабӧ».
 
−
— Вай велӧдам.
 
−
Ошкӧ — бабӧ, ошкӧ — бабӧ,
 
−
Чӧдтӧ вотам, пувтӧ вотам.
 
−
Бур вотӧссӧ босьтам,
 
−
Лёк вотӧссӧ шыбитам.
 
  
−
9ʼ удж. Прӧверит асьтӧ. Артмӧд юалӧмъяс кутшӧм? кӧні? мый? коді? кывъясӧн.
+
— Тайӧ мый?
  
−
Вӧч тадзи: Коді вузасьӧ лавкаын?
+
Мый вӧчӧ?
  
−
НЫВКА. Видза оланныд!
+
— Тэ коді?
−
ВУЗАСЬЫСЬ. Видза олан!
+
— А тайӧ коді?
−
НЫВКА. Меным колӧ чача.
 
−
ВУЗАСЬЫСЬ. Кутшӧм чача?
 
−
НЫВКА. Кольквиж рӧма ошпи.
 
−
ВУЗАСЬЫСЬ. Со тэныд кольквиж рӧма ошпи.
 
−
НЫВКА. Кымын шайта?
 
−
ВУЗАСЬЫСЬ. Кык шайта.
 
−
НЫВКА. Аттьӧ.
 
−
ВУЗАСЬЫСЬ. Тэ радейтан небыд чачаяс?
 
−
НЫВКА. Меным кажитчӧны найӧ.
 
−
ВУЗАСЬЫСЬ. Миян лавкаын уна мича небыд чача. Нӧшта пырав.
 
−
НЫВКА. Аттьӧ! Аддзысьлытӧдз!
 
  
−
10ʼ удж. Мый йылысь сёрнитӧны зонкаяс? Сёрнит ёртыдкӧд.
 
  
−
— Мыйӧн тэ ворсан?
+
'''<Kodko @ Тасьті-пань : велӧдан гижӧд // Вязова Е. Н., Сизова А. В., Терентьева С. Н. Коми язык. 1 класс : учебник для изучающих коми язык как неродной. Сыктывкар : Анбур, 2016. Лб. 42-43.>'''
−
— Ме ворса компьютерӧн.
 
−
— А мыйӧн тэ ворсан?
 
−
— Ме ворса конструкторӧн.
 
  
−
11ʼ удж. Помав сёрникузяяссӧ.
 
  
−
1. Ме радейта ворсны аканьӧн.
+
— Видза олан
−
2. Вок радейтӧ ворсны мачӧн.
+
— Тайӧ мый?
−
3. Чой радейтӧ ворсны шур — шарӧн.
+
— Кутшӧм рӧма?
−
4. Ёрт радейтӧ ворсны доминоӧн.
 
  
−
12ʼ удж. Артмӧд шыпасъясысь кывъяс.
 
  
−
13ʼ удж. Лыддьы А. Бартолысь кывбурсӧ. Висьтав рочӧн.
+
'''<Kodko @ Сёян-юан : велӧдан гижӧд // Вязова Е. Н., Сизова А. В., Терентьева С. Н. Коми язык. 1 класс : учебник для изучающих коми язык как неродной. Сыктывкар : Анбур, 2016. Лб. 44-48.>'''
  
−
Миян Таня бӧрдӧ гора.
 
−
Мачсӧ уськӧдӧма шорӧ.
 
−
Ӧвсьы, Таня, тэ эн бӧрд,
 
−
Оз вӧй мачыд, кутам бӧр.
 
  
−
14ʼ удж. Лӧсьӧд висьт радейтана чача йывсьыд план серти.
+
Ме юа — нывка юӧ.
 +
Ме сёя — зонка сёйӧ.
  
−
1. Менам радейтана чача.
+
Юа кӧ ме йӧв,
−
2. Кутшӧм сійӧ?
+
Ворса шы ни тӧв.
−
3. Кӧні сійӧ олӧ?
+
Сёя кӧ ме рок,
 +
Ӧдйӧ ветлас кок..
 +
Сёя кӧ ме нянь,
 +
Быдма ён да шань.
 +
Сёя кӧ ме шыд,
 +
Лоа зэв ыджыд.
  
−
Вӧч тадзи:
+
— Ме сёя шыд да рок. А тэ?
 +
— Ме юа йӧв. А тэ?
 +
— Ме юа.
  
−
Менам радейтана чача — кӧчпи. Сійӧ руд рӧма да небыд. Сійӧ олӧ джаджйын.
+
— Видза олан, Кӧчпи!
 +
— Видза олан, Ошпи!
 +
— Пуксьы. Сёй капуста, морков да ю йӧв.
 +
— Аттьӧ.
  
−
Серпасав радейтана чачатӧ.
 
  
−
МЕНАМ ГОРТӦЙ
+
'''<Kodko @ Паськӧм : велӧдан гижӧд // Вязова Е. Н., Сизова А. В., Терентьева С. Н. Коми язык. 1 класс : учебник для изучающих коми язык как неродной. Сыктывкар : Анбур, 2016. Лб. 49-55.>'''
  
−
2ʼ удж. Лыддьы кывъяссӧ. Артмӧд кывтэчасъяс.
 
  
−
3ʼ удж. Комиӧд. Гиж сёрникузяяссӧ пасъясӧн.
+
Тэнад эм пась?
 +
Тэнад эм гын сапӧг?
 +
Тэнад эм лӧз дӧрӧм?
  
−
4ʼ удж. Помав сёрникузяяссӧ да гиж.
+
Ме пасьтала
−
Ме пета гортысь. Менам вежӧсысь котӧртӧ кань. Джаджйын сулалӧны небӧгъяс. Джоджын куйлӧ небыд ковёр.
 
  
−
— Кӧні тэ олан?
+
Руд да еджыд паськӧма. Коді тайӧ?
−
— Ме ола Шойнатыын (Сторожевскын).
+
Гӧрд да руд паськӧма. Коді тайӧ?
−
— Кутшӧм тэнад керкаыд?
 
−
— Менам ичӧт да шоныд керка.
 
−
— А тэ кӧні олан?
 
−
— Ме ола Усогорскын.
 
−
— А кутшӧм тэнад керкаыд?
 
−
— Менам ыджыд кирпич керка.
 
  
−
пызан шӧрын
 
  
−
пызан вылын
+
'''<Kodko @ Вогӧгӧрся кад : велӧдан гижӧд // Вязова Е. Н., Сизова А. В., Терентьева С. Н. Коми язык. 1 класс : учебник для изучающих коми язык как неродной. Сыктывкар : Анбур, 2016. Лб. 56-62.>'''
  
−
пызан улын
 
  
−
пызан дорын
+
ВОГӦГӦРСЯ КАД
  
−
пызан сайын
+
Талун шоныд поводдя.
 +
Лӧз енэжын шонді.
 +
Нывкаяс да зонкаяс ворсӧны паркын.
  
−
6ʼ удж. Гиж сёрникузяяс.
+
Мый вӧчӧны нывкаяс да зонкаяс?
 +
Кутшӧм талун поводдя?
 +
Мый эм енэжын?
  
−
Пызан вылын сулалӧ ваза. Пызан сайын пукалӧ менам ичӧт вок. Ӧшинь дорын сулалӧ пӧч.
+
— Талун шоныд?
 +
— Абу. Талун кӧдзыд.
 +
— Енэжын шонді?
  
−
7ʼ удж. Лыддьы. Сувтӧд юалӧмъяс.
+
Гажа тулыс
  
−
Ме ола сиктын. Миян куим вежӧса пу керка. Ӧшинь дорын сулалӧны пызан да улӧс. Джаджйын уна мича дзоридз.
+
кӧдзыд тӧв
  
−
Рочӧд да гиж.
+
шоныд гожӧм
  
−
8ʼ удж. Лыддьы да серпасав.
+
мича ар
  
−
Ӧшинь дорын пызан. Пызан вылын дзоридз. Пызан сайын улӧс. Улӧс улын мач. Джодж шӧрын кань. Ӧдзӧс дорын пон. Парта сайын велӧдчысь. Керка дорын дзоридз. Мам йылысь небӧг. Ю вылын катер.
+
Гожӧм да тулыс радейтӧны гӧрд да турунвиж рӧм. Ар радейтӧ кольквиж рӧм. Кутшӧм рӧм радейтӧ тӧв?
  
−
9ʼ удж. Велӧд кывпесансӧ да ворс.
+
— Талун кӧдзыд?
 +
— Енэжын шонді?
 +
— Поводдя мича?
  
−
Йӧрын, шӧрын, полӧкалӧ.
+
Ме радейта гӧрд да турунвиж рӧм!
−
Полӧкалӧ вӧрышталӧ.
+
Ме радейта кольквиж да гӧрд рӧм.
 +
Ме радейта еджыд рӧм.
 +
Ме радейта лӧз да турунвиж рӧм.
  
−
10ʼ удж. Лыддьы мичаа.
+
Ӧти пу керкаын олісны-вылісны нёль чой.
  
−
Со тай менам сиктӧй,
+
Ывлаын шоныд поводдя.
−
Со тай керка менам,
+
Енэжын шонді.
−
Мойд вылын кодь дзик тэ —
+
Нывка ворсӧ ывлаын.
−
Радейта ме тэнӧ.
 
  
−
Серпасав оланінтӧ.
+
Коді ворсӧ ывлаын?
 +
Кутшӧм поводдя ывлаын?
 +
Мый енэжын?
  
−
11ʼ удж. Висьтав ёртыдлы аслад вежӧс йылысь.
+
Видза олан, гажа тулыс!
 +
Видза олан, енэж шӧр!
 +
Видза олан, тувсов шонді!
 +
Видза олан, помтӧм вӧр!
  
−
Менам вежӧсӧй ичӧт. Пӧтӧлӧкыс еджыд, джоджыс мугӧм. Ӧшинь вылын сулалӧны дзоридзьяс. Стен дорын пызан. Пызан вылын куйлӧны небӧг, тетрадь да ручка.
 
  
−
Серпасав ассьыд вежӧстӧ.
+
'''<Kodko @ Парма (вӧр) : велӧдан гижӧд // Вязова Е. Н., Сизова А. В., Терентьева С. Н. Коми язык. 1 класс : учебник для изучающих коми язык как неродной. Сыктывкар : Анбур, 2016. Лб. 63-66.>'''
  
−
— Кутшӧм тэнад вежӧсыд?
 
−
— Менам вежӧсӧй ыджыд. А тэнад?
 
−
— А менам вежӧсӧй ичӧт.
 
−
— Тэнад вежӧсын эм телевизор?
 
−
— Менам вежӧсын абу телевизорыс, а эм уна небӧг, энциклопедия, кывчукӧр. А тэнад мый эм?
 
−
— Менам эмӧсь небӧгъяс, кывчукӧръяс да компьютер.
 
  
−
12ʼ удж. Висьтав, коді кӧні олӧ?
+
ПАРМА (ВӦР)
  
−
13ʼ удж. Содты шыпасъяс да гиж.
+
Кыдз быдмӧ вӧрын.
  
−
14ʼ удж. Артмӧд выль кывъяс.
+
Тӧвнас ме еджыд, а гожӧмнас турунвиж.
 +
Тӧв и гожӧм ме ӧти рӧма.
  
−
15ʼ удж. Висьтав, кодлӧн тайӧ керкаыс.
+
ыджыд пожӧм
  
−
1) Пу улын ыджыд гу, сэні тӧвбыд узьӧ ...
+
ыджыд коз
−
2) Пу вылын шоныд поз, а олӧ сэні ичӧт ...
 
  
−
16ʼ удж. Лыддьы да велӧд.
+
ыджыд кыдз
  
−
ИЧӦТ УР.
+
ыджыд пелысь
  
−
Мича позйын, пожӧм йылын,
+
Пармаын быдмӧ коз.
−
Лысъяс пытшкын, вылын — вылын,
+
Паркын вит кыдз.
−
Оліс-выліс ичӧт ур,
+
Гӧрд да турунвиж пелысь сулалӧ вӧрын.
−
Сійӧ вӧлі мастер бур.
 
  
−
17ʼ удж. Комиӧд кывъяссӧ. Артмӧд сёрникузяяс.
+
Вӧрын быдмӧ мича кыдз.
 +
Вӧрын сулалӧ гӧрд пипу.
  
−
18ʼ удж. Юклы чукӧръяс вылӧ.
 
  
−
19ʼ удж. Аддзы лӧсявтӧм кывъяс.
+
'''<Kodko @ Пемӧсъяс. Лэбачьяс : велӧдан гижӧд // Вязова Е. Н., Сизова А. В., Терентьева С. Н. Коми язык. 1 класс : учебник для изучающих коми язык как неродной. Сыктывкар : Анбур, 2016. Лб. 67-74.>'''
  
−
20ʼ удж. Висьтав гортса пемӧс йылысь.
 
  
−
Менам гортын олӧ кань. Сылӧн нимыс Муся. Кань радейтӧ ворсны джоджын мачӧн. Сійӧ узьлӧ диван вылын.
+
Мый вӧчӧ мӧс?
  
−
«Ме аддза ...» ворсӧм.
+
Сьӧд рӧма, нёль кока, радейтӧ йӧв.
 +
Ыджыд, еджыд рӧма, сетӧ йӧв.
 +
Мамыс ыджыд, а сійӧ ичӧт.
  
−
— Ме аддза улӧс.
+
лэбалӧ енэжын
−
— Ме аддза пызан.
 
−
— Ме аддза ӧдзӧс.
 
  
−
21ʼ удж. Артмӧд юалана сёрникузяяс.
+
— Тайӧ лэбач?
 +
— Да.
 +
— Ыджыд?
 +
— Абу.
 +
— Ичӧтик?
 +
— Да.
 +
— Руд да кольквиж рӧма?
 +
— Да.
 +
— Тайӧ пыста?
 +
— Да.
  
−
Вӧч тадзи: Кӧні сулалӧ керкаыд? Кутшӧм сійӧ? Коді олӧ гортад? Мый эм тэнад вежӧсын?
+
Ыджыд, сьӧд, горза: «Кар! Кар! Кар!»
 +
Ыджыд, сьӧда-еджыда, шуа: «Китш-котш!»
  
−
22ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс.
+
Ыджыд, сьӧд, сетӧ йӧв.
 +
Ичӧт, сёйӧ йӧв, олӧ керкаын.
 +
Ичӧт, сёйӧ нянь, руксӧ.
  
−
1. Дима олӧ пу керкаын.
+
Менам эм кань. Каньпи ичӧт да еджыд рӧма. Кань радейтӧ ворсны мачӧн.
−
2. Чойяс олӧны выль керкаын.
 
−
3. Бать — мам стрӧитӧны кирпич коттедж.
 
−
4. Кык вок олӧны кӧр чумын.
 
  
−
23ʼ удж. Гиж висьт план серти.
+
Катша лэбалӧ.
 +
Пон руксӧ.
 +
Кань увтӧ.
 +
Лэбач нявзӧ.
 +
Кукань баксӧ.
  
−
1. Кутшӧм тэнад вежӧсыд?
+
— Менам эм кань, а тэнад?
−
2. Мый эм тэнад вежӧсын?
+
— Менам абу кань. Менам эм пон.
−
3. Кӧні тэ вӧчан гортса удж?
+
— Кутшӧм сійӧ?
−
4. Кӧні тэ видзан небӧгъястӧ?
+
— Пон сьӧд да ичӧт. Олӧ керкаын.
  
−
24ʼ удж. Лыддьы висьтсӧ. Висьтав ас кывйӧн.
+
Менам эм пемӧс.
  
−
Петялӧн ыджыд пу керкаыс уна ӧшиня. Ӧшиньӧд тыдалӧ Печора ю. Зонка радейтӧ видзӧдны ю вылӧ. Печора юыс лӧнь да югыд.
 
  
−
МЕ ГӦГӦР
+
'''<Kodko @ Мойдъяс : велӧдан гижӧд // Вязова Е. Н., Сизова А. В., Терентьева С. Н. Коми язык. 1 класс : учебник для изучающих коми язык как неродной. Сыктывкар : Анбур, 2016. Лб. 75-78.>'''
  
−
1ʼ удж. Юклы чукӧръяс вылӧ да гиж.
 
  
−
2ʼ удж. Корсь гортса пемӧс нимъяс.
+
Пӧль пуктіс сёркни. Быдмис сёркни ыджыд-ыджыд. Кыскӧ пӧль сёркнисӧ да оз вермы кыскыны.
 +
Пӧль корӧ пӧчӧс: «Лок сёркнисӧ кыскам!»
 +
Пӧч корӧ внучкаӧс: «...»!
 +
Внучка корӧ понйӧс: «...»!
 +
Пон корӧ каньӧс: «...»!
 +
Кань корӧ шырӧс: «...»!
 +
Кыскисны да кыскисны. Кыскисны сёркнисӧ. Сёркни кольквиж, чӧскыд.
 +
Пӧль шуӧ: «Ме сёя сёркни».
 +
Пӧч шуӧ: «...».
  
−
3ʼ удж. Содты лӧсялана кывъяс.
+
лок кыскам сёркни!
 +
— Ме сёя сёркни!
  
−
1) Гыжъяс ёсьӧсь, ускыс кузь.
+
Гӧгрӧс, но абу шар.
−
Ачыс мелі, но и сюсь.
+
Кольквиж, но абу сыр.
−
Войнас, кыйсьӧ да, оз узь.
+
Бӧжа, но абу шыр.
  
−
2) Висьтав, пиӧ,
+
Керкаын уна йӧз, а ӧшинь ни ӧдзӧс абу.
−
Коді сійӧ:
 
−
Войын сюся видзӧ горт,
 
−
Лунын — вӧралысьлӧн ёрт.
 
  
−
3) Гӧныс пушкыр,
+
Олісны-вылісны шыр да гадь.
−
Бӧжыс пашкыр,
+
Налӧн быри няньыс. Мӧдӧдчисны корсьны нянь.
−
Синъясыс — сьӧд моль,
+
Мунісны-мунісны да воисны шор дорӧ. Поскыс абу.
−
Сёяныс — коз коль.
+
Шыр ветліс, вайис идзас сі да шор вомӧн пуктіс.
 +
— Но, гаддьӧй, вай вудж, — шуӧ шыр.
 +
— Ме, — шуӧ гадь, — ог лысьт. Вай тэ первой вудж.
 +
Шыр скӧрмис гадь вылӧ.
 +
— Эк, — шуӧ, — полысь тэ.
 +
Шыр кутіс вуджны, воис шӧрӧдзыс, и идзас сіыс чеги.
 +
Шыр усис ваӧ да вӧйис.
 +
А гадь ваксис, ваксис да потіс.
  
−
4) Лудысь аддза тась и сэтысь —
+
Олӧ керкаын.
−
Ветлӧдлӧны пась да кепысь.
+
Олӧ вӧрын.
−
Коді тайӧ?
+
Олӧ ывлаын.
  
−
4ʼ удж. Артмӧд серпас серти сёрникузяяс.
+
==КОМИ КЫВ. 2 КЛАСС. 2 ПЕТАС. 2011==
  
−
— Тэнад эм гортса пемӧс?
+
ОТСАСЯН ПАСЪЯС:
−
— Да, менам эм гортса пемӧс.
 
−
— Кань, вӧв, мӧс, порсь?
 
−
— Абу, пон.
 
−
— Кыдзи сійӧс шуӧны?
 
−
— Катшысӧн.
 
−
— А тэнад коді эм?
 
−
— Менам эм каньпи. Зэв мича да шань.
 
  
−
6ʼ удж. Висьтав кань йылысь (пон йылысь).
+
выль тема
  
−
Вӧч тадзи:
+
вӧч содтӧд удж
  
−
Менам каньлӧн нимыс Мурзик. Сійӧ ыджыд, сьӧд рӧма. Мурзик мича да мелі кань. Ме радейта кысукӧс.
+
босьт тӧд вылад
  
−
7ʼ удж. Лыддьы.
+
паныд вежӧртаса кыв
  
−
Дарья тьӧтлӧн олӧ кань,
 
−
Нимыс сылӧн Мурка.
 
−
Смоль сьӧд гӧна, вывті шань,
 
−
Лунтыр сійӧ кургӧ.
 
  
−
Кутшӧм Дарья тьӧтлӧн каньыс?
+
'''<Kodko @ Тӧдмасьӧм : велӧдан гижӧд //  Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 2 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 3-9.>'''
  
−
8ʼ удж. Юклы чукӧръяс вылӧ да гиж.
 
  
−
9ʼ удж. Гиж серпасъяс серти кывтэчасъяс.
+
Ылі вӧрын, парма шӧрын,
 +
Сёльгӧ-ворсӧ муса ёль.
 +
Ёртасьӧны сыкӧд войтъяс,
 +
Коз да пожӧм коль.
  
−
Вӧч тадзи:
+
— Чолӧм, ёрт! Ме ичӧт Войт.
 +
— Чолӧм! Кыдзи олан?
 +
— Ола бура. А тэ кыдзи?
 +
— А ме школаӧ со вои.
 +
— Велӧдчыны кутан бура?
 +
— «4» да «5» вылӧ. Ме ӧд юра.
  
−
нёль ошпи.
+
1ʼ удж Лыддьы кывбурсӧ.
  
−
10ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ. Вочавидз юалӧм вылӧ.
+
Видза олан, дона школа!
 +
Видза олан, муса класс!
 +
Миян тіянысь зэв ёна
 +
Ставлӧн бырӧма нин гаж.
  
−
Йирсьӧ лудын куим мӧс:
+
— Видза олан!
−
Гӧрд да еджыд, сьӧд да лӧз.
+
— Видза олан!
−
Кытысь нёльӧд мӧскыс лои?
+
— Кыдзи тэнӧ шуӧны?
−
Недыр мысти гӧгӧрвои:
+
— Менӧ шуӧны Коляӧн.
−
Мамыс сайын вӧлӧм кук,
+
— А тэнӧ кыдзи шуӧны?
−
Петкӧдчыліс ӧти здук.
+
— Менӧ шуӧны Дашаӧн.
  
−
1) Гожӧмнас руд рӧма ветлӧ,
+
менам нимӧй
−
Тӧлын еджыд гӧн петлӧ.
 
  
−
2) Ветлӧ — тапикасьӧ вӧрӧд.
+
тэнад нимыд
−
Сёйӧ юмов ма да чӧскыд чӧд.
 
  
−
3) Гӧрд рӧма, пашкыр бӧжа.
+
2ʼ удж. Сёрнит тадзи.
−
Тайӧ, дерт жӧ, мудер ... .
 
  
−
11ʼ удж. Лыддьы да висьтав, код йылысь мойдыс.
+
— Кыдзи тэнад нимыд?
−
 
+
— Менам нимӧй Ваня.
−
Олісны-вылісны руч да кӧч. Ручлӧн вӧлі йи чом, а кӧчлӧн — пу чом. Воис тулыс. Ручлӧн йи чомйыс сыліс. Сійӧ вӧзйысис кӧч ордӧ узьны, а сэсся вӧтліс кӧчӧс гортсьыс.
+
— А тэнад кыдзи нимыд?
 +
— Менам нимӧй Степан.
 +
— Кымын арӧс тэныд?
 +
— Меным ӧкмыс арӧс.
 +
— А кымын арӧс тэныд?
 +
— Меным дас арӧс.
  
−
1. Кодъяс олісны-вылісны?
+
3ʼ удж. Лыддьы слогъясӧн.
−
2. Кутшӧм чомйыс вӧлі ручлӧн?
 
−
3. Кутшӧм чомйыс вӧлі кӧчлӧн?
 
−
4. Мыйла ручлӧн чомйыс сыліс?
 
−
5. Висьтав мойдсӧ водзӧ.
 
  
−
12ʼ удж. Лыддьы кывпесансӧ.
+
Вӧч зарядка кывбур серти.
  
−
Йӧра юрысь усис сюрыс,
+
4ʼ удж. Лыддьы кывъяссӧ да серпасав.
−
Усьӧм сюрыс нюрысь сюрис.
 
  
−
Мыйӧн торъялӧны кывъясыс?
+
Мый ӧткодьыс тайӧ кывъясас?
  
−
13ʼ удж. Содты кывъяс.
+
5ʼ удж. Лыддьы. Висьтав ас йывсьыд.
  
−
Ыджыд ош.
+
Менам эм ёрт. Сійӧс шуӧны Андрейӧн, а комиӧн — Ӧньӧ. Сылы дас арӧс, меным ӧкмыс. Ми — бур ёртъяс.
−
Скӧр кӧин.
 
−
Тэрыб руч.
 
−
Пельк ур.
 
−
Полысь кӧч.
 
  
−
Полысь кӧч пукалӧ пу улын.
+
6ʼ удж. Лыддьы да сёрнит тадзи ас йывсьыд.
−
Скӧр кӧин котралӧ вӧрын.
 
−
Пельк ур пукалӧ пу вылын.
 
−
Тэрыб кӧр котӧртӧ вӧрӧд.
 
−
Варгыль кока ош сулалӧ пу дорын.
 
  
−
15ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс.
+
Менам нимӧй Маша. Меным кӧкъямыс арӧс. Ме ола Кулӧмдінын.
  
−
1) Ичӧтик пышкай чеччалӧ туй вылын.
+
7ʼ удж. Артмӧд 4 кыв.
−
2) Кольквиж морӧса пыста пукалӧ пу вылын.
 
−
3) Гӧрд морӧса жонь лэбалӧ.
 
−
4) Лэбач пуксис пу вылӧ.
 
  
−
16ʼ удж. Велӧд лыддьысянкыв.
+
Висьтав «Да» либӧ «Абу».
  
−
Ӧтик, кык, куим, нёль,
+
— Тэ нывка?
−
Коз пу йылысь уси коль.
+
— Тэ зонка?
−
Сійӧс нуис визув ёль,
+
— Тэ Войт?
−
Урлы немтор эз и коль.
 
  
−
Кутшӧм пемӧс радейтӧ коль?
+
8ʼ удж. Висьтав лыдпасъяс ӧ шыпас вылӧ.
  
−
Лыддьысь да ворс «Шыр да кань» ворсӧмӧн.
+
Лыддьы кызьӧдз.
  
−
17ʼ удж. Артмӧд пасъяс серти ёрта сёрни.
+
9ʼ удж. Артмӧд кывъяс анбур серти.
  
−
18ʼ удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
+
10ʼ удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
  
−
1. Коді тайӧ?
+
1. Кымын нывка тіян классын?
−
2. Сійӧ гортса али вӧрса пемӧс?
+
2. Кымын зонка?
−
3. Кутшӧм рӧма сійӧ?
+
3. Кымын ӧдзӧс классын?
−
4. Кутшӧм сылӧн бӧжыс?
+
4. Кымын шыпас ӧдзӧс кывйын?
−
5. Кодӧс кӧсйӧ сёйны мудер руч?
+
5. Кымын шы ӧдзӧс кывйын?
 +
6. Кымын ӧшинь классын?
 +
7. Кымын лампочка классын?
  
−
19ʼ удж. Комиӧд роч кывъяссӧ да лыддьы.
+
Артмӧд юалӧмъяс да сёрнит ёртыдкӧд.
  
−
Ошпи лыддьӧ небӧг. Кӧинпи котралӧ. Кӧрпи серпасалӧ пу. Урпи пукалӧ пу вылын. Кӧчпи ворсӧ мачӧн. Жоньяс лэбалӧны. Пышкайяс да пыстаяс пукалӧны ӧшинь вылын.
+
11ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс да гиж.
  
−
— Ош олӧ вӧрын?
+
12ʼ удж. Лыддьы да гиж комиӧн.
−
— Да, ош олӧ вӧрын.
 
−
— Сійӧ полысь?
 
−
— Сійӧ абу полысь.
 
−
— Ош варгыль кока?
 
−
— Да, ош варгыль кока.
 
−
— Сійӧ мугӧм рӧма?
 
−
— Да, сійӧ мугӧм рӧма.
 
  
−
20ʼ удж. Лыддьы мойдсӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
+
14ʼ удж. Артмӧд кывъяс пасъяс серти.
  
−
МЫЙ МЕДЧӦСКЫД?
+
15ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс.
  
−
Олісны-вылісны кань, петук, пон да кӧза. Найӧ сёрнитісны, мый медся чӧскыд. Кань шуӧ:
+
1) Менам нимӧй Таня.
−
— Медся чӧскыд йӧв да шыр.
+
2) Ме нывка.
−
Пон шуӧ:
+
3) Меным дас арӧс.
−
— Медчӧскыд лы!
+
4) Тэнад нимыд Саша.
−
Петук горӧдіс:
+
5) Тэныд ӧкмыс арӧс.
−
— Шыдӧсысь чӧскыд нинӧм абу!
+
6) Тэ зонка.
−
Кӧза шыасис:
 
−
— Медчӧскыд турун.
 
  
−
1. Коді вочавидзис стӧча?
+
16ʼ удж. Содтав шыпасъяс да гиж.
−
2. Коді мый радейтӧ?
 
−
3. А мый радейтӧ тэнад гортса пемӧсыд?
 
  
−
21ʼ удж. Тӧдмав юржугӧдан (ребус).
+
17ʼ удж. Висьтав кывъяс «Тӧдмасьӧм» тема вылӧ.
  
−
ВОГӦГӦРСЯ КАД.
 
  
−
1ʼ удж. Аддзы Машалысь ӧшыбка.
+
'''<Kodko @ Вогӧгӧрся кад. Ар : велӧдан гижӧд //  Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 2 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 10-12.>'''
  
−
Гиж вогӧгӧрся кад нимъяс комиӧн.
 
  
−
2ʼ удж. Лыддьы да велӧд кывбурсӧ.
+
ВОГӦГӦРСЯ КАД
  
−
Воис тӧв,
+
— Тэ радейтан ар?
−
И усис лым.
+
— Ме ог радейт ар. Сійӧ кӧдзыд, зэра да няйт.
−
Лоис кӧдзыд,
+
— Кутшӧм вогӧгӧрся кад радейтан?
−
Вӧчам кыр.
+
— Ме радейта гожӧм. Сійӧ шондіа, жар.
  
−
«Телемост» ворсӧм. Сёрнитӧй Сосногорск карса велӧдчысьяскӧд.
+
ме радейта
  
−
1. Кутшӧм тіян поводдяныд?
+
ме гуляйта
−
2. Кӧдзыд али шоныд?
 
−
3. Кымын градус ывлаын?
 
−
4. Лымъялӧ али оз?
 
−
5. Кымӧра али шондіа?
 
  
−
3ʼ удж. Гиж рочӧн.
+
ме котрала
  
−
4ʼ удж. Комиӧд да гиж.
+
ме ог радейт
  
−
5ʼ удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
+
ме ог гуляйт
  
−
1. Кымын челядь серпас вылын?
+
ме ог котрав
−
2. Мый вӧчӧны зонкаяс?
 
−
3. Кысянь ислалӧны челядь?
 
−
4. Мыйӧн ислалӧны зонкаяс?
 
−
5. Мый вӧчӧны нывкаяс?
 
  
−
6ʼ удж. Артмӧд пасъяс серти сёрникузяяс.
+
1ʼ удж. Висьтав серпас серти, кымын кольквиж, гӧрд да турунвиж рӧма кор.
  
−
«Да» либӧ «Оз» ворсӧм.
+
2ʼ удж. Артмӧд «Нина да Наташа паркын» сёрни.
  
−
— Арын зэрӧ?
+
— Нина, мый тэ вӧчан паркын?
−
— Тӧлын лымъялӧ?
+
— Ме паркын ...
−
— А тӧлын зэрӧ?
 
−
— Арын усьӧ лым?
 
  
−
7ʼ удж. Лыддьы кывбуръяссӧ.
+
Вижа — гӧрда сарапана
 +
Ветлӧ берег пӧлӧн ар.
 +
Мича пелысь ӧзйӧм бана,
 +
Сылы шоныд, сылы жар.
  
−
ЛЫМ УСЬӦ.
+
Висьтав, кутшӧм арыс.
  
−
Гӧн кодь лымйыс ньӧжйӧник
+
— Ывлаын гожӧм?
−
Полігтырйи усьӧ.
+
— Талун мунам вӧрӧ?
−
Зырйӧн весаламӧ ми
 
−
Керка дорӧдз туйсӧ.
 
−
Кӧть и мудзыштам, но мед,
 
−
Туйыд пӧсявтӧг оз шед.
 
  
−
Ӧткодяв кывбуръяссӧ.
+
4ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс.
  
−
Серпасав кывбурсӧ.
+
Воис зарни ар. Шонді оз нин шонты. Кыдзлӧн коръяс вижӧдісны. Шорын да юын ва кӧдзыд.
  
−
8ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс сетӧм кывъясысь.
+
5ʼ удж. Мӧвпышт да гиж, мый быдмӧ.
  
−
1. Ар бӧрын воис кӧдзыд тӧв.
+
6ʼ удж. Лыддьы. Корсь пӧвсӧ.
−
2. Му вевттьысис еджыд лымйӧн.
 
−
3. Зонкаяс да нывкаяс зырйӧн вӧчӧны кыр.
 
−
4. Найӧ ислалӧны чой йывсянь даддьӧн, лызьӧн.
 
−
5. Челядьлӧн гажа гӧлӧсъяс ылӧдз кылӧны.
 
  
−
9ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс.
+
Ар бӧрын гожӧм оз пуксьы.
 +
Арын рака и катша пӧт.
 +
Арыд тыра корабль кодь.
  
−
Кӧч тӧвнас еджыд рӧма. Сійӧ войын корсьӧ сёян. Асывнас водӧ узьны. Кузь пель полӧ понъясысь, ручьясысь, йӧзысь.
+
7ʼ удж. Гиж паныд вежӧртаса кывъяс.
  
−
10ʼ удж. Тӧдмав юржугӧдан.
+
Тулыснас пасьтасьӧ, а арнас пӧрччысьӧ.
  
−
— Мый ӧшалӧ коз йылын?
+
8ʼ удж. Гиж кывъяссӧ анбур серти.
−
— Коз йылын кодзув.
 
−
— Кутшӧм рӧма кодзулыс?
 
−
— Кодзув гӧрд рӧма.
 
−
— Мый нӧшта ӧшалӧ коз вылын?
 
−
— Коз вылын ӧшалӧ уна мича чача.
 
  
−
Выль во.
+
Юклы кывъяссӧ чукӧръяс вылӧ.
  
−
1ʼ удж. Висьтав, кутшӧм тайӧ гажлун. Артмӧд юалӧмъяс да сёрникузяяс серпас серти.
 
  
−
2ʼ удж. Лыддьы да велӧд кывбурсӧ.
+
'''<Kodko @ Школаын : велӧдан гижӧд //  Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 2 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 13-21.>'''
  
−
Коз пу вылӧ асьным ми
 
−
Чача ӧшлам уна,
 
−
Ӧзтам мича рӧма би
 
−
Выль во праздник лунӧ.
 
  
−
«Би кинь» журналысь
+
велӧдысь велӧдӧ
  
−
3ʼ удж. Лыддьы да вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
+
велӧдчысь велӧдчӧ
−
Батькӧд джодж шӧрӧ сувтӧдам коз. Коз йылӧ ӧшӧдам кодзув. Чойкӧд ӧшӧдам мича чачаяс. Коз улӧ пуктам Кӧдзыд Пӧльӧс да Лымнылӧс.
 
  
−
1. Мый сувтӧдам батькӧд?
+
1ʼ удж. Корсь пӧвсӧ.
−
2. Мый ӧшӧдам коз йылӧ?
 
−
3. Мый ӧшлам коз вылӧ?
 
−
4. Мый пуктам коз улӧ?
 
  
−
Висьтав рочӧн.
+
Велӧдысь велӧдӧ челядьӧс.
 +
Челядь велӧдчӧны школаын.
  
−
Джодж шӧрӧ, коз йылӧ, коз улӧ, коз вылӧ.
+
— Кӧні тэ велӧдчан?
 +
— Ме велӧдча школаын.
 +
— Коді тэнӧ велӧдӧ?
 +
— Менӧ велӧдӧ велӧдысь.
 +
— Кыдзи шуӧны велӧдысьтӧ?
 +
— Велӧдысьӧс шуӧны Мария Андреевнаӧн.
  
−
Пӧль вӧчас зумыд пос, оз и ковмы чер.
+
2ʼ удж. Мый вӧчӧны пемӧсъяс? Висьтав.
−
Тӧвбыд узьӧ пыді муын,
 
−
Вужъяс улӧ кодйӧм гуын,
 
−
Вӧрын олӧ, оз тай вош.
 
−
Сылӧн нимыс лоӧ ... .
 
  
−
Гожӧмнас руд рӧма ветлӧ,
+
3ʼ удж. Гиж кывъяссӧ анбур серти.
−
Тӧлын еджыд гӧн век петлӧ.
 
−
Пельясыс кузьӧсь, дженьыд бӧж,
 
−
Полӧ быдторйысь нэм чӧж.
 
  
−
4ʼ удж. Содты кывъяс.
+
4ʼ удж. Артмӧд пасъяс серти сёрникузяяс.
  
−
5ʼ удж. Тӧдмав юржугӧдан (кроссворд).
+
5ʼ удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
  
−
6ʼ удж. Артмӧд юалӧмъяс сёрникузяяс дорӧ.
+
1. Кӧні тэ велӧдчан?
 +
2. Кутшӧм классын велӧдчан?
 +
3. Коді тэнӧ велӧдӧ?
 +
4. Мый вӧчан урок вылын?
 +
5. Мый вӧчан перемена дырйи?
 +
6. А ёртыд мый вӧчӧ перемена дырйи?
  
−
Челядь ворсӧны да йӧктӧны коз пу гӧгӧр. Кӧдзыд Пӧль да Лымныв сулалӧны коз дорын. Нывка висьталӧ кывбур.
+
6ʼ удж. Лыддьы. Гиж велӧдӧм диктант.
  
−
Вӧч тадзи: Челядь ворсӧны да йӧктӧны коз пу гӧгӧр.
+
7ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ да велӧд.
  
−
1. Кодъяс ворсӧны да йӧктӧны коз пу гӧгӧр?
+
Ӧти-мӧд бӧрся
−
2. Мый вӧчӧны челядь коз пу гӧгӧр?
+
Поснияс уна
−
3. Кӧні ворсӧны да йӧктӧны челядь?
+
Котӧрӧн быдӧн
 +
Школаӧ мунам.
 +
Артасьны, гижны
 +
Велалам бура,
 +
Миянысь шуда
 +
Код талун сюрас!
  
−
— Тэ сувтӧдін гортад коз?
+
8ʼ удж. Гиж кывъяс.
−
— Да, сувтӧді.
 
−
— Мый ӧшӧдін коз йылас?
 
−
— Коз йылас ӧшӧді гӧрд кодзув.
 
−
— Мый ӧшлін коз вылас?
 
−
— Коз вылас ӧшлі мича чачаяс.
 
−
— Кытчӧ сувтӧдін Кӧдзыд Пӧльӧс да Лымнылӧс?
 
−
— Кӧдзыд Пӧльӧс да Лымнылӧс сувтӧді коз улӧ.
 
  
−
Тӧдмав да серпасав вочакывсӧ.
+
Вӧч тадзи
  
−
1. Коді пасьталӧ лӧз пась да лӧз шапка?
+
— Кутшӧм тэнад школаыд?
−
2. Коді пасьталӧ гӧрд пась, гӧрд кепысь да гӧрд шапка?
+
— Менам школа ыджыд да сӧстӧм.
−
3. Кодъяс пасьталӧны еджыд платтьӧ?
+
— Кутшӧм тэнад классыд?
 +
— Менам классӧй шоныд, ыджыд, сӧстӧм.
 +
— Эм али абу классад дзоридз?
 +
— Да, классын эм уна дзоридз.
  
−
7ʼ удж. Артмӧдӧй ёрта сёрни.
+
9ʼ удж. Лыддьы. Тӧдмась Вова нима зонкакӧд. Висьтав ас йывсьыд.
  
−
Сёрнитӧй тадзи:
+
Менам нимӧй Вова. Ме Абъячойысь. Велӧдча мӧд классын. Велӧдысьӧс шуӧны Анна Васильевнаӧн. Урок вылын ми гижам, лыддьысям, ворсам, серпасасям.
  
−
— Тэ коді?
+
10ʼ удж. Лыддьы. Мый йылысь висьталӧны Саша да Паша?
−
— Ме кӧч. А тэ коді?
 
−
— Ме шыр.
 
−
— Кӧчильӧй, вай чолӧмалам Выль воӧн челядьӧс .
 
−
Ӧтлаын:
 
−
— Чолӧмалам Выль воӧн! Сиам тіянлы став бурсӧ!
 
  
−
8ʼ удж. Гиж чолӧмалӧм.
+
Менсьым велӧдысьӧс шуӧны Мария Андреевнаӧн. Сійӧ мича да шань. Мария Андреевна велӧдӧ миянӧс мичаа серпасасьны.
  
−
Вӧч тадзи:
+
Менсьым велӧдысьӧс шуӧны Надежда Николаевнаӧн. Тайӧ бур да шань велӧдысь. Сійӧ велӧдӧ мичаа гижны, бура лыддьысьны, перемена дырйи ворсны.
  
−
Муса бать-мам!
+
11ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс.
−
Чолӧмала тіянӧс Выль воӧн! Сиа тіянлы кузь нэм да бур шуд.
 
−
Тіян пи (ныв) — ... .
 
  
−
9ʼ удж. Велӧд сьыланкыв да сьыв.
+
12ʼ удж. Содты колана кывъяс да гиж сёрникузяяссӧ.
  
−
Ми посни еджыд лым чиръяс,
+
Ӧшинь дорын сулалӧны партаяс. Велӧдчысьяс пукалӧны парта сайын. Пызан вылын куйлӧны небӧгъяс, тетрадьяс, ручка да линейка. Пызан дорын сулалӧ улӧс.
−
Ми лэбалам нин дыр.
 
−
Зэв кокньыдӧсь ми, гӧн кодьӧсь,
 
−
Зэв кӧдзыдӧсь ми пыр.
 
  
−
10ʼ удж. Корсь таблицаысь кык кывтэчас.
+
13ʼ удж. Лыддьы, аддзы пӧвсӧ.
  
−
СЁЯН-ЮАН. ТАСЬТІ-ПАНЬ
+
Классын кызь велӧдчысь.
 +
Нывка пукалӧ ӧшинь дорын.
 +
Зонкаяс ворсӧны школа сайын.
 +
Велӧдчысь сулалӧ дӧска дорын.
 +
Ёртъяс сьылӧны хорын.
  
−
1ʼ удж. Лыддьы дозмук нимъяссӧ комиӧн.
+
14ʼ удж. Артмӧд юалӧмъяс сертиыс сёрникузяяс.
  
−
2ʼ удж. Корсь паныд вежӧртаса кывъяс.
+
1. Кытысь мунӧ нывка?
 +
2. Кытысь мунӧ ёртӧй?
 +
3. Кытысь мунӧ зонка?
  
−
3ʼ удж. Висьтав, кутшӧм дозмук босьтан походӧ.
+
15ʼ удж. Тӧдмав медводдза шыпасъяссӧ. Гиж.
  
−
Ме походӧ босьта
+
16ʼ удж. Лыддьы. Артмӧд школа йылысь висьт.
  
−
— Ёртъяс, вай аски ветламӧй походӧ.
+
Миян школа ыджыд. Сійӧ шоныд да сӧстӧм. Тані уна велӧдысь да велӧдчысь. Школаын ми велӧдчам, ворсам. Ме ёна радейта школа.
−
— Миша, тэ босьт походӧ стӧкан, ичӧт да ыджыд пань.
 
−
— Ме ог босьт стӧкан. Ме босьта кружка да ичӧт пань.
 
−
— А тэ, Саша, босьт ичӧт да ыджыд тасьті.
 
−
— Сергей, эн вунӧд босьтны пурт.
 
−
— Коді босьтас пӧрт?
 
−
— Ме босьта пӧрт.
 
−
— Вова, босьт ыджыд чайник.
 
−
— Колӧ нӧшта истӧг?
 
−
— Да, Миша, босьт истӧг.
 
−
— Мый нӧшта босьтам?
 
  
−
4ʼ удж. Велӧд кывпесан.
+
17ʼ удж. Артмӧд серпас серти сёрникузяяс.
  
−
Тасьті — пань.
+
1. Коді тайӧ?
−
Черинянь.
+
2. Кутшӧм рӧма сійӧ гожӧмнас?
−
Чери корӧ Сера кань.
+
3. Кутшӧм рӧма тӧвнас?
 +
4. Кӧні сійӧ котралӧ?
  
−
5ʼ удж. Мыйӧн кань чӧсмӧдлӧ ёртъяссӧ? Сёрнит.
+
«Да» либӧ «Ог» ворсӧм.
  
−
6ʼ удж. Комиӧд. Юклы чукӧръяс вылӧ.
+
— Тэ кужан лыддьысьны?
 +
— Да.
 +
— Тэ кужан гижны?
 +
— Тэ кужан серпасасьны?
 +
— Тэ кужан сьывны?
 +
— Тэ кужан йӧктыны?
  
−
7ʼ удж. Лыддьы да помав висьтсӧ.
+
18ʼ удж. Лыддьы текстсӧ.
  
−
СЁЯНІНЫН.
+
Ме велӧдча мӧд классын. Пукала ӧшинь дорын коймӧд парта сайын. Ме дорын пукалӧ Витя. Ёрт радейтӧ лыддьыны небӧгъяс да серпасасьны. Ме радейта сьывны да йӧктыны.
−
Зонка пырис сёянінӧ. Сійӧ босьтіс пӧсь шыд, рок да йӧв. Нина Семёновна шыдсӧ пуктіс ыджыд тасьтіӧ, роксӧ — ичӧт тасьтіӧ, йӧвсӧ кисьтіс чашкаӧ.
 
  
−
8ʼ удж. Лыддьы. Мый висьталіс Мурка?
+
Висьтав ас йывсьыд.
  
−
Ме каньпи. Менам нимӧй Мурка. Радейта сёйны шоныд йӧв, чӧскыд нӧк да рысь.
+
19ʼ удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
  
−
Мый радейтӧ сёйны тэнад каньыд?
+
1. Кымын пызан классад?
 +
2. Кымын парта классад?
 +
3. Кымын улӧс классад?
 +
4. Кымын ӧшинь классад?
 +
5. Кымын дзоридз классад?
  
−
9ʼ удж. Лыддьӧй кывбурсӧ рольяс серти.
+
Юрыс чукля, чукля бӧжыс,
 +
Помся бӧрдӧ олӧм чӧжыс.
 +
Улын — крукыль, вылын — бӧж,
 +
«Витӧн» шуам олӧм чӧж.
 +
Мича чужӧм, веськыд стать.
 +
Рочӧн сійӧ лоӧ ...
  
−
Каньӧс кычи воштіс матӧ:
+
20ʼ удж Тӧдмав юржугӧдан (кроссворд).
−
«Узян, — шуӧ, — лун шӧр кадӧ!»
 
−
Каньыд дорйысьнытӧ кужӧ:
 
−
«Менам, — шуӧ, — войся уджӧй».
 
  
−
— Ме сёя пӧсь шыд.
 
−
— Ме ог сёй пӧсь шыд. Ме радейта кӧдзыд шыд.
 
−
— Тэ юан йӧв?
 
−
— Ог ю йӧв, ме юа сок.
 
  
−
10ʼ удж. Лыддьы да вочавидз гижӧмӧн.
+
'''<Kodko @ Менам котыр : велӧдан гижӧд //  Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 2 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 22-27.>'''
  
−
Ми локтім сёянінӧ. Пызан вылын шыд, рис рок да юмов кисель. Велӧдысь шуис миянлы: «Нянь да сов!» Сёяныс чӧскыд!
 
  
−
1. Кытчӧ локтісны челядь?
+
МЕНАМ КОТЫР
−
2. Мый вӧлі пызан вылын?
 
−
3. Мый шуис велӧдысь челядьлы?
 
−
4. Кутшӧм кыв ті шуинныд велӧдысьлы?
 
  
−
11ʼ удж. Тӧдмав юржугӧданъяс.
+
1ʼ удж. Содты шыпасъяс да гиж.
  
−
«Сёянінын» ворсӧм.
+
2ʼ удж. Висьтав ас йывсьыд.
  
−
Пырт сёрниӧ вежавидзана кывъяс.
+
3ʼ удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
−
Став бурсӧ! Нянь да сов! Аттьӧ! Видза оланныд!
 
  
−
ЧУЖАН ЛУНӦН!
+
1. Кыдзи тэнӧ шуӧны?
 +
2. Кымын морт тіян котырын?
 +
3. Кыдзи шуӧны чойтӧ? А воктӧ?
  
−
2ʼ удж. Артмӧд юалӧмъяс сёрникузяяс серти.
+
4ʼ удж. Артмӧд кывтэчасъяс да гиж. Кутшӧм кывтэчас лишнӧй?
  
−
1. Пызан сайын пукалӧны челядь.
+
5ʼ удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
−
2. Настуклы тырис ӧкмыс арӧс.
 
−
3. Ёртъясыс чолӧмалӧны Настукӧс.
 
  
−
3ʼ удж. Лыддьы. Мый йылысь висьталіс Ваня?
+
1. Кыдзи шуӧны батьтӧ?
 +
2. Кыдзи шуӧны мамтӧ?
 +
3. Кыдзи тэнӧ шуӧны?
 +
4. Тэ бать — мамлӧн ӧти пи? Ӧти ныв?
 +
5. Кыдзи нимыс пӧчыдлӧн? Ыджыд мамыдлӧн?
 +
6. Кыдзи нимыс пӧльыдлӧн? Ыджыд батьыдлӧн?
  
−
Менам чужан лун. Ме дорӧ воисны ёртъяс. Найӧ чолӧмалісны менӧ чужан лунӧн. Козьналісны меным мича небӧгъяс да чачаяс. Ми ворсім, сьылім, висьталім кывбуръяс. Зэв гажа вӧлі менам чужан лунӧй.
+
6ʼ удж. Комиӧд текстсӧ.
  
−
4ʼ удж. Велӧд кывбурсӧ да сьыв чужан лун дырйи.
+
7ʼ удж. Лыддьы слогъяссӧ. Лӧсьӧд кывъяс.
  
−
Кыдзи Ваня чужан лунӧ
+
8ʼ удж. Висьтав ёртлӧн котыр йылысь. Висьтав тадзи: Менам ёртлӧн эм ....
−
Ми пӧжалім тупӧсь нянь,
 
−
Тупӧсь нянь, тупӧсь нянь.
 
−
Коді муса, сійӧ шань.
 
  
−
— Кодлӧн чужан луныс?
+
9ʼ удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
−
— Чужан луныс Ванялӧн.
 
−
— Мый пӧжалісны Ванялы?
 
−
— Сылы пӧжалісны тупӧсь нянь.
 
  
−
5ʼ удж. Аддзы чолӧмалана кывъяс.
+
1. Кӧні тэ олан?
 +
2. Кӧні ӧшалӧ люстра?
 +
3. Кӧні сулалӧны пызан да улӧс?
 +
4. Кӧні ӧшалӧ серпас?
 +
5. Кӧні сулалӧны дзоридзьяс?
 +
 
 +
10ʼ удж. Артмӧд пасъяс серти сёрникузяяс.
  
−
Кузь нэм да бур шуд!
+
11ʼ удж. Помав сёрникузяяссӧ.
−
Уна нёль да вит!
 
−
Бур да шань ёртъяс!
 
  
−
тэ ворсан
+
12ʼ удж. Лыддьы да велӧдчы висьтавны ас йывсьыд.
  
−
тэ сьылан
+
Менӧ шуӧны Раяӧн. Меным ӧкмыс арӧс. Менам эм бать-мам да кык чой. Ме велӧдча мӧд классын. Ми олам Визинын.
  
−
тэ йӧктан
+
13ʼ удж. Артмӧд кывъяс содталӧмӧн сёрникузяяс.
  
−
ті ворсланныд
+
14ʼ удж. Лыддьы письмӧ.
  
−
ті сьыланныд
+
Чолӧм, дона ёрт!
 +
Ме ола Сыктывкарын. Менӧ шуӧны Васяӧн. Менам эм чой. Сійӧс шуӧны Галяӧн. Менам чой велӧдчӧ коймӧд номера школаын. Ёртӧй, гиж ас йывсьыд.
 +
Став бурсӧ!
 +
Вася.
  
−
ті йӧктанныд
+
Артмӧд пасъяс серти сёрникузяяс.
  
−
— Ті ворсанныд чужан лунӧ?
+
— Кӧні уджалӧ тэнад мамыд?
−
— Да, ми ворсам.
+
— Менам мамӧй уджалӧ школаын.
−
— Мыйӧн ті ворсанныд?
+
— Кӧні уджалӧ тэнад батьыд?
−
— Ми ворсам мачӧн, компьютерӧн.
+
— Менам батьӧй уджалӧ гаражын.
−
— Ті сьыланныд да йӧктанныд?
+
— А кӧні уджалӧны тэнад бать-мамыд?
−
— Да, ми сьылам да йӧктам.
+
— Бать-мамӧй уджалӧны бурдӧдчанінын.
 +
— А пӧль-пӧчыд уджалӧны?
  
−
6ʼ удж. Помав сёрникузяяссӧ да гиж.
+
15ʼ удж. Лыддьы. Висьтав, код йылысь тайӧ висьтыс.
  
−
7ʼ удж. Гиж кывъяссӧ ӧтка да уна лыдын.
+
Менам эм пӧч да пӧль. Найӧ олӧны енэжын. Ме ола вӧрса ёль дорын. Тані зэв гажа.
  
−
Гиж тадзи:
+
1. Коді эм Войтлӧн?
 +
2. Кӧні найӧ олӧны?
 +
3. Кӧні олӧ Войт?
 +
4. Кӧні зэв гажа?
  
−
Пӧжавны — тэ пӧжалан, ті пӧжаланныд.
+
16ʼ удж. Корсь пӧвсӧ.
  
−
8ʼ удж. Тӧдмав, кодлӧн чужан луныс.
+
17ʼ удж. Лыддьы. Мый висьталіс Ӧньӧ Войтлы?
  
−
9ʼ удж. Лыддьы сьӧлӧмсяньыд кывбурсӧ.
+
Менам эм бать — мам. Батьлӧн нимыс Сергей, а мамлӧн — Надежда. Мам уджалӧ вузасянінын. Бать уджалӧ вӧрын. Ичӧт чойӧс шуӧны Наташаӧн, а ыджыд вокӧс — Иванӧн. Ми олам Кӧрткерӧсын.
  
−
Мамук меным
+
18ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ. Коді эм зонка котырын?
−
Чужан лунӧ
 
−
Ньӧбис кампет
 
−
Уна-уна.
 
−
Мамук менам —
 
−
Молодеч!
 
−
Да и ачым —
 
−
«Гӧстинеч!»
 
  
−
1ʼ удж. Артмӧд серпас серти 2–3 сёрникузя. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
+
СТӦЧА АРТАСЬЫСЬ.
  
−
1. Кыдзи пасьтасьӧмаӧсь йӧз?
+
Пӧчӧ шуӧ: — Нокӧ, зон,
−
2. Мыйла найӧ пасьтасьӧмаӧсь мичаа?
+
Артасьнытӧ кужан он?
 +
— Аддзан, пӧчӧ, чуньӧй — вит.
 +
Гортын витӧн олам — вылам.
 +
Лыддьӧдла кӧть, пӧчӧ!
 +
Кылан?
 +
Батьӧ, мамӧ, пӧль да тэ,
 +
Но и ...
 +
Дерт жӧ — ме.
  
−
Геня аддзис шор дорысь зонкаӧс да юаліс:
+
19ʼ удж. Артмӧд висьт ас котыр йывсьыд. Вӧч серпаса небӧг.
−
— Кытысь тэ?
 
−
— Кӧр дорысь.
 
−
— А мыйла тані?
 
−
— Велӧдчыны вайисны.
 
−
— А кыдзи шуӧны?
 
−
— Вася Манзадейӧн.
 
  
−
1. Мый йылысь сёрнитісны зонкаяс?
+
1. Менам бать — мам.
−
2. Кӧні олӧ Вася Манзадей?
+
2. Бать — мамлӧн уджаланін.
−
3. Мый тэ тӧдан тундра йылысь?
+
3. Менам чой — вок.
 +
4. Муса пӧч – пӧль.
  
−
2ʼ удж. Содты да гиж.
 
  
−
3ʼ удж. Лыддьы Дашалысь кывбур.
+
'''<Kodko @ Ми ворсам : велӧдан гижӧд //  Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 2 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 28-35.>'''
  
−
Чойӧй талун локтіс карысь,
 
−
Вайис гӧснеч сумка тыр:
 
−
Мамлы — чышъян, батьлы — дӧрӧм,
 
−
Меным — быдса тупыль сыр.
 
  
−
Мыйла чойыс нывкалы вайис сыр?
+
МИ ВОРСАМ
  
−
4ʼ удж. Юклы чукӧръяс вылӧ да гиж.
+
1ʼ удж. Артмӧд серпас серти юалӧмъяс. Вочавидз.
  
−
«Т шыпас» ворсӧм.
+
Вӧч тадзи:
  
−
1. Кутшӧм кӧм кӧмалан гортын?
+
Тайӧ коді? Тайӧ нывка. Мый вӧчӧ нывка? Нывка ворсӧ. Мыйӧн ворсӧ нывка? Нывка ворсӧ аканьӧн.
−
2. Мый кӧмалан гуляйтны петігӧн?
 
  
−
5ʼ удж. Велӧд кывпесанъяссӧ.
+
2ʼ удж. Лӧсьӧд серпас серти сёрникузяяс.
  
−
Шоныд пась меным дась,
+
Вӧч тадзи:
−
Ывла вылын кӧть туплясь.
 
  
−
Дзоля Коля гачыс кын,
+
Тайӧ робот. Сійӧ ичӧт сьӧд чача.
−
Дзоля Коля дзугӧ лым.
 
  
−
«ПАСЬКӦМ» ЛАВКАЫН.
+
3ʼ удж. Уджав параын. Висьтав ёртыдлы рочӧн.
  
−
— Бур лун! Мый ньӧбан?
+
Мича дзоридз
−
— Бур лун! Меным колӧ мича ковта.
 
−
— Со тайӧ мича. Кажитчӧ?
 
−
— Да, кажитчӧ. Ме ньӧба.
 
−
— Вот тэныд ковта.
 
−
— Аттьӧ.
 
  
−
6ʼ удж. Помав сёрникузяяссӧ.
+
гӧгрӧс пызан
  
−
Ме пасьтӧда аканьӧс. Ме пасьтася шоныда. Нывка кӧмӧдӧ чойсӧ. Нывка кӧмасьӧ петны ывлаӧ.
+
небыд чача
  
−
7ʼ удж. Артмӧд шыпасъясысь кывъяс да гиж.
+
руд кань
  
−
8ʼ удж. Лыддьы мойдсӧ.
+
сьӧд пон
  
−
ДОНА ПАСЯ РУЧ.
+
гӧрд руч
  
−
1. Эм-ӧ висьтыслӧн пом?
+
ыджыд машина
−
2. Висьтав рочӧн мойд нимсӧ.
 
−
3. Кутшӧм нӧшта мойдъяс тӧдан руч йылысь?
 
−
4. Корсь мойдысь серпас дорӧ лӧсялана сёрникузяяс.
 
  
−
9ʼ удж. Корсь мойдысь сёрникузяяс.
+
4ʼ удж. Тӧдмав да серпасав.
  
−
Олісны — вылісны руч да кӧч. Ручлӧн пасьыс дона, а кӧчлӧн донтӧм.
+
1) Лӧза — гӧрда, гӧгрӧс, овлӧ ыджыд, овлӧ ичӧт.
−
— Отсав! — горзӧ.
+
2) Мича да еджыд юрсиа чача.
−
Пемӧсъяс котӧртісны, лэбачьяс лэбзисны, видзӧдӧны, кыдзи кӧч велӧдӧ ручӧс.
+
3) Тайӧ чачалӧн эм нёль кӧлеса да руль.
  
−
10ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ.
+
— Мый вӧчан, Оля?
 +
— Ме ворса аканьӧн.
 +
— Тэ радейтан ворсны аканьӧн?
 +
— Да, ме радейта ворсны аканьӧн.
 +
— Кутшӧм тэнад аканьыд?
 +
— Менам мича да шань акань.
  
−
Ветлӧ миян Вася
+
«Пышкай» ворсӧм.
−
Кок улӧдзыс пася,
 
−
Гын сапӧгас
 
−
Ачыс пӧдас.
 
−
Шарпӧ дзебӧ ныр,
 
−
Кепысь быттьӧ зыр,
 
−
Синсӧ тупкӧ шапка,
 
−
Кокыс ӧдва тапкӧ.
 
  
−
Серпасав Васялысь паськӧмсӧ.
+
ВЕЛӦДЫСЬ. Челядь, сувтӧй кытшӧ.
 +
ВЕЛӦДЧЫСЬ. Коді лоӧ пышкайӧн?
 +
ВЕЛӦДЫСЬ. Лыддьысьӧй.
  
−
МЕНАМ ЛУН
+
Ӧтик-мӧтик,
−
 
+
Кык-мык,
−
1ʼ удж. Кымын лун вежонын? Тӧдмась вежон лун нимъясӧн.
+
Куим-муим,
 +
Нёль-моль,
 +
Вит-мит,
 +
Квайт-майт,
 +
Сизим-мизим,
 +
Кӧкъямыс-мӧкъямыс,
 +
Ӧкмыс-мӧкмыс,
 +
Дас-пас,
 +
Пес чипас!
 +
ВЕЛӦДЧЫСЬ. Ме лоа пышкайӧн.
 +
ВЕЛӦДЫСЬ. Ира, сувт кытш пытшкас. Ворсӧй.
  
−
— Талун пекнича?
+
5ʼ удж. Лыддьы. Кутшӧм чачаӧн ворсӧ нывка?
−
— Да, талун пекнича.
 
−
— Талун выльлун?
 
−
— Абу. Талун воторник.
 
  
−
2ʼ удж. Артмӧд юалӧмъяс серти сёрникузяяс.
+
Менам эм чача. Тайӧ каньпи. Сійӧс шуӧны Муркаӧй. Чача еджыд рӧма, небыд, мича. Ме радейта ворсны тайӧ чачаӧн.
  
−
1. Кутшӧм вежон лунъяс тӧдан?
+
— Мыйӧн тэ радейтан ворсны?
−
2. Мый вӧчан вежалунӧ?
+
— Ме радейта ворсны конструкторӧн.
−
3. Кытчӧ мунан выльлунӧ?
+
— Мыйӧн тэ он радейт ворсны?
−
4. Кымын лун велӧдчан школаын?
+
— Ме ог радейт ворсны аканьӧн.
  
−
3ʼ удж. Лыддьӧй рольяс серти.
+
6ʼ удж. Лыддьы. Висьтав, мый тӧдмалін Аня йылысь.
  
−
— Пашӧ пиӧ, чеччы!
+
Анялӧн эм акань. Нывка аканьсӧ шуис Настукӧй. Настук выль да мича. Аня радейтӧ ворсны аканьӧн.
−
— Чечча кӧ ӧд, ог жӧ кӧмась.
 
−
— Пашӧ пиӧ, кӧмась!
 
−
— Кӧмася кӧ ӧд, ог жӧ мыссьы.
 
−
— Пашӧ пиӧ, мыссьы!
 
−
— Мысся кӧ ӧд, ог жӧ сёй.
 
−
— Пашӧ пиӧ, сёй!
 
−
— Сёя кӧ ӧд, ог жӧ мун уджавны.
 
  
−
Висьтав, кутшӧм Пашӧ пиыс.
+
7ʼ удж. Лыддьы да велӧд кывбурсӧ.
  
−
4ʼ удж. Корсь пӧвсӧ.
+
Пуксис пышкай ӧшинь вылӧ.
 +
Ок и мичаа жӧ сьылӧ!
 +
Эн на лэбзьы, ичӧт чой,
 +
Лэбзис лэбачпиыд — ой!
  
−
Зонка да нывка йӧктӧны.
+
Кутшӧм кывбуръяс тӧдан А. Бартолысь?
−
Челядь ворсӧны шахматӧн.
 
−
Нывка ворсӧ аканьӧн.
 
−
Детинка видзӧдӧ телевизор.
 
−
Зонка ворсӧ гитараӧн.
 
−
Ме лыддя небӧг.
 
  
−
5ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс.
+
8ʼ удж. Висьтав, мый эм чачаӧн вузасянінын.
  
−
1) Витя воторникӧ мунӧ зоопаркӧ.
+
Висьтав тадзи: Вузасянінын эм небыд еджыд ошпи.
−
2) Челядь сьылӧны да йӧктӧны пекничаӧ велӧдчанінын.
 
−
3) Вежалунӧ Наташа мунӧ Кӧрткерӧсӧ.
 
−
4) Середаӧ Коля кутас иславны.
 
−
5) Выльлунӧ 2 «б» класс мунӧ походӧ.
 
  
−
6ʼ удж. Артмӧд пасъяс серти сёрникузяяс.
+
«Ошкӧ — бабӧ» ворсӧм.
  
−
7ʼ удж. Сёрнит серпасъяс серти.
+
— Рая, тэ кӧсъян ворсны?
 +
— А мыйысь ворсам?
 +
— Выль ворсӧм велӧдам.
 +
— А кыдзи шусьӧ выль ворсӧмыс?
 +
— «Ошкӧ — бабӧ».
 +
— Вай велӧдам.
 +
Ошкӧ — бабӧ, ошкӧ — бабӧ,
 +
Чӧдтӧ вотам, пувтӧ вотам.
 +
Бур вотӧссӧ босьтам,
 +
Лёк вотӧссӧ шыбитам.
  
−
идралӧ вольпась
+
9ʼ удж. Прӧверит асьтӧ. Артмӧд юалӧмъяс кутшӧм? кӧні? мый? коді? кывъясӧн.
  
−
мунӧ мыссьыны
+
Вӧч тадзи: Коді вузасьӧ лавкаын?
  
−
весалӧ пинь
+
НЫВКА. Видза оланныд!
−
 
+
ВУЗАСЬЫСЬ. Видза олан!
−
отсалӧ идравны
+
НЫВКА. Меным колӧ чача.
−
 
+
ВУЗАСЬЫСЬ. Кутшӧм чача?
−
водӧ узьны
+
НЫВКА. Кольквиж рӧма ошпи.
 +
ВУЗАСЬЫСЬ. Со тэныд кольквиж рӧма ошпи.
 +
НЫВКА. Кымын шайта?
 +
ВУЗАСЬЫСЬ. Кык шайта.
 +
НЫВКА. Аттьӧ.
 +
ВУЗАСЬЫСЬ. Тэ радейтан небыд чачаяс?
 +
НЫВКА. Меным кажитчӧны найӧ.
 +
ВУЗАСЬЫСЬ. Миян лавкаын уна мича небыд чача. Нӧшта пырав.
 +
НЫВКА. Аттьӧ! Аддзысьлытӧдз!
  
−
8ʼ удж. Лыддьы мичаа кывбурсӧ. Висьтав, мый йылысь сэні гижӧма.
+
10ʼ удж. Мый йылысь сёрнитӧны зонкаяс? Сёрнит ёртыдкӧд.
  
−
Асыв вольпасьын эн нюжмась,
+
— Мыйӧн тэ ворсан?
−
Садьман мыйӧн, чеччы пыр,
+
— Ме ворса компьютерӧн.
−
Лючки, дуртӧг пасьтась, кӧмась,
+
— А мыйӧн тэ ворсан?
−
Майтӧг босьт да бура мыссьы,
+
— Ме ворса конструкторӧн.
−
Весав пиньяс, пожъяв вом.
 
  
−
Вӧч кывбур серти физминутка.
+
11ʼ удж. Помав сёрникузяяссӧ.
  
−
9ʼ удж. Артмӧд сёрникузяясысь висьт.
+
1. Ме радейта ворсны аканьӧн.
 +
2. Вок радейтӧ ворсны мачӧн.
 +
3. Чой радейтӧ ворсны шур — шарӧн.
 +
4. Ёрт радейтӧ ворсны доминоӧн.
  
−
Ме чечча 7 часын. Урокъяс бӧрын отсася мамлы, вӧча гортса удж, ворса. Вӧча зарядка, идрала вольпась. 9 часын вода узьны. Сэсся мысся да завтракайта.
+
12ʼ удж. Артмӧд шыпасъясысь кывъяс.
  
−
10ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс да гиж.
+
13ʼ удж. Лыддьы А. Бартолысь кывбурсӧ. Висьтав рочӧн.
  
−
11ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс. Содты колана суффикс да гиж.
+
Миян Таня бӧрдӧ гора.
 +
Мачсӧ уськӧдӧма шорӧ.
 +
Ӧвсьы, Таня, тэ эн бӧрд,
 +
Оз вӧй мачыд, кутам бӧр.
  
−
— Бур асыв! Тэ асывнас вӧчан зарядка?
+
14ʼ удж. Лӧсьӧд висьт радейтана чача йывсьыд план серти.
−
— Да, ме мамкӧд да чойкӧд вӧча зарядка.
 
−
— А ме понкӧд котрала да лолала сӧстӧм сынӧдӧн.
 
−
— Вай тшӧтш вӧчам классын зарядка!
 
  
−
Чеччам чӧла шум ни зык.
+
1. Менам радейтана чача.
−
Вӧчам тадзи:
+
2. Кутшӧм сійӧ?
−
Ӧтик, кык,
+
3. Кӧні сійӧ олӧ?
−
Ӧтик, кык.
 
−
Коскӧ пуктам кыкнан ки.
 
−
Недыр чеччалыштам ми.
 
−
Киӧн хлоп да хлоп.
 
−
Кокӧн топ да топ.
 
−
Чӧла пуксям да кывзам урок.
 
  
−
1ʼ удж. Тӧдмась выль кывъясӧн.
+
Вӧч тадзи:
  
−
3ʼ удж. Вӧч Войткӧд зарядка.
+
Менам радейтана чача — кӧчпи. Сійӧ руд рӧма да небыд. Сійӧ олӧ джаджйын.
  
−
— Лэпты ки.
+
Серпасав радейтана чачатӧ.
−
— Лэдз ки.
 
−
— Лэпты кок.
 
−
— Лэдз кок.
 
−
— Мыськы чужӧм.
 
−
— Чеччалышт.
 
  
−
Мыйӧн лоӧны лэпты, лэдз кывъяс?
 
  
−
4ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ.
+
'''<Kodko @ Менам гортӧй : велӧдан гижӧд //  Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 2 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 36-43.>'''
  
−
Югыд ва, сӧстӧм ва
 
−
Мыськы чужӧм вылысь са.
 
−
Медым югъялас син.
 
−
Медым нюмъялас вом.
 
−
Ачым лои зэв ён.
 
  
−
Вӧч кывбур отсӧгӧн зарядка.
+
МЕНАМ ГОРТӦЙ
  
−
5ʼ удж. Лыддьы висьтсӧ.
+
2ʼ удж. Лыддьы кывъяссӧ. Артмӧд кывтэчасъяс.
  
−
ВА – ОЗЫРЛУН.
+
3ʼ удж. Комиӧд. Гиж сёрникузяяссӧ пасъясӧн.
  
−
Асыв. Ӧньӧ муніс мыссьыны. Колӧ кисӧ майтӧгавны. А ваыс крансьыс век петӧ и петӧ.
+
4ʼ удж. Помав сёрникузяяссӧ да гиж.
−
— Мам! Волы, волы! Крансӧ тупкы! — горзӧ Ӧньӧ.
+
Ме пета гортысь. Менам вежӧсысь котӧртӧ кань. Джаджйын сулалӧны небӧгъяс. Джоджын куйлӧ небыд ковёр.
−
— Бур пи менам! — шуис мамыс да отсаліс Ӧньӧлы сӧстӧма мыссьыны. — Тӧд, пиук, ваыд ӧд озырлун жӧ. Колӧ сійӧс видзны.
 
  
−
1. Мыйла Ӧньӧ корис мамсӧ?
+
— Кӧні тэ олан?
−
2. Мый висьталіс мамыс Ӧньӧлы?
+
— Ме ола Шойнатыын (Сторожевскын).
−
3. А тэ кыдзи чайтан?
+
— Кутшӧм тэнад керкаыд?
 +
— Менам ичӧт да шоныд керка.
 +
— А тэ кӧні олан?
 +
— Ме ола Усогорскын.
 +
— А кутшӧм тэнад керкаыд?
 +
— Менам ыджыд кирпич керка.
  
−
Лыддьӧй висьтсӧ рольяс серти.
+
пызан шӧрын
  
−
«Ичӧтик пышкай» ворсӧм.
+
пызан вылын
  
−
Ичӧтик пышкайлӧн киыс висьӧ.
+
пызан улын
−
Кӧн вӧлін, кӧн вӧлін, ичӧтик пышкай?
 
−
Ичӧтик пышкайлӧн кокыс висьӧ.
 
−
Кӧн вӧлін, кӧн вӧлін, ичӧтик пышкай?
 
  
−
— Кыті тэнад висьӧ?
+
пызан дорын
−
— Менам висьӧ юрӧй.
 
−
— Со тэныд витамин да лекарство.
 
−
— Аттьӧ.
 
−
— А тэнад мый висьӧ?
 
−
— Менам висьӧ кокӧй.
 
−
— Со тэныд мазь. Зырав да шонты коктӧ.
 
−
— Аттьӧ.
 
  
−
6ʼ удж. Содты колана кывъяс.
+
пызан сайын
  
−
Нывка сыналӧ юрси.
+
6ʼ удж. Гиж сёрникузяяс.
−
Зонка мыськӧ чужӧм.
 
−
Ёрт весалӧ пинь.
 
−
Мам чышкӧ ки.
 
−
Бать мыссьӧ.
 
  
−
ВОГӦГӦРСЯ КАД.
+
Пызан вылын сулалӧ ваза. Пызан сайын пукалӧ менам ичӧт вок. Ӧшинь дорын сулалӧ пӧч.
  
−
1ʼ удж. Помав сёрникузяяссӧ да гиж.
+
7ʼ удж. Лыддьы. Сувтӧд юалӧмъяс.
  
−
Воис гажа тулыс.
+
Ме ола сиктын. Миян куим вежӧса пу керка. Ӧшинь дорын сулалӧны пызан да улӧс. Джаджйын уна мича дзоридз.
−
Енэжын дзирдалӧ шонді.
 
−
Керка дорын шоръяс.
 
−
Сылӧ лым.
 
  
−
2ʼ удж. Гиж паныд вежӧртаса кывтэчасъяс.
+
Рочӧд да гиж.
  
−
шондіа лун
+
8ʼ удж. Лыддьы да серпасав.
  
−
кӧдзыд поводдя
+
Ӧшинь дорын пызан. Пызан вылын дзоридз. Пызан сайын улӧс. Улӧс улын мач. Джодж шӧрын кань. Ӧдзӧс дорын пон. Парта сайын велӧдчысь. Керка дорын дзоридз. Мам йылысь небӧг. Ю вылын катер.
  
−
зэра лун
+
9ʼ удж. Велӧд кывпесансӧ да ворс.
  
−
ичӧт шор
+
Йӧрын, шӧрын, полӧкалӧ.
 +
Полӧкалӧ вӧрышталӧ.
  
−
бур поводдя
+
10ʼ удж. Лыддьы мичаа.
  
−
еджыд кымӧр
+
Со тай менам сиктӧй,
 +
Со тай керка менам,
 +
Мойд вылын кодь дзик тэ —
 +
Радейта ме тэнӧ.
  
−
3ʼ удж. «Почемучка» клубӧ воис 3 юалӧм. Корсь пӧвсӧ вочакывйысь.
+
Серпасав оланінтӧ.
  
−
1. Кымын тӧлысь во гӧгӧрын?
+
11ʼ удж. Висьтав ёртыдлы аслад вежӧс йылысь.
−
2. Кымын тувсовъя тӧлысь?
 
−
3. Кутшӧм тувсовъя тӧлысьяс?
 
  
−
1. Тувсовъя тӧлысьяс
+
Менам вежӧсӧй ичӧт. Пӧтӧлӧкыс еджыд, джоджыс мугӧм. Ӧшинь вылын сулалӧны дзоридзьяс. Стен дорын пызан. Пызан вылын куйлӧны небӧг, тетрадь да ручка.
−
2. Во гӧгӧрын дас кык тӧлысь.
 
−
3. Куим тувсовъя тӧлысь.
 
  
−
4ʼ удж. Лыддьы. Кутшӧм вогӧгӧрся кад йылысь абу гижӧма кывбурын?
+
Серпасав ассьыд вежӧстӧ.
  
−
Со и гажа тулыс воис,
+
— Кутшӧм тэнад вежӧсыд?
−
Видзӧдам да, гожӧм лоис.
+
— Менам вежӧсӧй ыджыд. А тэнад?
−
Видзӧдам да, лым нин тырыс.
+
— А менам вежӧсӧй ичӧт.
−
Бара сиктӧ тулыс воис,
+
— Тэнад вежӧсын эм телевизор?
−
Ӧдйӧ жӧ и кольӧ воыс.
+
— Менам вежӧсын абу телевизорыс, а эм уна небӧг, энциклопедия, кывчукӧр. А тэнад мый эм?
 +
— Менам эмӧсь небӧгъяс, кывчукӧръяс да компьютер.
  
−
ЧУЖАН МУ
+
12ʼ удж. Висьтав, коді кӧні олӧ?
  
−
1ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ.
+
13ʼ удж. Содты шыпасъяс да гиж.
  
−
Ме ола сэн, кӧн визув ю
+
14ʼ удж. Артмӧд выль кывъяс.
−
Друг ыджыд чукыль вӧчӧ.
 
−
Тан менам дона чужан му.
 
−
Тан бать, и мам, и пӧчӧ.
 
−
Тан быдмӧ менам ичӧт вок,
 
−
Век гажӧй сыысь бырӧ.
 
−
Тан корӧ школаӧ звӧнок.
 
−
Тан ёртыс менам тырыс.
 
  
−
Висьтав аслад чужан му йылысь.
+
15ʼ удж. Висьтав, кодлӧн тайӧ керкаыс.
  
−
2ʼ удж. Тӧдмав юржугӧдан.
+
1) Пу улын ыджыд гу, сэні тӧвбыд узьӧ ...
 +
2) Пу вылын шоныд поз, а олӧ сэні ичӧт ...
  
−
3ʼ удж. Помав сёрникузясӧ.
+
16ʼ удж. Лыддьы да велӧд.
  
−
Чужан му
+
ИЧӦТ УР.
  
−
4ʼ удж. Лыддьы мойдсӧ. Код йылысь сійӧ?
+
Мича позйын, пожӧм йылын,
 +
Лысъяс пытшкын, вылын — вылын,
 +
Оліс-выліс ичӧт ур,
 +
Сійӧ вӧлі мастер бур.
  
−
КӦКЪЯМЫС КОКА ПОН.
+
17ʼ удж. Комиӧд кывъяссӧ. Артмӧд сёрникузяяс.
  
−
Олісны-вылісны пӧль да пӧч. Ӧтчыд найӧ мунісны вӧрӧ чӧд вотны. На дорӧ локтіс пон да кутіс бӧрдны:
+
18ʼ удж. Юклы чукӧръяс вылӧ.
−
— Босьтӧй менӧ гортаныд!
 
−
— Кытчӧ ми тэнӧ босьтам? — шуӧ пӧль.
 
−
— Ме тіянлы горт кута видзны. Котралі ме, котралі — некод эз босьт. Вӧлі менам кӧкъямыс кок да котралігад нёльсӧ вошті, ӧні менам сӧмын нёль кок. Кута котравны, нӧшта кык кок вошта. Кык кок кӧ кольӧ, ме кула. Му вылын сэсся пон оз ло.
 
−
Жаль лои пӧль-пӧчлы понйыс да босьтісны сійӧс гортаныс.
 
−
Со и ӧні пон нёль кока да видзӧ мортлысь керка.
 
  
−
1. Лыддьӧй мойдсӧ рольяс серти.
+
19ʼ удж. Аддзы лӧсявтӧм кывъяс.
−
2. Кутшӧм буртор вӧчӧ пон йӧзлы?
 
−
3. Серпасалӧй мойдсӧ да классад вӧчӧй выставка.
 
  
−
5ʼ удж. Гиж комиӧн.
+
20ʼ удж. Висьтав гортса пемӧс йылысь.
  
−
ПЕМӦСЪЯС ЙЫЛЫСЬ НӦДКЫВЪЯС.
+
Менам гортын олӧ кань. Сылӧн нимыс Муся. Кань радейтӧ ворсны джоджын мачӧн. Сійӧ узьлӧ диван вылын.
  
−
1. Гожӧмнас руд рӧма ветлӧ.
+
«Ме аддза ...» ворсӧм.
−
Тӧвнас еджыд гӧна котралӧ.
 
−
Пельыс кузь, бӧжыс дженьыд.
 
−
Коді тайӧ?
 
−
2. Коді каньысь ёна полӧ?
 
−
Коді каньтӧг збоя олӧ?
 
−
3. Ветлігас нэм чӧжыс
 
−
Туйбӧр чышкӧ пашкыр бӧжнас.
 
−
4. Ён, но оз вӧч уджтӧ,
 
−
Оз вись, а пыр ружтӧ.
 
  
−
ВӦР-ВА ЙЫЛЫСЬ НӦДКЫВЪЯС.
+
— Ме аддза улӧс.
 +
— Ме аддза пызан.
 +
— Ме аддза ӧдзӧс.
  
−
1. Ки ни кок абу, а ӧдзӧс восьтӧ.
+
21ʼ удж. Артмӧд юалана сёрникузяяс.
−
2. Биын оз сотчы, ваын оз вӧй.
 
−
3. Кутшӧм кодзувъяс му вылын!?
 
−
Да и пальто вылын, со!
 
−
Босьта киӧ — пыр и сылӧ:
 
−
Ваысь кындзи, нем оз ло.
 
  
−
ЛЭБАЧЬЯС ЙЫЛЫСЬ НӦДКЫВЪЯС.
+
Вӧч тадзи: Кӧні сулалӧ керкаыд? Кутшӧм сійӧ? Коді олӧ гортад? Мый эм тэнад вежӧсын?
  
−
1. Синмыс гӧгрӧс, нырыс ёсь,
+
22ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс.
−
Пемыд войясӧ оз узь. Тайӧ, дерт жӧ, лоӧ сюзь.
 
−
2. Нырыс кузь и кокыс кузь,
 
−
Ачыс олӧ нюрын.
 
−
Нимыс лэбачыслӧн тури.
 
−
3. Гӧрд морӧса, ичӧт ныра.
 
−
Пуысь пуӧ жбыр да жбыр!
 
  
−
УДЖ ЙЫЛЫСЬ ШУСЬӦГЪЯС.
+
1. Дима олӧ пу керкаын.
 +
2. Чойяс олӧны выль керкаын.
 +
3. Бать — мам стрӧитӧны кирпич коттедж.
 +
4. Кык вок олӧны кӧр чумын.
  
−
Бӧжтӧ кӧтӧдан — чери сёян.
+
23ʼ удж. Гиж висьт план серти.
−
Коктӧ кӧтӧдан — чуньтӧ нюлыштан.
 
−
Сёйӧмсьыд эн пов, а уджсьыд эн лӧгась.
 
−
Бур уджысь юрыд оз янав.
 
  
−
ПОВОДДЯ ЙЫЛЫСЬ ШУСЬӦГЪЯС.
+
1. Кутшӧм тэнад вежӧсыд?
 +
2. Мый эм тэнад вежӧсын?
 +
3. Кӧні тэ вӧчан гортса удж?
 +
4. Кӧні тэ видзан небӧгъястӧ?
  
−
Пася-дукӧса поводдя.
+
24ʼ удж. Лыддьы висьтсӧ. Висьтав ас кывйӧн.
−
Гожӧм заптӧ, тӧв дзимлялӧ (сёйӧ).
 
−
Лун тӧв — мам тӧв, вой тӧв — ичинь тӧв.
 
  
−
МОРТ ЙЫЛЫСЬ ШУСЬӦГЪЯС.
+
Петялӧн ыджыд пу керкаыс уна ӧшиня. Ӧшиньӧд тыдалӧ Печора ю. Зонка радейтӧ видзӧдны ю вылӧ. Печора юыс лӧнь да югыд.
  
−
Полысь морт и мырйысь полӧ.
 
−
Ачыс ичӧт, да сьӧлӧмыс ыджыд.
 
−
Мый кӧдзан, сійӧ и босьтан.
 
−
Дзуртысь пу моз пыр дзуртӧ.
 
  
−
ВЕЛӦДЧӦМ ЙЫЛЫСЬ ШУСЬӦГЪЯС.
+
'''<Kodko @ Ме гӧгӧр : велӧдан гижӧд //  Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 2 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 44-53.>'''
  
−
Велӧдчытӧгыд мортӧ он во.
 
−
Нэмтӧ ов, да нэмтӧ велӧдчы.
 
  
−
Велӧд некымын шусьӧг.
+
МЕ ГӦГӦР
  
−
6ʼ удж. Корсь шусьӧг пӧвсӧ.
+
1ʼ удж. Юклы чукӧръяс вылӧ да гиж.
  
−
Коді уджалӧ сійӧ пӧт.
+
2ʼ удж. Корсь гортса пемӧс нимъяс.
−
Дыш висьӧм медся омӧль висьӧм.
 
−
Тувсов луныд во вердӧ.
 
−
Дзодзӧг бӧж сайын лым тыдалӧ.
 
  
−
7ʼ удж. Тӧдмав предметсӧ признак серти.
+
3ʼ удж. Содты лӧсялана кывъяс.
  
−
8ʼ удж. Лыддьы да гиж.
+
1) Гыжъяс ёсьӧсь, ускыс кузь.
 +
Ачыс мелі, но и сюсь.
 +
Войнас, кыйсьӧ да, оз узь.
  
−
Ме кывзі мойд, тӧдмалі нӧдкыв.
+
2) Висьтав, пиӧ,
−
Ми кывзім мойд, тӧдмалім нӧдкыв.
+
Коді сійӧ:
−
Ме лыдди висьт, гижи кывъяс.
+
Войын сюся видзӧ горт,
−
Ми лыддим висьт, гижим кывъяс.
+
Лунын — вӧралысьлӧн ёрт.
  
−
4 Мыйӧн торъялӧны сёрникузяясыс?
+
3) Гӧныс пушкыр,
 +
Бӧжыс пашкыр,
 +
Синъясыс — сьӧд моль,
 +
Сёяныс — коз коль.
  
−
10ʼ удж. Викторина. Висьтав мойдъяслысь нимсӧ.
+
4) Лудысь аддза тась и сэтысь —
 +
Ветлӧдлӧны пась да кепысь.
 +
Коді тайӧ?
  
−
1. Пуктіс дед сёркни. Быдмис сёркниыс ыджыдысь-ыджыд.
+
4ʼ удж. Артмӧд серпас серти сёрникузяяс.
−
2. Олісны-вылісны старик да старука. Старик шуӧ:
 
−
— Петав, старука, куд пыдӧстӧ чышкышт, оз-ӧ сюрышт пызьтор кӧвдум вылӧ.
 
−
3. Олісны-вылісны дед да баб. Налӧн вӧлі курӧг. Сійӧ вайис зарни кольк.
 
−
4. Мужик нуис гырничьяс да воштіс ӧти гырнич. Овмӧдчис сэтчӧ гут-дзизгун.
 
  
−
11ʼ удж. Лыддьы мойдсӧ бать-мамыдкӧд.
+
— Тэнад эм гортса пемӧс?
 +
— Да, менам эм гортса пемӧс.
 +
— Кань, вӧв, мӧс, порсь?
 +
— Абу, пон.
 +
— Кыдзи сійӧс шуӧны?
 +
— Катшысӧн.
 +
— А тэнад коді эм?
 +
— Менам эм каньпи. Зэв мича да шань.
  
−
ШЫР ДА ГАДЬ.
+
6ʼ удж. Висьтав кань йылысь (пон йылысь).
  
−
Олісны-вылісны шыр да гадь. Налӧн быри няньыс. Вот найӧ мӧдӧдчисны нянь корсьны. Мунісны-мунісны да воисны шор дорӧ. Поскыс абу. Кыдзи вуджны? Шыр ветліс, вайис идзас сі да пуктіс шор вомӧн.
+
Вӧч тадзи:
  
−
— Но, гадь, вай вудж, — шуӧ шыр.
+
Менам каньлӧн нимыс Мурзик. Сійӧ ыджыд, сьӧд рӧма. Мурзик мича да мелі кань. Ме радейта кысукӧс.
−
— Ме ог лысьт, — шуӧ гадь. — Тэ первой вудж. Шыр скӧрмис гадь вылӧ да мӧдӧдчис вуджны.
 
−
Сійӧ воис шӧрӧдзыс, да идзас сіыс чеги. Шыр уси ваӧ да вӧйи. А гадь сераліс, сераліс да потіс.
 
  
−
1. Кытчӧ мӧдӧдчисны шыр да гадь?
+
7ʼ удж. Лыддьы.
−
2. Мыйысь вӧчис шыр поссӧ?
 
−
3. Коді медводз заводитіс вуджны шорсӧ?
 
−
4. Мый лои шыркӧд да гадькӧд?
 
−
5. Кыдзи эськӧ тэ вӧчин?
 
  
−
ВОГӦГӦРСЯ КАД.
+
Дарья тьӧтлӧн олӧ кань,
 +
Нимыс сылӧн Мурка.
 +
Смоль сьӧд гӧна, вывті шань,
 +
Лунтыр сійӧ кургӧ.
  
−
1ʼ удж. Корсь «Гожӧм» тема вылӧ кывъяс.
+
Кутшӧм Дарья тьӧтлӧн каньыс?
  
−
2ʼ удж. Велӧд кывпесансӧ.
+
8ʼ удж. Юклы чукӧръяс вылӧ да гиж.
  
−
Шоныд гожӧм,
+
9ʼ удж. Гиж серпасъяс серти кывтэчасъяс.
−
Шоныд рыт.
 
−
Шуим пуны Шома шыд.
 
  
−
— Тэ радейтан гожӧм?
+
Вӧч тадзи:
−
— Да, ме радейта гожӧм.
 
−
— Мыйла тэ радейтан гожӧм?
 
−
— Гожӧмнас шоныд да гажа. Сійӧ уна рӧма.
 
−
— Мый вӧчан гожӧмын?
 
−
— Ме ворса ёрткӧд, котрала, лыддьыся, купайтча.
 
  
−
3ʼ удж. Лыддьы да вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
+
нёль ошпи.
  
−
Шондіа гажа лун. Пукалӧ Войт шор дорын да мӧвпалӧ ёртъяс йывсьыс. Друг локтіс кымӧр да зэрмис. Енэжсянь Войт дорӧ воисны ёртъясыс. Найӧ котралісны, ворсісны, чеччалісны. Регыд енэжӧ петіс ӧшкамӧшка.
+
10ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ. Вочавидз юалӧм вылӧ.
−
Войт ёртъяскӧд гуляйтіс мича ӧшкамӧшка вывті.
 
  
−
1. Кӧні пукалӧ Войт?
+
Йирсьӧ лудын куим мӧс:
−
2. Кодъяс йылысь сійӧ мӧвпалӧ?
+
Гӧрд да еджыд, сьӧд да лӧз.
−
3. Кодъяс воисны енэжсянь Войт дорӧ?
+
Кытысь нёльӧд мӧскыс лои?
−
4. Мый вӧчис Войт ёртъясыскӧд?
+
Недыр мысти гӧгӧрвои:
−
5. Кымын рӧма ӧшкамӧшка петіс енэжӧ?
+
Мамыс сайын вӧлӧм кук,
 +
Петкӧдчыліс ӧти здук.
  
−
лым усьӧ
+
1) Гожӧмнас руд рӧма ветлӧ,
 +
Тӧлын еджыд гӧн петлӧ.
  
−
шондіа лун
+
2) Ветлӧ — тапикасьӧ вӧрӧд.
 +
Сёйӧ юмов ма да чӧскыд чӧд.
  
−
кымӧра поводдя
+
3) Гӧрд рӧма, пашкыр бӧжа.
 +
Тайӧ, дерт жӧ, мудер ... .
  
−
лымъя тӧв
+
11ʼ удж. Лыддьы да висьтав, код йылысь мойдыс.
  
−
Вӧч домино «Вогӧгӧрся кад» тема вылӧ.
+
Олісны-вылісны руч да кӧч. Ручлӧн вӧлі йи чом, а кӧчлӧн — пу чом. Воис тулыс. Ручлӧн йи чомйыс сыліс. Сійӧ вӧзйысис кӧч ордӧ узьны, а сэсся вӧтліс кӧчӧс гортсьыс.
  
−
5ʼ удж. Артмӧд серпасъяс серти сёрникузяяс.
+
1. Кодъяс олісны-вылісны?
 +
2. Кутшӧм чомйыс вӧлі ручлӧн?
 +
3. Кутшӧм чомйыс вӧлі кӧчлӧн?
 +
4. Мыйла ручлӧн чомйыс сыліс?
 +
5. Висьтав мойдсӧ водзӧ.
  
−
6ʼ удж. Корсь висьтысь ӧшыбка.
+
12ʼ удж. Лыддьы кывпесансӧ.
  
−
Шоныд гожӧм. Усьӧ лым. Челядь ворсӧны мачӧн. Енэжын ӧшкамӧшка. Зэв гажа.
+
Йӧра юрысь усис сюрыс,
 +
Усьӧм сюрыс нюрысь сюрис.
  
−
«Медся сюсь» ворсӧм.
+
Мыйӧн торъялӧны кывъясыс?
  
−
1. Кымын вогӧгӧрся кад?
+
13ʼ удж. Содты кывъяс.
−
2. Висьтав вогӧгӧрся кадъяс?
 
−
3. Кутшӧм вогӧгӧрся кадын зэрӧ?
 
−
4. Кор пу (вӧр) зарни рӧма?
 
−
5. Кутшӧм вогӧгӧрся кадын лымъялӧ?
 
−
6. Кутшӧм кадӧ купайтчӧны?
 
  
−
7ʼ удж. Лыддьы. Кутшӧм вогӧгӧрся кад йылысь гижӧма кывбурын?
+
Ыджыд ош.
 +
Скӧр кӧин.
 +
Тэрыб руч.
 +
Пельк ур.
 +
Полысь кӧч.
  
−
ГОЖСЯ ЛУНӦ.
+
Полысь кӧч пукалӧ пу улын.
 +
Скӧр кӧин котралӧ вӧрын.
 +
Пельк ур пукалӧ пу вылын.
 +
Тэрыб кӧр котӧртӧ вӧрӧд.
 +
Варгыль кока ош сулалӧ пу дорын.
  
−
Асъя шонді синмӧс ёрӧ,
+
15ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс.
−
Ывла вылӧ ворсны корӧ.
 
−
Чожа кӧмала ме гач,
 
−
Челядь дінӧ пета скач.
 
−
Гажа Сыктыв дорӧ лэччам,
 
−
Ваӧ пырам, ваысь петам.
 
−
Медым ёнмис ки и кок,
 
−
Миян дінӧ ӧдйӧ лок.
 
  
−
8ʼ удж. Лыддьы да вочавидз зонка юалӧм вылӧ.
+
1) Ичӧтик пышкай чеччалӧ туй вылын.
 +
2) Кольквиж морӧса пыста пукалӧ пу вылын.
 +
3) Гӧрд морӧса жонь лэбалӧ.
 +
4) Лэбач пуксис пу вылӧ.
  
−
Ме ола Усть-Усаын. Менам сикт сулалӧ Уса ю дорын. Со май тӧлысь. Кӧдзыд. То лымъялӧ, то зэрӧ. А тіян кутшӧм поводдяныд?
+
16ʼ удж. Велӧд лыддьысянкыв.
  
−
1) Сьӧд вӧр шӧрын сулалӧ
+
Ӧтик, кык, куим, нёль,
−
Гӧрд шляпаа молодеч.
+
Коз пу йылысь уси коль.
−
2) Енэжсянь еджыд вата усьӧ.
+
Сійӧс нуис визув ёль,
 +
Урлы немтор эз и коль.
  
−
9ʼ удж. Кутшӧм кыв лишнӧй? Мыйла?
+
Кутшӧм пемӧс радейтӧ коль?
  
−
10ʼ удж. Тӧдмав юржугӧдан (кроссворд).
+
Лыддьысь да ворс «Шыр да кань» ворсӧмӧн.
  
−
— выль тема
+
17ʼ удж. Артмӧд пасъяс серти ёрта сёрни.
  
−
— вӧч содтӧд удж
+
18ʼ удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
  
−
— босьт тӧд вылад
+
1. Коді тайӧ?
 +
2. Сійӧ гортса али вӧрса пемӧс?
 +
3. Кутшӧм рӧма сійӧ?
 +
4. Кутшӧм сылӧн бӧжыс?
 +
5. Кодӧс кӧсйӧ сёйны мудер руч?
  
−
— паныд вежӧртаса кыв
+
19ʼ удж. Комиӧд роч кывъяссӧ да лыддьы.
  
−
==КОМИ КЫВ. 3 КЛАСС. 2 ПЕТАС. 2013==
+
Ошпи лыддьӧ небӧг. Кӧинпи котралӧ. Кӧрпи серпасалӧ пу. Урпи пукалӧ пу вылын. Кӧчпи ворсӧ мачӧн. Жоньяс лэбалӧны. Пышкайяс да пыстаяс пукалӧны ӧшинь вылын.
  
−
ШКОЛАЫН ГАЖЛУН
+
— Ош олӧ вӧрын?
 +
— Да, ош олӧ вӧрын.
 +
— Сійӧ полысь?
 +
— Сійӧ абу полысь.
 +
— Ош варгыль кока?
 +
— Да, ош варгыль кока.
 +
— Сійӧ мугӧм рӧма?
 +
— Да, сійӧ мугӧм рӧма.
  
−
1ʼ удж. Лыддьы мичаа кывбурсӧ.
+
20ʼ удж. Лыддьы мойдсӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
  
−
Ыджыд классын шоныд, югыд,
+
МЫЙ МЕДЧӦСКЫД?
−
Быттьӧ аслам муса горт.
 
−
Некод тані абу жугыль,
 
−
Юргӧ долыд сьылан гор.
 
  
−
Аддзы пасъяс серти кывъяс.
+
Олісны-вылісны кань, петук, пон да кӧза. Найӧ сёрнитісны, мый медся чӧскыд. Кань шуӧ:
 +
— Медся чӧскыд йӧв да шыр.
 +
Пон шуӧ:
 +
— Медчӧскыд лы!
 +
Петук горӧдіс:
 +
— Шыдӧсысь чӧскыд нинӧм абу!
 +
Кӧза шыасис:
 +
— Медчӧскыд турун.
  
−
2ʼ удж. Сёрнит серпас серти.
+
1. Коді вочавидзис стӧча?
 +
2. Коді мый радейтӧ?
 +
3. А мый радейтӧ тэнад гортса пемӧсыд?
  
−
1. Кытчӧ воисны челядь?
+
21ʼ удж. Тӧдмав юржугӧдан (ребус).
−
2. Кутшӧм налӧн классыс?
 
−
3. Мый гижӧма пӧв вылӧ?
 
  
−
Помав кывбурсӧ.
 
  
−
Менсьым босьтіс аслас киӧ
+
'''<Kodko @ Вогӧгӧрся кад. Тӧв : велӧдан гижӧд //  Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 2 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 54-58.>'''
−
Выль дневникӧс бать.
 
−
Сійӧ шуис: «Чолӧмала!
 
−
Талун тэнад пять!»
 
  
−
3ʼ удж. Лыддьы висьтсӧ.
 
  
−
Талун Нинтур лунтыр уджаліс град йӧрын. Нывка пуктіс дзоридзьяс. Нывъёртыслы шуис:
+
ВОГӦГӦРСЯ КАД. ТӦВ
−
— Таво школаӧ муна. Колӧ дзоридзьяс велӧдысьлы быдтыны.
 
−
Нинтур быдтіс мича дзоридзьяс. Воис кӧч тӧлысь ӧтиӧд лун. Нывка козьналіс ассьыс дзоридзьяссӧ медводдза велӧдысьлы.
 
−
Велӧдысь нывкалы шуис: «Аттьӧ, Нина, мича дзоридзсьыд!»
 
  
−
1. Кыдзи Нинтур чолӧмаліс велӧдысьсӧ?
+
1ʼ удж. Аддзы Машалысь ӧшыбка.
−
2. Кыдзи тэ лӧсьӧдчин школаӧ?
 
−
3. Лыддьы кывъяс, кодъясӧс петкӧдлӧма татшӧм пасъясӧн.
 
  
−
4ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс «Гажлун» тема вылӧ пасъяс серти.
+
Гиж вогӧгӧрся кад нимъяс комиӧн.
  
−
5ʼ удж. Помав кывъяссӧ юалӧмъяс отсӧгӧн.
+
2ʼ удж. Лыддьы да велӧд кывбурсӧ.
  
−
Челядь воисны школаӧ рюкзакъясӧн да дзоридзьясӧн. Найӧ нимкодясисны сӧстӧм классӧн, выль партаясӧн да улӧсъясӧн. Нывкаяслӧн мича платтьӧяс, ыджыд бантъяс. Ыджыд класса велӧдчысьяс юксисны ӧта-мӧдыскӧд выльторъясӧн. Велӧдысь нимкодясис муса челядьясӧн.
+
Воис тӧв,
 +
И усис лым.
 +
Лоис кӧдзыд,
 +
Вӧчам кыр.
  
−
6ʼ удж. Уськӧд тӧд вылад. Висьтав ёртыдлы.
+
«Телемост» ворсӧм. Сёрнитӧй Сосногорск карса велӧдчысьяскӧд.
  
−
7ʼ удж. Лыддьы сёрникузяяссӧ. Содты колана кывъяс 6-ӧд уджысь.
+
1. Кутшӧм тіян поводдяныд?
 +
2. Кӧдзыд али шоныд?
 +
3. Кымын градус ывлаын?
 +
4. Лымъялӧ али оз?
 +
5. Кымӧра али шондіа?
  
−
Талун кӧч тӧлысь ӧтиӧд лун. Школа дорын уна дзоридз. Школа пытшкын кылӧны челядьлӧн гажа гӧлӧсъяс. Партаяс сайӧ пуксисны велӧдчысьяс тӧдӧмлунъясла. Пызан дорын сулалӧ велӧдысь.
+
3ʼ удж. Гиж рочӧн.
  
−
8 удж. Велӧд кывбурсӧ. Гиж паметь серти.
+
4ʼ удж. Комиӧд да гиж.
  
−
Артасьны, гижны
+
5ʼ удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
−
Велалам бура,
 
−
Миянысь шуда
 
−
Код талун сюрас!
 
  
−
— Чолӧм, Оля!
+
1. Кымын челядь серпас вылын?
−
— Бур асыв, Таня!
+
2. Мый вӧчӧны зонкаяс?
−
— Таня, мый тэ вӧчин гожӧмнас?
+
3. Кысянь ислалӧны челядь?
−
— Ме ветлі пӧч ордӧ. Отсаси сылы, ветлі вӧрӧ, гуляйті.
+
4. Мыйӧн ислалӧны зонкаяс?
−
— А ме мамкӧд да батькӧд ветлі Москваӧ. Сэні уна выльтор аддзылі да тӧдмалі.
+
5. Мый вӧчӧны нывкаяс?
−
— Оля, ме сиктын тӧдмаси нывкакӧд. Сійӧ пӧчыс дорӧ воліс юркарысь. Нывкасӧ шуӧны Маринаӧн, велӧдчӧ Коми национальнӧй гимназияын. Сэні велӧдӧны коми кыв.
 
  
−
Сёрнит ёртыдкӧд гожся каникул йылысь.
+
6ʼ удж. Артмӧд пасъяс серти сёрникузяяс.
  
−
9 удж. Лыддьы да висьтав, кутшӧм пасъяс йылысь тӧдмалін.
+
«Да» либӧ «Оз» ворсӧм.
−
— Менам нимӧй Чут. Радейта сулавны сёрникузя помын да кывзыны челядьлысь сёрни.
 
−
— А ме Юалан пас. Радейта юасьны, юасьны, юасьны: Кыдзи тэнӧ шуӧны? Кымын арӧс тэныд? Кутшӧм классын велӧдчан? Кутшӧм тэнад школаыд? Кӧні вӧлін гожӧмнас?
 
−
— Менӧ шуӧны Горӧдан пасӧн. Ме радейта гажӧдчыны: Ура! Талун ми мунам театрӧ!
 
  
−
10 удж. Комиӧд кывъяссӧ.
+
— Арын зэрӧ?
 +
— Тӧлын лымъялӧ?
 +
— А тӧлын зэрӧ?
 +
— Арын усьӧ лым?
  
−
МЕНАМ КОТЫР.
+
7ʼ удж. Лыддьы кывбуръяссӧ.
  
−
11 удж. Лыддьы Аннуш котыр йылысь висьт.
+
ЛЫМ УСЬӦ.
  
−
Менам мамӧй лӧз синма, еджыд юрсиа, кузьмӧс чужӧма. Сійӧ мелі да шань. Вокӧй гӧгрӧс чужӧма, сьӧд юрсиа. Сійӧ миян зэв зіль. А пӧль кузьмӧс чужӧма да сьӧд синма. Ми радейтам пӧльӧс. Сійӧ миян шань, авъя.
+
Гӧн кодь лымйыс ньӧжйӧник
 +
Полігтырйи усьӧ.
 +
Зырйӧн весаламӧ ми
 +
Керка дорӧдз туйсӧ.
 +
Кӧть и мудзыштам, но мед,
 +
Туйыд пӧсявтӧг оз шед.
  
−
12 удж. Лыддьы Сашалысь письмӧсӧ.
+
Ӧткодяв кывбуръяссӧ.
  
−
Видза олан, Петя!
+
Серпасав кывбурсӧ.
−
Ме тэныд гижа ас котыр йылысь. Миян котырын вит морт. Тайӧ мам, бать, пӧч, чой да ме. Менам бать шань да зіль морт. Мам гӧгрӧс чужӧма мича ань. Пӧч еджыд юрсиа, кузьмӧс чужӧма. Сійӧ зэв мелі. Менам чой муса да шань нывка. А ме сьӧд синма, сьӧд юрсиа, гӧгрӧс чужӧма зонка. Гиж аслад котыр йылысь.
 
−
Аддзысьлытӧдз! Тэнад выль ёрт Саша.
 
  
−
Вочавидз юалӧмъяс вылӧ зонка письмӧ серти.
+
8ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс сетӧм кывъясысь.
−
1. Кымын морт Саша котырын?
 
−
2. Кутшӧм сылӧн батьыс, мамыс?
 
−
3. Кутшӧм Сашалӧн пӧчыс?
 
−
4. Кутшӧм Сашалӧн чойыс?
 
−
5. Кутшӧм зонкаыс?
 
  
−
13 удж. Висьтав ас котыр йывсьыд.
+
1. Ар бӧрын воис кӧдзыд тӧв.
 +
2. Му вевттьысис еджыд лымйӧн.
 +
3. Зонкаяс да нывкаяс зырйӧн вӧчӧны кыр.
 +
4. Найӧ ислалӧны чой йывсянь даддьӧн, лызьӧн.
 +
5. Челядьлӧн гажа гӧлӧсъяс ылӧдз кылӧны.
  
−
Висьтав 3 шыа кывъяс «Менам котыр» тема вылӧ. Коді унджык?
+
9ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс.
  
−
14 удж. Лыддьы. Висьтав, мый тӧдмалін тайӧ зонка йывсьыс.
+
Кӧч тӧвнас еджыд рӧма. Сійӧ войын корсьӧ сёян. Асывнас водӧ узьны. Кузь пель полӧ понъясысь, ручьясысь, йӧзысь.
  
−
Зонкаӧс шуӧны Васяӧн. Сійӧ гӧгрӧс чужӧма, еджыд юрсиа, мугӧм синма. Васялӧн эм кольквиж рӧма гӧгрӧс мач. Талун зонкалы батьыс ньӧбис кык кӧлесаа велосипед. Вася зэв рад.
+
10ʼ удж. Тӧдмав юржугӧдан.
  
−
Мый ӧткодьыс тайӧ серпас вылас? Мӧвпышт да висьтав.
 
  
−
15 удж. Мый висьталӧны геройясыс асланыс котыр йылысь? Лӧсьӧд мойд да пырт сэтчӧ сёрни.
+
'''<Kodko @ Гажлунъяс : велӧдан гижӧд //  Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 2 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 59-64.>'''
  
−
— Видза олан! Тэ коді?
 
−
— Ме ошпи. А тэ коді?
 
−
— Ме кӧчпи. Тэнад эм бать да мам?
 
−
— Да, менам эм бать, мам да чой. Найӧ зэв зільӧсь, шаньӧсь да авъяӧсь.
 
−
— А менам уна чой да вок, эм и пӧч да пӧль.
 
  
−
16 удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа.
+
— Мый ӧшалӧ коз йылын?
 +
— Коз йылын кодзув.
 +
— Кутшӧм рӧма кодзулыс?
 +
— Кодзув гӧрд рӧма.
 +
— Мый нӧшта ӧшалӧ коз вылын?
 +
— Коз вылын ӧшалӧ уна мича чача.
  
−
ЫДЖЫД АТТЬӦ.
+
Выль во.
  
−
Ичӧтысянь уджӧ
+
1ʼ удж. Висьтав, кутшӧм тайӧ гажлун. Артмӧд юалӧмъяс да сёрникузяяс серпас серти.
−
Велӧдіс бур мам:
 
−
— Дона пиӧй, ло тэ зільӧн,
 
−
Дышыдлӧн лёк сям.
 
  
−
Пиыс быдмис, лои ыджыд,
+
2ʼ удж. Лыддьы да велӧд кывбурсӧ.
−
Лои бур да шань.
 
−
Ставӧн таысь шуам тэныд:
 
−
— Аттьӧ, дона мам.
 
  
−
Лӧсьӧдӧй ворсантор кывбур сертиыс да петкӧдлӧй ёртъясыдлы.
+
Коз пу вылӧ асьным ми
 +
Чача ӧшлам уна,
 +
Ӧзтам мича рӧма би
 +
Выль во праздник лунӧ.
  
−
17 удж. Комиӧд кывъяссӧ да гиж тетрадьӧ.
+
«Би кинь» журналысь
  
−
18 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
+
3ʼ удж. Лыддьы да вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
 +
Батькӧд джодж шӧрӧ сувтӧдам коз. Коз йылӧ ӧшӧдам кодзув. Чойкӧд ӧшӧдам мича чачаяс. Коз улӧ пуктам Кӧдзыд Пӧльӧс да Лымнылӧс.
  
−
1. Кымын морт тэнад котырын?
+
1. Мый сувтӧдам батькӧд?
−
2. Кыдзи шуӧны мамтӧ? Кутшӧм сійӧ?
+
2. Мый ӧшӧдам коз йылӧ?
−
3. Кыдзи шуӧны батьтӧ? Кутшӧм сійӧ?
+
3. Мый ӧшлам коз вылӧ?
−
4. Коді тэнад мамыд?
+
4. Мый пуктам коз улӧ?
−
5. Коді тэнад батьыд?
 
−
6. А тэ коді?
 
−
7. Кӧні ті оланныд?
 
  
−
19 удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа. Висьтав аслад пӧч йылысь.
+
Висьтав рочӧн.
  
−
Ог кӧ аддзывлы ме бабӧс,
+
Джодж шӧрӧ, коз йылӧ, коз улӧ, коз вылӧ.
−
Меным сэки гажыс абу.
 
−
Сійӧ менам медбур ёрт,
 
−
Рытын мойдӧ гажа мойд.
 
  
−
20 удж. Велӧд кывпесансӧ.
+
Пӧль вӧчас зумыд пос, оз и ковмы чер.
 +
Тӧвбыд узьӧ пыді муын,
 +
Вужъяс улӧ кодйӧм гуын,
 +
Вӧрын олӧ, оз тай вош.
 +
Сылӧн нимыс лоӧ ... .
  
−
Сюйӧ пӧчӧ пачӧ сӧчӧн.
+
Гожӧмнас руд рӧма ветлӧ,
−
Сёйӧ сӧчӧн чайӧн пӧчӧ.
+
Тӧлын еджыд гӧн век петлӧ.
 +
Пельясыс кузьӧсь, дженьыд бӧж,
 +
Полӧ быдторйысь нэм чӧж.
  
−
21 удж. Комиӧд висьтсӧ.
+
4ʼ удж. Содты кывъяс.
  
−
«Телемост» ворсӧм.
+
5ʼ удж. Тӧдмав юржугӧдан (кроссворд).
−
Ӧти чукӧрын карса челядь.
 
−
Мӧд чукӧрын сиктса челядь.
 
  
−
Юасьӧй ӧта-мӧдныдлысь комиӧн.
+
6ʼ удж. Артмӧд юалӧмъяс сёрникузяяс дорӧ.
  
−
22 удж. Лыддьы висьтсӧ. Гиж тетрадьӧ тӧдтӧм кывъяссӧ да уджав кывкуд серти.
+
Челядь ворсӧны да йӧктӧны коз пу гӧгӧр. Кӧдзыд Пӧль да Лымныв сулалӧны коз дорын. Нывка висьталӧ кывбур.
  
−
ВИКА ДА ЛАРИСА.
+
Вӧч тадзи: Челядь ворсӧны да йӧктӧны коз пу гӧгӧр.
  
−
Вика да Лариса кык чой. Найӧ еджыд юрсиаӧсь да гӧгрӧс чужӧмаӧсь. Викалы ӧкмыс арӧс, а Ларисалы — сизим. Найӧ гожӧмнас гӧститісны сыктывйывса неыджыд сиктын. Ок, и гажа вӧлі! Чойяс купайтчисны, ветлісны вӧрӧ. Пӧльыс нывкаяслы висьталіс вӧр-ва йылысь, а пӧчыс мойдіс уна мича мойдкыв.
+
1. Кодъяс ворсӧны да йӧктӧны коз пу гӧгӧр?
 +
2. Мый вӧчӧны челядь коз пу гӧгӧр?
 +
3. Кӧні ворсӧны да йӧктӧны челядь?
  
−
Мый тэ вӧчин гожӧмнас?
+
— Тэ сувтӧдін гортад коз?
 +
— Да, сувтӧді.
 +
— Мый ӧшӧдін коз йылас?
 +
— Коз йылас ӧшӧді гӧрд кодзув.
 +
— Мый ӧшлін коз вылас?
 +
— Коз вылас ӧшлі мича чачаяс.
 +
— Кытчӧ сувтӧдін Кӧдзыд Пӧльӧс да Лымнылӧс?
 +
— Кӧдзыд Пӧльӧс да Лымнылӧс сувтӧді коз улӧ.
  
−
Комиӧд да тӧдмав, кӧні олӧны нывкаяс.
+
Тӧдмав да серпасав вочакывсӧ.
  
−
23 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ да гиж сёрникузяяссӧ.
+
1. Коді пасьталӧ лӧз пась да лӧз шапка?
 +
2. Коді пасьталӧ гӧрд пась, гӧрд кепысь да гӧрд шапка?
 +
3. Кодъяс пасьталӧны еджыд платтьӧ?
 +
 
 +
7ʼ удж. Артмӧдӧй ёрта сёрни.
  
−
1. Коді бурдӧдӧ челядьӧс?
+
Сёрнитӧй тадзи:
−
2. Коді пуӧ чӧскыд рок?
 
−
3. Коді вузасьӧ няньӧн да кампетӧн?
 
−
4. Коді велӧдӧ челядьӧс?
 
  
−
Вӧч неыджыд проект «Менам котыр» тема вылӧ.
+
— Тэ коді?
 +
— Ме кӧч. А тэ коді?
 +
— Ме шыр.
 +
— Кӧчильӧй, вай чолӧмалам Выль воӧн челядьӧс .
 +
Ӧтлаын:
 +
— Чолӧмалам Выль воӧн! Сиам тіянлы став бурсӧ!
  
−
План:
+
8ʼ удж. Гиж чолӧмалӧм.
−
1. Менам котыр (фото, серпас).
 
−
2. Миян оланін (горт).
 
−
3. Миян удж.
 
−
4. Миян прӧст кад.
 
−
5. Котырын гаж.
 
−
6. Котыр йылысь кывбур.
 
  
−
ВОГӦГӦРСЯ КАД
+
Вӧч тадзи:
  
−
АРСЯ ТӦЛЫСЬЯС.
+
Муса бать-мам!
 +
Чолӧмала тіянӧс Выль воӧн! Сиа тіянлы кузь нэм да бур шуд.
 +
Тіян пи (ныв) — ... .
  
−
24 удж. Висьтав, кыдзи пасьтасьӧмаӧсь челядь. Мыйла?
+
9ʼ удж. Велӧд сьыланкыв да сьыв.
  
−
25 удж. Гиж серпас серти сёрникузяяс.
+
Ми посни еджыд лым чиръяс,
 +
Ми лэбалам нин дыр.
 +
Зэв кокньыдӧсь ми, гӧн кодьӧсь,
 +
Зэв кӧдзыдӧсь ми пыр.
  
−
26 удж. Лыддьы. Аддзы сёрникузяяссӧ. Гиж да содты колана пасъяс.
+
10ʼ удж. Корсь таблицаысь кык кывтэчас.
  
−
Ывлаын зарни ар. Кольквиж сарапана сулалӧ кыдз. А тайӧ кутшӧм пу, мича гӧрд платтьӧа да вӧсни кока?
 
  
−
Серпасав арся пуяссӧ.
+
'''<Kodko @ Сёян-юан. Тасьті-пань : велӧдан гижӧд //  Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 2 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 65-69.>'''
  
−
27 удж. Аддзы пӧвсӧ.
 
  
−
Артмӧд кывтэчасъяс.
+
СЁЯН-ЮАН. ТАСЬТІ-ПАНЬ
  
−
28 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
+
1ʼ удж. Лыддьы дозмук нимъяссӧ комиӧн.
  
−
Кольӧма тай, тыдалӧ,
+
2ʼ удж. Корсь паныд вежӧртаса кывъяс.
−
Шоныд гожӧмыд!
 
−
Воӧма тай, воӧма
 
−
Арся лунъясыс:
 
−
Лун-лун зэрласьӧ,
 
−
Войяс пемыдӧсь.
 
  
−
1. Мый ӧткодьыс тайӧ кывъясын: шоныд, арся, пемыд?
+
3ʼ удж. Висьтав, кутшӧм дозмук босьтан походӧ.
−
2. Кутшӧм вогӧгӧрся кад йылысь кывбурыс?
 
−
3. Серпасав кывбурсӧ.
 
  
−
29 удж. Лыддьӧй мойдсӧ рольяс серти.
+
Ме походӧ босьта
  
−
Арнас Кӧч кыпӧдіс выль керка. Колис тэчны пач. Нывъясыс сёй талялӧны, йӧктӧны, а пияныс батьыслы отсасьӧны. Уджыс пуӧ.
+
— Ёртъяс, вай аски ветламӧй походӧ.
−
Выль керка дорті мунӧ Меж. Кӧч шыасис сы дорӧ:
+
— Миша, тэ босьт походӧ стӧкан, ичӧт да ыджыд пань.
−
— Лок, Мегар, пач тэчны отсав. Тэ пӧ мастер.
+
— Ме ог босьт стӧкан. Ме босьта кружка да ичӧт пань.
−
— Да-а, ме-е мастер. Пачсӧ тэчны и жугӧдны верма... Но ӧні ог эшты.
+
— А тэ, Саша, босьт ичӧт да ыджыд тасьті.
−
Кӧч нинӧм эз шу, пачсӧ тэчис ачыс. Регыд пачыс лои дась. Гӧтырыс пуис ыджыд чугун тыр капуста шыд.
+
— Сергей, эн вунӧд босьтны пурт.
−
Меж кыліс чӧскыд дуксӧ. Локтіс Кӧч керка дорӧ да ӧшинь пырыс шыасис:
+
— Коді босьтас пӧрт?
−
— Эй, табъя кок! Помнитан, ме кӧсйи тэныд отсасьны?
+
— Ме босьта пӧрт.
−
— Помнита, — шуис Кӧч.
+
— Вова, босьт ыджыд чайник.
−
— Ме-е-е со локті шыдтӧ сёйны отсавны...
+
— Колӧ нӧшта истӧг?
−
— Аттьӧ, Мегарин! Ме ӧні тэтӧг верма шыдтӧ сёйны.
+
— Да, Миша, босьт истӧг.
 +
— Мый нӧшта босьтам?
  
−
30 удж. Лыддьы юалӧмъяс да вочавидз.
+
4ʼ удж. Велӧд кывпесан.
  
−
1. Кор Кӧч кыпӧдіс выль керка?
+
Тасьті — пань.
−
2. Мый колис вӧчны Кӧчлы?
+
Черинянь.
−
3. Кодъяс отсасьӧны батьыслы?
+
Чери корӧ Сера кань.
−
4. Мый пуис гӧтырыс ыджыд чугун тыр?
 
  
−
чугун тыр
+
5ʼ удж. Мыйӧн кань чӧсмӧдлӧ ёртъяссӧ? Сёрнит.
  
−
Аддзы серпасъяс дорӧ сёрникузяяс.
+
6ʼ удж. Комиӧд. Юклы чукӧръяс вылӧ.
  
−
31 удж. Тӧдмав нӧдкывъяс.
+
7ʼ удж. Лыддьы да помав висьтсӧ.
  
−
Тӧвнас еджыд гӧна,
+
СЁЯНІНЫН.
−
Гожӧмнас рудов рӧма.
+
Зонка пырис сёянінӧ. Сійӧ босьтіс пӧсь шыд, рок да йӧв. Нина Семёновна шыдсӧ пуктіс ыджыд тасьтіӧ, роксӧ — ичӧт тасьтіӧ, йӧвсӧ кисьтіс чашкаӧ.
−
Бӧжыс дженьыд, пельыс кузь.
 
−
Чеччалӧ да оз и усь.
 
  
−
Кокӧй менам еджыд,
+
8ʼ удж. Лыддьы. Мый висьталіс Мурка?
−
Юрӧй турунвиж.
 
−
Тӧвнас пасьтӧг ола,
 
−
Тулыс-гожӧм платтьӧ новла,
 
−
Арнас платтьӧ зарни овлӧ.
 
  
−
Корсь да гиж кутшӧм? юалӧм вылӧ вочавидзысь кывъяс.
+
Ме каньпи. Менам нимӧй Мурка. Радейта сёйны шоныд йӧв, чӧскыд нӧк да рысь.
  
−
32 удж. Мӧвпышт да гиж град выв пуктасъяс.
+
Мый радейтӧ сёйны тэнад каньыд?
  
−
1. Артмӧд кывъяснас сёрникузяяс.
+
9ʼ удж. Лыддьӧй кывбурсӧ рольяс серти.
−
2. Кутшӧм град выв пуктас тэ быдтін?
 
  
−
33 удж. Помав сёрникузяяссӧ.
+
Каньӧс кычи воштіс матӧ:
 +
«Узян, — шуӧ, — лун шӧр кадӧ!»
 +
Каньыд дорйысьнытӧ кужӧ:
 +
«Менам, — шуӧ, — войся уджӧй».
  
−
34 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
+
— Ме сёя пӧсь шыд.
 +
— Ме ог сёй пӧсь шыд. Ме радейта кӧдзыд шыд.
 +
— Тэ юан йӧв?
 +
— Ог ю йӧв, ме юа сок.
  
−
АДДЗЫСЬЛЫТӦДЗ, ЛЭБАЧЬЯС!
+
10ʼ удж. Лыддьы да вочавидз гижӧмӧн.
  
−
Тэрмасьӧны лэбачьяс,
+
Ми локтім сёянінӧ. Пызан вылын шыд, рис рок да юмов кисель. Велӧдысь шуис миянлы: «Нянь да сов!» Сёяныс чӧскыд!
−
Мыйӧн воас ар.
 
  
−
— Кытчӧ найӧ лэбӧны?
+
1. Кытчӧ локтісны челядь?
−
— Во чӧж кӧні жар.
+
2. Мый вӧлі пызан вылын?
 +
3. Мый шуис велӧдысь челядьлы?
 +
4. Кутшӧм кыв ті шуинныд велӧдысьлы?
  
−
— Лэбӧй лючки-бура,
+
11ʼ удж. Тӧдмав юржугӧданъяс.
−
— Дзодзӧг, юсь да тури!
 
  
−
1. Кытчӧ лэбӧны лэбачьяс?
+
«Сёянінын» ворсӧм.
−
2. Лӧсьӧдӧй ворсантор кывбур сертиыс.
 
  
−
35 удж. Юклы лэбач нимъяссӧ чукӧръяс вылӧ.
+
Пырт сёрниӧ вежавидзана кывъяс.
 +
Став бурсӧ! Нянь да сов! Аттьӧ! Видза оланныд!
  
−
«Лэбалӧ, оз» ворсӧм.
 
−
Лэбалӧ кӧ, киясӧн ӧвтчам.
 
−
Оз кӧ лэбав, сулалам веськыда.
 
  
−
— Жонь лэбалӧ?
+
'''<Kodko @ Чужан лунӧн! : велӧдан гижӧд //  Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 2 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 70-73.>'''
−
— Ӧдзӧс лэбалӧ?
 
  
−
36 удж. Гиж да содты кывъяс.
 
  
−
Сюзь — войся лэбач. Сійӧ олӧ вӧрын. Войнас сюзь куталӧ шыръясӧс, а луннас узьӧ.
+
ЧУЖАН ЛУНӦН!
  
−
МЕДБУР ОЛӦМ — ЧУЖАН МУЫН.
+
2ʼ удж. Артмӧд юалӧмъяс сёрникузяяс серти.
−
Финн мойд.
 
  
−
Арнас тури лӧсьӧдчис лэбны лунвылӧ. Сійӧ корис дозмӧрӧс:
+
1. Пызан сайын пукалӧны челядь.
−
— Лэбам тшӧтш. Ми, ыджыд лэбачьяс, лэбам водзын. А поснияс лэбасны бӧрын.
+
2. Настуклы тырис ӧкмыс арӧс.
−
— Меным ӧткодь: сэні кӧть тані. Сёян менам — ньыв лыс.
+
3. Ёртъясыс чолӧмалӧны Настукӧс.
−
И тури да дозмӧр лэбзисны.
 
−
Аддзӧны: водзын паськыд саридз. Лыска вӧр некӧн абу. Гӧгӧр ва да лӧз енэж. Лэбачьяс пуксисны вадорӧ шойччыны. Дозмӧр шуӧ:
 
−
— Лыс сёя, еджыд лым пиын узьла, но бӧр лэбзя чужан муӧ. Ог лэб саридз сайӧ.
 
−
— А меным колӧ лэбны. Тӧвнас сёян миянлы абу.
 
−
Тури лэбис водзӧ. Босьтіс мыш вылас джыджъясӧс, сырчикъясӧс. Сыкӧд лэбисны и мукӧд лэбачьяс.
 
−
А дозмӧр лэбис войвылӧ, лыска вӧръясӧ, чужан муӧ.
 
  
−
1. Кутшӧм лэбачьяс лэбисны лунвылӧ?
+
3ʼ удж. Лыддьы. Мый йылысь висьталіс Ваня?
−
2. Кутшӧм лэбачьяс кольччисны чужан муӧ?
 
−
3. Мый найӧ сёйӧны тӧвнас?
 
  
−
38 удж. Лыддьы да лӧсьӧд сёрникузяяс.
+
Менам чужан лун. Ме дорӧ воисны ёртъяс. Найӧ чолӧмалісны менӧ чужан лунӧн. Козьналісны меным мича небӧгъяс да чачаяс. Ми ворсім, сьылім, висьталім кывбуръяс. Зэв гажа вӧлі менам чужан лунӧй.
  
−
1) Лэбачьяс лэбӧны лунвылӧ.
+
4ʼ удж. Велӧд кывбурсӧ да сьыв чужан лун дырйи.
−
2) Миян вӧръясын тӧвйӧны лэбачьяс.
 
−
3) Ми вӧчам лэбачьяслы сёянін.
 
  
−
39 удж. Артмӧд лэбачьяс йылысь кроссворд.
+
Кыдзи Ваня чужан лунӧ
 +
Ми пӧжалім тупӧсь нянь,
 +
Тупӧсь нянь, тупӧсь нянь.
 +
Коді муса, сійӧ шань.
  
−
40 удж. Лыддьы текстсӧ. Серпасав утка чӧжӧс.
+
— Кодлӧн чужан луныс?
 +
— Чужан луныс Ванялӧн.
 +
— Мый пӧжалісны Ванялы?
 +
— Сылы пӧжалісны тупӧсь нянь.
  
−
КОМИ ЙӦЗЛӦН ВАЖ ОЛӦМЫСЬ.
+
5ʼ удж. Аддзы чолӧмалана кывъяс.
  
−
Корсь текстысь сёрникузяяс.
+
Кузь нэм да бур шуд!
 +
Уна нёль да вит!
 +
Бур да шань ёртъяс!
  
−
1) Саридзті уяліс утка чӧж. 2) Сӧмын кык кольк вермис видзны. 3) Кык колькйысь петісны Ен да Омӧль. 4) Тайӧ вӧліны кык вок. 5) Мамыс новлӧдліс пиянсӧ мыш вылас. 6) Утка чӧж шыбитчис ваӧ да кувсис.
+
тэ ворсан
  
−
ВЕЛӦДЧАНІН
+
тэ сьылан
  
−
Тайӧ серпасыс Софья Мальцевалӧн.
+
тэ йӧктан
  
−
41 удж. Лыддьы висьтсӧ. Висьтав ас школа йылысь да серпасав.
+
ті ворсланныд
  
−
МИЯН ШКОЛА.
+
ті сьыланныд
  
−
Со и воис ар. Нывкаяс да зонкаяс мунӧны школаӧ дзоридзьясӧн да рюкзакъясӧн. Рюкзакын небӧгъяс, тетрадьяс, пенал.
+
ті йӧктанныд
−
Найӧ велӧдчысьяс.
 
  
−
42 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
+
— Ті ворсанныд чужан лунӧ?
 +
— Да, ми ворсам.
 +
— Мыйӧн ті ворсанныд?
 +
— Ми ворсам мачӧн, компьютерӧн.
 +
— Ті сьыланныд да йӧктанныд?
 +
— Да, ми сьылам да йӧктам.
  
−
Велӧдчӧй, челядь,
+
6ʼ удж. Помав сёрникузяяссӧ да гиж.
−
Югдӧдӧй юр.
 
−
Велӧдчӧм вайӧ
 
−
Тіянлы бур.
 
−
Понданныд тӧдны
 
−
Омӧль и бур.
 
−
Велӧдчӧй, челядь,
 
−
Югдӧдӧй юр!
 
  
−
— Бур лун!
+
7ʼ удж. Гиж кывъяссӧ ӧтка да уна лыдын.
−
— Чолӧм!
 
−
— Кутшӧм классын тэ велӧдчан?
 
−
— Ме велӧдча коймӧд классын.
 
−
— Эм-ӧ тэнад радейтана урок?
 
−
— Да, ме радейта артасьны.
 
−
— А ме радейта коми да роч кыв урокъяс.
 
−
— Со и звӧнок, котӧртам урок вылӧ!
 
−
— Котӧртам. Став бурсӧ!
 
−
— Аддзысьлытӧдз!
 
  
−
Сёрнитӧй ёртыдкӧд радейтана урок йылысь.
+
Гиж тадзи:
  
−
43 удж. Содты колана кывъяс серпас серти.
+
Пӧжавны — тэ пӧжалан, ті пӧжаланныд.
  
−
Тайӧ миян класс. Ӧшинь вылын сулалӧны дзоридзьяс.
+
8ʼ удж. Тӧдмав, кодлӧн чужан луныс.
−
Миян класс сӧстӧм да гажа.
 
  
−
Ме ог ворс.
+
9ʼ удж. Лыддьы сьӧлӧмсяньыд кывбурсӧ.
−
Тэ он ворс.
 
−
Сійӧ оз ворс.
 
  
−
ТАДЗИ ВӦЧНЫ ОЗ ПОЗЬ!
+
Мамук меным
 +
Чужан лунӧ
 +
Ньӧбис кампет
 +
Уна-уна.
 +
Мамук менам —
 +
Молодеч!
 +
Да и ачым —
 +
«Гӧстинеч!»
  
−
45 удж. Артмӧд серпасъяс серти сёрникузяяс.
 
  
−
46 удж. Пудъясьӧй ворсӧм водзын.
+
'''<Kodko @ Паськӧм : велӧдан гижӧд //  Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 2 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 74-80.>'''
 +
 
  
−
Тыртӧм-быртӧм
 
−
Куим каньысь
 
−
Тасьті оз.
 
−
Шыр оз пов.
 
  
−
Гӧбӧч вылын
+
1ʼ удж. Артмӧд серпас серти 2–3 сёрникузя. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
−
Он кӧ эскы,
 
−
Рака поз.
 
−
Оз и ков.
 
  
−
«Ог, он, оз» ворсӧм.
+
1. Кыдзи пасьтасьӧмаӧсь йӧз?
 +
2. Мыйла найӧ пасьтасьӧмаӧсь мичаа?
  
−
Ворсӧй тадзи:
+
Геня аддзис шор дорысь зонкаӧс да юаліс:
−
— Тэ радейтан артасьны?
+
— Кытысь тэ?
−
— Ог.
+
— Кӧр дорысь.
−
— Ёртыд радейтӧ лыддьысьны?
+
— А мыйла тані?
−
— Оз.
+
— Велӧдчыны вайисны.
−
— Ме радейта серпасасьны?
+
— А кыдзи шуӧны?
−
— Он.
+
— Вася Манзадейӧн.
  
−
— Катя, тэ велӧдін нин вежон лун нимъяссӧ?
+
1. Мый йылысь сёрнитісны зонкаяс?
−
— Эг на велӧд.
+
2. Кӧні олӧ Вася Манзадей?
−
— Вай велӧдам. Медводдза вежон лун?
+
3. Мый тэ тӧдан тундра йылысь?
−
— Выльлун.
 
−
— Медбӧръя вежон лун?
 
−
— Вежалун.
 
−
— А кутшӧм лун локтӧ выльлун бӧрын?
 
−
— Воторник.
 
−
— А ӧні висьтав став вежон лун нимсӧ.
 
  
−
47 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
+
2ʼ удж. Содты да гиж.
  
−
1. Мый чышкалӧ Костя велӧдысь пызан вылысь?
+
3ʼ удж. Лыддьы Дашалысь кывбур.
−
2. Мый вӧчӧ дежурнӧй перемена дырйи?
 
−
3. Мый идралӧ Костя урокъяс бӧрын?
 
  
−
48 удж. Юклы чача нимъяссӧ кык юкӧн вылӧ.
+
Чойӧй талун локтіс карысь,
 +
Вайис гӧснеч сумка тыр:
 +
Мамлы — чышъян, батьлы — дӧрӧм,
 +
Меным — быдса тупыль сыр.
  
−
49 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
+
Мыйла чойыс нывкалы вайис сыр?
  
−
МЕ СЬЫЛА И ЙӦКТА.
+
4ʼ удж. Юклы чукӧръяс вылӧ да гиж.
  
−
Ме сьыла и йӧкта,
+
«Т шыпас» ворсӧм.
−
Ме сьыла и йӧкта,
 
−
И аскӧд йӧктыны
 
−
Быдӧнӧс тшӧкта.
 
  
−
Мед йӧктӧны мамӧ
+
1. Кутшӧм кӧм кӧмалан гортын?
−
И пӧльӧ, и пӧчӧ,
+
2. Мый кӧмалан гуляйтны петігӧн?
−
Плюш Мишкаӧй джаджйын
 
−
И чачаӧй Кӧчӧй.
 
  
−
Мед йӧктӧ Вань вокӧ
+
5ʼ удж. Велӧд кывпесанъяссӧ.
−
И чой менам Катьӧ...
 
−
Командировкаысь
 
−
Воӧма батьӧ.
 
  
−
Висьтав, мыйла ставӧн сьылӧны да йӧктӧны.
+
Шоныд пась меным дась,
 +
Ывла вылын кӧть туплясь.
  
−
50 удж. Артмӧд кывтэчасъяс.
+
Дзоля Коля гачыс кын,
 +
Дзоля Коля дзугӧ лым.
  
−
— Лиза, тэнад эм акань?
+
«ПАСЬКӦМ» ЛАВКАЫН.
−
— Да, меным мамӧ карысь вайис.
 
−
— А тэ ворсан сійӧн?
 
−
— Ворса гортса удж вӧчӧм бӧрын. Ме тайӧ аканьсӧ ёна радейта. Пӧчӧ шуӧ, мый ме ачым тайӧ аканьыс кодь.
 
−
— Сідзкӧ, тэнад аканьыд еджыд кудриа юрсиа, лӧз синма да гӧрд вом дора.
 
−
— Дзик татшӧм и эм. Рытнас водтӧда потанӧ узьны да сьыла:
 
  
−
Зэв ӧд луныс вӧлі кузь,
+
— Бур лун! Мый ньӧбан?
−
Муса кагук, узь вай, узь.
+
— Бур лун! Меным колӧ мича ковта.
−
Чӧскыд лоас тэнад ун,
+
— Со тайӧ мича. Кажитчӧ?
−
Мича лоас аски лун.
+
— Да, кажитчӧ. Ме ньӧба.
 +
— Вот тэныд ковта.
 +
— Аттьӧ.
  
−
51 удж. Содты сёрникузяясӧ кывтэчасъяс.
+
6ʼ удж. Помав сёрникузяяссӧ.
  
−
Улӧс вылын куйлӧ.
+
Ме пасьтӧда аканьӧс. Ме пасьтася шоныда. Нывка кӧмӧдӧ чойсӧ. Нывка кӧмасьӧ петны ывлаӧ.
−
Чужан лунӧ меным козьналісны.
 
−
Ичӧт чойлӧн киас.
 
−
Чача лавкаын вузалӧны.
 
−
Зонкалӧн эм.
 
  
−
Тӧдмалӧй, кутшӧм тайӧ чача.
+
7ʼ удж. Артмӧд шыпасъясысь кывъяс да гиж.
  
−
— Сійӧ гӧгрӧс, лӧза-гӧрда рӧма, ичӧт.
+
8ʼ удж. Лыддьы мойдсӧ.
−
— Тайӧ ... .
 
  
−
МЕНАМ ОЛАНІН
+
ДОНА ПАСЯ РУЧ.
  
−
«Да» либӧ «абу» ворсӧм.
+
1. Эм-ӧ висьтыслӧн пом?
 +
2. Висьтав рочӧн мойд нимсӧ.
 +
3. Кутшӧм нӧшта мойдъяс тӧдан руч йылысь?
 +
4. Корсь мойдысь серпас дорӧ лӧсялана сёрникузяяс.
  
−
— Тайӧ тэнад керкаыд?
+
9ʼ удж. Корсь мойдысь сёрникузяяс.
−
— Керкаад куим ӧшинь?
 
−
— Эм-ӧ кильчӧ?
 
−
— Кык ӧдзӧс?
 
−
— Керка дорад эм туй?
 
−
— Туй вывті мунӧ зонка?
 
  
−
Гижӧй тетрадяныд ӧ шыпаса кывъяссӧ.
+
Олісны — вылісны руч да кӧч. Ручлӧн пасьыс дона, а кӧчлӧн донтӧм.
 +
— Отсав! — горзӧ.
 +
Пемӧсъяс котӧртісны, лэбачьяс лэбзисны, видзӧдӧны, кыдзи кӧч велӧдӧ ручӧс.
  
−
52 удж. Артмӧд серпасъяс серти сёрникузяяс.
+
10ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ.
  
−
53 удж. Лыддьы да гиж. Содты колана кывъяс.
+
Ветлӧ миян Вася
 +
Кок улӧдзыс пася,
 +
Гын сапӧгас
 +
Ачыс пӧдас.
 +
Шарпӧ дзебӧ ныр,
 +
Кепысь быттьӧ зыр,
 +
Синсӧ тупкӧ шапка,
 +
Кокыс ӧдва тапкӧ.
  
−
МЕНАМ КЕРКА.
+
Серпасав Васялысь паськӧмсӧ.
  
−
Менам керка неыджыд.
 
  
−
54 удж. Комиӧд. Мый зонка висьталӧ аслас оланін йылысь?
+
'''<Kodko @ Менам лун : велӧдан гижӧд //  Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 2 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 81-85.>'''
  
−
55 удж. Содты колана суффиксъяс.
 
  
−
Коля мунӧ школасянь гортӧ. Зонка вуджӧ туйӧд да воӧ гортӧдз.
+
МЕНАМ ЛУН
  
−
56 удж. Гиж кывъяссӧ колана ногӧн.
+
1ʼ удж. Кымын лун вежонын? Тӧдмась вежон лун нимъясӧн.
  
−
Кодъяслӧн тайӧ керкаыс?
+
— Талун пекнича?
 +
— Да, талун пекнича.
 +
— Талун выльлун?
 +
— Абу. Талун воторник.
  
−
Керкаыс сулалӧ вӧрын. Сійӧ кык вежӧса. Медводдза вежӧсын пызан да куим улӧс, мӧд вежӧсын — куим крӧвать...
+
2ʼ удж. Артмӧд юалӧмъяс серти сёрникузяяс.
  
−
57 удж. Артмӧд сёрникузяяс да гиж.
+
1. Кутшӧм вежон лунъяс тӧдан?
 +
2. Мый вӧчан вежалунӧ?
 +
3. Кытчӧ мунан выльлунӧ?
 +
4. Кымын лун велӧдчан школаын?
  
−
Челядь мунӧны вӧрӧ. Сиктсянь вӧрӧдз кык километр. Нывкаяс да зонкаяс вуджисны паськыд туйӧд. Найӧ ӧдйӧ воисны вӧрӧдз. Челядь вотісны юмов оз.
+
3ʼ удж. Лыддьӧй рольяс серти.
  
−
Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
+
— Пашӧ пиӧ, чеччы!
 +
— Чечча кӧ ӧд, ог жӧ кӧмась.
 +
— Пашӧ пиӧ, кӧмась!
 +
— Кӧмася кӧ ӧд, ог жӧ мыссьы.
 +
— Пашӧ пиӧ, мыссьы!
 +
— Мысся кӧ ӧд, ог жӧ сёй.
 +
— Пашӧ пиӧ, сёй!
 +
— Сёя кӧ ӧд, ог жӧ мун уджавны.
  
−
1. Кытчӧ мунӧны челядь?
+
Висьтав, кутшӧм Пашӧ пиыс.
−
2. Кымын километр сиктсянь вӧрӧдз?
 
−
3. Кодъяс вуджисны паськыд туйӧд?
 
−
4. Кытчӧ воисны челядь?
 
−
5. Кутшӧм оз вотісны нывкаяс да зонкаяс?
 
  
−
Сёрнит ёртыдкӧд тайӧ удж сертиыс.
+
4ʼ удж. Корсь пӧвсӧ.
  
−
58 удж. Лыддьы мичаа. Артмӧд юалӧмъяс сёрникузяяс дорӧ.
+
Зонка да нывка йӧктӧны.
 +
Челядь ворсӧны шахматӧн.
 +
Нывка ворсӧ аканьӧн.
 +
Детинка видзӧдӧ телевизор.
 +
Зонка ворсӧ гитараӧн.
 +
Ме лыддя небӧг.
  
−
Сыктывкарсянь Шойнатыӧдз ми мунім автобусӧн. Тайӧ сиктас олӧ менам ыджыд мам. Сійӧ зэв шань да мелі. Шойнатыын олі кык тӧлысь. Ме купайтчи Эжваын, гуляйті сиктӧд велосипедӧн, отсаси ыджыд мамлы.
+
5ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс.
  
−
Вӧч тадзи:
+
1) Витя воторникӧ мунӧ зоопаркӧ.
 +
2) Челядь сьылӧны да йӧктӧны пекничаӧ велӧдчанінын.
 +
3) Вежалунӧ Наташа мунӧ Кӧрткерӧсӧ.
 +
4) Середаӧ Коля кутас иславны.
 +
5) Выльлунӧ 2 «б» класс мунӧ походӧ.
  
−
1. Мыйӧн ми мунім Сыктывкарсянь Шойнатыӧдз?
+
6ʼ удж. Артмӧд пасъяс серти сёрникузяяс.
−
2. Коді олӧ тайӧ сиктас?
 
  
−
59 удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа.
+
7ʼ удж. Сёрнит серпасъяс серти.
  
−
Со тай менам сиктӧй,
+
идралӧ вольпась
−
Со тай керка менам,
 
−
Мойд вылын кодь дзик тэ, —
 
−
Радейта ме тэнӧ.
 
  
−
60 удж. Уськӧд тӧд вылӧ пасъяс. Гиж кывъяс «Менам оланін» тема вылӧ.
+
мунӧ мыссьыны
  
−
Комиӧд. Тӧдмав, кутшӧм кыв артмис.
+
весалӧ пинь
  
−
61 удж. Гиж рочӧн.
+
отсалӧ идравны
  
−
ГОРТСА ДА ВӦРСА ПЕМӦСЪЯС.
+
водӧ узьны
  
−
62 удж. Лыддьы мойдсӧ.
+
8ʼ удж. Лыддьы мичаа кывбурсӧ. Висьтав, мый йылысь сэні гижӧма.
  
−
КУТШӦМ МАМЫД?
+
Асыв вольпасьын эн нюжмась,
 +
Садьман мыйӧн, чеччы пыр,
 +
Лючки, дуртӧг пасьтась, кӧмась,
 +
Майтӧг босьт да бура мыссьы,
 +
Весав пиньяс, пожъяв вом.
  
−
Вӧлі тӧв. Вӧрса пемӧсъяс ворсісны кутасьӧмысь. Кутасис кӧчпи. Сійӧ чеччаліс зэв ылӧ, но эз вермы суӧдны ни ручпиӧс, ни кӧинпиӧс, ни ичӧтик урпиӧс. Урпи чеччаліс пуысь пуӧ. Сылы вӧлі зэв долыд: тані сылӧн ёртъясыс. Но друг вӧрыс лои пемыд, ёртъясыс некӧн эз кывны.
+
Вӧч кывбур серти физминутка.
−
— Мамӧ! — горӧдіс урпи да бӧрддзис.
 
−
— Кутшӧм тэнад мамыд? Ме отсала тэныд сійӧс корсьны, — друг кыліс гӧлӧс шы.
 
  
−
1. Помав мойдсӧ.
+
9ʼ удж. Артмӧд сёрникузяясысь висьт.
−
2. Висьтав, коді отсаліс урпилы.
 
  
−
63 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
+
Ме чечча 7 часын. Урокъяс бӧрын отсася мамлы, вӧча гортса удж, ворса. Вӧча зарядка, идрала вольпась. 9 часын вода узьны. Сэсся мысся да завтракайта.
  
−
Шарик тявзӧ: ав, ав, ав!
+
10ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс да гиж.
−
Мурзик нявзӧ: няв, няв, няв!
 
−
Чибук гӧрдлӧ: го, го, го!
 
−
Чипан котсьӧ: ко, ко, ко!
 
−
Полюк Машка помся кашкӧ,
 
−
Йӧрын кылӧ: рук, рук, рук!
 
−
Ставныс виччысьӧны, гашкӧ,
 
−
Кытчӧдз сёян ме ог юк.
 
  
−
1. Коді кыдзи горзӧ?
+
11ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс. Содты колана суффикс да гиж.
−
2. Кодъяс виччысьӧны сёян?
 
−
3. Лӧсьӧдӧй ворсантор кывбур сертиыс.
 
  
−
64 удж. Гиж, коді кыдзи горзӧ.
 
  
−
65 удж. Лыддьы коми-перым мойд.
+
'''<Kodko @ Морт : велӧдан гижӧд //  Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 2 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 86-89.>'''
  
−
Оліс-выліс Кысук нима кань. Кӧзяин да кӧзяйка мунісны удж вылӧ, пияна каньсӧ тшыглы колисны. Каньпиян нявзӧны, сёйны корӧны. Кысук мӧс дінӧ лэччис:
 
−
— Серань! Серанюшко, вайышт йӧвтӧ!
 
−
— Вердан кӧ турунӧн, сета.
 
−
Кысук котӧртіс видз вылӧ да корӧ:
 
−
— Веж виддзӧй, вайышт турунтӧ!
 
−
— Киськалан кӧ ваӧн, сета.
 
−
Котӧртіс Кысук шор дорӧ.
 
−
— Визув шорӧй, вайышт ватӧ!
 
−
— Весалан кӧ менӧ, сета.
 
−
Котӧртіс Кысук зыр дорӧ.
 
−
— Зырйӧй, зырйӧй, весалышт шорсӧ!
 
−
Зыр шорсӧ весаліс. Шор Кысуклы ва сетіс. Ваыс видзсӧ киськаліс. Виддзыс турун сетіс. Турунсӧ мӧс сёйис. Мӧскыс Кысуклы йӧв сетіс. Йӧвсӧ каньпиян лакисны да дугдісны нявзыны. Со тай кыдзи вӧлӧм колӧ.
 
  
−
1. Висьтав, кодъяс отсасисны Кысуклы.
+
— Бур асыв! Тэ асывнас вӧчан зарядка?
−
2. Мыйла каньпиян дугдісны нявзыны?
+
— Да, ме мамкӧд да чойкӧд вӧча зарядка.
−
3. Эм-ӧ тэнад радейтана пемӧс? Кутшӧм сійӧ?
+
— А ме понкӧд котрала да лолала сӧстӧм сынӧдӧн.
−
4. Кыдзи тэ дӧзьӧритан сы бӧрся?
+
— Вай тшӧтш вӧчам классын зарядка!
−
3. Тӧдан-ӧ татшӧм роч мойд?
 
  
−
66 удж. Шу мӧд ногӧн.
+
Чеччам чӧла шум ни зык.
 +
Вӧчам тадзи:
 +
Ӧтик, кык,
 +
Ӧтик, кык.
 +
Коскӧ пуктам кыкнан ки.
 +
Недыр чеччалыштам ми.
 +
Киӧн хлоп да хлоп.
 +
Кокӧн топ да топ.
 +
Чӧла пуксям да кывзам урок.
  
−
ичӧт чипанъяс
+
1ʼ удж. Тӧдмась выль кывъясӧн.
  
−
ичӧт каньяс
+
3ʼ удж. Вӧч Войткӧд зарядка.
  
−
ичӧт порсьяс
+
— Лэпты ки.
 +
— Лэдз ки.
 +
— Лэпты кок.
 +
— Лэдз кок.
 +
— Мыськы чужӧм.
 +
— Чеччалышт.
  
−
ичӧт понъяс
+
Мыйӧн лоӧны лэпты, лэдз кывъяс?
  
−
ичӧт ошъяс
+
4ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ.
  
−
ичӧт уръяс
+
Югыд ва, сӧстӧм ва
 +
Мыськы чужӧм вылысь са.
 +
Медым югъялас син.
 +
Медым нюмъялас вом.
 +
Ачым лои зэв ён.
  
−
67 удж. Висьтав, коді кӧні олӧ.
+
Вӧч кывбур отсӧгӧн зарядка.
  
−
Вӧч тадзи: Кӧч олӧ вӧрын.
+
5ʼ удж. Лыддьы висьтсӧ.
  
−
68 удж. Лыддьы висьтсӧ. Сет висьтыслы ним.
+
ВА – ОЗЫРЛУН.
  
−
Миянлы сетісны понпи. Тайӧ вӧлі вӧралан кычи, лайка пӧрӧдаысь. Сьӧд рӧма, пушыд, лапаыс еджыд, бӧжыс крукыля. Сійӧ вӧлі ошпи кодь.
+
Асыв. Ӧньӧ муніс мыссьыны. Колӧ кисӧ майтӧгавны. А ваыс крансьыс век петӧ и петӧ.
−
Ми кутім корсьны понпилы ним.
+
— Мам! Волы, волы! Крансӧ тупкы! — горзӧ Ӧньӧ.
−
— Мамӧ, ме гижа кабала вылӧ нимъяс да шыбита джоджӧ. Кутшӧм кабала дорӧ матыстчас понпиным, сідзи и нимтам, — шуи ме.
+
— Бур пи менам! — шуис мамыс да отсаліс Ӧньӧлы сӧстӧма мыссьыны. — Тӧд, пиук, ваыд ӧд озырлун жӧ. Колӧ сійӧс видзны.
−
— Но колӧ, медым быд ним заводитчис ӧткодь шыпассянь, — вочавидзис мам.
 
−
Ме гижи некымын ним: Лорд, Лыско, ... .
 
−
Но Л шыпаса нимъясыс сэсся эз сюрны. Друг пызан вылысь аддзи кампет. Кампет бумага вылас гижӧма «Люкс». Ме тайӧ нимсӧ тшӧтш гижи кабала вылӧ. Став листсӧ шыбиті джоджӧ.
 
−
Понпи дыр котраліс да матыстчис ӧти лист дорӧ. Ме ӧдйӧ котӧрті да лыдди. Сэні вӧлі гижӧма: Люкс.
 
−
Тадзи ми корсим понпилы ним.
 
  
−
1. Серпасав радейтана пемӧстӧ.
+
1. Мыйла Ӧньӧ корис мамсӧ?
−
2. Артмӧдӧй альбом «Миян радейтана пемӧсъяс».
+
2. Мый висьталіс мамыс Ӧньӧлы?
 +
3. А тэ кыдзи чайтан?
  
−
Корсьӧй пемӧс да лэбач нимъяс.
+
Лыддьӧй висьтсӧ рольяс серти.
  
−
ВОГӦГӦРСЯ КАД
+
«Ичӧтик пышкай» ворсӧм.
  
−
ТӦВСЯ ТӦЛЫСЬЯС.
+
Ичӧтик пышкайлӧн киыс висьӧ.
 +
Кӧн вӧлін, кӧн вӧлін, ичӧтик пышкай?
 +
Ичӧтик пышкайлӧн кокыс висьӧ.
 +
Кӧн вӧлін, кӧн вӧлін, ичӧтик пышкай?
  
−
69 удж. Паськӧд сёрникузяяссӧ.
+
— Кыті тэнад висьӧ?
 +
— Менам висьӧ юрӧй.
 +
— Со тэныд витамин да лекарство.
 +
— Аттьӧ.
 +
— А тэнад мый висьӧ?
 +
— Менам висьӧ кокӧй.
 +
— Со тэныд мазь. Зырав да шонты коктӧ.
 +
— Аттьӧ.
  
−
Вӧч тадзи:
+
6ʼ удж. Содты колана кывъяс.
  
−
Пуксис тӧв. Пуксис кузь да кӧдзыд тӧв.
+
Нывка сыналӧ юрси.
−
 
+
Зонка мыськӧ чужӧм.
−
Пуксис тӧв. Усьӧ лым. Му вевттьысис. Пуяс сулалӧны. Лэбачьяс лэбисны. Ывлаыс мича.
+
Ёрт весалӧ пинь.
 +
Мам чышкӧ ки.
 +
Бать мыссьӧ.
  
−
70 удж. Лыддьы мичаа кывбурсӧ.
 
  
−
МЕДВОДДЗА ЛЫМ.
+
'''<Kodko @ Вогӧгӧрся кад. Тулыс : велӧдан гижӧд //  Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 2 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 90-91.>'''
  
−
Ывлаыс еджыд,
 
−
Ывлаыс югыд:
 
−
Усьӧма небыдик лым.
 
−
Небыдик гӧн кодь,
 
−
Кокньыдик тӧв кодь:
 
−
Тӧкӧтьӧ му бердас инмӧ.
 
−
Ывлаас праздник:
 
−
Югдӧма, кыпыд.
 
−
Эшкыныс небыд,
 
−
Эшкыныс шоныд.
 
  
−
71 удж. Комиӧд. Мый оз лӧсяв?
+
ВОГӦГӦРСЯ КАД. ТУЛЫС
  
−
72 удж. Артмӧд кывтэчасъяс.
+
1ʼ удж. Помав сёрникузяяссӧ да гиж.
  
−
Вӧч тадзи: Еджыд кӧч
+
Воис гажа тулыс.
 +
Енэжын дзирдалӧ шонді.
 +
Керка дорын шоръяс.
 +
Сылӧ лым.
  
−
73 удж. Артмӧд сёрникузяяс да гиж.
+
2ʼ удж. Гиж паныд вежӧртаса кывтэчасъяс.
  
−
Урокъяс бӧрын челядь петісны иславны. Найӧ чукӧртчисны джуджыд чой йылӧ. Со Лена исковтӧ даддьӧн. Сы бӧрся Ваня исковтӧ лызьӧн. Коля чойыскӧд вӧчӧ лыммортӧс. Челядьлы гажа чой йылын.
+
шондіа лун
  
−
74 удж. Висьтав тӧвся тӧлысь нимъяс да вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
+
кӧдзыд поводдя
  
−
1. Кутшӧм тӧвнас поводдяыс?
+
зэра лун
−
2. Кутшӧм тӧвнас енэжыс?
 
−
3. Мыйӧн вевттьысьӧны тӧвнас пуяс?
 
−
4. Мыйӧн вевттьысьӧны юяс?
 
−
5. Мый вӧчӧны тӧвнас челядь?
 
  
−
75 удж. Аддзы кывъяс.
+
ичӧт шор
  
−
РЕГЫД ВЫЛЬ ВО!
+
бур поводдя
  
−
76 удж. Комиӧд. Тӧдмав, кутшӧм гажлун гижӧма.
+
еджыд кымӧр
  
−
77 удж. Лыддьы висьтсӧ.
+
3ʼ удж. «Почемучка» клубӧ воис 3 юалӧм. Корсь пӧвсӧ вочакывйысь.
  
−
Ваня да Петя шуисны Выль во кежлӧ мичмӧдны вӧрын коз. Батьыс велӧдіс:
+
1. Кымын тӧлысь во гӧгӧрын?
−
— Козсӧ эн чачаясӧн мичмӧдӧй, а чӧскыд сёянӧн. Лэбачьяс да вӧрса пемӧсъяс чӧсмасясны гажлун дырйи.
+
2. Кымын тувсовъя тӧлысь?
−
Пашкыр коз вылӧ ӧшлісны морков, нянь, а пу улас пуктісны кӧчан.
+
3. Кутшӧм тувсовъя тӧлысьяс?
  
−
Висьтав ачыд, мый лои водзӧ.
+
1. Тувсовъя тӧлысьяс
 +
2. Во гӧгӧрын дас кык тӧлысь.
 +
3. Куим тувсовъя тӧлысь.
  
−
«Ми — кодзувъяс» ворсӧм.
+
4ʼ удж. Лыддьы. Кутшӧм вогӧгӧрся кад йылысь абу гижӧма кывбурын?
−
Висьталӧй, мый аддзанныд енэжсянь.
 
  
−
Синтӧ кунь да висьтав, мый аддзин серпас вылысь.
+
Со и гажа тулыс воис,
 +
Видзӧдам да, гожӧм лоис.
 +
Видзӧдам да, лым нин тырыс.
 +
Бара сиктӧ тулыс воис,
 +
Ӧдйӧ жӧ и кольӧ воыс.
  
−
78 удж. Артмӧд кывтэчасъяс.
 
  
−
веж коз
+
'''<Kodko @ Чужан му : велӧдан гижӧд //  Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 2 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 92-100.>'''
  
−
лышкыд Кӧдзыд Пӧль
 
  
−
мича Лымныв
+
ЧУЖАН МУ
  
−
гора сьыланкыв
+
1ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ.
  
−
югыд кодзув
+
Ме ола сэн, кӧн визув ю
 +
Друг ыджыд чукыль вӧчӧ.
 +
Тан менам дона чужан му.
 +
Тан бать, и мам, и пӧчӧ.
 +
Тан быдмӧ менам ичӧт вок,
 +
Век гажӧй сыысь бырӧ.
 +
Тан корӧ школаӧ звӧнок.
 +
Тан ёртыс менам тырыс.
  
−
ыджыд гажлун
+
Висьтав аслад чужан му йылысь.
  
−
79 удж. Корсь «Гажа Выль во» тема вылӧ дзебсьӧм кывъяс.
+
2ʼ удж. Тӧдмав юржугӧдан.
  
−
80 удж. Лыддьы. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
+
3ʼ удж. Помав сёрникузясӧ.
  
−
Аски Выль во. Бать вӧрысь вайис веж коз. Ми сувтӧдім сійӧс вежӧс шӧрӧ, мичмӧдім чачаясӧн. Ыджыд вок ӧшӧдіс коз йылӧ гӧрд кодзув. Ме да ичӧт чойӧй ӧшлім коз вылӧ мича кольяс, югыд шаръяс. Коз улӧ мам сувтӧдіс кӧдзыд пӧльӧс да лымнылӧс.
+
Чужан му
−
Регыд веж коз кутас югъявны уна рӧма биясӧн.
 
  
−
1. Кутшӧм гажлун воӧ?
+
4ʼ удж. Лыддьы мойдсӧ. Код йылысь сійӧ?
−
2. Мый батьыс вайис челядьлы вӧрысь?
 
−
3. Кытчӧ сувтӧдісны веж козсӧ?
 
−
4. Коді ӧшӧдіс гӧрд кодзувсӧ коз йылӧ?
 
−
5. Кутшӧм чачаяс ӧшлісны челядь коз вылӧ?
 
−
6. Мый сувтӧдіс коз улӧ мам?
 
−
7. Кутшӧм лоас веж козйыс?
 
  
−
81 удж. Лыддьы кывбурсӧ да велӧд.
+
КӦКЪЯМЫС КОКА ПОН.
  
−
Гажа Выль во воис,
+
Олісны-вылісны пӧль да пӧч. Ӧтчыд найӧ мунісны вӧрӧ чӧд вотны. На дорӧ локтіс пон да кутіс бӧрдны:
−
Тӧвся медбур кад.
+
— Босьтӧй менӧ гортаныд!
−
Сійӧ ставлы вайис
+
— Кытчӧ ми тэнӧ босьтам? — шуӧ пӧль.
−
Ёртасьӧм да лад.
+
— Ме тіянлы горт кута видзны. Котралі ме, котралі — некод эз босьт. Вӧлі менам кӧкъямыс кок да котралігад нёльсӧ вошті, ӧні менам сӧмын нёль кок. Кута котравны, нӧшта кык кок вошта. Кык кок кӧ кольӧ, ме кула. Му вылын сэсся пон оз ло.
−
Ветлам кытшӧн-кытшӧн,
+
Жаль лои пӧль-пӧчлы понйыс да босьтісны сійӧс гортаныс.
−
Шӧрас мича коз.
+
Со и ӧні пон нёль кока да видзӧ мортлысь керка.
−
Ёртасьӧмыс миян
 
−
Оз мед помась, оз.
 
  
−
82 удж. Лыддьӧй рольяс серти. Вӧч висьт серти серпас.
+
1. Лыддьӧй мойдсӧ рольяс серти.
 +
2. Кутшӧм буртор вӧчӧ пон йӧзлы?
 +
3. Серпасалӧй мойдсӧ да классад вӧчӧй выставка.
  
−
Вот и Выль во. Петя да Ваня бать-мамыскӧд пасйисны гажлун. Сёйӧм бӧрын мамыс матыстчис ӧшинь дорӧ да шуис:
+
5ʼ удж. Гиж комиӧн.
−
— Ӧдйӧ локтӧй татчӧ!
 
−
Вӧлі тӧлыся вой. Лымйыс дзирдаліс. Коз гӧгӧр чеччалісны кузь пеля пемӧсъяс.
 
−
— Тайӧ кӧчьяс, — шуис батьыс.
 
−
Кӧчьяс сёйисны кӧчан да морков.
 
−
Петя горӧдіс:
 
−
— Миянкӧд Выль во пасйӧны и кӧчьяс!
 
−
— Аттьӧ батьлы, мый сійӧ тшӧктіс мичмӧдны козсӧ град выв пуктасӧн, — шуис Ваня.
 
  
−
«Кодлӧн пельыс медсюсь?» ворсӧм.
+
ПЕМӦСЪЯС ЙЫЛЫСЬ НӦДКЫВЪЯС.
−
Кывзы велӧдысьлысь висьталӧмсӧ да мӧдпӧвъёвт.
 
  
−
Воис Выль во.
+
1. Гожӧмнас руд рӧма ветлӧ.
−
Вежӧсын сулалӧ коз.
+
Тӧвнас еджыд гӧна котралӧ.
−
Коз йылын дзирдалӧ кодзув.
+
Пельыс кузь, бӧжыс дженьыд.
−
Коз гӧгӧр йӧктӧны челядь.
+
Коді тайӧ?
−
Пу дорын сулалӧ Кӧдзыд Пӧль.
+
2. Коді каньысь ёна полӧ?
−
Кытш пытшкын Лымныв.
+
Коді каньтӧг збоя олӧ?
 +
3. Ветлігас нэм чӧжыс
 +
Туйбӧр чышкӧ пашкыр бӧжнас.
 +
4. Ён, но оз вӧч уджтӧ,
 +
Оз вись, а пыр ружтӧ.
  
−
83 удж. Висьтав комиӧн.
+
ВӦР-ВА ЙЫЛЫСЬ НӦДКЫВЪЯС.
  
−
Лӧсьӧд кывъяснас 3–4 сёрникузя.
+
1. Ки ни кок абу, а ӧдзӧс восьтӧ.
 +
2. Биын оз сотчы, ваын оз вӧй.
 +
3. Кутшӧм кодзувъяс му вылын!?
 +
Да и пальто вылын, со!
 +
Босьта киӧ — пыр и сылӧ:
 +
Ваысь кындзи, нем оз ло.
  
−
84 удж. Аддзы кывъяс.
+
ЛЭБАЧЬЯС ЙЫЛЫСЬ НӦДКЫВЪЯС.
  
−
СЁЯН-ЮАН
+
1. Синмыс гӧгрӧс, нырыс ёсь,
 +
Пемыд войясӧ оз узь. Тайӧ, дерт жӧ, лоӧ сюзь.
 +
2. Нырыс кузь и кокыс кузь,
 +
Ачыс олӧ нюрын.
 +
Нимыс лэбачыслӧн тури.
 +
3. Гӧрд морӧса, ичӧт ныра.
 +
Пуысь пуӧ жбыр да жбыр!
  
−
85 удж. Висьтав комиӧн предмет нимъяссӧ 55-ӧд лист бокысь. Мый тӧдан тайӧ предметъяс йывсьыс?
+
УДЖ ЙЫЛЫСЬ ШУСЬӦГЪЯС.
  
−
86 удж. Содты кывъяс да лыддьы.
+
Бӧжтӧ кӧтӧдан — чери сёян.
 +
Коктӧ кӧтӧдан — чуньтӧ нюлыштан.
 +
Сёйӧмсьыд эн пов, а уджсьыд эн лӧгась.
 +
Бур уджысь юрыд оз янав.
  
−
Мыйӧн торъялӧны кывъясыс?
+
ПОВОДДЯ ЙЫЛЫСЬ ШУСЬӦГЪЯС.
  
−
пызан сайын
+
Пася-дукӧса поводдя.
 +
Гожӧм заптӧ, тӧв дзимлялӧ (сёйӧ).
 +
Лун тӧв — мам тӧв, вой тӧв — ичинь тӧв.
  
−
пызан сайӧ
+
МОРТ ЙЫЛЫСЬ ШУСЬӦГЪЯС.
  
−
87 удж. Лыддьы челядьлысь сёрнисӧ.
+
Полысь морт и мырйысь полӧ.
 +
Ачыс ичӧт, да сьӧлӧмыс ыджыд.
 +
Мый кӧдзан, сійӧ и босьтан.
 +
Дзуртысь пу моз пыр дзуртӧ.
  
−
— Видза олан, Машук!
+
ВЕЛӦДЧӦМ ЙЫЛЫСЬ ШУСЬӦГЪЯС.
−
— Видза олан, Мишук!
 
−
— Машук, тэ тӧдан, мыйысь важӧн вӧчисны дозмук?
 
−
— Ог.
 
−
— Кывзы. Менам пӧль дозмуксӧ вӧчліс сюмӧдысь да пуысь. Пу дозмукын видзисны кӧчан, сов, тшак, вотӧс, чери.
 
−
— А мый вӧчисны сюмӧдысь?
 
−
— Сюмӧд чуман да сюмӧд туис. Тайӧ дозмукъясыс зэв кокниӧсь. Сюмӧд дозъяд сёяныд дыр оз тшык.
 
−
А пестерын тшак да вотӧс оз нырсьыны.
 
  
−
Висьтав, мый йылысь сёрнитісны челядь.
+
Велӧдчытӧгыд мортӧ он во.
 +
Нэмтӧ ов, да нэмтӧ велӧдчы.
  
−
88 удж. Бӧрйы кык дозмукысь ӧтисӧ. Мыйла тайӧ дозмуксӧ бӧрйин? Корсь вочакывсӧ челядьлӧн сёрниысь.
+
Велӧд некымын шусьӧг.
  
−
УСЬКӦД ТӦД ВЫЛАД!
+
6ʼ удж. Корсь шусьӧг пӧвсӧ.
  
−
Ме пуа, пӧжала, сёя.
+
Коді уджалӧ сійӧ пӧт.
−
Тэ пуан, пӧжалан, сёян.
+
Дыш висьӧм медся омӧль висьӧм.
−
Сійӧ пуӧ, пӧжалӧ, сёйӧ.
+
Тувсов луныд во вердӧ.
 +
Дзодзӧг бӧж сайын лым тыдалӧ.
  
−
89 удж. Содты колана суффиксъяс.
+
7ʼ удж. Тӧдмав предметсӧ признак серти.
  
−
Ыджыд мам пӧжаліс картупеля шаньга да кӧвдум. Ме отсалі сылы пӧжасьны. Мам пуис шома шыд. Сійӧ пуктіс шыд тасьтіӧ. Ми чойкӧд сёим пӧсь шома шыд.
+
8ʼ удж. Лыддьы да гиж.
  
−
91 удж. Кутшӧм дозйӧ мый пуктан?
+
Ме кывзі мойд, тӧдмалі нӧдкыв.
 +
Ми кывзім мойд, тӧдмалім нӧдкыв.
 +
Ме лыдди висьт, гижи кывъяс.
 +
Ми лыддим висьт, гижим кывъяс.
  
−
92 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
+
4 Мыйӧн торъялӧны сёрникузяясыс?
  
−
1. Мыйӧн сёйӧны шыд?
+
10ʼ удж. Викторина. Висьтав мойдъяслысь нимсӧ.
−
2. Мый пуктӧны туисӧ?
 
−
3. Кутшӧм дозйӧ вотӧны вотӧс?
 
−
4. Мыйысь сёйӧны пӧсь шыд?
 
−
5. Мый пуктӧны сов дозйӧ?
 
  
−
93 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
+
1. Пуктіс дед сёркни. Быдмис сёркниыс ыджыдысь-ыджыд.
 +
2. Олісны-вылісны старик да старука. Старик шуӧ:
 +
— Петав, старука, куд пыдӧстӧ чышкышт, оз-ӧ сюрышт пызьтор кӧвдум вылӧ.
 +
3. Олісны-вылісны дед да баб. Налӧн вӧлі курӧг. Сійӧ вайис зарни кольк.
 +
4. Мужик нуис гырничьяс да воштіс ӧти гырнич. Овмӧдчис сэтчӧ гут-дзизгун.
  
−
РОК СЁЙЫСЬЯС.
+
11ʼ удж. Лыддьы мойдсӧ бать-мамыдкӧд.
  
−
Менам ичӧт Вася вок
+
ШЫР ДА ГАДЬ.
−
Талун бара эз сёй рок,
 
−
Шуис сӧмын: «Рокыс лёк».
 
−
Сэки миян Мурка кань
 
−
Ӧти киас босьтіс пань,
 
−
Мӧдар киас босьтіс нянь.
 
−
Сёйис Васьӧ пыдди рок,
 
−
Юис Васьӧ пыдди йӧв.
 
−
— Аттьӧ тэныд, Вася вок!
 
  
−
1. Кутшӧм роч мойдысь тайӧ сёрникузяясыс?
+
Олісны-вылісны шыр да гадь. Налӧн быри няньыс. Вот найӧ мӧдӧдчисны нянь корсьны. Мунісны-мунісны да воисны шор дорӧ. Поскыс абу. Кыдзи вуджны? Шыр ветліс, вайис идзас сі да пуктіс шор вомӧн.
−
1) «Кынӧмӧй сюмалӧ, пукся мыр вылӧ да пирӧг сёя».
 
−
2) «Алёнушка, муса чойӧй, горшӧй косьмӧ».
 
−
2. Кодлӧн тайӧ кывъясыс?
 
−
3. Кор шуӧны «горшӧй косьмӧ», «кынӧмӧй сюмалӧ»?
 
  
−
94 удж. Лыддьы висьтсӧ. Висьтав, мый тэ тӧдмалін пальма йывсьыс.
+
— Но, гадь, вай вудж, — шуӧ шыр.
 +
— Ме ог лысьт, — шуӧ гадь. — Тэ первой вудж. Шыр скӧрмис гадь вылӧ да мӧдӧдчис вуджны.
 +
Сійӧ воис шӧрӧдзыс, да идзас сіыс чеги. Шыр уси ваӧ да вӧйи. А гадь сераліс, сераліс да потіс.
  
−
Велӧдысь урок вылын висьталіс:
+
1. Кытчӧ мӧдӧдчисны шыр да гадь?
−
— Жар странаясын быдмӧ равенала пальма. Кор мортлӧн косьмӧ горшыс, сійӧ вӧчӧ кырсяс розь, и сэтысь петӧ сӧстӧм ва. Розьыс ӧдйӧ бурдӧ, и позьӧ сэтысь бара босьтны сӧдз ва.
+
2. Мыйысь вӧчис шыр поссӧ?
−
Кутшӧм дивӧ кодь быдмӧгъяс нӧшта тӧданныд?
+
3. Коді медводз заводитіс вуджны шорсӧ?
 +
4. Мый лои шыркӧд да гадькӧд?
 +
5. Кыдзи эськӧ тэ вӧчин?
  
−
95 удж. Артмӧд кывбур. Инды действие петкӧдлысь кывъяс.
 
  
−
Ворса шы ни тӧв,
+
'''<Kodko @ Вогӧгӧрся кад. Гожӧм : велӧдан гижӧд //  Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 2 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 101-105.>'''
−
Лоа зэв ыджыд.
 
−
Сёя кӧ ме рок,
 
−
Сёя кӧ ме шыд,
 
−
Юа кӧ ме йӧв,
 
−
Сёя кӧ ме нянь,
 
−
Быдма ён да шань.
 
−
Ӧдйӧ ветлас кӧк.
 
  
−
1. Васа олысь ваысь полӧ.
 
  
−
2. Зарни рӧма, быдмӧ ыбын.
+
ВОГӦГӦРСЯ КАД. ГОЖӦМ
−
Пызан вылын эм кӧ сійӧ —
 
−
Ставыс лоӧ шань.
 
−
Сійӧс некор тэ эн шыбит,
 
−
Тайӧ донаторйыс ... .
 
  
−
96 удж. Бӧрйы колана кыв да вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
+
1ʼ удж. Корсь «Гожӧм» тема вылӧ кывъяс.
  
−
1. Мый тэ сёян асывнас? (греча рок, шома шыд, пражитӧм чери, ...)
+
2ʼ удж. Велӧд кывпесансӧ.
−
2. Мый сёян урокъяс бӧрын? (пӧсь шыд, манка рок, яя котлет, ...)
 
−
3. Мый юан, кор косьмӧ горшыд? (сӧстӧм ва, морков сок, чӧдъя кисель, ...)
 
  
−
МЕНАМ ЛУН
+
Шоныд гожӧм,
 +
Шоныд рыт.
 +
Шуим пуны Шома шыд.
  
−
97 удж. Артмӧд сёрникузяяс кывкуд отсӧгӧн.
+
— Тэ радейтан гожӧм?
 +
— Да, ме радейта гожӧм.
 +
— Мыйла тэ радейтан гожӧм?
 +
— Гожӧмнас шоныд да гажа. Сійӧ уна рӧма.
 +
— Мый вӧчан гожӧмын?
 +
— Ме ворса ёрткӧд, котрала, лыддьыся, купайтча.
  
−
Менам лун
+
3ʼ удж. Лыддьы да вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
  
−
вода узьны
+
Шондіа гажа лун. Пукалӧ Войт шор дорын да мӧвпалӧ ёртъяс йывсьыс. Друг локтіс кымӧр да зэрмис. Енэжсянь Войт дорӧ воисны ёртъясыс. Найӧ котралісны, ворсісны, чеччалісны. Регыд енэжӧ петіс ӧшкамӧшка.
 +
Войт ёртъяскӧд гуляйтіс мича ӧшкамӧшка вывті.
  
−
вӧча гортса удж
+
1. Кӧні пукалӧ Войт?
 +
2. Кодъяс йылысь сійӧ мӧвпалӧ?
 +
3. Кодъяс воисны енэжсянь Войт дорӧ?
 +
4. Мый вӧчис Войт ёртъясыскӧд?
 +
5. Кымын рӧма ӧшкамӧшка петіс енэжӧ?
  
−
98 удж. Велӧд кывбурсӧ. Заводит асывсӧ зарядкасянь.
+
лым усьӧ
  
−
Сизим часын чечча стӧча,
+
шондіа лун
−
Физзарядка пыр жӧ вӧча.
 
−
Ӧти-кык, ӧти-кык,
 
−
Морӧс лов шыӧс ог пык.
 
−
Куим-нёль, куим-нёль,
 
−
Асъя унзіль оз и коль.
 
  
−
99 удж. Лыддьы кывбурсӧ да висьтав, коді садьмис асывводзын.
+
кымӧра поводдя
  
−
АСЪЯ КЫВБУР.
+
лымъя тӧв
  
−
Асывводзын садьмис ва и му,
+
Вӧч домино «Вогӧгӧрся кад» тема вылӧ.
−
Садьмис дзоридз да быд пу.
 
−
Керка садьмис, ӧшиньясын нюм,
 
−
Садьмис улич, содіс ывла шум.
 
−
Войыс вӧлі вывті кузь,
 
−
Митюк важӧн нин оз узь.
 
  
−
Висьтав, мый вӧчӧ Митюк асывнас.
+
5ʼ удж. Артмӧд серпасъяс серти сёрникузяяс.
  
−
100 удж. Содты колана кывъяс да гиж.
+
6ʼ удж. Корсь висьтысь ӧшыбка.
  
−
Ме асывнас чечча, идрала вольпась да вӧча зарядка. Мысся майтӧгӧн, чышкыся ки чышкӧдӧн. Сэсся сёя рис рок да юа чӧскыд йӧв пӧсь блинӧн. Пасьтала куртка, кӧмала кроссовки да муна школаӧ.
+
Шоныд гожӧм. Усьӧ лым. Челядь ворсӧны мачӧн. Енэжын ӧшкамӧшка. Зэв гажа.
  
−
Тӧдмав метаграммаяс.
+
«Медся сюсь» ворсӧм.
  
−
Р-ӧн менӧ сёйӧны,
+
1. Кымын вогӧгӧрся кад?
−
С-ӧн менӧ юӧны.
+
2. Висьтав вогӧгӧрся кадъяс?
−
Р-ӧн быдмӧ шоныдінын,
+
3. Кутшӧм вогӧгӧрся кадын зэрӧ?
−
Сыысь пуӧны чӧскыд рок.
+
4. Кор пу (вӧр) зарни рӧма?
−
Бӧрӧн лыддьы — лоӧ чери,
+
5. Кутшӧм вогӧгӧрся кадын лымъялӧ?
−
Ёсь пиня да лёк.
+
6. Кутшӧм кадӧ купайтчӧны?
  
−
101 удж. Лыддьы да велӧдчы сувтӧдны юалӧмъяс сёрникузяяс дорӧ.
+
7ʼ удж. Лыддьы. Кутшӧм вогӧгӧрся кад йылысь гижӧма кывбурын?
  
−
Кулӧмдінса челядь котӧртӧны школаӧ. Найӧ сёрнитӧны ӧта-мӧдныскӧд, сералӧны, нимкодясьӧны ывланас. Челядь школаын велӧдчӧны, йӧктӧны да сьылӧны. Найӧ ветлӧны уна сикас кружок да секция вылӧ.
+
ГОЖСЯ ЛУНӦ.
  
−
Отсӧг вылӧ:
+
Асъя шонді синмӧс ёрӧ,
 +
Ывла вылӧ ворсны корӧ.
 +
Чожа кӧмала ме гач,
 +
Челядь дінӧ пета скач.
 +
Гажа Сыктыв дорӧ лэччам,
 +
Ваӧ пырам, ваысь петам.
 +
Медым ёнмис ки и кок,
 +
Миян дінӧ ӧдйӧ лок.
  
−
1. Кодъяс котӧртӧны школаӧ?
+
8ʼ удж. Лыддьы да вочавидз зонка юалӧм вылӧ.
−
2. Кытчӧ котӧртӧны кулӧмдінса челядь?
 
−
3. Мый вӧчӧны челядь школаын?
 
  
−
Сёрнит ёртыдкӧд шойччан кад йылысь.
+
Ме ола Усть-Усаын. Менам сикт сулалӧ Уса ю дорын. Со май тӧлысь. Кӧдзыд. То лымъялӧ, то зэрӧ. А тіян кутшӧм поводдяныд?
  
−
— Видза олан, ...!
+
1) Сьӧд вӧр шӧрын сулалӧ
−
— Видза олан, ...!
+
Гӧрд шляпаа молодеч.
−
— ..., тэ мый вӧчан урокъяс бӧрын?
+
2) Енэжсянь еджыд вата усьӧ.
−
— Ме шойчча. Ислася велосипедӧн ёртъяскӧд.
 
−
— А тэ, ..., мый вӧчан шойччан кадӧ?
 
−
— Ме ёртъяскӧд ворса футболысь.
 
  
−
Корсь медбӧръя кывъяслысь инсӧ.
+
9ʼ удж. Кутшӧм кыв лишнӧй? Мыйла?
  
−
Ӧшинь улын быдмӧ жук,
+
10ʼ удж. Тӧдмав юржугӧдан (кроссворд).
−
Быдмӧг вылӧ пуксис лук,
 
−
Пызан вылын куйлӧ кань,
 
−
Крӧвать вылын мургӧ пань,
 
−
Вӧрын котралӧ руд пӧч,
 
−
Паччӧр вылын куйлӧ кӧч.
 
  
−
102 удж. Лыддьы да сет висьтыслы ним.
+
— выль тема
  
−
Шонді уджалӧ лунтыр, мудзӧ. Сэсся сійӧ водӧ да узьӧ вӧр сайын. Асывнас садьмас, мыссяс кӧдзыд ваӧн да кыпӧдчас енэж шӧрӧдз. Зарни шонді асывсянь рытӧдз миянӧс шонтас, а сэсся мудзас да бара водас узьны.
+
— вӧч содтӧд удж
  
−
1. Мый вӧчӧ шондіыс лунтыр?
+
— босьт тӧд вылад
−
2. А ті мый вӧчанныд?
 
−
3. Мый вӧчӧ шонді асывнас?
 
−
4. Серпасав шонділысь действиеяссӧ.
 
  
−
103 удж. Корсь пӧвсӧ да гиж.
+
— паныд вежӧртаса кыв
  
−
отсася бать-мамлы
+
==КОМИ КЫВ. 3 КЛАСС. 2 ПЕТАС. 2011==
  
−
весала пинь
+
'''<Kodko @ Школаын гажлун : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 3-6.>'''
  
−
ворса ёртъяскӧд
 
  
−
чечча водз
+
ШКОЛАЫН ГАЖЛУН
  
−
верда каньӧс
+
1ʼ удж. Лыддьы мичаа кывбурсӧ.
  
−
ветла вузасянінӧ
+
Ыджыд классын шоныд, югыд,
 +
Быттьӧ аслам муса горт.
 +
Некод тані абу жугыль,
 +
Юргӧ долыд сьылан гор.
  
−
сынала юрси
+
Аддзы пасъяс серти кывъяс.
  
−
104 удж. Вочавидз юалӧм вылас.
+
2ʼ удж. Сёрнит серпас серти.
  
−
СЁР-Ӧ-ВОДЗ?
+
1. Кытчӧ воисны челядь?
 +
2. Кутшӧм налӧн классыс?
 +
3. Мый гижӧма пӧв вылӧ?
  
−
Тіч-точ, тіч-точ
+
Помав кывбурсӧ.
−
Мунӧ часі.
 
−
Сёр-ӧ-водз?
 
−
Мамӧ шуӧ:
 
−
— Вай эн сёрнит.
 
−
Вод вай, пиук,
 
−
Кадыс сёр нин.
 
  
−
1. Кыдзи тэ чайтан, зонкалӧн унмыс локтӧ оз? Мыйла?
+
Менсьым босьтіс аслас киӧ
−
2. Висьтав «мунӧ часі» рочӧн.
+
Выль дневникӧс бать.
−
3. Помав: минут, час, сутки, ...
+
Сійӧ шуис: «Чолӧмала!
 +
Талун тэнад пять!»
  
−
105 удж. Артмӧд сёрникузяяс пасъяс серти.
+
3ʼ удж. Лыддьы висьтсӧ.
 +
 
 +
Талун Нинтур лунтыр уджаліс град йӧрын. Нывка пуктіс дзоридзьяс. Нывъёртыслы шуис:
 +
— Таво школаӧ муна. Колӧ дзоридзьяс велӧдысьлы быдтыны.
 +
Нинтур быдтіс мича дзоридзьяс. Воис кӧч тӧлысь ӧтиӧд лун. Нывка козьналіс ассьыс дзоридзьяссӧ медводдза велӧдысьлы.
 +
Велӧдысь нывкалы шуис: «Аттьӧ, Нина, мича дзоридзсьыд!»
  
−
106 удж. Комиӧд висьтсӧ.
+
1. Кыдзи Нинтур чолӧмаліс велӧдысьсӧ?
 +
2. Кыдзи тэ лӧсьӧдчин школаӧ?
 +
3. Лыддьы кывъяс, кодъясӧс петкӧдлӧма татшӧм пасъясӧн.
  
−
107 удж. Тӧдмав, велӧдчан али шойччан лун тайӧ.
+
4ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс «Гажлун» тема вылӧ пасъяс серти.
−
Луныс шондіа да гажа. Челядь мунӧны велӧдыськӧд походӧ. Найӧ кутасны котравны, ворсны мачӧн, сьывны, гажӧдчыны. Зэв ӧдйӧ коляс кадыс. Рытнас локтасны гортӧ.
 
  
−
Мыйла тадзи чайтан?
+
5ʼ удж. Помав кывъяссӧ юалӧмъяс отсӧгӧн.
  
−
Коді шойччис челядькӧд?
+
Челядь воисны школаӧ рюкзакъясӧн да дзоридзьясӧн. Найӧ нимкодясисны сӧстӧм классӧн, выль партаясӧн да улӧсъясӧн. Нывкаяслӧн мича платтьӧяс, ыджыд бантъяс. Ыджыд класса велӧдчысьяс юксисны ӧта-мӧдыскӧд выльторъясӧн. Велӧдысь нимкодясис муса челядьясӧн.
  
−
108 удж. Вайӧд паныд вежӧртаса кывъяс, антонимъяс.
+
6ʼ удж. Уськӧд тӧд вылад. Висьтав ёртыдлы.
  
−
109 удж. Бӧрйы колана суффикс да гиж.
+
7ʼ удж. Лыддьы сёрникузяяссӧ. Содты колана кывъяс 6-ӧд уджысь.
  
−
Настя чеччис шоныд вольпасьысь. Сійӧ сӧстӧма мыссис майтӧгӧн. Чужӧмсӧ да кисӧ чышкис мича ки чышкӧдӧн. Юрсисӧ сыналіс сынанӧн. Пызан сайын чӧсмасис пӧсь кӧвдумӧн да чӧскыд йӧлӧн.
+
Талун кӧч тӧлысь ӧтиӧд лун. Школа дорын уна дзоридз. Школа пытшкын кылӧны челядьлӧн гажа гӧлӧсъяс. Партаяс сайӧ пуксисны велӧдчысьяс тӧдӧмлунъясла. Пызан дорын сулалӧ велӧдысь.
  
−
Коді медводз комиӧн шуас лыдакывъяс?
+
8 удж. Велӧд кывбурсӧ. Гиж паметь серти.
  
−
110 удж. Лыддьы мичаа кывбурсӧ.
+
Артасьны, гижны
 +
Велалам бура,
 +
Миянысь шуда
 +
Код талун сюрас!
  
−
Зэв ӧд луныс вӧлі кузь,
 
−
Муса пиук, узь вай, узь.
 
−
Вӧрыс-ваыс важӧн узьӧ,
 
−
Узьӧ тшӧтш и тэнад ёрт.
 
  
−
Сьӧлӧмшӧрӧй, узь вай, узь.
+
'''<Kodko @ Тӧдмасьӧм : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 7-8.>'''
−
Тэ ӧд абу войся сюзь,
 
−
Чӧскыд лоас тэнад ун,
 
−
Мича лоас аски лун.
 
  
−
1. Коді сьылӧ пиыслы?
 
−
2. Кыдзи мамыс шуӧ писӧ?
 
  
−
111 удж. Гиж «Менам лун» тема вылӧ некымын сёрникузя либӧ ичӧтик висьт да серпасав. Лӧсьӧд ёртъясыдкӧд тайӧ тема серти ичӧтик небӧг.
+
— Чолӧм, Оля!
 +
— Бур асыв, Таня!
 +
— Таня, мый тэ вӧчин гожӧмнас?
 +
— Ме ветлі пӧч ордӧ. Отсаси сылы, ветлі вӧрӧ, гуляйті.
 +
— А ме мамкӧд да батькӧд ветлі Москваӧ. Сэні уна выльтор аддзылі да тӧдмалі.
 +
— Оля, ме сиктын тӧдмаси нывкакӧд. Сійӧ пӧчыс дорӧ воліс юркарысь. Нывкасӧ шуӧны Маринаӧн, велӧдчӧ Коми национальнӧй гимназияын. Сэні велӧдӧны коми кыв.
  
−
112 удж. Вӧч таблица.
+
Сёрнит ёртыдкӧд гожся каникул йылысь.
  
−
Мый ме вӧча?
+
9 удж. Лыддьы да висьтав, кутшӧм пасъяс йылысь тӧдмалін.
 +
— Менам нимӧй Чут. Радейта сулавны сёрникузя помын да кывзыны челядьлысь сёрни.
 +
— А ме Юалан пас. Радейта юасьны, юасьны, юасьны: Кыдзи тэнӧ шуӧны? Кымын арӧс тэныд? Кутшӧм классын велӧдчан? Кутшӧм тэнад школаыд? Кӧні вӧлін гожӧмнас?
 +
— Менӧ шуӧны Горӧдан пасӧн. Ме радейта гажӧдчыны: Ура! Талун ми мунам театрӧ!
  
−
Вӧч проект «Менам лун» тема вылӧ.
+
10 удж. Комиӧд кывъяссӧ.
  
−
2. Луннас: школаын, школа бӧрын.
 
−
3. Рытнас: гортса удж.
 
−
4. Вӧч серпас, юржугӧдан.
 
  
−
113 удж. Уськӧд тӧд вылад паськӧм да кӧмкот нимъяс.
+
'''<Kodko @ Менам котыр : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 9-15.>'''
  
−
114 удж. Гиж серпас пыдди колана кывъяс.
 
  
−
Менам эм гожся да тӧвся паськӧм. Гожӧмнас ме пасьтала кокни платтьӧ да кӧмала тупли. Тӧвнас ме пасьтала шоныд пась, шапка, кепысь да кӧмала гын сапӧг.
+
МЕНАМ КОТЫР.
  
−
Мый тэ пасьталін талун?
+
11 удж. Лыддьы Аннуш котыр йылысь висьт.
  
−
115 удж. Висьтав, кутшӧм вузасянінъяс серпасъяс вылын. Мый тэ верман ньӧбны тайӧ вузасянінъясысь?
+
Менам мамӧй лӧз синма, еджыд юрсиа, кузьмӧс чужӧма. Сійӧ мелі да шань. Вокӧй гӧгрӧс чужӧма, сьӧд юрсиа. Сійӧ миян зэв зіль. А пӧль кузьмӧс чужӧма да сьӧд синма. Ми радейтам пӧльӧс. Сійӧ миян шань, авъя.
  
−
Вӧч тадзи:
+
12 удж. Лыддьы Сашалысь письмӧсӧ.
  
−
Кӧмкотӧн вузасянінысь ме ньӧба тупли.
+
Видза олан, Петя!
 +
Ме тэныд гижа ас котыр йылысь. Миян котырын вит морт. Тайӧ мам, бать, пӧч, чой да ме. Менам бать шань да зіль морт. Мам гӧгрӧс чужӧма мича ань. Пӧч еджыд юрсиа, кузьмӧс чужӧма. Сійӧ зэв мелі. Менам чой муса да шань нывка. А ме сьӧд синма, сьӧд юрсиа, гӧгрӧс чужӧма зонка. Гиж аслад котыр йылысь.
 +
Аддзысьлытӧдз! Тэнад выль ёрт Саша.
  
−
Паськӧмӧн вузасянінысь ньӧба ... .
+
Вочавидз юалӧмъяс вылӧ зонка письмӧ серти.
−
Сёян-юанӧн вузасянінысь ... .
+
1. Кымын морт Саша котырын?
−
Небӧгӧн вузасянінысь ... .
+
2. Кутшӧм сылӧн батьыс, мамыс?
 +
3. Кутшӧм Сашалӧн пӧчыс?
 +
4. Кутшӧм Сашалӧн чойыс?
 +
5. Кутшӧм зонкаыс?
  
−
116 удж. Висьтав, мый йылысь сёрнитісны кык нывъёрт.
+
13 удж. Висьтав ас котыр йывсьыд.
  
−
— Машук, тэ тӧдан, кыдзи пасьтасьлісны важӧн нывкаяс?
+
Висьтав 3 шыа кывъяс «Менам котыр» тема вылӧ. Коді унджык?
−
— Ог.
+
 
−
— А ме тӧда. Пӧч висьталіс. Кывзы. Нывкаяс новлісны ковта да сарапан, а юраныс — чышъян. Гажлун дырйи пасьтавлісны мича сарапан да дзоридзьяса чышъян.
+
14 удж. Лыддьы. Висьтав, мый тӧдмалін тайӧ зонка йывсьыс.
−
— А мый кӧмавлісны?
 
−
— Кучикысь вурӧм кокни кӧті.
 
−
— А ӧні позьӧ тайӧ паськӧмсӧ да кӧмкотсӧ аддзывны?
 
−
— Позьӧ. Найӧс пӧль-пӧч видзӧны кӧрӧбын. А нӧшта позьӧ аддзывны музейысь.
 
  
−
Кутшӧм паськӧм да кӧмкот новлӧмаӧсь тіян пӧль-пӧчныд? Юась налысь да серпасав.
+
Зонкаӧс шуӧны Васяӧн. Сійӧ гӧгрӧс чужӧма, еджыд юрсиа, мугӧм синма. Васялӧн эм кольквиж рӧма гӧгрӧс мач. Талун зонкалы батьыс ньӧбис кык кӧлесаа велосипед. Вася зэв рад.
  
−
117 удж. Лыддьы кывъяссӧ да гиж вузасянінъяс улӧ.
+
Мый ӧткодьыс тайӧ серпас вылас? Мӧвпышт да висьтав.
  
−
град выв пуктасӧн вузасянін
+
15 удж. Мый висьталӧны геройясыс асланыс котыр йылысь? Лӧсьӧд мойд да пырт сэтчӧ сёрни.
  
−
паськӧмӧн вузасянін
+
— Видза олан! Тэ коді?
 +
— Ме ошпи. А тэ коді?
 +
— Ме кӧчпи. Тэнад эм бать да мам?
 +
— Да, менам эм бать, мам да чой. Найӧ зэв зільӧсь, шаньӧсь да авъяӧсь.
 +
— А менам уна чой да вок, эм и пӧч да пӧль.
  
−
йӧлӧн вузасянін
+
16 удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа.
  
−
кӧмкотӧн вузасянін
+
ЫДЖЫД АТТЬӦ.
  
−
118 удж. Артмӧд кывъясысь сёрникузяяс. Гиж.
+
Ичӧтысянь уджӧ
 +
Велӧдіс бур мам:
 +
— Дона пиӧй, ло тэ зільӧн,
 +
Дышыдлӧн лёк сям.
  
−
Нина да мамыс мунісны вузасянінӧ. Нывка ньӧбис мича платтьӧ. Мамыс ньӧбис батьыслы руд дӧрӧм. Батьыслы кажитчис тайӧ дӧрӧмыс. Найӧ зэв радӧсь.
+
Пиыс быдмис, лои ыджыд,
 +
Лои бур да шань.
 +
Ставӧн таысь шуам тэныд:
 +
— Аттьӧ, дона мам.
  
−
Инды лишнӧй кыв. Мыйла сійӧ лишнӧй?
+
Лӧсьӧдӧй ворсантор кывбур сертиыс да петкӧдлӧй ёртъясыдлы.
  
−
119 удж. Лыддьы висьтсӧ да сет ним.
+
17 удж. Комиӧд кывъяссӧ да гиж тетрадьӧ.
  
−
Маша шкапын ӧшалісны платтьӧ, сарапан, ковта да гач. Нывка найӧс медводз гладитіс, а сэсся ӧшӧдіс плечик вылӧ.
+
18 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
−
Машалӧн паськӧмыс лунтыр нюмъяліс да ошкис кӧзяйкасӧ.
 
−
Миша шкапын кыліс бӧрдӧм шы: «Ы-ы-ы!»
 
  
−
1. Мый вӧчисны Машалӧн да Мишалӧн паськӧмыс?
+
1. Кымын морт тэнад котырын?
−
2. Сувтӧд кык юалӧм да гиж вочакыв.
+
2. Кыдзи шуӧны мамтӧ? Кутшӧм сійӧ?
 +
3. Кыдзи шуӧны батьтӧ? Кутшӧм сійӧ?
 +
4. Коді тэнад мамыд?
 +
5. Коді тэнад батьыд?
 +
6. А тэ коді?
 +
7. Кӧні ті оланныд?
  
−
1. Кутшӧм пӧлӧс паськӧм овлӧ?
+
19 удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа. Висьтав аслад пӧч йылысь.
−
2. Кутшӧм паськӧм новлӧны тӧлын?
 
−
3. Кутшӧм кӧмкот кӧмалӧны тӧвнас?
 
−
4. Кутшӧм паськӧм колӧ гожӧмын?
 
−
5. Мый кӧмалӧны гожӧмнас?
 
−
6. Кыдзи пасьтасьлісны нывкаяс важӧн?
 
  
−
ВОГӦГӦРСЯ КАД
+
Ог кӧ аддзывлы ме бабӧс,
 +
Меным сэки гажыс абу.
 +
Сійӧ менам медбур ёрт,
 +
Рытын мойдӧ гажа мойд.
  
−
ТУВСОВ ТӦЛЫСЬЯС.
+
20 удж. Велӧд кывпесансӧ.
  
−
121 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
+
Сюйӧ пӧчӧ пачӧ сӧчӧн.
 +
Сёйӧ сӧчӧн чайӧн пӧчӧ.
  
−
Гажа тулыс воис,
+
21 удж. Комиӧд висьтсӧ.
−
Гӧгӧр жургӧ шор.
 
−
Шонді лымсӧ сёйис,
 
−
Ловзис пулӧн кор.
 
−
Кыпыда йи кывтӧ,
 
−
Тувсов ва оз узь.
 
−
Джуджыд енэж вывті
 
−
Лэбзьӧ дзодзӧг-юсь.
 
  
−
Аддзы кывбурысь серпас дорӧ сёрникузяяс.
+
«Телемост» ворсӧм.
 +
Ӧти чукӧрын карса челядь.
 +
Мӧд чукӧрын сиктса челядь.
  
−
— Кутшӧм вогӧгӧрся кад воӧ тӧв бӧрын?
+
Юасьӧй ӧта-мӧдныдлысь комиӧн.
−
— Тулыс.
 
−
— А тэ тӧдан тувсов тӧлысьяс?
 
−
— Да. Ми велӧдім урок вылын.
 
−
— Сідзкӧ, висьтав.
 
−
— Рака, косму, ода-кора.
 
−
— Бура велӧдӧмыд. Велӧдысьыд пуктас «5».
 
  
−
122 удж. Гиж комиӧн.
+
22 удж. Лыддьы висьтсӧ. Гиж тетрадьӧ тӧдтӧм кывъяссӧ да уджав кывкуд серти.
  
−
123 удж. Лыддьы баснясӧ.
+
ВИКА ДА ЛАРИСА.
  
−
Ю ДА ШОР.
+
Вика да Лариса кык чой. Найӧ еджыд юрсиаӧсь да гӧгрӧс чужӧмаӧсь. Викалы ӧкмыс арӧс, а Ларисалы — сизим. Найӧ гожӧмнас гӧститісны сыктывйывса неыджыд сиктын. Ок, и гажа вӧлі! Чойяс купайтчисны, ветлісны вӧрӧ. Пӧльыс нывкаяслы висьталіс вӧр-ва йылысь, а пӧчыс мойдіс уна мича мойдкыв.
  
−
Визувтӧны ю да шор. Ю кывтӧ ньӧжйӧ, оз тэрмась. Ваыс сэні югыд да сӧстӧм. Сійӧ ён, паськыд да озыр. Ю вайӧ мортлы пӧльза.
+
Мый тэ вӧчин гожӧмнас?
−
Шор ызгӧ-бузгӧ лунысь-лун. Ваыс шорын гудыр.
 
−
— Ме, ме ... . Ме ӧдйӧ визувта, юӧс панъя. Менӧ радейтӧны челядь. Найӧ ворсӧны ме дорын пыжӧн.
 
−
Шор ошйысис-ошйысис да шонді югӧръяс улын и косьмис.
 
  
−
1. Серпасав баснясӧ.
+
Комиӧд да тӧдмав, кӧні олӧны нывкаяс.
−
2. Мыйла тайӧ басня, а абу висьт?
 
−
3. Мыйӧ велӧдӧ басняыс?
 
  
−
124 удж. Артмӧд сёрникузяяс да гиж.
+
23 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ да гиж сёрникузяяссӧ.
  
−
Воис гажа тулыс. Енэжын дзирдалӧ яръюгыд шонді. Лэбачьяс воӧны лунвылысь. Медводз локтӧны сьӧд ракаяс. Найӧ заводитӧны вӧчны поз. Вӧсни кока сырчик котралӧ ю дорын.
+
1. Коді бурдӧдӧ челядьӧс?
 +
2. Коді пуӧ чӧскыд рок?
 +
3. Коді вузасьӧ няньӧн да кампетӧн?
 +
4. Коді велӧдӧ челядьӧс?
  
−
Кутшӧм дзоридз быдмӧ нӧрыс вылын?
+
Вӧч неыджыд проект «Менам котыр» тема вылӧ.
  
−
Талун аддзи дзоля шонді
+
План:
−
Керка дорысь, нӧрыс вылысь.
+
1. Менам котыр (фото, серпас).
−
Кокыс ичӧт, кольквиж юрыс.
+
2. Миян оланін (горт).
−
Лолӧй кыпыд.
+
3. Миян удж.
−
Локтіс тулыс!
+
4. Миян прӧст кад.
 +
5. Котырын гаж.
 +
6. Котыр йылысь кывбур.
  
−
Вижъюркӧд сёрни.
 
  
−
— Кутшӧм тӧлысьӧ петін муысь?
+
'''<Kodko @ Вогӧгӧрся кад. Ар : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 16-26.>'''
−
— Мый аддзин медводз?
 
−
— Мый йылысь мӧвпыштін?
 
−
— Мыйла юрыд виж рӧма?
 
  
−
1. Сет 3–4 юалӧм шонділы, кодзувлы, кымӧрлы, дзоридзлы. Серпасав.
 
−
2. Вӧчӧй классын выставка юалӧмъясысь да серпасъясысь.
 
−
3. Велӧд радейтана кывбур.
 
  
−
МЕ ДА МЕНАМ ЁРТЪЯС.
+
ВОГӦГӦРСЯ КАД
  
−
ичӧт тушаа
+
АРСЯ ТӦЛЫСЬЯС.
  
−
чужан лун
+
24 удж. Висьтав, кыдзи пасьтасьӧмаӧсь челядь. Мыйла?
  
−
ыджыд тушаа
+
25 удж. Гиж серпас серти сёрникузяяс.
  
−
125 удж. Лыддьы, мый гижӧма.
+
26 удж. Лыддьы. Аддзы сёрникузяяссӧ. Гиж да содты колана пасъяс.
  
−
Мыйла сёрникузя помас сувтӧдӧма горӧдан пас?
+
Ывлаын зарни ар. Кольквиж сарапана сулалӧ кыдз. А тайӧ кутшӧм пу, мича гӧрд платтьӧа да вӧсни кока?
  
−
126 удж. Лыддьы кывбурсӧ. Висьтав, кодлӧн талун чужан луныс.
+
Серпасав арся пуяссӧ.
  
−
Шонді муртса петіс со,
+
27 удж. Аддзы пӧвсӧ.
−
Оля садьмис, кылӧ, —
 
−
Триньгӧ телефон: «Ал-ло! —
 
−
Сёрнитӧ Людмила. —
 
−
Талун менам чужан лун,
 
−
Волы тэ ме ордӧ.
 
−
Сӧмын мӧдлаӧ эн мун,
 
−
Лоан медбур ёртӧн!»
 
  
−
127 удж. Комиӧд. Мый козьналіс Оля Людмилалы?
+
Артмӧд кывтэчасъяс.
  
−
Коді тайӧ?
+
28 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
  
−
Тайӧ нывка. Нимыс заводитчӧ Л шыпассянь. Сійӧ велӧдчӧ коймӧд классын. Сылӧн талун чужан лун.
+
Кольӧма тай, тыдалӧ,
 +
Шоныд гожӧмыд!
 +
Воӧма тай, воӧма
 +
Арся лунъясыс:
 +
Лун-лун зэрласьӧ,
 +
Войяс пемыдӧсь.
  
−
128 удж. Лыддьы висьтсӧ. Инды висьтсьыс действие петкӧдлысь кывъяс.
+
1. Мый ӧткодьыс тайӧ кывъясын: шоныд, арся, пемыд?
 +
2. Кутшӧм вогӧгӧрся кад йылысь кывбурыс?
 +
3. Серпасав кывбурсӧ.
 +
 
 +
29 удж. Лыддьӧй мойдсӧ рольяс серти.
  
−
Чужан лунсӧ Таня виччысис Выль воӧс моз. Воис велӧдчанінысь да медводз пелькӧдіс ассьыс вежӧссӧ. Сэсся муніс сёян жырйӧ. Пызан вылӧ пукталіс уна сикас пӧжас: картупеля шаньга, кӧвдум, пувъя пирӧг, чӧдъя да ӧмидз варенньӧ, яблӧг да чӧд компот.
+
Арнас Кӧч кыпӧдіс выль керка. Колис тэчны пач. Нывъясыс сёй талялӧны, йӧктӧны, а пияныс батьыслы отсасьӧны. Уджыс пуӧ.
−
Регыд воисны гӧсьтъяс. Найӧ нывъёртыслы вайисны козинъяс. Маша козьналіс небӧг, Ира — альбом да уна рӧма карандашъяс, Катя — акань. Танялы лои зэв нимкодь.
+
Выль керка дорті мунӧ Меж. Кӧч шыасис сы дорӧ:
 +
— Лок, Мегар, пач тэчны отсав. Тэ пӧ мастер.
 +
— Да-а, ме-е мастер. Пачсӧ тэчны и жугӧдны верма... Но ӧні ог эшты.
 +
Кӧч нинӧм эз шу, пачсӧ тэчис ачыс. Регыд пачыс лои дась. Гӧтырыс пуис ыджыд чугун тыр капуста шыд.
 +
Меж кыліс чӧскыд дуксӧ. Локтіс Кӧч керка дорӧ да ӧшинь пырыс шыасис:
 +
— Эй, табъя кок! Помнитан, ме кӧсйи тэныд отсасьны?
 +
— Помнита, — шуис Кӧч.
 +
— Ме-е-е со локті шыдтӧ сёйны отсавны...
 +
— Аттьӧ, Мегарин! Ме ӧні тэтӧг верма шыдтӧ сёйны.
  
−
Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
+
30 удж. Лыддьы юалӧмъяс да вочавидз.
  
−
1. Кыдзи виччысис Таня чужан лунсӧ?
+
1. Кор Кӧч кыпӧдіс выль керка?
−
2. Кутшӧм сёян-юан пуктіс пызан вылӧ?
+
2. Мый колис вӧчны Кӧчлы?
−
3. Мый козьналісны нывкаяс Танялы?
+
3. Кодъяс отсасьӧны батьыслы?
−
4. Кутшӧм сьӧлӧмкылӧмыс вӧлі Танялӧн?
+
4. Мый пуис гӧтырыс ыджыд чугун тыр?
  
−
Велӧд лыддьысянкыв.
+
чугун тыр
  
−
Йи кылалӧ-кылалӧ,
+
Аддзы серпасъяс дорӧ сёрникузяяс.
−
Карнан тшупӧд вӧлалӧ.
 
−
Ичӧт дядьӧ юалӧ:
 
−
— Кымын арӧс тэд тырӧ?
 
−
— Дас.
 
  
−
129 удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа.
+
31 удж. Тӧдмав нӧдкывъяс.
  
−
Талун Юрочка — сёшайт,
+
Тӧвнас еджыд гӧна,
−
Тырис Юрочкалы квайт.
+
Гожӧмнас рудов рӧма.
−
Талун локтас уна гӧсьт:
+
Бӧжыс дженьыд, пельыс кузь.
−
Воас Нюра,
+
Чеччалӧ да оз и усь.
−
Коді акань платтьӧ вурӧ,
 
−
Воас Вань,
 
−
Кодлӧн нявзысь чача кань,
 
−
Воас Вася,
 
−
Коді гортас гудӧкасьӧ,
 
−
Воас Нина,
 
−
Кодлӧн эм пианино.
 
−
Гажа лоӧ лун — ывлаӧ ог мун.
 
  
−
1. Мыйла Юрочка дорӧ локтасны гӧсьтъяс?
+
Кокӧй менам еджыд,
−
2. Кымын ёрт воас зонка дорӧ?
+
Юрӧй турунвиж.
−
3. Коді волӧ тэ дорӧ чужан лунӧ?
+
Тӧвнас пасьтӧг ола,
 +
Тулыс-гожӧм платтьӧ новла,
 +
Арнас платтьӧ зарни овлӧ.
  
−
130 удж. Велӧдчы чолӧмавны ёрттӧ.
+
Корсь да гиж кутшӧм? юалӧм вылӧ вочавидзысь кывъяс.
  
−
Видза олан!
+
32 удж. Мӧвпышт да гиж град выв пуктасъяс.
−
Ме тэнӧ чолӧмала Чужан лунӧн. Сиа тэныд дзоньвидзалун, велӧдчыны сӧмын «5» да «4» вылӧ, кывзысьны бать-мамтӧ.
 
  
−
Тэнад ёрт.
+
1. Артмӧд кывъяснас сёрникузяяс.
 +
2. Кутшӧм град выв пуктас тэ быдтін?
  
−
«Вуджӧдчысь» ворсӧм.
+
33 удж. Помав сёрникузяяссӧ.
  
−
Ме ола Усть-Усаын. Менам эм ёрт. Сійӧс шуӧны Геняӧн. Сылы 10 арӧс. Геня неыджыд тушаа, сьӧд юрсиа, мугӧм синма зонка. Ми ӧтлаын ветлам велӧдчанінӧ, ӧтлаын ворсам.
+
34 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
  
−
Кутшӧм лун во гӧгӧрын медся югыд да гажа? Мыйла?
+
АДДЗЫСЬЛЫТӦДЗ, ЛЭБАЧЬЯС!
  
−
БОСЬТ ТӦД ВЫЛАД!
+
Тэрмасьӧны лэбачьяс,
 +
Мыйӧн воас ар.
  
−
Петкӧдлӧ лыд
+
— Кытчӧ найӧ лэбӧны?
 +
— Во чӧж кӧні жар.
  
−
Петкӧдлӧ пӧрадок
+
— Лэбӧй лючки-бура,
 +
— Дзодзӧг, юсь да тури!
  
−
— Видза олан, Машук!
+
1. Кытчӧ лэбӧны лэбачьяс?
−
— Видза олан, Настук!
+
2. Лӧсьӧдӧй ворсантор кывбур сертиыс.
−
— Машук, тэ кутшӧм классын велӧдчан?
 
−
— Ме велӧдча коймӧд классын. А тэ?
 
−
— Ме тшӧтш велӧдча коймӧд классын.
 
−
— Тэнад эм нывъёрт?
 
−
— Да. Сійӧ зэв авъя, шань да бура велӧдчӧ.
 
−
— Менам эм жӧ нывъёрт. Сійӧ ыджыд тушаа, лӧз синма да кузь кӧсаа.
 
−
— Ветлам нывъёртъяскӧд театрӧ?
 
−
— Бур, ветлам.
 
  
−
131 удж. Лыддьы зонкалысь письмӧсӧ да ачыд велӧдчы гижны.
+
35 удж. Юклы лэбач нимъяссӧ чукӧръяс вылӧ.
  
−
Чолӧм, муса бать-мам!
+
«Лэбалӧ, оз» ворсӧм.
−
Вот ме и Абъячойын, пӧль-пӧч ордын. Талун асыв пӧч чӧсмӧдліс пӧсь картупеля шаньгаӧн да чӧдъя йӧлӧн. Пӧлькӧд ветлі Луза ю дорӧ. Сэні ме тӧдмаси еджыд юрсиа зонкакӧд, нимыс Ваня. Сійӧ тшӧтш помалӧма коймӧд класс. Ми купайтчим да гожйӧдчим. Аски пӧлькӧд мунам вӧрӧ тшакла.
+
Лэбалӧ кӧ, киясӧн ӧвтчам.
−
Висьталӧй чолӧм менам ёртъяслы. Мам, менам тіянысь быри гажӧй, звӧнитлӧй меным.
+
Оз кӧ лэбав, сулалам веськыда.
−
Абъячой сикт, моз тӧлысь 3-ӧд лун. Тіян пи Юра.
 
  
−
Висьтав, мый тэ тӧдмалін Юра письмӧысь.
+
— Жонь лэбалӧ?
 +
— Ӧдзӧс лэбалӧ?
  
−
«Йӧлӧга» ворсӧм.
+
36 удж. Гиж да содты кывъяс.
  
−
— Кымын арӧс тэныд?
+
Сюзь — войся лэбач. Сійӧ олӧ вӧрын. Войнас сюзь куталӧ шыръясӧс, а луннас узьӧ.
−
— Меным дасӧд арӧс.
 
−
— Кутшӧм классын велӧдчан?
 
−
— Коймӧдын.
 
−
— Кымынӧд парта сайын пукалан?
 
−
— Медводдза парта сайын.
 
−
— Кымынӧд парта сайын пукалӧ нывъёртыд?
 
−
— Мӧд парта сайын.
 
  
−
132 удж. Лыддьы. Сувтӧд колана суффикс.
+
МЕДБУР ОЛӦМ — ЧУЖАН МУЫН.
 +
Финн мойд.
  
−
Рака тӧлысь. Ме сулала ӧшинь дорын да видзӧда ывлаӧ. Ӧшинь улын ворсӧны ёртъясӧй. Ме эськӧ пета жӧ ывлаӧ да тшӧтш ворса, но талун вися.
+
Арнас тури лӧсьӧдчис лэбны лунвылӧ. Сійӧ корис дозмӧрӧс:
 +
— Лэбам тшӧтш. Ми, ыджыд лэбачьяс, лэбам водзын. А поснияс лэбасны бӧрын.
 +
— Меным ӧткодь: сэні кӧть тані. Сёян менам — ньыв лыс.
 +
И тури да дозмӧр лэбзисны.
 +
Аддзӧны: водзын паськыд саридз. Лыска вӧр некӧн абу. Гӧгӧр ва да лӧз енэж. Лэбачьяс пуксисны вадорӧ шойччыны. Дозмӧр шуӧ:
 +
— Лыс сёя, еджыд лым пиын узьла, но бӧр лэбзя чужан муӧ. Ог лэб саридз сайӧ.
 +
— А меным колӧ лэбны. Тӧвнас сёян миянлы абу.
 +
Тури лэбис водзӧ. Босьтіс мыш вылас джыджъясӧс, сырчикъясӧс. Сыкӧд лэбисны и мукӧд лэбачьяс.
 +
А дозмӧр лэбис войвылӧ, лыска вӧръясӧ, чужан муӧ.
  
−
Мый эськӧ тэ вӧчин, висьмис кӧ тэнад ёртыд?
+
1. Кутшӧм лэбачьяс лэбисны лунвылӧ?
 +
2. Кутшӧм лэбачьяс кольччисны чужан муӧ?
 +
3. Мый найӧ сёйӧны тӧвнас?
  
−
«Тшыкӧм телефон» ворсӧм.
+
38 удж. Лыддьы да лӧсьӧд сёрникузяяс.
  
−
чужан лун
+
1) Лэбачьяс лэбӧны лунвылӧ.
 +
2) Миян вӧръясын тӧвйӧны лэбачьяс.
 +
3) Ми вӧчам лэбачьяслы сёянін.
  
−
турунвиж синма
+
39 удж. Артмӧд лэбачьяс йылысь кроссворд.
  
−
ыджыд тушаа
+
40 удж. Лыддьы текстсӧ. Серпасав утка чӧжӧс.
  
−
гӧгрӧс чужӧма
+
КОМИ ЙӦЗЛӦН ВАЖ ОЛӦМЫСЬ.
  
−
руд юрсиа
+
Корсь текстысь сёрникузяяс.
  
−
134 удж. Лыддьы. Сет висьтыслы ним.
+
1) Саридзті уяліс утка чӧж. 2) Сӧмын кык кольк вермис видзны. 3) Кык колькйысь петісны Ен да Омӧль. 4) Тайӧ вӧліны кык вок. 5) Мамыс новлӧдліс пиянсӧ мыш вылас. 6) Утка чӧж шыбитчис ваӧ да кувсис.
  
−
Менам Федя ёрт радейтӧ тӧв. Ме радейта гожӧм.
 
−
Сэки шоныд, позьӧ купайтчыны, гожйӧдчыны.
 
−
— Тӧвнад зэв жӧ бур. Позьӧ ворсны хоккейысь, исласьны лызьӧн, — шуӧ Федя.
 
−
— Тӧвнад оз позь купайтчыны ни гожйӧдчыны.
 
−
— Гожӧмнад жар, лымйыд абу, — шуӧ Федя.
 
−
Вот тадзи ми вензям. А тӧвнас Федя велӧдіс менӧ котравны лызьӧн. Ме куті радейтны тӧв.
 
−
Гожӧмнас велӧді ёртӧс вартчыны. Сійӧ кутіс радейтны гожӧм.
 
−
Миянлы лои зэв долыд.
 
  
−
1. Тэныд кажитчисны ёртъясыс?
+
'''<Kodko @ Велӧдчанін : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 27-31.>
−
2. Кутшӧмӧсь ёртъясыс?
+
'''
−
3. Тэныд колӧ татшӧм ёрт?
 
−
4. А кутшӧм вогӧгӧрся кад тэ радейтан?
 
  
−
«Коді медуна?» ворсӧм.
+
ВЕЛӦДЧАНІН
  
−
Артмӧд шыпасъяссӧ местанас вежлалӧмӧн козин кывйысь выль кывъяс.
+
Тайӧ серпасыс Софья Мальцевалӧн.
  
−
БОСЬТ ТӦД ВЫЛАД!
+
41 удж. Лыддьы висьтсӧ. Висьтав ас школа йылысь да серпасав.
  
−
— тэнад эм нывъёрт либӧ ёрт?
+
МИЯН ШКОЛА.
−
— Менам эм ... .
 
−
— А кыдзи сійӧс шуӧны?
 
−
— Сійӧс шуӧны ... .
 
−
— Сідзкӧ, миян эм ... .
 
−
— А зонкаяслӧн тшӧтш эм нывъёрт?
 
  
−
135 удж. Содты чутъяс местаӧ колана кывъяс. Гиж.
+
Со и воис ар. Нывкаяс да зонкаяс мунӧны школаӧ дзоридзьясӧн да рюкзакъясӧн. Рюкзакын небӧгъяс, тетрадьяс, пенал.
 +
Найӧ велӧдчысьяс.
  
−
Талун шойччан лун. Миян класс мунӧ чой йылӧ исласьны. Менам ёрт оз мун. Сылӧн тренировка. Сійӧ ветлӧ лызьӧн котралан секцияӧ.
+
42 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
  
−
136 удж. Лыддьы. Гӧгӧрвоӧд кывбурсӧ.
+
Велӧдчӧй, челядь,
 +
Югдӧдӧй юр.
 +
Велӧдчӧм вайӧ
 +
Тіянлы бур.
 +
Понданныд тӧдны
 +
Омӧль и бур.
 +
Велӧдчӧй, челядь,
 +
Югдӧдӧй юр!
  
−
Тэ да ме, да сійӧ —
+
— Бур лун!
−
Ворсам дзоридз пытшкын.
+
— Чолӧм!
−
Тэ да ме, да сійӧ —
+
— Кутшӧм классын тэ велӧдчан?
−
Квайт ки лоас миян.
+
— Ме велӧдча коймӧд классын.
−
Тэ да ме, да сійӧ —
+
— Эм-ӧ тэнад радейтана урок?
−
Купайтчыны мунам.
+
— Да, ме радейта артасьны.
 +
— А ме радейта коми да роч кыв урокъяс.
 +
— Со и звӧнок, котӧртам урок вылӧ!
 +
— Котӧртам. Став бурсӧ!
 +
— Аддзысьлытӧдз!
  
−
Тэ да ме, да сійӧ —
+
Сёрнитӧй ёртыдкӧд радейтана урок йылысь.
−
Абу дзескыд юным.
 
−
Тэ да ме, да сійӧ —
 
−
Быдлаӧ ми тӧрам.
 
−
Тэ да ме, да сійӧ —
 
−
Гажа весиг вӧрын.
 
  
−
1. Мӧвпышт, кымын ёрт ставыс. Мый серти гӧгӧрвоин?
+
43 удж. Содты колана кывъяс серпас серти.
−
2. Мыйла челядьлы гажа вӧрын?
 
  
−
137 удж. Артмӧд «Ёртасьӧм» тема вылӧ кроссворд либӧ лото.
+
Тайӧ миян класс. Ӧшинь вылын сулалӧны дзоридзьяс.
 +
Миян класс сӧстӧм да гажа.
  
−
МЕНАМ ЧУЖАН МУ
+
Ме ог ворс.
 +
Тэ он ворс.
 +
Сійӧ оз ворс.
  
−
138 удж. Лыддьы да висьтав, мый тӧдмалін.
+
ТАДЗИ ВӦЧНЫ ОЗ ПОЗЬ!
  
−
КОМИ ЙӦЗЛӦН ВАЖ ОЛӦМЫСЬ.
+
45 удж. Артмӧд серпасъяс серти сёрникузяяс.
  
−
Аддзы текстысь сёрникузяяс.
+
46 удж. Пудъясьӧй ворсӧм водзын.
−
1. Йи сыліс.
 
−
2. Ставыс вевттьысис вӧрӧн, турунӧн да дзоридзӧн.
 
−
3. Тадзи артмис Му.
 
−
4. Артмӧдіс Ен лэбачьясӧс, гортса да вӧрса пемӧсъясӧс.
 
−
5. Омӧль артмӧдіс быдсяма омӧль пемӧсъясӧс да гут-гагӧс.
 
  
−
139 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ серпас серти.
+
Тыртӧм-быртӧм
 +
Куим каньысь
 +
Тасьті оз.
 +
Шыр оз пов.
  
−
1. Кытчӧ локтісны челядь?
+
Гӧбӧч вылын
−
2. Кутшӧм лыддьысяніныс?
+
Он кӧ эскы,
−
3. Коді найӧс паныдаліс?
+
Рака поз.
−
4. Кӧні сулалӧны небӧгъясыс?
+
Оз и ков.
−
5. Мый йылысь висьталӧ библиотекар?
 
  
−
Гиж гортад неыджыд висьт.
+
«Ог, он, оз» ворсӧм.
  
−
— Кутшӧм коми гижысьӧс тэ тӧдан?
+
Ворсӧй тадзи:
−
— Ми лыддим кывбуръяс С. А. Поповлысь, А. П. Мишариналысь, В. Г. Лодыгинлысь.
+
— Тэ радейтан артасьны?
−
— Кутшӧм кывбур тэныд кажитчис?
+
— Ог.
−
— Меным кажитчис ... .
+
— Ёртыд радейтӧ лыддьысьны?
−
— А коді гижис?
+
— Оз.
−
— Тайӧ кывбурсӧ гижис ... ... .
+
— Ме радейта серпасасьны?
 +
— Он.
  
−
140 удж. Лыддьы. Велӧд кывбурсӧ наизусьт.
+
— Катя, тэ велӧдін нин вежон лун нимъяссӧ?
 +
— Эг на велӧд.
 +
— Вай велӧдам. Медводдза вежон лун?
 +
— Выльлун.
 +
— Медбӧръя вежон лун?
 +
— Вежалун.
 +
— А кутшӧм лун локтӧ выльлун бӧрын?
 +
— Воторник.
 +
— А ӧні висьтав став вежон лун нимсӧ.
  
−
ЧУЖАН МУ.
+
47 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
  
−
Мыйла муса да зэв дона
+
1. Мый чышкалӧ Костя велӧдысь пызан вылысь?
−
Вӧр и эзысь ю?
+
2. Мый вӧчӧ дежурнӧй перемена дырйи?
−
Быдӧн радейтӧ зэв ёна
+
3. Мый идралӧ Костя урокъяс бӧрын?
−
Ассьыс чужан му.
 
  
−
Зарни шонді сійӧс шонтӧ,
 
−
Мыськӧ сӧстӧм зэр,
 
−
Медым дзоридзавны пондас
 
−
Миян войвыв эрд.
 
  
−
Вочавидз юалана сёрникузя вылӧ.
+
'''<Kodko @ Ворсӧмъяс : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 32-34.>'''
  
−
141 удж. Лыддьы письмӧсӧ. Гиж письмӧ «Би кинь» журналӧ аслад радейтана гижысь йылысь.
 
  
−
ЧОЛӦМ, БИ КИНЬ!
+
48 удж. Юклы чача нимъяссӧ кык юкӧн вылӧ.
−
Ме лыддя тэнад лист бокъясысь кывбуръяс, висьтъяс, письмӧяс, мойдъяс. Меным зэв ёна найӧ кажитчӧны.
 
−
А талун ачым пукси гижны тэныд письмӧ. Ми тӧрыт классӧн ветлім лыддьысянінӧ. Ме тӧдмалі уна гижысь йылысь! Миян чужан муын уна енбиа гижысьыс. Менам пӧч гажлунъяс дырйи сьылӧ катшасин йылысь сьыланкыв. Кывъяссӧ гижис енбиа коми кывбуралысь Серафим Попов. Меным зэв окота лои лыддьыны сылысь кывбуръяссӧ. А ӧти кывбур весиг велӧді, сэтшӧма сійӧ меным кажитчис.
 
−
Ме радейта лыддьыны «Би кинь» журнал.
 
−
Сиа тіянлы став бурсӧ.
 
−
Тіян лыддьысьысь Толя Ануфриев.
 
  
−
КОЛӦ ТӦДНЫ!
+
49 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
−
Коми кывйын медводдза слогыс век ударнӧй.
 
  
−
1. Абу пу, а ачыс пуысь,
+
МЕ СЬЫЛА И ЙӦКТА.
−
Абу дӧрӧм, а вурӧма,
 
−
Абу морт, а висьталӧ.
 
  
−
2. Абу ловъя, а мортӧс велӧдӧ.
+
Ме сьыла и йӧкта,
 +
Ме сьыла и йӧкта,
 +
И аскӧд йӧктыны
 +
Быдӧнӧс тшӧкта.
  
−
— Да, унатор позьӧ тӧдмавны небӧгсьыд. Менам ыджыд вок радейтӧ лыддьыны коми кывбуръяс. Ме тшӧтш радейта. Сэтшӧм мичаӧсь кывбуръясыс.
+
Мед йӧктӧны мамӧ
−
— А коді кывбур гижысьыс?
+
И пӧльӧ, и пӧчӧ,
−
— Владимир Васильевич Тимин. Сійӧ чужлӧма Паджга сиктын. Асьсӧ шуӧ Игӧ Вась Володьӧн.
+
Плюш Мишкаӧй джаджйын
−
— А мыйла тадзи?
+
И чачаӧй Кӧчӧй.
−
— Коми йӧзыд нимсӧ висьталігӧн медводз шуӧны пӧльсӧ да батьсӧ, а сэсся нин асьсӧ. Менӧ ёртъяс шуӧны Ёгор Иван Таняӧн. Сідзкӧ, ме Татьяна Ивановна, а батьӧй — Иван Егорович.
 
−
— Вай лыддям кутшӧмкӧ кывбур Игӧ Вась Володьыслысь, Владимир Тиминлысь.
 
−
— Пудъясям, кодлы лыддьыны медводз.
 
  
−
Ӧтик, кык, куим,нёль,
+
Мед йӧктӧ Вань вокӧ
−
Коз пу йылысь уси коль.
+
И чой менам Катьӧ...
−
Сійӧс нуис визув ёль,
+
Командировкаысь
−
Урлы нинӧм эз и коль.
+
Воӧма батьӧ.
  
−
— Меным уси лыддьыны медводз. «Коль» — тайӧ сосновая либӧ еловая шишка. А «эз коль» — тайӧ мый?
+
Висьтав, мыйла ставӧн сьылӧны да йӧктӧны.
−
— Тайӧ «не осталось». Коль — уна вежӧртаса кыв, рочӧн кӧ, «многозначное слово».
 
−
— Гӧгӧрвои, сідзкӧ:
 
  
−
— Вай нӧшта тӧдмалам омонимъяс — уна вежӧртаса кывъяс.
+
50 удж. Артмӧд кывтэчасъяс.
−
— Бур. Сӧмын ӧні челядь мед тӧдмаласны.
 
  
−
1. Лӧня визувтӧ Эжва ю,
+
— Лиза, тэнад эм акань?
−
Васӧ сэтысь пӧттӧдз ю.
+
— Да, меным мамӧ карысь вайис.
−
2. Пӧльтӧ кӧдзыд лэчыд тӧв,
+
— А тэ ворсан сійӧн?
−
Бара воис еджыд тӧв.
+
— Ворса гортса удж вӧчӧм бӧрын. Ме тайӧ аканьсӧ ёна радейта. Пӧчӧ шуӧ, мый ме ачым тайӧ аканьыс кодь.
 +
— Сідзкӧ, тэнад аканьыд еджыд кудриа юрсиа, лӧз синма да гӧрд вом дора.
 +
— Дзик татшӧм и эм. Рытнас водтӧда потанӧ узьны да сьыла:
 +
 
 +
Зэв ӧд луныс вӧлі кузь,
 +
Муса кагук, узь вай, узь.
 +
Чӧскыд лоас тэнад ун,
 +
Мича лоас аски лун.
 +
 
 +
51 удж. Содты сёрникузяясӧ кывтэчасъяс.
  
−
— А вот и воис кад лыддьыны В. Тиминлысь кывбур.
+
Улӧс вылын куйлӧ.
 +
Чужан лунӧ меным козьналісны.
 +
Ичӧт чойлӧн киас.
 +
Чача лавкаын вузалӧны.
 +
Зонкалӧн эм.
  
−
Тайӧ вӧрыс,
+
Тӧдмалӧй, кутшӧм тайӧ чача.
−
Тайӧ муыс,
 
−
Сынӧд кӧрыс,
 
−
Визув юыс,
 
−
Тайӧ гожӧмыс
 
−
И тӧлыс
 
−
Нэмсӧ гажӧдӧны мед!
 
  
−
Айӧн кыйӧм
+
— Сійӧ гӧгрӧс, лӧза-гӧрда рӧма, ичӧт.
−
Тар да сьӧла,
+
— Тайӧ ... .
−
Сюрук мӧслӧн
 
−
Чӧскыд йӧлыс,
 
−
Да мый лоас,
 
−
Да мый вӧлі —
 
−
Тайӧ ставсьыс артми ме.
 
  
−
— Коми муын уна енбиа гижысьыс: И. А. Куратов, М. Н. Лебедев, В. И. Лыткин, Н. Н. Куратова, Г. А. Юшков, И. Г. Торопов, В. Г. Лодыгин да уна мукӧд.
 
−
— А менам ыджыд мам велӧдчӧма Петыр Саньӧкӧд, мӧд ног, Александра Петровнакӧд. Сійӧ енбиа кывбур гижысь. Александра Мишарина велӧдӧма челядьӧс Ыджыдвидз сиктын, а сэсся заводитӧма гижны кывбуръяс.
 
−
— Тэ тӧдан сылысь кывбуръяссӧ?
 
−
— Тӧда. Александра Мишарина уна кывбур сиӧма челядьлы да ас мулы. Лыддям сылысь кывбур.
 
  
−
Зарниӧй менам,
+
'''<Kodko @ Менам оланін : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 35-39.>'''
−
Донаӧй менам,
 
−
Меным тэ помасьтӧм бур.
 
−
Муна кӧть ылӧ,
 
−
Сьӧлӧмӧй кылӧ,
 
−
Мусаджык тэысь оз сюр.
 
−
Мичаӧй менам,
 
−
Сьӧлӧмшӧр менам,
 
−
Муса тэ мен, Коми му.
 
  
−
1. Кутшӧм мича кывъясӧн гижӧ кывбуралысь чужан му йылысь?
+
МЕНАМ ОЛАНІН
−
2. Велӧдчӧй мичаа лыддьыны кывбурсӧ.
 
  
−
— Машук, меным зэв ёна кажитчисны коми кывбуръясыд. А вот коми висьтъястӧ ме эг на лыддьыв.
+
«Да» либӧ «абу» ворсӧм.
−
— Мишук, миян коми гижысьяс гижӧны и висьтъяс. Найӧ висьтъясын петкӧдлӧны Коми мулысь мичлунсӧ. Вениамин Тимофеевич Чисталёв, коді чужліс Помӧсдін сиктын, зэв мичаа гижӧма коми вӧр-ва йылысь. Лыддям висьтсӧ.
 
  
−
Муса льӧм пуӧй, паськыд кустӧй! Мыйӧн тэ абу мича? Лым кодь еджыд дзоридзнад тулысын тэ медся мича да сӧстӧм!
+
— Тайӧ тэнад керкаыд?
−
Пелысьӧй, пелысьӧй! Гӧрд юра, шома тусьяса, гожӧм пом висьталысьӧй!
+
— Керкаад куим ӧшинь?
−
Пипуӧй, пипуӧй! Пыр тэ полан кодыськӧ, коньӧрӧй... Кутшӧм тэ мича арнас гӧрд зарни коръяснад!
+
— Эм-ӧ кильчӧ?
 +
— Кык ӧдзӧс?
 +
— Керка дорад эм туй?
 +
— Туй вывті мунӧ зонка?
  
−
Лыддьы Тима Веньлысь висьтсӧ. Гӧлӧснад петкӧдлы мичлунсӧ коми вӧр-валысь.
+
Гижӧй тетрадяныд ӧ шыпаса кывъяссӧ.
  
−
— Машук, а ме нӧшта эськӧ лыдди коми висьттӧ.
+
52 удж. Артмӧд серпасъяс серти сёрникузяяс.
−
— Лыддям Степан Семёнович Раевскийлысь висьтсӧ. Сійӧ Вениамин Тимофеевич Чисталёв моз жӧ мичаа гижӧ ас му да вӧр-ва йылысь.
 
  
−
Вӧр горулын визувтӧ ичӧтик шор. Ваыс югыд, сӧстӧм да кӧдзыд. Шорыс вӧчалӧ гырысь кытшъяс. А, гашкӧ, мӧвпалӧ, колӧ-ӧ водзӧ визувтны?
+
53 удж. Лыддьы да гиж. Содты колана кывъяс.
−
Берег пӧлӧныс быдмӧны сьӧд сэтӧр кустъяс, пелысь пуяс, мича дзоридзьяс. Кодкӧ быттьӧ нарошнӧ найӧс садитӧма, медым лун да вой гажӧдісны визув шорсӧ.
 
  
−
— Збыль, мича висьтыс. Ми ыджыд мамкӧд вӧрӧ ветлім да татшӧм шортӧ аддзылім жӧ. Степан Раевский быттьӧ сы йылысь и гижӧма.
+
МЕНАМ КЕРКА.
−
— Вот и тӧдмасим коми гижысьяскӧд. Ӧні ачыд верман ветлыны лыддьысянінӧ да босьтны сэтысь колана небӧгъяс.
 
−
— Аттьӧ тэныд, Машук. Ме кута лыддьыны коми небӧгъяс.
 
  
−
142 удж. Комиӧд. Тӧдмав, кутшӧм кыв артмис.
+
Менам керка неыджыд.
  
−
МОРТ ДА СЫЛӦН ДЗОНЬВИДЗАЛУН
+
54 удж. Комиӧд. Мый зонка висьталӧ аслас оланін йылысь?
  
−
143 удж. Комиӧд кывъяссӧ. Корсь кывкудйысь тӧдтӧм кывъяслысь вежӧртассӧ.
+
55 удж. Содты колана суффиксъяс.
  
−
Артмӧдӧй сёрникузяяс чукӧръяс вылӧ юксьӧмӧн.
+
Коля мунӧ школасянь гортӧ. Зонка вуджӧ туйӧд да воӧ гортӧдз.
  
−
— Мишук, кутшӧм рӧма тэнад юрсиыд ?
+
56 удж. Гиж кывъяссӧ колана ногӧн.
−
— Менам юрсиӧй руд. А тэнад, Машук?
 
−
— Менам еджыд рӧма.
 
−
— Кутшӧм юрсиыс Настуклӧн?
 
−
— Сылӧн юрсиыс гӧрд рӧма да кузь.
 
−
— Кутшӧм тэнад синмыд да синкымыд?
 
−
— Менам синмӧй да синкымӧй сьӧдӧсь. А Аннушлӧн кутшӧм?
 
−
— Сылӧн синмыс лӧз, а синкымыс сьӧд.
 
  
−
144 удж. Гиж кывъяссӧ колана ногӧн.
+
Кодъяслӧн тайӧ керкаыс?
  
−
Тӧдмав сёрнитысьсӧ гӧлӧс сертиыс.
+
Керкаыс сулалӧ вӧрын. Сійӧ кык вежӧса. Медводдза вежӧсын пызан да куим улӧс, мӧд вежӧсын — куим крӧвать...
  
−
Юӧртысь: Ме лӧз синма, ичӧт тушаа, радейта артасян урок.
+
57 удж. Артмӧд сёрникузяяс да гиж.
−
Тӧдмалысь: Тэ лӧз синма, ичӧт тушаа, радейтан артасян урок. Тэ Маша.
 
−
Юӧртысь: Ме мугӧм синма, сьӧд синкыма, руд юрсиа, радейта ворсны футболысь.
 
  
−
145 удж. Гиж «Морт» тема вылӧ 3 шыпаса кывъяс, 4 шыпаса кывъяс, 5 шыа кывъяс.
+
Челядь мунӧны вӧрӧ. Сиктсянь вӧрӧдз кык километр. Нывкаяс да зонкаяс вуджисны паськыд туйӧд. Найӧ ӧдйӧ воисны вӧрӧдз. Челядь вотісны юмов оз.
  
−
— Машук, врач кыдзи лоӧ комиӧн?
+
Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
−
— Бурдӧдысь. Сійӧ бурдӧдӧ висьысьӧс.
 
−
— Ме гӧгӧрвои. Бурдӧдысь бурдӧдӧ, артмӧма «бурдӧдны» кывйысь.
 
−
— Машук, а больной кыдзи лоӧ комиӧн?
 
−
— Больной — висьысь.
 
−
— Сідзкӧ, болеть — висьны. Ме стӧча мӧвпала?
 
−
— Дерт жӧ стӧча.
 
−
— «[...]» лоӧ «Бурдӧдысь бурдӧдӧ висьысьӧс».
 
−
— Да. И висьысь бурдас.
 
  
−
146 удж. Комиӧд да висьтав вежӧртассӧ ӧткодя гижсьысь кывъяслысь.
+
1. Кытчӧ мунӧны челядь?
 +
2. Кымын километр сиктсянь вӧрӧдз?
 +
3. Кодъяс вуджисны паськыд туйӧд?
 +
4. Кытчӧ воисны челядь?
 +
5. Кутшӧм оз вотісны нывкаяс да зонкаяс?
  
−
1. Кык вок пышйӧны, ӧта-мӧднысӧ оз кольны.
+
Сёрнит ёртыдкӧд тайӧ удж сертиыс.
−
2. Китӧм, коктӧм, ӧшинь улын шутьлялӧ.
 
−
3. Мыр, мыр вылас гыр, гыр вылас шар, шар вылас вӧр.
 
  
−
Артмӧд мыр кывйысь медводдза шыпассӧ вежӧмӧн выль кывъяс.
+
58 удж. Лыддьы мичаа. Артмӧд юалӧмъяс сёрникузяяс дорӧ.
  
−
147 удж. Лыддьы кывбурсӧ. Гиж кывбурысь кывъяс «Дзоньвидзалун» тема вылӧ.
+
Сыктывкарсянь Шойнатыӧдз ми мунім автобусӧн. Тайӧ сиктас олӧ менам ыджыд мам. Сійӧ зэв шань да мелі. Шойнатыын олі кык тӧлысь. Ме купайтчи Эжваын, гуляйті сиктӧд велосипедӧн, отсаси ыджыд мамлы.
  
−
Ичӧтик ручпилӧн пыктӧма горш.
+
Вӧч тадзи:
−
Бурдӧдны висьӧмысь локтӧма ош.
 
−
Урпикӧд ӧтвылысь кузь пеля кӧч
 
−
Видлыны ручписӧ пырӧма тшӧтш.
 
  
−
Видлаліс гӧгӧрбок ручпиӧс ош,
+
1. Мыйӧн ми мунім Сыктывкарсянь Шойнатыӧдз?
−
Ма юны велӧдіс, бурдас мед горш.
+
2. Коді олӧ тайӧ сиктас?
−
Ручпиыс бурдӧма, некыт оз вись...
 
−
Маша да Яша ворсісны сідз.
 
  
−
Ворсӧй кывбурсӧ.
+
59 удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа.
  
−
148 удж. Лыддьы висьтсӧ. Лӧсьӧд юалӧмъяс да сёрнит ёртыдкӧд.
+
Со тай менам сиктӧй,
 +
Со тай керка менам,
 +
Мойд вылын кодь дзик тэ, —
 +
Радейта ме тэнӧ.
  
−
Нина висьмис. Мамыс нывкалысь вежис вольпасьсӧ. Сэсся вердіс сьӧд сэтӧра варенньӧа рокӧн. Ок и чӧскыд!
+
60 удж. Уськӧд тӧд вылӧ пасъяс. Гиж кывъяс «Менам оланін» тема вылӧ.
−
Воис бурдӧдысь. Сійӧ видлаліс Нинаӧс да шуис:
 
  
−
— Тэ дзоньвидза. Сӧмын асывнас чеччы да вӧч зарядка.
+
Комиӧд. Тӧдмав, кутшӧм кыв артмис.
  
−
Мый колӧ вӧчны, медым лоны дзоньвидзаӧн?
+
61 удж. Гиж рочӧн.
  
−
149 удж. Лыддьы висьтсӧ. Велӧдчы висьтавны 3-ӧд мортсянь.
 
  
−
Рака тӧлысь. Ме сулала ӧшинь дорын да видзӧда ывлаӧ. Ӧшинь улын ворсӧны челядь. Меным окота жӧ петны да ворсны ывлаын. Но менам висьӧ юрӧй да кынӧмӧй.
+
'''<Kodko @ Гортса да вӧрса пемӧсъяс : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 40-45.>'''
−
Друг кыліс ӧдзӧсӧ таркӧдчӧм. Керкаӧ пырисны менам ёртъясӧй. Найӧ висьталісны школаса выльторъяс йылысь.
 
  
−
Вежлав действие петкӧдлысь кывъяссӧ морт да лыд серти.
 
  
−
Отсӧг вылӧ:
+
ГОРТСА ДА ВӦРСА ПЕМӦСЪЯС.
  
−
ме сулала
+
62 удж. Лыддьы мойдсӧ.
  
−
тэ сулалан
+
КУТШӦМ МАМЫД?
  
−
сійӧ сулалӧ
+
Вӧлі тӧв. Вӧрса пемӧсъяс ворсісны кутасьӧмысь. Кутасис кӧчпи. Сійӧ чеччаліс зэв ылӧ, но эз вермы суӧдны ни ручпиӧс, ни кӧинпиӧс, ни ичӧтик урпиӧс. Урпи чеччаліс пуысь пуӧ. Сылы вӧлі зэв долыд: тані сылӧн ёртъясыс. Но друг вӧрыс лои пемыд, ёртъясыс некӧн эз кывны.
 +
— Мамӧ! — горӧдіс урпи да бӧрддзис.
 +
— Кутшӧм тэнад мамыд? Ме отсала тэныд сійӧс корсьны, — друг кыліс гӧлӧс шы.
  
−
ми сулалам
+
1. Помав мойдсӧ.
 +
2. Висьтав, коді отсаліс урпилы.
  
−
ті сулаланныд
+
63 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
  
−
найӧ сулалӧны
+
Шарик тявзӧ: ав, ав, ав!
 +
Мурзик нявзӧ: няв, няв, няв!
 +
Чибук гӧрдлӧ: го, го, го!
 +
Чипан котсьӧ: ко, ко, ко!
 +
Полюк Машка помся кашкӧ,
 +
Йӧрын кылӧ: рук, рук, рук!
 +
Ставныс виччысьӧны, гашкӧ,
 +
Кытчӧдз сёян ме ог юк.
  
−
Артмӧд дзоньвидзалун кывйысь выль кывъяс.
+
1. Коді кыдзи горзӧ?
 +
2. Кодъяс виччысьӧны сёян?
 +
3. Лӧсьӧдӧй ворсантор кывбур сертиыс.
  
−
150 удж. Артмӧд слогъясысь кывъяс, кывъясысь — сёрникузяяс. Гиж тетрадьӧ.
+
64 удж. Гиж, коді кыдзи горзӧ.
  
−
151 удж. Гиж паныд вежӧртаса кывъяс, антонимъяс.
+
65 удж. Лыддьы коми-перым мойд.
  
−
1. Кымын чунь ӧти киын?
+
Оліс-выліс Кысук нима кань. Кӧзяин да кӧзяйка мунісны удж вылӧ, пияна каньсӧ тшыглы колисны. Каньпиян нявзӧны, сёйны корӧны. Кысук мӧс дінӧ лэччис:
−
2. Кымын чунь кык киын?
+
— Серань! Серанюшко, вайышт йӧвтӧ!
−
3. Кымын чунь ӧтлаын Вовалӧн да Митялӧн?
+
— Вердан кӧ турунӧн, сета.
−
4. Кымын чунь ӧтлаын киын да кокын?
+
Кысук котӧртіс видз вылӧ да корӧ:
 +
— Веж виддзӧй, вайышт турунтӧ!
 +
— Киськалан кӧ ваӧн, сета.
 +
Котӧртіс Кысук шор дорӧ.
 +
— Визув шорӧй, вайышт ватӧ!
 +
— Весалан кӧ менӧ, сета.
 +
Котӧртіс Кысук зыр дорӧ.
 +
— Зырйӧй, зырйӧй, весалышт шорсӧ!
 +
Зыр шорсӧ весаліс. Шор Кысуклы ва сетіс. Ваыс видзсӧ киськаліс. Виддзыс турун сетіс. Турунсӧ мӧс сёйис. Мӧскыс Кысуклы йӧв сетіс. Йӧвсӧ каньпиян лакисны да дугдісны нявзыны. Со тай кыдзи вӧлӧм колӧ.
  
−
152 удж. Лыддьы сёрнисӧ ошлысь да урлысь. Лӧсьӧд ачыд сёрни «Дзоньвидзалун» тема вылӧ.
+
1. Висьтав, кодъяс отсасисны Кысуклы.
 +
2. Мыйла каньпиян дугдісны нявзыны?
 +
3. Эм-ӧ тэнад радейтана пемӧс? Кутшӧм сійӧ?
 +
4. Кыдзи тэ дӧзьӧритан сы бӧрся?
 +
3. Тӧдан-ӧ татшӧм роч мойд?
  
−
УР. Вӧрса кӧзяин, тэ мый радейтан сёйны?
+
66 удж. Шу мӧд ногӧн.
−
ОШ. Ме радейта юмов ма, чӧскыд ӧмидз.
 
−
УР. Микайлӧ, юмов сёянсьыд пиньыд оз вись?
 
−
ОШ. Гуӧ водтӧдз ме ветла пинь бурдӧдысь дорӧ.
 
−
УР. Ме сёя чорыд коль да висьлӧ жӧ пиньӧй.
 
−
ОШ. Сідзкӧ, ветлы Айболит дорӧ.
 
−
УР. Аттьӧ бур кывсьыд.
 
  
−
ВОГӦГӦРСЯ КАД
+
ичӧт чипанъяс
  
−
ГОЖСЯ ТӦЛЫСЬЯС.
+
ичӧт каньяс
  
−
153 удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа.
+
ичӧт порсьяс
  
−
Ок и гажа гожся пӧра!
+
ичӧт понъяс
−
Оз ков сэк ни кӧмкот-дӧрӧм.
 
−
Лыа вылын гожйӧдчам,
 
−
Сэсся ваын купайтчам.
 
  
−
— Машук, тэ тӧдан волӧн кутшӧм кад воис?
+
ичӧт ошъяс
−
— Тӧда, дерт, гожӧм. Ёна жӧ нин ми сійӧс виччысим.
 
−
— А талун нӧшта каникул медводдза лун.
 
−
— Тӧдан, кыдзи шусьӧ медводдза гожся тӧлысьыд?
 
−
— Ог. Гашкӧ, висьталан.
 
−
— Кывзы, висьтала куимнан тӧлысь нимсӧ: лӧддза-номъя, сора, моз.
 
−
— Бура велӧдӧмыд, а менам вунӧма нин. Меным окота ворсны да котравны.
 
−
— Меным тшӧтш. Вай корам ёртъясӧс да ворсыштам футболысь.
 
  
−
154 удж. Лыддьы висьтсӧ.
+
ичӧт уръяс
  
−
Чоя-вокалӧн бать-мамыс асывсяньыс мунісны видз вылӧ. Челядьсӧ, дас кык арӧса Машаӧс да кӧкъямыс арӧса Мишаӧс, колисны горт овны.
+
67 удж. Висьтав, коді кӧні олӧ.
−
— Нылук, ті Мишакӧд гортын олӧй. Гортын уна жӧ уджыс. Тасьті-пань мыськӧй, керка идралӧй, вала ветлӧй да и порсьпитӧ вердӧй.
 
−
Маша вокыскӧд став уджсӧ вӧчисны. Луннас весиг Эжва дорӧ купайтчыны лэччылісны. Друг поводдяыс кутіс вежсьыны: лоис тӧла, сьӧд кымӧръяс локтісны, сэсся зэрмис.
 
−
— Кыдз татшӧм поводдянас бать-мамным Эжвасӧ вуджасны? — гортас нин мӧвпаліс Маша. — Друг дыр оз локны, а миян Асаньыд лысьтытӧм. Ковмас аслыным лысьтыны. Ме неуна кужа, мамлысь видзӧді да.
 
−
— Лысьты, Машук, лысьты. Ме тэныд отсала, — ышӧдіс чойсӧ Миша.
 
−
Маша ставсӧ вӧчис сідзи, кыдзи вӧчліс мамыс: сетіс мӧслы турун, чышъянасис, меліа сёрнитіс Асанькӧд. Миша гыжъяліс мӧслысь сьылісӧ да повзьӧдліс гутъясӧс. Маша мудзис, но лысьтіс помӧдзыс. Йӧвсӧ сысъялісны да лэччӧдісны кӧзӧдӧ. Сэсся чоя-вока сёйисны да водісны узьны.
 
−
— Шаньӧсь жӧ миян челядьным, — локтӧм бӧрас шуис батьыслы мамыс.
 
  
−
1. Аддзы висьтысь антонимъяс.
+
Вӧч тадзи: Кӧч олӧ вӧрын.
  
−
2. Гижысь висьтыслы сетӧма «Шаньяс» ним. А тэ кыдзи нимтан?
+
68 удж. Лыддьы висьтсӧ. Сет висьтыслы ним.
  
−
— Машук, тэ гожӧмнас кытчӧ ветлан?
+
Миянлы сетісны понпи. Тайӧ вӧлі вӧралан кычи, лайка пӧрӧдаысь. Сьӧд рӧма, пушыд, лапаыс еджыд, бӧжыс крукыля. Сійӧ вӧлі ошпи кодь.
−
— Ме ветла Важгорт сиктӧ, сэні олӧ менам ыджыд мам. А тэ, Мишук, мый кутан вӧчны?
+
Ми кутім корсьны понпилы ним.
−
— Ме муна шойччан лагерӧ. Кута сэні купайтчыны, ворсны. Тэныд гижа письмӧ.
+
— Мамӧ, ме гижа кабала вылӧ нимъяс да шыбита джоджӧ. Кутшӧм кабала дорӧ матыстчас понпиным, сідзи и нимтам, — шуи ме.
−
— Важгорт сикт дорті визувтӧ Вашка ю, ме сэні кута купайтчыны. А ыджыд мамкӧд ветла вӧрӧ тшакла да вотӧсла.
+
— Но колӧ, медым быд ним заводитчис ӧткодь шыпассянь, — вочавидзис мам.
 +
Ме гижи некымын ним: Лорд, Лыско, ... .
 +
Но Л шыпаса нимъясыс сэсся эз сюрны. Друг пызан вылысь аддзи кампет. Кампет бумага вылас гижӧма «Люкс». Ме тайӧ нимсӧ тшӧтш гижи кабала вылӧ. Став листсӧ шыбиті джоджӧ.
 +
Понпи дыр котраліс да матыстчис ӧти лист дорӧ. Ме ӧдйӧ котӧрті да лыдди. Сэні вӧлі гижӧма: Люкс.
 +
Тадзи ми корсим понпилы ним.
 +
 
 +
1. Серпасав радейтана пемӧстӧ.
 +
2. Артмӧдӧй альбом «Миян радейтана пемӧсъяс».
  
−
155 удж. Артмӧд серпасъяс дорӧ лӧсялана сёрникузяяс.
+
Корсьӧй пемӧс да лэбач нимъяс.
  
−
156 удж. Артмӧд мойд «Ме шойччи ... (шонді, саридз, кодзув, кымӧр) ордын». Классын вӧчӧй выставка.
 
  
−
Пример вылӧ: Ме гожӧмнас шойччи кымӧр ордын. Сылӧн керкаыс еджыд рӧма да сӧстӧм. Асывнас ми сыкӧд лолалім ыркыд сынӧдӧн да качайтчим. Луннас еджыд кымӧр вуграліс, а ме гожйӧдчи сы мышку вылын. Ёртлӧн мышкуыс небыдик, вата кодь! Ок и гажа жӧ вӧлі кымӧр-ёрт ордын!
+
'''<Kodko @ Вогӧгӧрся кад. Тӧв : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 46-49.>'''
  
−
157 удж. Лыддьы кывпесансӧ.
 
  
−
Шоныд гожӧм,
+
ВОГӦГӦРСЯ КАД
−
Шоныд рыт.
 
−
Шуим пуны
 
−
Шома шыд.
 
  
−
158 удж. Лыддьы кывбурсӧ. Серпасав.
+
ТӦВСЯ ТӦЛЫСЬЯС.
  
−
ГОЖСЯ СЕРПАС.
+
69 удж. Паськӧд сёрникузяяссӧ.
  
−
Югыдлӧз ю пытшкын
+
Вӧч тадзи:
−
Шондіыс купайтчӧ,
 
−
Пуясыс быттьӧкӧ
 
−
Ваынӧсь тшӧтш.
 
−
Енэжсянь вашъялӧ
 
−
Вӧр-вакӧд шондіыс,
 
−
Зарниа югӧрнас
 
−
Югзьӧдӧ кӧдж.
 
  
−
Пыдӧстӧм енэжыс
+
Пуксис тӧв. Пуксис кузь да кӧдзыд тӧв.
−
Кельыдлӧз чышъяна,
 
−
Видзӧдлан вывланьӧ —
 
−
Кыпалӧ лов.
 
−
Сё пӧлӧс дзоридзӧн
 
−
Видз вылыс пӧртмасьӧ.
 
−
Гожӧмӧй-вердысьӧй,
 
−
Кузьджыка ов!
 
  
−
==КОМИ КЫВ. 4 КЛАСС. 2 ПЕТАС. 2013==
+
Пуксис тӧв. Усьӧ лым. Му вевттьысис. Пуяс сулалӧны. Лэбачьяс лэбисны. Ывлаыс мича.
  
−
ТӦДМАСЯМ ДА ЁРТАСЯМ
+
70 удж. Лыддьы мичаа кывбурсӧ.
  
−
— Чолӧм!
+
МЕДВОДДЗА ЛЫМ.
−
— Бур лун!
 
−
— Вай тӧдмасям. Менам нимӧй Ӧльӧксан.
 
−
— А ме — Настук.
 
−
— Кутшӧм классын велӧдчан?
 
−
— Ме велӧдча нёльӧд классын. А тэ?
 
−
— А ме витӧд классын.
 
−
— Кӧні тэ олан?
 
−
— Ме ола Сосногорск карын.
 
−
— А ме ола Кӧрткерӧс сиктын.
 
  
−
1ʼ удж. Лыддьы «Вайӧ тӧдмасям» висьтысь юкӧн. Тӧдмав ӧткодь овъяс.
+
Ывлаыс еджыд,
 +
Ывлаыс югыд:
 +
Усьӧма небыдик лым.
 +
Небыдик гӧн кодь,
 +
Кокньыдик тӧв кодь:
 +
Тӧкӧтьӧ му бердас инмӧ.
 +
Ывлаас праздник:
 +
Югдӧма, кыпыд.
 +
Эшкыныс небыд,
 +
Эшкыныс шоныд.
  
−
ВАЙӦ ТӦДМАСЯМ.
+
71 удж. Комиӧд. Мый оз лӧсяв?
  
−
Ме — Юра Пыстин. А мекӧд орччӧн Женя Синицын. Шуӧны, миян пӧ ӧткодь овным. Ёртӧй Синицын, а ме Пыстин. Рочӧн Пыстиныс лоӧ Синицын, а Синицыныс комиӧн — Пыстин.
+
72 удж. Артмӧд кывтэчасъяс.
−
Женя — менам медбур ёрт.
 
  
−
2ʼ удж. Тӧдмав, кыдзи артмӧмаӧсь овъясыс.
+
Вӧч тадзи: Еджыд кӧч
  
−
— Менам нимӧй ... . А кыдзи тэнӧ шуӧны?
+
73 удж. Артмӧд сёрникузяяс да гиж.
−
— Менӧ шуӧны ...ӧн, а овӧй — ... .
 
−
— А менам овӧй ... .
 
−
— Мый тэ вӧчин гожӧмнас?
 
−
— Ме купайтчи, ветлі сиктӧ (карӧ), вотчи. А тэ?
 
−
— Ме шойччи саридздорса лагерын.
 
  
−
3ʼ удж. Лыддьы да висьтав, мый йылысь сёрнитӧны челядь.
+
Урокъяс бӧрын челядь петісны иславны. Найӧ чукӧртчисны джуджыд чой йылӧ. Со Лена исковтӧ даддьӧн. Сы бӧрся Ваня исковтӧ лызьӧн. Коля чойыскӧд вӧчӧ лыммортӧс. Челядьлы гажа чой йылын.
  
−
— Видза олан, зонка! Кытысь тэ воин саридз дорӧ?
+
74 удж. Висьтав тӧвся тӧлысь нимъяс да вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
−
— Видза олан! Ме вои Коми муысь.
 
−
— Тэ коми?
 
−
— Да. Ме Изьва районса Краснобор сиктысь. А тэ кытысь воин саридз дорас?
 
−
— Ме бать-мамкӧд локті Кулӧмдін районса Воч сиктысь.
 
  
−
4ʼ удж. Лыддьы. Мый йылысь тэ тӧдмалін тайӧ текстсьыс?
+
1. Кутшӧм тӧвнас поводдяыс?
 +
2. Кутшӧм тӧвнас енэжыс?
 +
3. Мыйӧн вевттьысьӧны тӧвнас пуяс?
 +
4. Мыйӧн вевттьысьӧны юяс?
 +
5. Мый вӧчӧны тӧвнас челядь?
  
−
Миян Краснобор сикт Изьва районын. Тайӧ районыс Сыктывкарсянь войвылын. Тані олӧны уджач йӧз. Найӧ видзӧны кӧръясӧс. Изьва районса олысьясӧс позьӧ тӧдмавны овъяс сертиыс. Со найӧ: Рочев, Сметанин, Артеев, Филиппов, Истомин, Терентьев, Чупров, Бабиков, Хозяинов, Вокуев, Дуркин, Канев, Ануфриев, Хатанзейский.
+
75 удж. Аддзы кывъяс.
  
−
Гиж овъяссӧ анбур серти. Тайӧ аснима эмакывъяс?
 
  
−
5ʼ удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ 4-ӧд удж серти.
+
'''<Kodko @ Регыд Выль во! : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 50-54.>'''
  
−
1. Кутшӧм районын Краснобор сиктыс?
 
−
2. Войвылын али лунвылын тайӧ районыс?
 
−
3. Кодъяс олӧны Изьва районын?
 
−
4. Мый серти позьӧ тӧдмавны Изьва районса олысьясӧс?
 
  
−
1. Тӧдмав, кыдзи шусьӧ рочӧн Изьва район.
+
РЕГЫД ВЫЛЬ ВО!
−
2. Аддзы Изьва район, районлысь юрсикт да Краснобор сикт мусерпас вылысь.
 
  
−
6ʼ удж. Лыддьы ёрта сёрнисӧ.
+
76 удж. Комиӧд. Тӧдмав, кутшӧм гажлун гижӧма.
  
−
НЫВКА. Кыдзи тэнад ним-овыд да вичыд?
+
77 удж. Лыддьы висьтсӧ.
−
ЗОНКА. Менам овӧй Артеев, нимӧй Ӧльӧксан, вичӧй Петрович.
 
−
НЫВКА. Ӧльӧксан? А кыдзи нӧ мӧд ногыс?
 
−
ЗОНКА. Роч ногӧн кӧ, Саша, а быдма да лоа Александр.
 
−
НЫВКА. Ме Настя, Анастасия.
 
−
ЗОНКА. Настятӧ нӧшта шуӧны Настаӧн, а ичӧт нывкаӧс Настукӧн. А тэнад овыд?
 
−
НЫВКА. Миян Кулӧмдін районын уна ӧткодь ов. Тайӧ Морохин, Касев, Кочанов, Лютоев, Гичев, Тарабукин, Гилев, Тимушев, Ракин, Кузнецов, Напалков, Логинов, Лодыгин, Игнатов, Шахов, Мартюшев, Уляшев.
 
−
А ме Морохина Анастасия Васильевна. Ола Кулӧмдін районса Керчомъя сиктын. А тэ олан карын али сиктын?
 
−
ЗОНКА. Ме ола Печора карын.
 
  
−
1. Сёрнит ёртыдкӧд.
+
Ваня да Петя шуисны Выль во кежлӧ мичмӧдны вӧрын коз. Батьыс велӧдіс:
−
2. Гиж овъяссӧ анбур серти.
+
— Козсӧ эн чачаясӧн мичмӧдӧй, а чӧскыд сёянӧн. Лэбачьяс да вӧрса пемӧсъяс чӧсмасясны гажлун дырйи.
−
3. Инды мусерпас вылысь Кулӧмдін районлысь юрсиктсӧ.
+
Пашкыр коз вылӧ ӧшлісны морков, нянь, а пу улас пуктісны кӧчан.
  
−
«Тӧдмав нимсӧ» ворсӧм. Ӧти морт висьталӧ нимсӧ комиӧн, а мӧд — рочӧн.
+
Висьтав ачыд, мый лои водзӧ.
  
−
— Ӧльӧш.
+
«Ми — кодзувъяс» ворсӧм.
−
— Ме чайта, Алексей.
+
Висьталӧй, мый аддзанныд енэжсянь.
−
— Сідз и эм. Ичӧтдырйиыс Алёша, а быдмас да лоас Алексей.
 
−
— Ӧньӧ, Ӧндрей.
 
−
— Андрей.
 
−
— Митрук, Митрей.
 
−
— Тайӧ гӧгӧрвоны абу сьӧкыд. Митя, а сэсся Дмитрий.
 
  
−
А кыдзи лоӧ комиӧн тэнад нимыд?
+
Синтӧ кунь да висьтав, мый аддзин серпас вылысь.
  
−
Тӧдмав кывъяслысь вежӧртассӧ «Словарь омонимов коми языка» кывкуд отсӧгӧн.
+
78 удж. Артмӧд кывтэчасъяс.
  
−
7ʼ удж. Босьт интервью аслад ёртъяслысь. Сет татшӧм юалӧмъяс.
+
веж коз
  
−
1. Кыдзи тэнад овыд, нимыд, вичыд?
+
лышкыд Кӧдзыд Пӧль
−
2. Кӧні тэ олан?
 
−
3. Кутшӧм классын велӧдчан?
 
−
4. Эм-ӧ тэнад радейтана предмет?
 
−
5. Висьтав овсӧ, нимсӧ да вичсӧ ёртыдлысь.
 
−
6. Мыйысь ті радейтанныд ворсны?
 
  
−
8ʼ удж. Содты эмакывъяс дорӧ -ук (-юк) суффикс да гиж. Висьтав рочӧн артмӧдӧм кывъяссӧ.
+
мича Лымныв
  
−
1. Кутшӧм суффикс отсӧгӧн артмисны роч кывъясыс?
+
гора сьыланкыв
−
2. Артмӧд 2 — 3 сёрникузя схема серти.
 
  
−
Вӧч проекта удж ёртыд йылысь.
+
югыд кодзув
  
−
1. Бӧрйы удж ним.
+
ыджыд гажлун
−
а) Менам ёрт.
 
−
б) Кыдзи ми тӧдмасим.
 
−
в) Ёрткӧд шойччӧм.
 
−
2. Висьт гижӧм.
 
−
а) Ёртлӧн ним, арлыд.
 
−
б) Велӧдчанін.
 
−
в) Шойччан кад.
 
−
3. Ме ёрткӧд.
 
  
−
ЗАРНИ ПАСЬКӦМӦН ПАСЬТАСИС ВӦР
+
79 удж. Корсь «Гажа Выль во» тема вылӧ дзебсьӧм кывъяс.
  
−
9ʼ удж. Корсь арся тӧлысь нимъяс.
+
80 удж. Лыддьы. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
  
−
Кӧч бӧж кузя гожӧм коли,
+
Аски Выль во. Бать вӧрысь вайис веж коз. Ми сувтӧдім сійӧс вежӧс шӧрӧ, мичмӧдім чачаясӧн. Ыджыд вок ӧшӧдіс коз йылӧ гӧрд кодзув. Ме да ичӧт чойӧй ӧшлім коз вылӧ мича кольяс, югыд шаръяс. Коз улӧ мам сувтӧдіс кӧдзыд пӧльӧс да лымнылӧс.
−
Шонді абу нин пӧсь жар.
+
Регыд веж коз кутас югъявны уна рӧма биясӧн.
−
Кӧч тӧлысьлӧн мышку вылын
 
−
Рӧдтіс-локтіс зарни ар.
 
  
−
Бука плешка йирым тӧлысь
+
1. Кутшӧм гажлун воӧ?
−
Мича лунъяс вылад скуп.
+
2. Мый батьыс вайис челядьлы вӧрысь?
−
Шлячкӧ-койӧ кӧдзыд зэрӧн,
+
3. Кытчӧ сувтӧдісны веж козсӧ?
−
Няйтсӧ лойӧ шлёп да шлюп.
+
4. Коді ӧшӧдіс гӧрд кодзувсӧ коз йылӧ?
 +
5. Кутшӧм чачаяс ӧшлісны челядь коз вылӧ?
 +
6. Мый сувтӧдіс коз улӧ мам?
 +
7. Кутшӧм лоас веж козйыс?
  
−
Вӧльгым тӧлысь, мича, кос,
+
81 удж. Лыддьы кывбурсӧ да велӧд.
−
Клёнгис-дорис йиа пос.
 
−
Оз нин кӧдзыд зэрӧн кой,
 
−
Еджыд эшкын да кузь вой.
 
  
−
1. Лыддьы кывбурсӧ.
+
Гажа Выль во воис,
−
2. Вӧчӧй небӧг «Ар» тема вылӧ.
+
Тӧвся медбур кад.
 +
Сійӧ ставлы вайис
 +
Ёртасьӧм да лад.
 +
Ветлам кытшӧн-кытшӧн,
 +
Шӧрас мича коз.
 +
Ёртасьӧмыс миян
 +
Оз мед помась, оз.
  
−
10ʼ удж. Лыддьы Серафим Поповлысь кывбурсӧ.
+
82 удж. Лыддьӧй рольяс серти. Вӧч висьт серти серпас.
  
−
Зарни паськӧмӧн пасьтасис вӧр.
+
Вот и Выль во. Петя да Ваня бать-мамыскӧд пасйисны гажлун. Сёйӧм бӧрын мамыс матыстчис ӧшинь дорӧ да шуис:
−
Мича тугъясӧн гӧрддзасис пелысь.
+
— Ӧдйӧ локтӧй татчӧ!
−
Дзодзӧг мӧдӧдчис лунвывлань бӧр.
+
Вӧлі тӧлыся вой. Лымйыс дзирдаліс. Коз гӧгӧр чеччалісны кузь пеля пемӧсъяс.
−
Аддзан: енэжсянь нюжӧдчис кӧлысь.
+
— Тайӧ кӧчьяс, — шуис батьыс.
 +
Кӧчьяс сёйисны кӧчан да морков.
 +
Петя горӧдіс:
 +
— Миянкӧд Выль во пасйӧны и кӧчьяс!
 +
— Аттьӧ батьлы, мый сійӧ тшӧктіс мичмӧдны козсӧ град выв пуктасӧн, — шуис Ваня.
  
−
1. Кутшӧм вогӧгӧрся кад йылысь гижӧма?
+
«Кодлӧн пельыс медсюсь?» ворсӧм.
−
2. Аддзы кутшӧм? юалӧм вылӧ вочавидзысь кывъяс.
+
Кывзы велӧдысьлысь висьталӧмсӧ да мӧдпӧвъёвт.
−
3. Аддзы [с’] шыа кывъяс да бура шуав.
 
  
−
11ʼ удж. Лыддьы кывпесансӧ да велӧд.
+
Воис Выль во.
 +
Вежӧсын сулалӧ коз.
 +
Коз йылын дзирдалӧ кодзув.
 +
Коз гӧгӧр йӧктӧны челядь.
 +
Пу дорын сулалӧ Кӧдзыд Пӧль.
 +
Кытш пытшкын Лымныв.
  
−
Сьылысь сьылӧ гӧра йылын,
+
83 удж. Висьтав комиӧн.
−
Мыла сьылӧм ылӧ кылӧ.
 
  
−
— Чолӧм! Кутшӧм мича арыс!
+
Лӧсьӧд кывъяснас 3–4 сёрникузя.
−
— Бур лун! И меным зэв ёна кажитчӧ зарни арыд.
 
−
— Вай ветлам вӧрӧ.
 
−
— Ветлам. Вотам тшак да вотӧс.
 
−
— А ог кӧ аддзӧй тшаксӧ да вотӧссӧ, чукӧртам мича коръяс.
 
  
−
Зэра кадыд сылы бур,
+
84 удж. Аддзы кывъяс.
−
Пыр и мыччас мусьыс юр.
 
−
Олӧ лун да олӧ мӧд,
 
−
Быдмӧ вывлань, шог оз тӧд.
 
−
Гӧрд шляпаа, вывті тшап,
 
−
Ӧти кока, тайӧ — тшак.
 
  
−
Аддзы нӧдкывсьыс кывбердъяс.
 
  
−
12ʼ удж. Артмӧд кывтэчасъяс.
+
'''<Kodko @ Сёян-юан. Дозмук : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 55-60.>'''
  
−
13ʼ удж. Артмӧд кывтэчасъяс пасъяс сертиыс.
 
  
−
14ʼ удж. Лыддьы да вочавидз юалӧм вылӧ.
+
СЁЯН-ЮАН
  
−
Арын поводдяыс ыркыд. Шонді омӧля нин шонтӧ. Виж да гӧрд коръяс гылалӧны му вылӧ. Коръяс пиын дзебсясьӧны уна тшак да вотӧс. Ме радейта вотчыны. А тэ?
+
85 удж. Висьтав комиӧн предмет нимъяссӧ 55-ӧд лист бокысь. Мый тӧдан тайӧ предметъяс йывсьыс?
  
−
15ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа.
+
86 удж. Содты кывъяс да лыддьы.
  
−
ЯГЫН ПЕТІС ДОНА ГОБ.
+
Мыйӧн торъялӧны кывъясыс?
  
−
Усис лышкыд шоныд зэр,
+
пызан сайын
−
Мыссьӧм вӧрлӧн вежсис сер.
 
−
Зэрӧй, зэрышт, сэсся коб.
 
−
Ягын петіс дона гоб.
 
−
Вӧрӧ мунны пестер дась,
 
−
Ельдӧг-рыжик аддзам тась.
 
−
Вӧзъяс миян яла яг
 
−
Солалан и пуан тшак.
 
−
Зэрӧй, зэрышт, сэсся коб.
 
−
Ягын петіс дона гоб.
 
  
−
1. Помав сёрникузяяссӧ.
+
пызан сайӧ
  
−
2. Аддзы небӧгъясысь либӧ артмӧд тшак йылысь нӧдкыв.
+
87 удж. Лыддьы челядьлысь сёрнисӧ.
  
−
Тӧдмав ребусъяс.
+
— Видза олан, Машук!
 +
— Видза олан, Мишук!
 +
— Машук, тэ тӧдан, мыйысь важӧн вӧчисны дозмук?
 +
— Ог.
 +
— Кывзы. Менам пӧль дозмуксӧ вӧчліс сюмӧдысь да пуысь. Пу дозмукын видзисны кӧчан, сов, тшак, вотӧс, чери.
 +
— А мый вӧчисны сюмӧдысь?
 +
— Сюмӧд чуман да сюмӧд туис. Тайӧ дозмукъясыс зэв кокниӧсь. Сюмӧд дозъяд сёяныд дыр оз тшык.
 +
А пестерын тшак да вотӧс оз нырсьыны.
  
−
Артмӧд ребус «Ар» тема вылӧ.
+
Висьтав, мый йылысь сёрнитісны челядь.
  
−
16ʼ удж. Комиӧд висьтсӧ.
+
88 удж. Бӧрйы кык дозмукысь ӧтисӧ. Мыйла тайӧ дозмуксӧ бӧрйин? Корсь вочакывсӧ челядьлӧн сёрниысь.
  
−
17ʼ удж. Висьтав, кыдзи лэбӧны чикышъяс, турияс да дзодзӧгъяс.
+
УСЬКӦД ТӦД ВЫЛАД!
  
−
Бӧрйы, коді да мый лэбалӧ.
+
Ме пуа, пӧжала, сёя.
 +
Тэ пуан, пӧжалан, сёян.
 +
Сійӧ пуӧ, пӧжалӧ, сёйӧ.
  
−
18ʼ удж. Лыддьы мичаа да велӧд.
+
89 удж. Содты колана суффиксъяс.
  
−
Лэбӧ катша, лэбӧ рака.
+
Ыджыд мам пӧжаліс картупеля шаньга да кӧвдум. Ме отсалі сылы пӧжасьны. Мам пуис шома шыд. Сійӧ пуктіс шыд тасьтіӧ. Ми чойкӧд сёим пӧсь шома шыд.
−
Таво ар пӧ лоӧ тшака.
 
−
Тыр пӧ тшакӧн рас и яг.
 
−
Коді ветлас вотны тшак?
 
  
−
Тайӧ кывпесан али лыддьысянкыв?
+
91 удж. Кутшӧм дозйӧ мый пуктан?
  
−
19ʼ удж. Лыддьы висьтсӧ.
+
92 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
  
−
КӦЧ БӦЖ КУЗЯ ЛУНЪЯС.
+
1. Мыйӧн сёйӧны шыд?
 +
2. Мый пуктӧны туисӧ?
 +
3. Кутшӧм дозйӧ вотӧны вотӧс?
 +
4. Мыйысь сёйӧны пӧсь шыд?
 +
5. Мый пуктӧны сов дозйӧ?
  
−
Кӧч тӧлыськӧд Коми муӧ воӧ ар. Быттьӧ тыра караб кывтӧ вӧрті, паськыд видз вывті, град йӧрті.
+
93 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
−
Арся лунӧ батьӧ ветліс вӧрӧ да вайис меным кӧч гӧснеч. Ок, кутшӧм чӧскыд! А ме вӧрӧ ӧтнам мунны пола, кӧть и абу кӧч сьӧлӧма. Быдма да вӧр-ваыс меным лоӧ гортӧн.
 
  
−
Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
+
РОК СЁЙЫСЬЯС.
  
−
1. Кыдзи гӧгӧрвоан «быттьӧ тыра караб» кывтэчас?
+
Менам ичӧт Вася вок
−
2. Кутшӧм тӧлыссянь заводитчӧ ар?
+
Талун бара эз сёй рок,
−
3. Кутшӧм кӧч гӧснеч вайис батьыс вӧрысь?
+
Шуис сӧмын: «Рокыс лёк».
−
4. Кӧч сьӧлӧма морт — тайӧ ... .
+
Сэки миян Мурка кань
 +
Ӧти киас босьтіс пань,
 +
Мӧдар киас босьтіс нянь.
 +
Сёйис Васьӧ пыдди рок,
 +
Юис Васьӧ пыдди йӧв.
 +
— Аттьӧ тэныд, Вася вок!
  
−
20ʼ удж. Висьтав, кор тайӧ овлӧ.
+
1. Кутшӧм роч мойдысь тайӧ сёрникузяясыс?
 +
1) «Кынӧмӧй сюмалӧ, пукся мыр вылӧ да пирӧг сёя».
 +
2) «Алёнушка, муса чойӧй, горшӧй косьмӧ».
 +
2. Кодлӧн тайӧ кывъясыс?
 +
3. Кор шуӧны «горшӧй косьмӧ», «кынӧмӧй сюмалӧ»?
  
−
1. Керка дорын туруна видз,
+
94 удж. Лыддьы висьтсӧ. Висьтав, мый тэ тӧдмалін пальма йывсьыс.
−
Чужан муӧс пыр тэ видз.
 
  
−
2. Саридз моз паськӧдчис ичӧтик ю,
+
Велӧдысь урок вылын висьталіс:
−
Гудыртчӧм ватӧ сэтысь эн ю.
+
— Жар странаясын быдмӧ равенала пальма. Кор мортлӧн косьмӧ горшыс, сійӧ вӧчӧ кырсяс розь, и сэтысь петӧ сӧстӧм ва. Розьыс ӧдйӧ бурдӧ, и позьӧ сэтысь бара босьтны сӧдз ва.
 +
Кутшӧм дивӧ кодь быдмӧгъяс нӧшта тӧданныд?
  
−
3. Пу вылын зарниӧн ворсӧдчӧ кор,
+
95 удж. Артмӧд кывбур. Инды действие петкӧдлысь кывъяс.
−
Челядьӧс школаӧ, звӧнокӧй, кор.
 
  
−
4. Кыптіс войвывсяньыс тӧв,
+
Ворса шы ни тӧв,
−
Коми муын кӧдзыд тӧв.
+
Лоа зэв ыджыд.
 +
Сёя кӧ ме рок,
 +
Сёя кӧ ме шыд,
 +
Юа кӧ ме йӧв,
 +
Сёя кӧ ме нянь,
 +
Быдма ён да шань.
 +
Ӧдйӧ ветлас кӧк.
  
−
Ӧткодя шусян да гижсян кывъяс.
+
1. Васа олысь ваысь полӧ.
  
−
21ʼ удж. Содты юалӧмъяс серти кывъяс да гиж.
+
2. Зарни рӧма, быдмӧ ыбын.
 +
Пызан вылын эм кӧ сійӧ —
 +
Ставыс лоӧ шань.
 +
Сійӧс некор тэ эн шыбит,
 +
Тайӧ донаторйыс ... .
  
−
Ывлаын зарни ар. Пуяс вылын гӧрд, виж коръяс. Лэбачьяс лэбӧны лунвылӧ.
+
96 удж. Бӧрйы колана кыв да вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
−
Тшӧкыда зэрӧ. Йӧз кӧмалӧны сапӧг.
 
−
Арын ми дасьтысям тӧв кежлӧ. Вӧрысь вотім тшак да вотӧс. Пуим вотӧсысь чӧскыд варенньӧ да солалім тшак.
 
  
−
Артмӧд кывъяс.
+
1. Мый тэ сёян асывнас? (греча рок, шома шыд, пражитӧм чери, ...)
 +
2. Мый сёян урокъяс бӧрын? (пӧсь шыд, манка рок, яя котлет, ...)
 +
3. Мый юан, кор косьмӧ горшыд? (сӧстӧм ва, морков сок, чӧдъя кисель, ...)
  
−
ТАЙӦ МЕНАМ КЕРКА, ТАЙӦ МЕНАМ ӦШИНЬ УВ
 
  
−
— Чолӧм, дона ёрт!
+
'''<Kodko @ Менам лун : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 61-68.>
−
— Бур лун!
+
'''
−
— Урокъяс бӧрын волы ме ордӧ гӧститны.
 
−
— А кӧні тэнад керкаыд?
 
−
— Ме ола Куратов нима улича вылын.
 
−
— А ыджыд али ичӧт керкаыд?
 
−
— Менам керкаӧй ыджыд.
 
  
−
22ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ.
+
МЕНАМ ЛУН
  
−
Тундра кузя керка ветлӧ,
+
97 удж. Артмӧд сёрникузяяс кывкуд отсӧгӧн.
−
Паровоз моз пушкӧ пыр.
 
−
Енэжлань кык труба лэптӧ,
 
−
Ӧшинь пырыс аддзан ныр.
 
  
−
Чумсянь ӧвтӧ чӧскыд дукӧн,
+
Менам лун
−
Блинъяс пӧжалӧ сэн мам.
 
−
Корасны кӧ сёйны, здукӧн
 
−
Зонка шуас:
 
−
— Тэ тшӧтш ням...
 
  
−
1. Кутшӧм керка ветлӧ тундраӧд?
+
вода узьны
  
−
23ʼ удж. Аддзы пӧвсӧ.
+
вӧча гортса удж
  
−
Артмӧд кывтэчасъяс.
+
98 удж. Велӧд кывбурсӧ. Заводит асывсӧ зарядкасянь.
  
−
Артмӧд сёрникузяяс «Керка» тема вылӧ.
+
Сизим часын чечча стӧча,
 +
Физзарядка пыр жӧ вӧча.
 +
Ӧти-кык, ӧти-кык,
 +
Морӧс лов шыӧс ог пык.
 +
Куим-нёль, куим-нёль,
 +
Асъя унзіль оз и коль.
  
−
25ʼ удж. Серпас серти гиж кывъяс (эмакыв + кывбӧр).
+
99 удж. Лыддьы кывбурсӧ да висьтав, коді садьмис асывводзын.
  
−
Отсӧг вылӧ кывъяс:
+
АСЪЯ КЫВБУР.
  
−
пӧлать улын
+
Асывводзын садьмис ва и му,
 +
Садьмис дзоридз да быд пу.
 +
Керка садьмис, ӧшиньясын нюм,
 +
Садьмис улич, содіс ывла шум.
 +
Войыс вӧлі вывті кузь,
 +
Митюк важӧн нин оз узь.
  
−
пач водзын
+
Висьтав, мый вӧчӧ Митюк асывнас.
  
−
гӧбӧч дорын
+
100 удж. Содты колана кывъяс да гиж.
  
−
лабич улын
+
Ме асывнас чечча, идрала вольпась да вӧча зарядка. Мысся майтӧгӧн, чышкыся ки чышкӧдӧн. Сэсся сёя рис рок да юа чӧскыд йӧв пӧсь блинӧн. Пасьтала куртка, кӧмала кроссовки да муна школаӧ.
  
−
пызан вылын
+
Тӧдмав метаграммаяс.
  
−
«Шыр да кань» ворсӧм.
+
Р-ӧн менӧ сёйӧны,
−
 
+
С-ӧн менӧ юӧны.
−
Ӧти лоӧ «каньӧн», мукӧдыс — «шыръясӧн».
+
Р-ӧн быдмӧ шоныдінын,
−
Шыръяс сувталӧны жыр пельӧсъясӧ. Кань ветлӧдлӧ джодж шӧрӧд да сьылӧ:
+
Сыысь пуӧны чӧскыд рок.
−
— Шырӧ, шырӧ, вай мен пельӧс. Шырӧ, шырӧ, вай мен пельӧс.
+
Бӧрӧн лыддьы — лоӧ чери,
−
Шыръяс котралӧны. Коді кольӧ пельӧстӧг, лоӧ каньӧн.
+
Ёсь пиня да лёк.
  
−
26ʼ удж. Лыддьы мичаа. Кыдзи шусьӧ Ваньӧлӧн оланіныс?
+
101 удж. Лыддьы да велӧдчы сувтӧдны юалӧмъяс сёрникузяяс дорӧ.
  
−
Кӧр видзысь Ваньӧлӧн оланіныс ӧшиньтӧм, но чомйын абу пемыд. Детинкалӧн юр весьтас ыджыд розь. Ӧшиньыс Ваньӧлӧн оланін пӧтӧлӧкас.
+
Кулӧмдінса челядь котӧртӧны школаӧ. Найӧ сёрнитӧны ӧта-мӧдныскӧд, сералӧны, нимкодясьӧны ывланас. Челядь школаын велӧдчӧны, йӧктӧны да сьылӧны. Найӧ ветлӧны уна сикас кружок да секция вылӧ.
  
−
1. Нёль кока, а мунны оз вермы.
+
Отсӧг вылӧ:
  
−
2. Уджала ме лун и вой,
+
1. Кодъяс котӧртӧны школаӧ?
−
Кӧть ог юлы ни ог сёй.
+
2. Кытчӧ котӧртӧны кулӧмдінса челядь?
−
Кор тэд ковмас тӧдны кад,
+
3. Мый вӧчӧны челядь школаын?
−
Висьтавны ме сэки рад.
 
  
−
Серпасав стӧча.
+
Сёрнит ёртыдкӧд шойччан кад йылысь.
  
−
Пӧлатьын мойдчӧ кӧч,
+
— Видза олан, ...!
−
Гӧбӧчын чеччалӧ пӧч.
+
— Видза олан, ...!
 +
— ..., тэ мый вӧчан урокъяс бӧрын?
 +
— Ме шойчча. Ислася велосипедӧн ёртъяскӧд.
 +
— А тэ, ..., мый вӧчан шойччан кадӧ?
 +
— Ме ёртъяскӧд ворса футболысь.
  
−
Ставсӧ тэ лӧсьыда вӧч.
+
Корсь медбӧръя кывъяслысь инсӧ.
  
−
27ʼ удж. Аддзы колана кывъяс.
+
Ӧшинь улын быдмӧ жук,
 +
Быдмӧг вылӧ пуксис лук,
 +
Пызан вылын куйлӧ кань,
 +
Крӧвать вылын мургӧ пань,
 +
Вӧрын котралӧ руд пӧч,
 +
Паччӧр вылын куйлӧ кӧч.
  
−
28ʼ удж. Аддзы лишнӧй кыв.
+
102 удж. Лыддьы да сет висьтыслы ним.
  
−
29ʼ удж. Серпасав сёрникузяяссӧ.
+
Шонді уджалӧ лунтыр, мудзӧ. Сэсся сійӧ водӧ да узьӧ вӧр сайын. Асывнас садьмас, мыссяс кӧдзыд ваӧн да кыпӧдчас енэж шӧрӧдз. Зарни шонді асывсянь рытӧдз миянӧс шонтас, а сэсся мудзас да бара водас узьны.
  
−
1. Сикт весьтті лэбӧ самолёт.
+
1. Мый вӧчӧ шондіыс лунтыр?
−
2. Зонка сулалӧ керка дорын.
+
2. А ті мый вӧчанныд?
−
3. Кыдз пу сайӧ дзебсьӧма нывка.
+
3. Мый вӧчӧ шонді асывнас?
−
4. Пӧч пукалӧ кильчӧ вылын.
+
4. Серпасав шонділысь действиеяссӧ.
−
5. Лабич улын куйлӧ кань.
 
−
6. Пызан сайын пукалӧ пӧль.
 
  
−
Вӧч проекта удж аслад вежӧс йылысь.
+
103 удж. Корсь пӧвсӧ да гиж.
  
−
1. Тайӧ вежӧсыс тэнад?
+
отсася бать-мамлы
−
2. Мый эм вежӧсад?
 
−
3. Кӧні тэ вӧчан гортса удж?
 
−
4. Эмӧсь-ӧ ӧшинь вылад дзоридзьяс?
 
−
5. Коді пелькӧдӧ вежӧстӧ?
 
  
−
МИЯН КОТЫРЛӦН ШОЙЧЧАН ЛУН
+
весала пинь
  
−
30ʼ удж. Уськӧд тӧд вылад да гиж.
+
ворса ёртъяскӧд
  
−
Пасъяс серти лӧсьӧд сёрникузя.
+
чечча водз
  
−
31ʼ удж. Лыддьы да висьтав рочӧн.
+
верда каньӧс
  
−
Тайӧ миян котыр. Батьлы комын кӧкъямыс арӧс, мамлы — комын квайт. Ыджыд батьлы квайтымын арӧс, а ыджыд мамлы ветымын квайт. Тані жӧ менам чой да вок. Ыджыд воклы дас вит арӧс, ичӧт чойлы — сизим. А ме 3 арӧсӧн ичӧтджык вокысь.
+
ветла вузасянінӧ
  
−
1. Тӧдмав, кымын арӧс ичӧтджык воклы.
+
сынала юрси
−
2. Кымын арӧсӧн сійӧ ыджыдджык чойысь?
 
−
3. Серпас да висьт отсӧгӧн тӧдмав котыр йылысь.
 
  
−
32ʼ удж. Уджалӧй параӧн. Сетӧй юалӧмъяс серпас серти да вочавидзӧй.
+
104 удж. Вочавидз юалӧм вылас.
  
−
Вӧчӧй тадзи:
+
СЁР-Ӧ-ВОДЗ?
  
−
— Кымын арӧс батьлы?
+
Тіч-точ, тіч-точ
−
— Батьлы комын кӧкъямыс арӧс.
+
Мунӧ часі.
−
— Кымын арӧс чойлы?
+
Сёр-ӧ-водз?
 +
Мамӧ шуӧ:
 +
— Вай эн сёрнит.
 +
Вод вай, пиук,
 +
Кадыс сёр нин.
  
−
33ʼ удж. Аддзы пӧвсӧ да содты.
+
1. Кыдзи тэ чайтан, зонкалӧн унмыс локтӧ оз? Мыйла?
 +
2. Висьтав «мунӧ часі» рочӧн.
 +
3. Помав: минут, час, сутки, ...
 +
 
 +
105 удж. Артмӧд сёрникузяяс пасъяс серти.
 +
 
 +
106 удж. Комиӧд висьтсӧ.
  
−
Чоя-вока видзӧдісны ... .
+
107 удж. Тӧдмав, велӧдчан али шойччан лун тайӧ.
−
Бать да мам лыддьӧны ... .
+
Луныс шондіа да гажа. Челядь мунӧны велӧдыськӧд походӧ. Найӧ кутасны котравны, ворсны мачӧн, сьывны, гажӧдчыны. Зэв ӧдйӧ коляс кадыс. Рытнас локтасны гортӧ.
−
Ыджыд мам пӧжалас ... .
 
  
−
34ʼ удж. Сувтӧд кадакывъяссӧ ӧнія кадын, 1 мортын, уна лыдын.
+
Мыйла тадзи чайтан?
  
−
Артмӧд 2 — 3 сёрникузя.
+
Коді шойччис челядькӧд?
  
−
35ʼ удж. Висьтав, коді мый вӧчӧ.
+
108 удж. Вайӧд паныд вежӧртаса кывъяс, антонимъяс.
  
−
Кӧч чеччалӧ, а дзодзӧг лэбалӧ.
+
109 удж. Бӧрйы колана суффикс да гиж.
−
Пон увтӧ, а кань нявзӧ.
 
−
Ош тапикасьӧ, а кӧин котралӧ.
 
−
Мӧс ветлӧ, а вӧв рӧдтӧ.
 
  
−
Кутшӧм кадын мунӧны действиеясыс?
+
Настя чеччис шоныд вольпасьысь. Сійӧ сӧстӧма мыссис майтӧгӧн. Чужӧмсӧ да кисӧ чышкис мича ки чышкӧдӧн. Юрсисӧ сыналіс сынанӧн. Пызан сайын чӧсмасис пӧсь кӧвдумӧн да чӧскыд йӧлӧн.
  
−
36ʼ удж. Лыддьы текстсӧ. Кадакывъяссӧ сувтӧд колана кадын.
+
Коді медводз комиӧн шуас лыдакывъяс?
  
−
Шойччан лун. Ми чойкӧд да ёртъяскӧд аски мунам лыддьысянінӧ. Сэні эм лыддьысян вежӧс. Ми босьтам комиксъяс. Ме да чой радейтам лыддьыны серамбана висьтъяс. Ёртъяс босьтасны Елена Козловалысь висьтъяс. Лыддьысян урок вылын ми велӧдыськӧд сёрнитам радейтана небӧг йылысь.
+
110 удж. Лыддьы мичаа кывбурсӧ.
  
−
А ті мый радейтанныд лыддьыны?
+
Зэв ӧд луныс вӧлі кузь,
 +
Муса пиук, узь вай, узь.
 +
Вӧрыс-ваыс важӧн узьӧ,
 +
Узьӧ тшӧтш и тэнад ёрт.
  
−
37ʼ удж. Лыддьы да велӧд ӧти юкӧн.
+
Сьӧлӧмшӧрӧй, узь вай, узь.
 +
Тэ ӧд абу войся сюзь,
 +
Чӧскыд лоас тэнад ун,
 +
Мича лоас аски лун.
  
−
МЕ БАТЬЛӦН ПИ.
+
1. Коді сьылӧ пиыслы?
 +
2. Кыдзи мамыс шуӧ писӧ?
  
−
Кор сьӧлӧм вылын долыд,
+
111 удж. Гиж «Менам лун» тема вылӧ некымын сёрникузя либӧ ичӧтик висьт да серпасав. Лӧсьӧд ёртъясыдкӧд тайӧ тема серти ичӧтик небӧг.
−
Сюрӧ лӧсялана кыв,
 
−
Сэки менам юрӧ волӧ
 
−
Батьӧ йылысь сьыланкыв.
 
  
−
Ме батьлӧн пи,
+
112 удж. Вӧч таблица.
−
Менам лолын сылӧн би.
 
−
Казялӧны, мый ог вӧч:
 
−
Батьлӧн киподтуйыс стӧч.
 
  
−
Быдтор кужӧ, быдтор вӧчӧ,
+
Мый ме вӧча?
−
Сыкӧд нинӧмысь ог пов.
 
−
Тӧдӧ мамӧ, тӧдӧ пӧчӧ —
 
−
Батькӧд лоӧ нянь и сов.
 
  
−
Кутшӧм зонкалӧн батьыс?
+
Вӧч проект «Менам лун» тема вылӧ.
  
−
38ʼ удж. Инды висьтысь кадакывъяс.
+
2. Луннас: школаын, школа бӧрын.
 +
3. Рытнас: гортса удж.
 +
4. Вӧч серпас, юржугӧдан.
  
−
Валя Ваня вокыскӧд ворсӧны волейболысь.
 
−
— Вай ветлам вуграсьны, — вӧзйис Ваня.
 
−
— Ветлам-ветлам, вотчигмоз, вокӧй, — вочавидзис Валя.
 
−
Ваня вуграсис, Валя вотіс ведраӧ вотӧс. Вотчис вывті визула.
 
−
Водз воисны вӧрысь. Вотӧссӧ весалісны, вӧчисны варенньӧ.
 
  
−
Артмӧд ӧти шыпассянь заводитчысь кывъясӧн текст.
+
'''<Kodko @ Паськӧм. Кӧмкот : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 69-73.>'''
  
−
39ʼ удж. Лыддьы да помав текстсӧ.
 
  
−
ШОЙЧЧАН ЛУН МИЯН КОТЫРЫН.
+
113 удж. Уськӧд тӧд вылад паськӧм да кӧмкот нимъяс.
  
−
Аски вежалун. Ми батькӧд пыркӧдам джодждӧра, чышкам бус, мыськам джодж. Мам да чой пӧжаласны пувъя пирӧг да картупеля шаньга. Котырӧн юам юмов чай чӧскыд пирӧгӧн да шаньгаӧн.
+
114 удж. Гиж серпас пыдди колана кывъяс.
  
−
40ʼ удж. Тайӧ шойччан либӧ велӧдчан лун? Тӧдмав.
+
Менам эм гожся да тӧвся паськӧм. Гожӧмнас ме пасьтала кокни платтьӧ да кӧмала тупли. Тӧвнас ме пасьтала шоныд пась, шапка, кепысь да кӧмала гын сапӧг.
  
−
1. Гажлун дырйи бать-мамкӧд ветлім пӧч-пӧль ордӧ.
+
Мый тэ пасьталін талун?
−
2. Медводз вӧчи коми кывйысь гортса удж.
+
 
−
3. Миян класса зонкаяс ворсісны футболысь витӧд урок бӧрын.
+
115 удж. Висьтав, кутшӧм вузасянінъяс серпасъяс вылын. Мый тэ верман ньӧбны тайӧ вузасянінъясысь?
−
4. Урокъяс бӧрын муна роч кывйысь олимпиада вылӧ.
 
−
5. Вежалунӧ ветлім В. Савин нима драма театрӧ.
 
−
6. Артасян урок вылын дасьтысим контрольнӧй удж кежлӧ.
 
−
7. Ме ёртъяскӧд каникул дырйи ветлі вӧрӧ.
 
−
8. Каникул дырйи исласим кыр йывсянь.
 
−
9. Перемена дырйи ветлім лыддьысянінӧ.
 
  
−
Висьтав, кыдзи артмӧны роч да коми кывъясын соссяна кадакывъяс.
+
Вӧч тадзи:
  
−
41ʼ удж. Сувтӧд сёрникузяясӧ соссяна кадакывъяс.
+
Кӧмкотӧн вузасянінысь ме ньӧба тупли.
  
−
1. Велӧдчан лунӧ ті онӧ мунӧй походӧ.
+
Паськӧмӧн вузасянінысь ньӧба ... .
−
2. Коми урок вылын огӧ артасьӧй.
+
Сёян-юанӧн вузасянінысь ... .
−
3. Нёльӧд класса челядь оз мунны театрӧ.
+
Небӧгӧн вузасянінысь ... .
−
4. Бать-мам рытнас оз видзӧдны телевизор.
 
−
5. Челядь, мыйла онӧ лыддьӧй «Би кинь» журнал?
 
−
6. Ми аски огӧ велӧдчӧй.
 
  
−
1. Шондіа лунӧ аддзам кодзув?
+
116 удж. Висьтав, мый йылысь сёрнитісны кык нывъёрт.
−
2. Резина чачаяс вӧйӧны юӧ?
 
−
3. Рок пуанныд битӧг?
 
−
4. Ми тшак вотам тӧвнас?
 
−
5. Телевизор да компьютер мичмӧдӧны патера?
 
  
−
43ʼ удж. Лыддьы висьтсӧ да мӧвпав.
+
— Машук, тэ тӧдан, кыдзи пасьтасьлісны важӧн нывкаяс?
 +
— Ог.
 +
— А ме тӧда. Пӧч висьталіс. Кывзы. Нывкаяс новлісны ковта да сарапан, а юраныс — чышъян. Гажлун дырйи пасьтавлісны мича сарапан да дзоридзьяса чышъян.
 +
— А мый кӧмавлісны?
 +
— Кучикысь вурӧм кокни кӧті.
 +
— А ӧні позьӧ тайӧ паськӧмсӧ да кӧмкотсӧ аддзывны?
 +
— Позьӧ. Найӧс пӧль-пӧч видзӧны кӧрӧбын. А нӧшта позьӧ аддзывны музейысь.
  
−
ЗЭВ СЮСЬ КАТЯ.
+
Кутшӧм паськӧм да кӧмкот новлӧмаӧсь тіян пӧль-пӧчныд? Юась налысь да серпасав.
  
−
Анна баблӧн эм внук да внучка — Петя да Катя. Баб ветліс лавкаӧ, ньӧбис кампет. Локтіс гортас да кутіс гӧститӧдны чоя-вокаӧс.
+
117 удж. Лыддьы кывъяссӧ да гиж вузасянінъяс улӧ.
−
— Вай юкамӧй кампетсӧ куим пельӧ, медым быдӧнлы лои ӧтмында.
 
−
Медводз сетіс Катялы куим кампет, сэсся Петялы сы мында жӧ. Мукӧдсӧ колис аслыс.
 
−
Катя видзӧдліс кулёкас да шуис:
 
−
— Бабӧ, тэнад ӧти лишнӧй.
 
  
−
Кыдзи юкисны ӧти кампетсӧ Анна баб, Катя да Петя?
+
град выв пуктасӧн вузасянін
  
−
44ʼ удж. Комиӧд. Висьтав, кутшӧм кадын да лыдын кадакывъясыс.
+
паськӧмӧн вузасянін
  
−
45ʼ удж. Инды да сувтӧд кывкудйысь кадакывъяссӧ колян кадын, 1 мортын, уна лыдын.
+
йӧлӧн вузасянін
  
−
— Ваня, кутшӧм ворсӧмъяс тэ тӧдан?
+
кӧмкотӧн вузасянін
−
— Ме уна ворсӧм тӧда. Гожӧмнас ывлаын ворсам дзебсясьӧмысь да кутасьӧмысь.
 
−
— Тайӧ ворсӧмнас важӧн ворслісны пӧльяс да пӧчьяс.
 
−
— Но и мый? Кутасьӧмысь ворсӧм сӧвмӧдӧ пельклун, а дзебсясигӧн колӧ на и мӧвпавны.
 
−
— Збыль и эм, а нӧшта кыкнан ворсӧмыс сетӧ дзоньвидзалун.
 
−
— Вай, сідзкӧ, корам ёртъяснымӧс да ворсыштам.
 
  
−
46ʼ удж. Лыддьы текстсӧ. Содты кадакывъясӧ суффиксъяс.
+
118 удж. Артмӧд кывъясысь сёрникузяяс. Гиж.
  
−
Важӧн челядь гожӧмнас ворслісны дзебсясьӧмысь, кутасьӧмысь да мачасьӧмысь. Тӧвнас ислалісны лызьӧн да даддьӧн. Кӧдзыд лунъясӧ кайлісны паччӧрӧ да ворсісны, мойдчисны, тӧдмалісны нӧдкывъяс, шмонитісны.
+
Нина да мамыс мунісны вузасянінӧ. Нывка ньӧбис мича платтьӧ. Мамыс ньӧбис батьыслы руд дӧрӧм. Батьыслы кажитчис тайӧ дӧрӧмыс. Найӧ зэв радӧсь.
  
−
Висьтав, мыйысь тэ радейтан ворсны.
+
Инды лишнӧй кыв. Мыйла сійӧ лишнӧй?
  
−
47ʼ удж. Лыддьы Геннадий Юшковлысь серамбана кывбуръяссӧ.
+
119 удж. Лыддьы висьтсӧ да сет ним.
  
−
1. Мӧс да кукань, ыж да мегӧ,
+
Маша шкапын ӧшалісны платтьӧ, сарапан, ковта да гач. Нывка найӧс медводз гладитіс, а сэсся ӧшӧдіс плечик вылӧ.
−
Мегӧ сайын чошӧ легӧ.
+
Машалӧн паськӧмыс лунтыр нюмъяліс да ошкис кӧзяйкасӧ.
−
Забор вывсянь лыддьӧ кысӧ,
+
Миша шкапын кыліс бӧрдӧм шы: «Ы-ы-ы!»
−
Кымынӧн нӧ йирсьӧнысӧ.
 
  
−
Отсав кысӧлы лыддьыны пемӧсъяссӧ.
+
1. Мый вӧчисны Машалӧн да Мишалӧн паськӧмыс?
 +
2. Сувтӧд кык юалӧм да гиж вочакыв.
  
−
2. Олӧ-вылӧ бӧрдысь Пома,
+
1. Кутшӧм пӧлӧс паськӧм овлӧ?
−
Радио кодь паськыд мудзтӧм вома.
+
2. Кутшӧм паськӧм новлӧны тӧлын?
−
Бӧрдӧ час и бӧрдӧ мӧд,
+
3. Кутшӧм кӧмкот кӧмалӧны тӧвнас?
−
Кыдзи дугӧдны, ог тӧд.
+
4. Кутшӧм паськӧм колӧ гожӧмын?
 +
5. Мый кӧмалӧны гожӧмнас?
 +
6. Кыдзи пасьтасьлісны нывкаяс важӧн?
  
−
А тэ тӧдан, кыдзи дугӧдны Помаӧс бӧрдӧмысь?
 
  
−
48ʼ удж. Лыддьы. Велӧд да ворс физминутка дырйи.
+
'''<Kodko @ Вогӧгӧрся кад. Тулыс : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. -74-77.>'''
  
−
Кӧч-кӧч тала-ла
 
−
Ветліс вала-ла.
 
−
Вылӧ чеччаліс,
 
−
Ставсӧ кисьталіс.
 
−
Коді нӧ вала-ла
 
−
Ветлӧ тала-ла?
 
  
−
Рӧдтім-гӧнитім
+
ВОГӦГӦРСЯ КАД
−
Ӧшинь увті,
 
−
Карта сайті,
 
−
Паськыд туйті.
 
−
Нюрӧ веськалім,
 
−
Ёма гуӧ тюп-тёп!
 
  
−
Инды да висьтав, мый серти тӧдмалін кадакывъяслысь кадсӧ.
+
ТУВСОВ ТӦЛЫСЬЯС.
  
−
— Ивӧ, а вот челядьыд висьтавлӧны быдсяма вӧвлытӧмторсӧ (небылицасӧ).
+
121 удж. Лыддьы кывбурсӧ.
−
— Пӧрйӧдлӧны ӧта-мӧдсӧ. Ме тӧда.
 
−
— Вай видлам думыштны вӧвлытӧмторсӧ.
 
−
— Ӧтчыд ме ветлі вӧрӧ и друг аддза ... ... .
 
  
−
Мӧвпышт ёртыдкӧд вӧвлытӧмтор йылысь.
+
Гажа тулыс воис,
 +
Гӧгӧр жургӧ шор.
 +
Шонді лымсӧ сёйис,
 +
Ловзис пулӧн кор.
 +
Кыпыда йи кывтӧ,
 +
Тувсов ва оз узь.
 +
Джуджыд енэж вывті
 +
Лэбзьӧ дзодзӧг-юсь.
  
−
49ʼ удж. Лыддьы вӧвлытӧмторсӧ.
+
Аддзы кывбурысь серпас дорӧ сёрникузяяс.
  
−
Паныдасисны кык ёрт. Заводитісны ӧта-мӧдыслы быдсямасӧ висьтавлыны.
+
— Кутшӧм вогӧгӧрся кад воӧ тӧв бӧрын?
−
— Ӧтчыд ме кыйи чери, — заводитіс ӧтиыс, — ыджыдысь-ыджыдӧс. Быдса час мерайті кузьтасӧ. Вот кутшӧм ыджыд чери меным шеді.
+
— Тулыс.
−
А мӧдыс висьталӧ:
+
— А тэ тӧдан тувсов тӧлысьяс?
−
— Тӧрыт тэнад мамыд вузасянінысь ньӧбис ыджыдысь-ыджыд рач, и ми кыкӧн нуим рачтӧ тіянӧ.
+
— Да. Ми велӧдім урок вылын.
−
— Пӧръясян тэ! Мыйла мамлы ыджыдысь-ыджыд рачыс?
+
— Сідзкӧ, висьтав.
−
— Черитӧ тэнсьыд пражитны.
+
— Рака, косму, ода-кора.
−
— Челядь кӧдзыд лунъясӧ пӧлатьын ышмылісны, да ковмыліс найӧс лӧньӧдны.
+
— Бура велӧдӧмыд. Велӧдысьыд пуктас «5».
−
— А кыдзи найӧс лӧньӧдлісны?
 
−
— Миянӧс пӧчӧ велӧдіс «Коді серӧктас?» ворсӧмӧ.
 
−
— Кыдзи сійӧн ворсӧны?
 
−
— Ворсысьяс кутчысьӧны ӧта-мӧдыскӧд певнаныс, бергӧдлӧны да шуалӧны:
 
  
−
Ас ки карнан, ки карнан,
+
122 удж. Гиж комиӧн.
−
код шыасяс медводз,
 
−
сылы дас печик.
 
  
−
— Ме тӧда тайӧ ворсӧмтӧ. Кор классын шума, велӧдысь заводитӧ ворсны миянкӧд тайӧ ворсӧмнас. Классын пыр и лӧнь лоӧ.
+
123 удж. Лыддьы баснясӧ.
−
— Вай ми тшӧтш ворсыштам.
 
  
−
50ʼ удж. Аддзы кывкудйысь серпасъяс дорӧ эмакывъяс.
+
Ю ДА ШОР.
  
−
51ʼ удж. Артмӧд серпасъяс да схемаяс серти сёрникузяяс.
+
Визувтӧны ю да шор. Ю кывтӧ ньӧжйӧ, оз тэрмась. Ваыс сэні югыд да сӧстӧм. Сійӧ ён, паськыд да озыр. Ю вайӧ мортлы пӧльза.
 +
Шор ызгӧ-бузгӧ лунысь-лун. Ваыс шорын гудыр.
 +
— Ме, ме ... . Ме ӧдйӧ визувта, юӧс панъя. Менӧ радейтӧны челядь. Найӧ ворсӧны ме дорын пыжӧн.
 +
Шор ошйысис-ошйысис да шонді югӧръяс улын и косьмис.
  
−
52ʼ удж. Содты сёрникузяяс. Мый лоӧ водзӧ?
+
1. Серпасав баснясӧ.
 +
2. Мыйла тайӧ басня, а абу висьт?
 +
3. Мыйӧ велӧдӧ басняыс?
  
−
1. Асыв. Нывка мунӧ велӧдчанінӧ. ...
+
124 удж. Артмӧд сёрникузяяс да гиж.
−
2. Физкультура. Челядь локтісны котраланінӧ. ...
 
−
3. Перемена. Челядь велӧдыськӧд сёянінын. ...
 
−
4. Помасисны урокъяс. Нывка воис пӧрччысянінӧ. ...
 
−
5. Челядь котралӧны ворсанінын. ...
 
  
−
53ʼ удж. Аддзы лишнӧй кыв.
+
Воис гажа тулыс. Енэжын дзирдалӧ яръюгыд шонді. Лэбачьяс воӧны лунвылысь. Медводз локтӧны сьӧд ракаяс. Найӧ заводитӧны вӧчны поз. Вӧсни кока сырчик котралӧ ю дорын.
  
−
54ʼ удж. Лыддьы Ӧньӧлысь висьталӧмсӧ.
+
Кутшӧм дзоридз быдмӧ нӧрыс вылын?
  
−
Ме ола Шойнатыын, велӧдча нёльӧд классын. Миян велӧдчанін кык судтаа. Тані уна вежӧс, ыджыд котраланін. Физкультура урок вылын ми сэні котралам, чеччалам, ворсам. Эм сёянін. Сэні уджалӧны шань аньяс.
+
Талун аддзи дзоля шонді
−
Велӧдчанін гӧгӧр быдмӧ уна пу да дзоридз. Неылын эм челядьлы ворсанін.
+
Керка дорысь, нӧрыс вылысь.
 +
Кокыс ичӧт, кольквиж юрыс.
 +
Лолӧй кыпыд.
 +
Локтіс тулыс!
  
−
1. Мый висьталіс Ӧньӧ аслас велӧдчанін йылысь.
+
Вижъюркӧд сёрни.
−
2. Висьтав аслад велӧдчанін йылысь.
 
  
−
55ʼ удж. Уджалӧй параӧн. Сетӧй ёрта-ёртыдлы юалӧмъяс 45-ӧд удж серти да вочавидзӧй.
+
— Кутшӧм тӧлысьӧ петін муысь?
 +
— Мый аддзин медводз?
 +
— Мый йылысь мӧвпыштін?
 +
— Мыйла юрыд виж рӧма?
  
−
Вӧчӧй тадзи:
+
1. Сет 3–4 юалӧм шонділы, кодзувлы, кымӧрлы, дзоридзлы. Серпасав.
 +
2. Вӧчӧй классын выставка юалӧмъясысь да серпасъясысь.
 +
3. Велӧд радейтана кывбур.
  
−
Кӧні олӧ Ӧньӧ? Ӧньӧ олӧ Шойнатыын.
 
  
−
56ʼ удж. Гижӧй велӧдан диктант.
+
'''<Kodko @ Ме да менам ёртъяс : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 78-86.>'''
  
−
57ʼ удж. Лыддьы Нина Куратовалысь висьтсӧ. Вочавидз юалӧм вылӧ.
 
  
−
МИШУК РИСУЙТЧӦ.
+
МЕ ДА МЕНАМ ЁРТЪЯС.
  
−
Мишук босьтіс карандаш да кабала лист, кутіс рисуйтчыны. Медводз зэв кузь визь гижтіс. Тайӧ туй.
+
ичӧт тушаа
−
Сэсся босьтіс турунвиж карандаш да вӧчис посни визьяс.
 
−
— Мамӧ, ме нӧшта рисуйта коз пу да кӧчильӧс!
 
−
— Рисуйт, пиук, рисуйт. Сэсся петкӧдлы мамыслы, мый артмас.
 
−
Козйысь да кӧчильысь кындзи, Мишук рисуйтіс нӧшта туй вылас ичӧтик гӧгыль, а сэсся сетіс мамыслы.
 
−
— На, мамӧ, видзӧдлы! Артмис менам?
 
−
— Артмӧма, пиук. Кутшӧм нӧ эськӧ мойд серпасалін?
 
  
−
1. Лыддьӧй висьтсӧ рольяс серти.
+
чужан лун
−
2. Серпасав: пызан вылын кабала лист, туй дорын коз, коз улын кӧч, туй вылын кӧвдум.
 
  
−
Сійӧ мича. Сійӧ кузь.
+
ыджыд тушаа
−
Лун-лун мырсьӧ, оз тай узь.
 
−
Лун-лун киӧ сійӧс босьта.
 
−
Сылысь нырсӧ лун-лун ёсьта.
 
  
−
58ʼ удж. Аддзы сёрникузя помсӧ да гиж.
+
125 удж. Лыддьы, мый гижӧма.
  
−
Менам класс медводдза судтаын.
+
Мыйла сёрникузя помас сувтӧдӧма горӧдан пас?
−
Сійӧ ыджыд да сӧстӧм.
 
−
Класс водзын ӧшалӧ мугӧм пӧв.
 
−
Стен пӧлӧн сулалӧны шкапъяс.
 
−
Шкап пытшкын небӧгъяс да тетрадьяс.
 
−
Ӧшинь вылын уна мича дзоридз.
 
  
−
1. Мый йылысь тайӧ сёрникузяясыс?
+
126 удж. Лыддьы кывбурсӧ. Висьтав, кодлӧн талун чужан луныс.
−
2. Тайӧ текст али абу? Сет текстыслы ним.
 
  
−
59ʼ удж. Лыддьы Иралысь письмӧсӧ.
+
Шонді муртса петіс со,
 +
Оля садьмис, кылӧ, —
 +
Триньгӧ телефон: «Ал-ло! —
 +
Сёрнитӧ Людмила. —
 +
Талун менам чужан лун,
 +
Волы тэ ме ордӧ.
 +
Сӧмын мӧдлаӧ эн мун,
 +
Лоан медбур ёртӧн!»
  
−
Чолӧм, Катя!
+
127 удж. Комиӧд. Мый козьналіс Оля Людмилалы?
−
Вот и помасисны гожся каникулъяс. Ми бара аддзысим ёртъяскӧд. Таво ми кутам велӧдчыны медводдза судтаын. Классным ыджыд, югыд, шоныд да сӧстӧм. Зэв жӧ нин гажа! Гожӧмнас краситӧмаӧсь, да гӧгӧр дзирдалӧ. Ми ёртъяскӧд шуим бура видзны класснымӧс. Кутам чышкыны бус, идравны ёг да киськавны дзоридзьяс.
 
−
А кыдзи тіян заводитчис выль велӧдчан во? Кутшӧм выльторъяс тіян эмӧсь? Гиж вочакыв, виччыся.
 
−
Аддзысьлытӧдз!
 
−
Ыджыдвидз сикт. Кӧч тӧлысь 24-ӧд лун.
 
−
Тэнад Ира нывъёртыд.
 
  
−
Висьталӧй, кыдзи ті видзанныд класснытӧ.
+
Коді тайӧ?
  
−
КОМИ МУЫН МЕДВОДДЗА ШКОЛА.
+
Тайӧ нывка. Нимыс заводитчӧ Л шыпассянь. Сійӧ велӧдчӧ коймӧд классын. Сылӧн талун чужан лун.
  
−
— Пӧль, а пӧль, висьтав, кор Коми муын воссис медводдза школаыс?
+
128 удж. Лыддьы висьтсӧ. Инды висьтсьыс действие петкӧдлысь кывъяс.
−
— Он тӧд? Сідзкӧ, кывзы.
 
−
Тайӧ вӧлі 7 нэм сайын. Локтіс сэки Комиӧ Роч муысь Степан. Сійӧ вӧлі Устюг карысь. Дыр манакаліс Ростовса манастырын. Тані сійӧ лӧсьӧдіс медводдза коми анбур.
 
−
Степан копыртчыліс Москваса князьлы, Дмитрий Донскойлы. Князь кырымаліс грамота Степанӧс Коми муӧ мӧдӧдӧм йылысь.
 
−
Тадзи Степан воис Коми муӧ. Кутісны шуны сійӧс Перымса Степанӧн.
 
−
Емва ю бокын Перымса Степан кыпӧдіс медводдза школа. Тані кутісны велӧдны чужан кыв.
 
  
−
1. Висьт серти артмӧд юалӧмъяс.
+
Чужан лунсӧ Таня виччысис Выль воӧс моз. Воис велӧдчанінысь да медводз пелькӧдіс ассьыс вежӧссӧ. Сэсся муніс сёян жырйӧ. Пызан вылӧ пукталіс уна сикас пӧжас: картупеля шаньга, кӧвдум, пувъя пирӧг, чӧдъя да ӧмидз варенньӧ, яблӧг да чӧд компот.
−
2. Тӧдмась Перымса Степан анбурӧн.
+
Регыд воисны гӧсьтъяс. Найӧ нывъёртыслы вайисны козинъяс. Маша козьналіс небӧг, Ира — альбом да уна рӧма карандашъяс, Катя — акань. Танялы лои зэв нимкодь.
−
3. Гиж анбур отсӧгӧн кывъяс: небӧг, школа, азбука.
 
  
−
61ʼ удж. Помав сёрникузяяссӧ да гиж.
+
Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
  
−
Велӧдысьлӧн пызан сулалӧ ӧшинь дорын.
+
1. Кыдзи виччысис Таня чужан лунсӧ?
−
Шкап сулалӧ стен пӧлӧн.
+
2. Кутшӧм сёян-юан пуктіс пызан вылӧ?
−
Велӧдчысь вочавидзӧ юалӧм вылӧ дӧска дорын.
+
3. Мый козьналісны нывкаяс Танялы?
−
Мусерпас ӧшалӧ класс водзын.
+
4. Кутшӧм сьӧлӧмкылӧмыс вӧлі Танялӧн?
−
Велӧдысь пукалӧ пызан сайын.
+
 
−
Велӧдчысь пукалӧ парта сайын.
+
Велӧд лыддьысянкыв.
−
Лампочка ӧшалӧ пызан весьтын.
 
−
Дзоридзьяс сулалӧны ӧшинь вылын.
 
  
−
— Ыджыд-ӧ тэнад велӧдчаніныд?
+
Йи кылалӧ-кылалӧ,
−
— Менам велӧдчанінӧй абу ыджыд, ӧти судтаа. А тэнад?
+
Карнан тшупӧд вӧлалӧ.
−
— Ме велӧдча куим судтаа школаын. Тані зэв уна вежӧс, котраланін, сёянін, бурдӧдысьлӧн вежӧс, лыддьысянін, пӧрччысянін, сьылан-йӧктанін.
+
Ичӧт дядьӧ юалӧ:
−
— Миян эмӧсь жӧ татшӧм вежӧсъясыс. Абу сӧмын бурдӧдысьлӧн вежӧс.
+
— Кымын арӧс тэд тырӧ?
−
— А классныд ыджыд?
+
— Дас.
−
— Да, миян классным ыджыд, югыд да шоныд.
 
  
−
Сёрнитӧй ӧта-мӧдныдкӧд асланыд велӧдчанін йылысь.
+
129 удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа.
  
−
62ʼ удж. Помав сёрникузяяссӧ.
+
Талун Юрочка — сёшайт,
 +
Тырис Юрочкалы квайт.
 +
Талун локтас уна гӧсьт:
 +
Воас Нюра,
 +
Коді акань платтьӧ вурӧ,
 +
Воас Вань,
 +
Кодлӧн нявзысь чача кань,
 +
Воас Вася,
 +
Коді гортас гудӧкасьӧ,
 +
Воас Нина,
 +
Кодлӧн эм пианино.
 +
Гажа лоӧ лун — ывлаӧ ог мун.
  
−
Велӧдчысьяс школаын нуръясьӧны
+
1. Мыйла Юрочка дорӧ локтасны гӧсьтъяс?
 +
2. Кымын ёрт воас зонка дорӧ?
 +
3. Коді волӧ тэ дорӧ чужан лунӧ?
  
−
Физкультура урок мунӧ
+
130 удж. Велӧдчы чолӧмавны ёрттӧ.
  
−
Урокъяс мунӧны
+
Видза олан!
 +
Ме тэнӧ чолӧмала Чужан лунӧн. Сиа тэныд дзоньвидзалун, велӧдчыны сӧмын «5» да «4» вылӧ, кывзысьны бать-мамтӧ.
  
−
Челядь велӧдчӧны
+
Тэнад ёрт.
  
−
Пальто да куртка ӧшӧдӧны
+
«Вуджӧдчысь» ворсӧм.
  
−
Челядь гажӧдчӧны
+
Ме ола Усть-Усаын. Менам эм ёрт. Сійӧс шуӧны Геняӧн. Сылы 10 арӧс. Геня неыджыд тушаа, сьӧд юрсиа, мугӧм синма зонка. Ми ӧтлаын ветлам велӧдчанінӧ, ӧтлаын ворсам.
  
−
Вӧч проекта удж «Школа» тема вылӧ план серти.
+
Кутшӧм лун во гӧгӧрын медся югыд да гажа? Мыйла?
  
−
1. Кӧні сулалӧ тіян велӧдчанінныд?
+
БОСЬТ ТӦД ВЫЛАД!
−
2. Кутшӧм сійӧ?
 
−
3. Мый эм велӧдчанінад?
 
−
4. Мый эм велӧдчанін гӧгӧрын?
 
−
5. Артмӧд велӧдчанін йылысь нӧдкыв, юржугӧдан.
 
−
6. Серпасав велӧдчанінтӧ.
 
  
−
63ʼ удж. Лыддьы текстсӧ. Торйӧд юкӧнъяс вылӧ. Сет ним.
+
Петкӧдлӧ лыд
  
−
Пуксис тӧв. Юяс да тыяс вевттьысисны йиӧн. Ӧтчыд Витя муніс ты дорӧ. Ты вылын исласисны нывкаяс. Зина исковтіс ты мӧдар берегас. Витя горӧдіс нывкалы: «Бергӧдчы! Йиыс жугалас!» Зина быттьӧ эз и кывлы, исковтіс водзӧ. Друг йиыс потіс. Зина усис кӧдзыд ваӧ. Нывка лёкысь горӧдіс. Витя шыбитіс паськӧмсӧ да уськӧдчис Зина дінӧ. Зонка кыскис Зинаӧс ваысь. Витяӧс пӧся аттьӧалісны велӧдчанінын.
+
Петкӧдлӧ пӧрадок
  
−
ЕДЖЫД БОБУВ БӦРСЯ БОБУВ ПАСЬКӦМ ВЫЛӦ ПУКСЬӦ
+
— Видза олан, Машук!
 +
— Видза олан, Настук!
 +
— Машук, тэ кутшӧм классын велӧдчан?
 +
— Ме велӧдча коймӧд классын. А тэ?
 +
— Ме тшӧтш велӧдча коймӧд классын.
 +
— Тэнад эм нывъёрт?
 +
— Да. Сійӧ зэв авъя, шань да бура велӧдчӧ.
 +
— Менам эм жӧ нывъёрт. Сійӧ ыджыд тушаа, лӧз синма да кузь кӧсаа.
 +
— Ветлам нывъёртъяскӧд театрӧ?
 +
— Бур, ветлам.
  
−
асъя кыа
+
131 удж. Лыддьы зонкалысь письмӧсӧ да ачыд велӧдчы гижны.
  
−
64ʼ удж. Корсь тӧвся тӧлысь нимъяс.
+
Чолӧм, муса бать-мам!
 +
Вот ме и Абъячойын, пӧль-пӧч ордын. Талун асыв пӧч чӧсмӧдліс пӧсь картупеля шаньгаӧн да чӧдъя йӧлӧн. Пӧлькӧд ветлі Луза ю дорӧ. Сэні ме тӧдмаси еджыд юрсиа зонкакӧд, нимыс Ваня. Сійӧ тшӧтш помалӧма коймӧд класс. Ми купайтчим да гожйӧдчим. Аски пӧлькӧд мунам вӧрӧ тшакла.
 +
Висьталӧй чолӧм менам ёртъяслы. Мам, менам тіянысь быри гажӧй, звӧнитлӧй меным.
 +
Абъячой сикт, моз тӧлысь 3-ӧд лун. Тіян пи Юра.
  
−
Ӧшым тӧлысь — Кӧдзыд Пӧльыс —
+
Висьтав, мый тэ тӧдмалін Юра письмӧысь.
−
Волӧн медся ыджыд пи.
 
−
Ыджыд ноп тыр козин кыскис,
 
−
Ӧзтіс коз пу вылын би.
 
  
−
Тӧвшӧр тӧлысь — тӧвлӧн шӧрыс —
+
«Йӧлӧга» ворсӧм.
−
Волӧн медся ичӧт пи.
 
−
Пашлякъясӧн шковгӧ-лыйсьӧ,
 
−
Питшӧгъясас кӧдзыд би.
 
  
−
Урасьӧм тӧлысь
+
— Кымын арӧс тэныд?
−
Кык бана киа —
+
— Меным дасӧд арӧс.
−
Ӧтарыс шоныд,
+
— Кутшӧм классын велӧдчан?
−
Мӧдарыс — йиа.
+
— Коймӧдын.
 +
— Кымынӧд парта сайын пукалан?
 +
— Медводдза парта сайын.
 +
— Кымынӧд парта сайын пукалӧ нывъёртыд?
 +
— Мӧд парта сайын.
  
−
1. Лыддьы кывбурсӧ.
+
132 удж. Лыддьы. Сувтӧд колана суффикс.
−
2. Вӧчӧй небӧг «Тӧв» тема вылӧ.
 
  
−
65ʼ удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
+
Рака тӧлысь. Ме сулала ӧшинь дорын да видзӧда ывлаӧ. Ӧшинь улын ворсӧны ёртъясӧй. Ме эськӧ пета жӧ ывлаӧ да тшӧтш ворса, но талун вися.
  
−
1. Кутшӧм вогӧгӧрся кад ывлаын?
+
Мый эськӧ тэ вӧчин, висьмис кӧ тэнад ёртыд?
−
2. Мыйӧн позьӧ иславны каток вылын?
 
−
3. Мыйӧн ислалӧны кыр йывсянь?
 
−
4. Мый вӧчӧны челядь лымйысь?
 
−
5. Мыйӧн тэ радейтан исласьны?
 
  
−
66ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа.
+
«Тшыкӧм телефон» ворсӧм.
  
−
Асъя кыа югыд кыӧ.
+
чужан лун
−
Турдӧм тӧлысь кельдӧ. Чӧв.
 
−
Кӧнкӧ ар на.
 
−
Коми парма важӧн лымъя,
 
−
Важӧн тӧв.
 
−
Кырыс дась нин, быттьӧ праздник.
 
−
Вашмунӧма ичӧт зон.
 
−
Потшӧс дорын мича дзоридз —
 
−
Кумач морӧса лӧнь жонь.
 
  
−
Аддзы сёрникузяяс пасъяс серти.
+
турунвиж синма
  
−
67ʼ удж. Корсь лӧсялана кывъяс «Тӧв» тема вылӧ.
+
ыджыд тушаа
  
−
Ворс ёртыдкӧд «Тӧв» тема вылӧ.
+
гӧгрӧс чужӧма
  
−
68ʼ удж. Лыддьы висьтсӧ.
+
руд юрсиа
  
−
ВЫЛЬ ЛЫЖИ.
+
134 удж. Лыддьы. Сет висьтыслы ним.
  
−
И школаын, и гортын Генялӧн ӧти дум: лызь колӧ. Дышӧдіс нин дадьнас иславны. Абу ӧд дзоля кага. Ыджыдджык вокыслы неважӧн выль лызь ньӧбисны, ёсь ныра, югыдлӧз рӧма. Мича! Шурик вокыс лыжиасис да котӧртіс кыр йылӧ:
+
Менам Федя ёрт радейтӧ тӧв. Ме радейта гожӧм.
−
— Эй, менам выль лызь!
+
Сэки шоныд, позьӧ купайтчыны, гожйӧдчыны.
−
Зонпосни кытшалісны Шурикӧс. Ставӧн лыжиаӧсь, ставӧн радлӧны. А Геня вылӧ эз и видзӧдлыны.
+
— Тӧвнад зэв жӧ бур. Позьӧ ворсны хоккейысь, исласьны лызьӧн, — шуӧ Федя.
−
Забеднӧ Генялы, бать-мамыслысь быд лун лызь корӧ. Но мый вӧчан, лавкаас кӧ абу.
+
— Тӧвнад оз позь купайтчыны ни гожйӧдчыны.
−
Ӧтчыд батьыс вайис кыдз пу, паччӧрас лэптіс сійӧс.
+
— Гожӧмнад жар, лымйыд абу, — шуӧ Федя.
−
— Мый вылӧ тайӧ, бать? — юаліс Геня.
+
Вот тадзи ми вензям. А тӧвнас Федя велӧдіс менӧ котравны лызьӧн. Ме куті радейтны тӧв.
−
— Косьтам да видзӧдлам, мый артмас, — шуис батьыс.
+
Гожӧмнас велӧді ёртӧс вартчыны. Сійӧ кутіс радейтны гожӧм.
−
Ӧти асылӧ Геня кайис паччӧрӧ да чуймис:
+
Миянлы лои зэв долыд.
−
— О-о, лыжи!
 
−
Да, тайӧ вӧлі лыжи. Батьыс вӧчӧма. Лым кодь еджыд, ёна мича.
 
−
Регыд лыжиыс лои дась: ёсь ныра, турунвиж рӧма, тасмаысь вӧчӧм кӧвъя.
 
−
Геня котӧрӧн кайис кыр йылӧ да Шурик мозыс жӧ горӧдіс:
 
−
— Эй, менам выль лызь!
 
−
И тӧвзис чой горув.
 
  
−
1. Висьтав, мыйла висьтыслӧн нимыс «Выль лыжи».
+
1. Тэныд кажитчисны ёртъясыс?
−
2. Лыддьӧй висьтсӧ рольяс серти.
+
2. Кутшӧмӧсь ёртъясыс?
−
Висьтав «Выль лыжи» висьт ас нимсянь.
+
3. Тэныд колӧ татшӧм ёрт?
 +
4. А кутшӧм вогӧгӧрся кад тэ радейтан?
  
−
69ʼ удж. Аддзы висьтысь паныд вежӧртаса кывъяс.
+
«Коді медуна?» ворсӧм.
  
−
70ʼ удж. Аддзы висьтысь матын вежӧртаса кывъяс.
+
Артмӧд шыпасъяссӧ местанас вежлалӧмӧн козин кывйысь выль кывъяс.
  
−
71ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа.
+
БОСЬТ ТӦД ВЫЛАД!
  
−
Ӧшинь улын круткодь чой.
+
— тэнад эм нывъёрт либӧ ёрт?
−
— Петам, исковтам сэт, чой!
+
— Менам эм ... .
−
Оз и ков тай тэрыб вӧв,
+
— А кыдзи сійӧс шуӧны?
−
Тӧвзям — полӧмным эз вӧв.
+
— Сійӧс шуӧны ... .
−
Пӧрам лымйӧ, вӧв — ?
+
— Сідзкӧ, миян эм ... .
−
Чеччам бӧр!
+
— А зонкаяслӧн тшӧтш эм нывъёрт?
−
Дадьлӧн крепыд льӧм пу бӧр.
 
  
−
1. Мыйысь важӧн вӧчлісны дадь да лызь?
+
135 удж. Содты чутъяс местаӧ колана кывъяс. Гиж.
−
2. Кутшӧм тэнад даддьыд да лызьыд?
 
  
−
— Вася, тэ радейтан тӧвсӧ?
+
Талун шойччан лун. Миян класс мунӧ чой йылӧ исласьны. Менам ёрт оз мун. Сылӧн тренировка. Сійӧ ветлӧ лызьӧн котралан секцияӧ.
−
— Радейта, дерт! Тӧвбыд ислася лызьӧн да конькиӧн.
 
−
— А ме сӧмын кужа исласьны даддьӧн.
 
−
— Эн шогсьы. Ме тэнӧ велӧда.
 
−
— Миша, тэ медбур ёрт!
 
  
−
Серпасав, мыйӧн тэ радейтан исласьны, да гиж.
+
136 удж. Лыддьы. Гӧгӧрвоӧд кывбурсӧ.
  
−
Кык Шура, кык Саша, кык Саньӧ
+
Тэ да ме, да сійӧ —
−
Тӧвзьӧны даддьӧн увланьӧ.
+
Ворсам дзоридз пытшкын.
−
Кыр йылын кык мам зэв радӧсь,
+
Тэ да ме, да сійӧ —
−
Мый Александръяс вывті нин збойӧсь.
+
Квайт ки лоас миян.
 +
Тэ да ме, да сійӧ —
 +
Купайтчыны мунам.
  
−
Кымын зон исласьӧ тані?
+
Тэ да ме, да сійӧ —
 +
Абу дзескыд юным.
 +
Тэ да ме, да сійӧ —
 +
Быдлаӧ ми тӧрам.
 +
Тэ да ме, да сійӧ —
 +
Гажа весиг вӧрын.
  
−
72ʼ удж. Лыддьы да орччӧд Александр Лужиковлысь кывбуръяссӧ.
+
1. Мӧвпышт, кымын ёрт ставыс. Мый серти гӧгӧрвоин?
 +
2. Мыйла челядьлы гажа вӧрын?
  
−
Кӧть и мича,
+
137 удж. Артмӧд «Ёртасьӧм» тема вылӧ кроссворд либӧ лото.
−
оз тай шонты.
 
−
Оз тай шонты
 
−
тӧвся шонді.
 
−
Зэв дыр узьӧ,
 
−
сёрӧн чеччӧ.
 
  
−
Сёрӧн чеччӧ,
 
−
зэв водз лэччӧ.
 
−
Помся унзіль.
 
−
Оз пет нюмыс.
 
−
Нюмъялӧмсьыс,
 
−
гашкӧ, умис?
 
  
−
Артмӧд неыджыд висьт тӧвся шонді йылысь.
+
'''<Kodko @ Менам чужан му : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. -87-95.>'''
  
−
Тӧлысь — абу полысь.
 
−
Узьны кутас луннас.
 
−
Тӧлысь — войся олысь.
 
−
Эштас тӧвся войыс, —
 
−
Войнас оз лок унмыс.
 
−
Чеччас Шонді чойыс.
 
  
−
1. Кутшӧм лэбачлӧн войнас оз лок унмыс?
+
МЕНАМ ЧУЖАН МУ
−
2. Вӧч серпасъяс кывбуръяс серти.
 
  
−
ТӦВСЯ ГАЖЛУНЪЯС
+
138 удж. Лыддьы да висьтав, мый тӧдмалін.
  
−
73ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа.
+
КОМИ ЙӦЗЛӦН ВАЖ ОЛӦМЫСЬ.
  
−
ВЫЛЬ ВО.
+
Аддзы текстысь сёрникузяяс.
 +
1. Йи сыліс.
 +
2. Ставыс вевттьысис вӧрӧн, турунӧн да дзоридзӧн.
 +
3. Тадзи артмис Му.
 +
4. Артмӧдіс Ен лэбачьясӧс, гортса да вӧрса пемӧсъясӧс.
 +
5. Омӧль артмӧдіс быдсяма омӧль пемӧсъясӧс да гут-гагӧс.
  
−
Быттьӧ мойдкыв гортӧ пырис,
+
139 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ серпас серти.
−
Гажа шыӧн гӧгӧр тырис.
 
−
Коз пу дзирдалӧ джодж шӧрын,
 
−
Вӧрысь сійӧ локтіс тӧрыт.
 
−
Ӧтчыд вонас овлӧ тайӧ,
 
−
Ставлы шудсӧ Выль во вайӧ.
 
  
−
74ʼ удж. Велӧдӧй да йӧктӧй выльвося коз дорын.
+
1. Кытчӧ локтісны челядь?
 +
2. Кутшӧм лыддьысяніныс?
 +
3. Коді найӧс паныдаліс?
 +
4. Кӧні сулалӧны небӧгъясыс?
 +
5. Мый йылысь висьталӧ библиотекар?
  
−
Полька йӧктам,
+
Гиж гортад неыджыд висьт.
−
Оз ков тшӧктӧм,
 
−
Коклябӧрӧн тук да тук.
 
−
Гажа полька
 
−
Йӧктам толькӧ,
 
−
Ньӧти миян оз мудз кок.
 
−
Сувт вай кытшӧ,
 
−
Ичӧт другӧй!
 
−
Йӧктам миянкӧд тшӧтш лок!
 
−
Гажа полька
 
−
Йӧктам толькӧ,
 
−
Ньӧти оз мудз миян кок.
 
  
−
75ʼ удж. Комиӧд. Висьтав, кутшӧм карын чужис Исус Кристос?
+
— Кутшӧм коми гижысьӧс тэ тӧдан?
 +
— Ми лыддим кывбуръяс С. А. Поповлысь, А. П. Мишариналысь, В. Г. Лодыгинлысь.
 +
— Кутшӧм кывбур тэныд кажитчис?
 +
— Меным кажитчис ... .
 +
— А коді гижис?
 +
— Тайӧ кывбурсӧ гижис ... ... .
  
−
Висьтав, кӧні тайӧ карыс. Инды мусерпас вылысь.
+
140 удж. Лыддьы. Велӧд кывбурсӧ наизусьт.
  
−
76ʼ удж. Гӧгӧрвоӧд приметаяссӧ.
+
ЧУЖАН МУ.
  
−
1. Лымйыс кӧ тӧлын ёна усьӧ — гожӧмыс зэра лоӧ.
+
Мыйла муса да зэв дона
−
2. Тӧлын кӧ зэрас — йӧзлы сьӧкыд во лоӧ.
+
Вӧр и эзысь ю?
−
3. Тӧлын кӧ дыр кӧдзыд — гожся поводдяыс лоӧ бур.
+
Быдӧн радейтӧ зэв ёна
−
4. Лымйыс кӧ уна — бур во лоӧ.
+
Ассьыс чужан му.
  
−
— Сеня, тэ мыйкӧ тӧдан Рӧштво гажлун йылысь?
+
Зарни шонді сійӧс шонтӧ,
−
— Маша, тайӧ лунӧ чужӧма Исус Кристос.
+
Мыськӧ сӧстӧм зэр,
−
— А коді сылӧн бать-мамыс?
+
Медым дзоридзавны пондас
−
— Мамыс Мария, а батьыс Иосиф.
+
Миян войвыв эрд.
−
— Кӧні чужӧма Исус?
 
−
— Сійӧ чужӧма Иерусалимса Вифлеем карын.
 
−
— Кор сійӧ чужӧма?
 
−
— Тӧвшӧр тӧлысь 7-ӧд лунӧ.
 
−
— Тэ тай, Сеня, уна тӧдан. Аттьӧ висьталӧмсьыд.
 
  
−
Кыдзи тэ чайтан, мый Маша нӧшта вермис юавны Сенялысь?
+
Вочавидз юалана сёрникузя вылӧ.
  
−
77ʼ удж. Лыддьы текстсӧ.
+
141 удж. Лыддьы письмӧсӧ. Гиж письмӧ «Би кинь» журналӧ аслад радейтана гижысь йылысь.
  
−
Рӧштво пасйӧны Выль во бӧрын. Тайӧ лунӧ вичкоын ыдждӧдлӧны Исус Кристосӧс. Том йӧз ветлӧны керкаысь керкаӧ, сьылӧны вичко сьыланкывъяс.
+
ЧОЛӦМ, БИ КИНЬ!
−
Рӧштвосянь заводитчӧ Вежадыр. Том йӧз гажӧдчӧны Крещенньӧӧдз. Ставӧн тунасьӧны: нывъяс кӧсйӧны тӧдмавны ассьыныс жӧниксӧ, а олӧма йӧз — кутшӧм лоӧ выль урожай.
+
Ме лыддя тэнад лист бокъясысь кывбуръяс, висьтъяс, письмӧяс, мойдъяс. Меным зэв ёна найӧ кажитчӧны.
 +
А талун ачым пукси гижны тэныд письмӧ. Ми тӧрыт классӧн ветлім лыддьысянінӧ. Ме тӧдмалі уна гижысь йылысь! Миян чужан муын уна енбиа гижысьыс. Менам пӧч гажлунъяс дырйи сьылӧ катшасин йылысь сьыланкыв. Кывъяссӧ гижис енбиа коми кывбуралысь Серафим Попов. Меным зэв окота лои лыддьыны сылысь кывбуръяссӧ. А ӧти кывбур весиг велӧді, сэтшӧма сійӧ меным кажитчис.
 +
Ме радейта лыддьыны «Би кинь» журнал.
 +
Сиа тіянлы став бурсӧ.
 +
Тіян лыддьысьысь Толя Ануфриев.
  
−
1. Кыдзи пасйӧны Рӧштво тіян котырын?
+
КОЛӦ ТӦДНЫ!
 +
Коми кывйын медводдза слогыс век ударнӧй.
  
−
2. Инды схемаяслы лӧсялана сёрникузяяс.
+
1. Абу пу, а ачыс пуысь,
 +
Абу дӧрӧм, а вурӧма,
 +
Абу морт, а висьталӧ.
  
−
3. Сувтӧд сёрникузяяс дорӧ юалӧмъяс.
+
2. Абу ловъя, а мортӧс велӧдӧ.
  
−
Вӧч тадзи: Рӧштво пасйӧны Выль во бӧрын.
+
— Да, унатор позьӧ тӧдмавны небӧгсьыд. Менам ыджыд вок радейтӧ лыддьыны коми кывбуръяс. Ме тшӧтш радейта. Сэтшӧм мичаӧсь кывбуръясыс.
−
Мый пасйӧны Выль во бӧрын? Кор пасйӧны Рӧштво? Мый вӧчӧны Выль во бӧрын?
+
— А коді кывбур гижысьыс?
 +
— Владимир Васильевич Тимин. Сійӧ чужлӧма Паджга сиктын. Асьсӧ шуӧ Игӧ Вась Володьӧн.
 +
— А мыйла тадзи?
 +
— Коми йӧзыд нимсӧ висьталігӧн медводз шуӧны пӧльсӧ да батьсӧ, а сэсся нин асьсӧ. Менӧ ёртъяс шуӧны Ёгор Иван Таняӧн. Сідзкӧ, ме Татьяна Ивановна, а батьӧй — Иван Егорович.
 +
— Вай лыддям кутшӧмкӧ кывбур Игӧ Вась Володьыслысь, Владимир Тиминлысь.
 +
— Пудъясям, кодлы лыддьыны медводз.
  
−
4. Помав сёрникузясӧ.
+
Ӧтик, кык, куим,нёль,
−
Рӧштво дырйи том йӧз ...
+
Коз пу йылысь уси коль.
 +
Сійӧс нуис визув ёль,
 +
Урлы нинӧм эз и коль.
  
−
78ʼ удж. Корсь стӧч вочакыв.
+
— Меным уси лыддьыны медводз. «Коль» — тайӧ сосновая либӧ еловая шишка. А «эз коль» — тайӧ мый?
−
Выль во пасйӧны Рӧштво водзын.
+
— Тайӧ «не осталось». Коль — уна вежӧртаса кыв, рочӧн кӧ, «многозначное слово».
−
Вежадыр заводитчӧ Рӧштво бӧрын.
+
— Гӧгӧрвои, сідзкӧ:
−
Том йӧз гажӧдчӧны Крещенньӧӧдз.
 
−
Нывъяс тунасьӧны Рӧштво дырйи.
 
  
−
79ʼ удж. Артмӧд кывъясысь сёрникузяяс да гиж.
+
— Вай нӧшта тӧдмалам омонимъяс — уна вежӧртаса кывъяс.
 +
— Бур. Сӧмын ӧні челядь мед тӧдмаласны.
  
−
Тӧвшӧр тӧлысь 7-ӧд лунӧ Рӧштво. Тайӧ лунӧ чужис Исус Кристос. Йӧз гажаа пасйӧны тайӧ лунсӧ. Верстьӧ да том йӧз ветлӧны вичкоӧ. Гортын ӧзтӧны вежӧдӧм сись.
+
1. Лӧня визувтӧ Эжва ю,
 +
Васӧ сэтысь пӧттӧдз ю.
 +
2. Пӧльтӧ кӧдзыд лэчыд тӧв,
 +
Бара воис еджыд тӧв.
  
−
80ʼ удж. Аддзы лишнӧй кыв.
+
— А вот и воис кад лыддьыны В. Тиминлысь кывбур.
  
−
Важӧн комияс юрбитӧмаӧсь пуысь вӧчӧм енъяслы. «Войпель» вӧлӧма бур енмӧн, а «Ёма» — лёкӧн.
+
Тайӧ вӧрыс,
−
Ёма — пӧрысь, пинясьысь. Ӧні на кылан челядь ворсігӧн:
+
Тайӧ муыс,
−
— Ёма баба, вӧтӧд!
+
Сынӧд кӧрыс,
 +
Визув юыс,
 +
Тайӧ гожӧмыс
 +
И тӧлыс
 +
Нэмсӧ гажӧдӧны мед!
  
−
Пудъясьӧй да ворсӧй «Ёма баба, вӧтӧд!» ворсӧмысь.
+
Айӧн кыйӧм
 +
Тар да сьӧла,
 +
Сюрук мӧслӧн
 +
Чӧскыд йӧлыс,
 +
Да мый лоас,
 +
Да мый вӧлі —
 +
Тайӧ ставсьыс артми ме.
  
−
Акӧтӧ, пакӧтӧ
+
— Коми муын уна енбиа гижысьыс: И. А. Куратов, М. Н. Лебедев, В. И. Лыткин, Н. Н. Куратова, Г. А. Юшков, И. Г. Торопов, В. Г. Лодыгин да уна мукӧд.
−
Жугӧдӧма,
+
— А менам ыджыд мам велӧдчӧма Петыр Саньӧкӧд, мӧд ног, Александра Петровнакӧд. Сійӧ енбиа кывбур гижысь. Александра Мишарина велӧдӧма челядьӧс Ыджыдвидз сиктын, а сэсся заводитӧма гижны кывбуръяс.
−
Абель, фабель,
+
— Тэ тӧдан сылысь кывбуръяссӧ?
−
Руменӧ,
+
— Тӧда. Александра Мишарина уна кывбур сиӧма челядьлы да ас мулы. Лыддям сылысь кывбур.
−
Ики, Брики,
 
−
Драматики,
 
−
Фронька.
 
  
−
Челядь бӧрйӧны ас пиысь «Ёма бабаӧс», быд ногыс сійӧс дӧзмӧдӧны, а сэсся пышйӧны сыысь, а «Ёма» найӧс куталӧ.
+
Зарниӧй менам,
 +
Донаӧй менам,
 +
Меным тэ помасьтӧм бур.
 +
Муна кӧть ылӧ,
 +
Сьӧлӧмӧй кылӧ,
 +
Мусаджык тэысь оз сюр.
 +
Мичаӧй менам,
 +
Сьӧлӧмшӧр менам,
 +
Муса тэ мен, Коми му.
  
−
1. Кутшӧм ворсӧмъяс тэ тӧдан?
+
1. Кутшӧм мича кывъясӧн гижӧ кывбуралысь чужан му йылысь?
−
2. Мыйӧн радейтан ворсны?
+
2. Велӧдчӧй мичаа лыддьыны кывбурсӧ.
  
−
82ʼ удж. Лыддьы мойдсӧ.
+
— Машук, меным зэв ёна кажитчисны коми кывбуръясыд. А вот коми висьтъястӧ ме эг на лыддьыв.
 +
— Мишук, миян коми гижысьяс гижӧны и висьтъяс. Найӧ висьтъясын петкӧдлӧны Коми мулысь мичлунсӧ. Вениамин Тимофеевич Чисталёв, коді чужліс Помӧсдін сиктын, зэв мичаа гижӧма коми вӧр-ва йылысь. Лыддям висьтсӧ.
  
−
Брунгысь-брангысь выя рач
+
Муса льӧм пуӧй, паськыд кустӧй! Мыйӧн тэ абу мича? Лым кодь еджыд дзоридзнад тулысын тэ медся мича да сӧстӧм!
−
Вӧрлань ризйӧ кӧм ни гач.
+
Пелысьӧй, пелысьӧй! Гӧрд юра, шома тусьяса, гожӧм пом висьталысьӧй!
 +
Пипуӧй, пипуӧй! Пыр тэ полан кодыськӧ, коньӧрӧй... Кутшӧм тэ мича арнас гӧрд зарни коръяснад!
  
−
Укват шенасьӧ да горзӧ,
+
Лыддьы Тима Веньлысь висьтсӧ. Гӧлӧснад петкӧдлы мичлунсӧ коми вӧр-валысь.
−
Чукля кокыс сідзи-й ворсӧ.
 
  
−
Ружтӧ-мунӧ ва пельса,
+
— Машук, а ме нӧшта эськӧ лыдди коми висьттӧ.
−
Вылас таркакылӧ кӧш.
+
— Лыддям Степан Семёнович Раевскийлысь висьтсӧ. Сійӧ Вениамин Тимофеевич Чисталёв моз жӧ мичаа гижӧ ас му да вӧр-ва йылысь.
  
−
Чуман чошкӧдӧма пельсӧ,
+
Вӧр горулын визувтӧ ичӧтик шор. Ваыс югыд, сӧстӧм да кӧдзыд. Шорыс вӧчалӧ гырысь кытшъяс. А, гашкӧ, мӧвпалӧ, колӧ-ӧ водзӧ визувтны?
−
Пышйӧ-тэрмасьӧ кыз нӧш.
+
Берег пӧлӧныс быдмӧны сьӧд сэтӧр кустъяс, пелысь пуяс, мича дзоридзьяс. Кодкӧ быттьӧ нарошнӧ найӧс садитӧма, медым лун да вой гажӧдісны визув шорсӧ.
  
−
Би кодь гӧрд
+
— Збыль, мича висьтыс. Ми ыджыд мамкӧд вӧрӧ ветлім да татшӧм шортӧ аддзылім жӧ. Степан Раевский быттьӧ сы йылысь и гижӧма.
−
Ыргӧн пӧрт.
+
— Вот и тӧдмасим коми гижысьяскӧд. Ӧні ачыд верман ветлыны лыддьысянінӧ да босьтны сэтысь колана небӧгъяс.
 +
— Аттьӧ тэныд, Машук. Ме кута лыддьыны коми небӧгъяс.
  
−
Петіс мир туй вылӧ —
+
142 удж. Комиӧд. Тӧдмав, кутшӧм кыв артмис.
−
Пышйӧ-брунакылӧ.
 
  
−
Пызан лэбис ӧшинь пыр,
 
−
А сы бӧрся пож да гыр.
 
  
−
1. Тӧдмав, мый вӧчӧны тайӧ дозмукнас.
+
'''<Kodko @ Морт да сылӧн дзоньвидзалун : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 96-101.>'''
−
2. Кутшӧм роч мойд серти Василий Ильич Лыткин (Илля Вась) гижӧма тайӧ мойдсӧ?
 
−
3. Корсь кывкудйысь кывъяслысь вежӧртассӧ: ризйыны, шенасьны, ружтыны, чошкӧдны.
 
−
4. Ворсӧй мойдсӧ.
 
  
−
83ʼ удж. Содтав кадакывъяссӧ В. Лыткин кывбурысь.
 
  
−
Инды кадакывъяслысь кад, морт да лыдсӧ.
+
МОРТ ДА СЫЛӦН ДЗОНЬВИДЗАЛУН
  
−
— Ӧні уна важ кӧлуй позьӧ аддзыны сӧмын музейысь.
+
143 удж. Комиӧд кывъяссӧ. Корсь кывкудйысь тӧдтӧм кывъяслысь вежӧртассӧ.
−
— Важӧн коми морт уна кӧлуй вӧчлӧма пуысь да сюмӧдысь.
 
−
— А тэ тӧдан, мый важӧн сёйліс коми морт?
 
−
— Аслыс сёян коми морт босьтліс вӧрысь да ваысь.
 
−
— Град выв пуктасыс, ме чайта, вӧлі жӧ?
 
−
— Дерт. Кыдзи чайтан, мый медводз пуктылісны пызан вылӧ?
 
−
— Град выв пуктасысь сорас либӧ картупеля сола тшак.
 
−
— А вот и эн тӧд. Вай кывзы ӧти висьт, а сэсся ачыд гӧгӧрвоан, мый медводз вайӧны пызан вылӧ.
 
  
−
84ʼ удж. Лыддьы да вочавидз юалӧм вылӧ.
+
Артмӧдӧй сёрникузяяс чукӧръяс вылӧ юксьӧмӧн.
  
−
ЫДЖЫД ШЫПАССЯНЬ.
+
— Мишук, кутшӧм рӧма тэнад юрсиыд ?
 +
— Менам юрсиӧй руд. А тэнад, Машук?
 +
— Менам еджыд рӧма.
 +
— Кутшӧм юрсиыс Настуклӧн?
 +
— Сылӧн юрсиыс гӧрд рӧма да кузь.
 +
— Кутшӧм тэнад синмыд да синкымыд?
 +
— Менам синмӧй да синкымӧй сьӧдӧсь. А Аннушлӧн кутшӧм?
 +
— Сылӧн синмыс лӧз, а синкымыс сьӧд.
  
−
Володяӧс корисны велӧдысьлӧн вежӧсӧ. Велӧдысь шуис:
+
144 удж. Гиж кывъяссӧ колана ногӧн.
−
— Зэв бура гижӧмыд ас гижӧдтӧ, но сӧмын ӧти ӧшыбка эм. Нянь кывсӧ гижӧмыд ыджыд шыпассянь. Ме чайта, тэ торксин.
 
−
Володя вочавидзис:
 
−
— Эг.
 
−
Директор шыасис:
 
−
— Тайӧ кывсӧ пыр колӧ гижны ыджыд шыпассянь.
 
−
Батьяс да пӧльяс пыр ыдждӧдлісны няньтӧ, пызан вылӧ медводз пуктылісны.
 
  
−
1. Кутшӧм выльтор тӧдмалін нянь йылысь?
+
Тӧдмав сёрнитысьсӧ гӧлӧс сертиыс.
−
2. Лыддьӧй висьтсӧ рольяс серти.
 
  
−
Мый тэ ачыд верман висьтавны нянь йылысь?
+
Юӧртысь: Ме лӧз синма, ичӧт тушаа, радейта артасян урок.
 +
Тӧдмалысь: Тэ лӧз синма, ичӧт тушаа, радейтан артасян урок. Тэ Маша.
 +
Юӧртысь: Ме мугӧм синма, сьӧд синкыма, руд юрсиа, радейта ворсны футболысь.
  
−
Нянь — важ иран кыв. Миян прапрапрапӧльяс коркӧ овлӧмаӧсь лунвылынджык да вузасьӧмаӧсь иранса йӧзкӧд. Сэсся коми йӧз босьтӧмаӧсь налысь нянь кывсӧ.
+
145 удж. Гиж «Морт» тема вылӧ 3 шыпаса кывъяс, 4 шыпаса кывъяс, 5 шыа кывъяс.
  
−
85ʼ удж. Лыддьы да велӧд кывбурсӧ.
+
— Машук, врач кыдзи лоӧ комиӧн?
 +
— Бурдӧдысь. Сійӧ бурдӧдӧ висьысьӧс.
 +
— Ме гӧгӧрвои. Бурдӧдысь бурдӧдӧ, артмӧма «бурдӧдны» кывйысь.
 +
— Машук, а больной кыдзи лоӧ комиӧн?
 +
— Больной — висьысь.
 +
— Сідзкӧ, болеть — висьны. Ме стӧча мӧвпала?
 +
— Дерт жӧ стӧча.
 +
— «[...]» лоӧ «Бурдӧдысь бурдӧдӧ висьысьӧс».
 +
— Да. И висьысь бурдас.
  
−
Пызан сайын сёйны-юны
+
146 удж. Комиӧд да висьтав вежӧртассӧ ӧткодя гижсьысь кывъяслысь.
−
Тэрмасьны оз ков,
 
−
Эн, эн вунӧд йӧзлы шуны:
 
−
«Нянь да сов!»
 
  
−
Мыйла йӧзлы шуӧны сёйӧм водзын «Нянь да сов»?
+
1. Кык вок пышйӧны, ӧта-мӧднысӧ оз кольны.
 +
2. Китӧм, коктӧм, ӧшинь улын шутьлялӧ.
 +
3. Мыр, мыр вылас гыр, гыр вылас шар, шар вылас вӧр.
  
−
86ʼ удж. Висьтав, коді мый сёйӧ.
+
Артмӧд мыр кывйысь медводдза шыпассӧ вежӧмӧн выль кывъяс.
  
−
87ʼ удж. Лыддьы шусьӧгъяссӧ да гӧгӧрвоӧд.
+
147 удж. Лыддьы кывбурсӧ. Гиж кывбурысь кывъяс «Дзоньвидзалун» тема вылӧ.
  
−
Коді няня, сійӧ тышын вермас.
+
Ичӧтик ручпилӧн пыктӧма горш.
−
Ваыд — матушка, няньыд — батюшка.
+
Бурдӧдны висьӧмысь локтӧма ош.
−
Няньыд пызан мичмӧдӧ.
+
Урпикӧд ӧтвылысь кузь пеля кӧч
−
Аслад няньыд юмовджык йӧз кӧлачысь.
+
Видлыны ручписӧ пырӧма тшӧтш.
  
−
Вӧч серпаса небӧг нянь йылысь.
+
Видлаліс гӧгӧрбок ручпиӧс ош,
−
 
+
Ма юны велӧдіс, бурдас мед горш.
−
Артмӧд кывъяс.
+
Ручпиыс бурдӧма, некыт оз вись...
 +
Маша да Яша ворсісны сідз.
 +
 
 +
Ворсӧй кывбурсӧ.
 +
 
 +
148 удж. Лыддьы висьтсӧ. Лӧсьӧд юалӧмъяс да сёрнит ёртыдкӧд.
 +
 
 +
Нина висьмис. Мамыс нывкалысь вежис вольпасьсӧ. Сэсся вердіс сьӧд сэтӧра варенньӧа рокӧн. Ок и чӧскыд!
 +
Воис бурдӧдысь. Сійӧ видлаліс Нинаӧс да шуис:
  
−
Гӧгӧрвоӧд кывъяслысь артманногсӧ.
+
— Тэ дзоньвидза. Сӧмын асывнас чеччы да вӧч зарядка.
  
−
88ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа.
+
Мый колӧ вӧчны, медым лоны дзоньвидзаӧн?
  
−
КАНЬ ДА ЧЕРИНЯНЬ.
+
149 удж. Лыддьы висьтсӧ. Велӧдчы висьтавны 3-ӧд мортсянь.
  
−
Шорысь чери кутіс кань,
+
Рака тӧлысь. Ме сулала ӧшинь дорын да видзӧда ывлаӧ. Ӧшинь улын ворсӧны челядь. Меным окота жӧ петны да ворсны ывлаын. Но менам висьӧ юрӧй да кынӧмӧй.
−
Сюйис пачӧ черинянь.
+
Друг кыліс ӧдзӧсӧ таркӧдчӧм. Керкаӧ пырисны менам ёртъясӧй. Найӧ висьталісны школаса выльторъяс йылысь.
−
Садьмис,чӧвтіс пачӧ син,
 
−
А сэн нинӧм абу нин.
 
−
Исыштіс да гӧгӧрвоис,
 
−
Чериняньыс кытчӧ лоис.
 
−
— Ӧтчыд йӧйталі и шань! —
 
−
Шуис аслыс сэки кань.
 
−
Бара кыйсьӧ дзик быд войӧ,
 
−
Но, мый шедлас, ульӧн сёйӧ.
 
  
−
Висьтав, кытчӧ каньлӧн воши чериняньыс.
+
Вежлав действие петкӧдлысь кывъяссӧ морт да лыд серти.
  
−
89ʼ удж. Лыддьы зонкалысь висьтсӧ.
+
Отсӧг вылӧ:
  
−
Мыйта вотӧсыс миян вӧрын! Кутшӧм рӧм сӧмын оз тыдав! Со аддза и алӧй, и гӧрд, и лӧз, и сьӧд рӧмъяс.
+
ме сулала
−
Со сулалӧ льӧм пу. А вотӧсыс мыйта! Чукӧрта, да мамӧ вӧчас льӧмъя ляз. Ёна и чӧскыд юмов лязйыд!
 
−
Аски ёрткӧд ветла ягӧ чӧдла. Пӧчӧлы тшӧкта пӧжавны чӧдъя пирӧг. Неуна вота юмов оз. Ми чойкӧд радейтам сёйны йӧла оз.
 
  
−
1. Кутшӧм вотӧс тэ вотін гожӧмнас?
+
тэ сулалан
−
2. Кутшӧм вотӧсысь позьӧ вӧчны ляз?
 
  
−
Кутшӧм вотӧс вотіс Войт?
+
сійӧ сулалӧ
  
−
Лӧз рӧма вотӧс — тайӧ чӧд.
+
ми сулалам
−
Алӧй рӧма вотӧс — тайӧ ӧмидз.
 
−
Сьӧд рӧма вотӧс — тайӧ сэтӧр.
 
−
Гӧрд рӧма вотӧс — тайӧ пув.
 
  
−
90ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа.
+
ті сулаланныд
  
−
Кокӧй, кокӧй,
+
найӧ сулалӧны
−
Пышйы жӧ, пышйы
 
−
Чӧдъя-пувъя ягӧ,
 
−
Мырпома нюрӧ,
 
−
Тшака раскӧ.
 
−
Кокыльӧй да табыльӧй,
 
−
Пышйы жӧ, пышйы
 
−
Сьӧла-тара раскӧ,
 
−
Дозмӧра ягӧ.
 
−
Кокӧй, табӧй,
 
−
Пышйы жӧ, пышйы.
 
  
−
1. Мыйла корӧма коксӧ пышйыны ягӧ, нюрӧ, раскӧ?
+
Артмӧд дзоньвидзалун кывйысь выль кывъяс.
−
2. Висьтав ӧти кывйӧн:
 
  
−
Чӧд, пув, мырпом — тайӧ вотӧсъяс. Сьӧла, тар, дозмӧр — тайӧ пӧткаяс.
+
150 удж. Артмӧд слогъясысь кывъяс, кывъясысь — сёрникузяяс. Гиж тетрадьӧ.
−
3. Помав сёрникузяяссӧ.
 
−
Чӧд да пув быдмӧны вӧрын. Мырпом да турипув быдмӧны нюрын. Сьӧла-тарсӧ вӧралысь кыйӧ вӧрысь. Дозмӧрсӧ вӧралысь кыйӧ вӧрысь.
 
  
−
91ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа.
+
151 удж. Гиж паныд вежӧртаса кывъяс, антонимъяс.
  
−
РАКА ДА САКАР.
+
1. Кымын чунь ӧти киын?
 +
2. Кымын чунь кык киын?
 +
3. Кымын чунь ӧтлаын Вовалӧн да Митялӧн?
 +
4. Кымын чунь ӧтлаын киын да кокын?
  
−
Коркӧ ӧтчыд аддзӧ рака —
+
152 удж. Лыддьы сёрнисӧ ошлысь да урлысь. Лӧсьӧд ачыд сёрни «Дзоньвидзалун» тема вылӧ.
−
Туй вылын туплясьӧ сакар.
 
−
Прамӧй сакар, рафинад.
 
−
Рака лоис ок и рад:
 
−
— Талун юа юмов тшай
 
−
Куим стӧкан, кружка да-й.
 
−
Ӧдйӧ пета кильчӧ вылӧ,
 
−
Чурскӧмӧй мед кылас ылӧ.
 
−
Кырныш-суседлӧн, кор аддзас,
 
−
Завидьысла потас гачыс.
 
−
Катша локтас юигкості,
 
−
Ме пӧ сакар торсӧ вошті.
 
−
Мый он аддзы, ставыс сылӧн,
 
−
Быттьӧ ӧтнас олӧ-вылӧ.
 
−
Тадзи рака сакар дорын
 
−
Ачыс аслыс кравзіс гора.
 
−
Горзігад эз и казяв,
 
−
Кыдзи муыс гӧгӧр вазис.
 
−
Кымӧр локтіс, зэрӧн койис.
 
−
Рака дорын гуран лоис.
 
−
Гашкӧ, ӧнӧдз ассьыс сакар
 
−
Корсьӧ гуран пиысь рака.
 
  
−
1. Тэ думысь, кытчӧ вошис сакарыс?
+
УР. Вӧрса кӧзяин, тэ мый радейтан сёйны?
−
2. Кыдзи тэ гӧгӧрвоин кывбурсӧ?
+
ОШ. Ме радейта юмов ма, чӧскыд ӧмидз.
 +
УР. Микайлӧ, юмов сёянсьыд пиньыд оз вись?
 +
ОШ. Гуӧ водтӧдз ме ветла пинь бурдӧдысь дорӧ.
 +
УР. Ме сёя чорыд коль да висьлӧ жӧ пиньӧй.
 +
ОШ. Сідзкӧ, ветлы Айболит дорӧ.
 +
УР. Аттьӧ бур кывсьыд.
  
−
— Тэ радейтан льӧмъя ляз али кос чӧдъя ляз?
 
−
— Ме ог радейт льӧмъя ляз, меным кажитчӧ кос чӧдъя ляз.
 
−
— Картупеля али рыська шаньга радейтан?
 
−
— Тэ радейтан йӧлӧн пражитӧм чери либӧ черинянь?
 
−
— Тэныд кажитчӧ кос моркова да кос сёркниа компот?
 
  
−
92ʼ удж. Вуджӧд роч кыв вылӧ да тӧдмав.
+
'''<Kodko @ Вогӧгӧрся кад. Гожӧм : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 102-106.>'''
  
−
93ʼ удж. Вуджӧд кывъяссӧ да лыддьы шусьӧгъяссӧ.
 
  
−
94ʼ удж. Велӧд да сьыв сьыланкывсӧ гажлун дырйи.
+
ВОГӦГӦРСЯ КАД
  
−
УНА БЛИН МЕ ПӦЖАЛА.
+
ГОЖСЯ ТӦЛЫСЬЯС.
  
−
Уна блин ме пӧжала,
+
153 удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа.
−
Гӧсьтъясӧс ме корала.
 
−
Волӧй, гӧсьтъяс, миянӧ,
 
−
Дзожгана пӧсь блин дорӧ.
 
−
Ӧшинь улӧс чышкала,
 
−
Гӧрд ковёрӧс вольсала.
 
−
Волӧй, гӧсьтъяс, миянӧ,
 
−
Дзожгана пӧсь блин дорӧ.
 
−
Пызан вылӧ вая ырӧш.
 
−
Юӧй ырӧш кӧть тыр кӧш.
 
−
Волӧй, гӧсьтъяс, миянӧ,
 
−
Дзожгана пӧсь блин дорӧ.
 
−
Пызан вылын самӧвар.
 
−
Гӧсьтъясыдлӧн сёрни-гар.
 
−
Волӧй, гӧсьтъяс, миянӧ,
 
−
Дзожгана пӧсь блин дорӧ.
 
−
Миян праздник гажа тан,
 
−
Хороводӧн йӧктыштам.
 
−
Волӧй, гӧсьтъяс, миянӧ,
 
−
Дзожгана пӧсь блин дорӧ.
 
  
−
95ʼ удж. Корсьӧй лишнӧй кыв.
+
Ок и гажа гожся пӧра!
 +
Оз ков сэк ни кӧмкот-дӧрӧм.
 +
Лыа вылын гожйӧдчам,
 +
Сэсся ваын купайтчам.
  
−
Шаньга, рок, кӧвдум.
+
— Машук, тэ тӧдан волӧн кутшӧм кад воис?
−
Тшай, йӧв, пирӧг.
+
— Тӧда, дерт, гожӧм. Ёна жӧ нин ми сійӧс виччысим.
−
Шыд, зарава, юква.
+
— А талун нӧшта каникул медводдза лун.
−
Черинянь, ырӧш, пув ва.
+
— Тӧдан, кыдзи шусьӧ медводдза гожся тӧлысьыд?
 +
— Ог. Гашкӧ, висьталан.
 +
— Кывзы, висьтала куимнан тӧлысь нимсӧ: лӧддза-номъя, сора, моз.
 +
— Бура велӧдӧмыд, а менам вунӧма нин. Меным окота ворсны да котравны.
 +
— Меным тшӧтш. Вай корам ёртъясӧс да ворсыштам футболысь.
  
−
МЕНАМ ЛУН
+
154 удж. Лыддьы висьтсӧ.
  
−
96ʼ удж. Гиж «Менам лун» тема вылӧ кывъяс.
+
Чоя-вокалӧн бать-мамыс асывсяньыс мунісны видз вылӧ. Челядьсӧ, дас кык арӧса Машаӧс да кӧкъямыс арӧса Мишаӧс, колисны горт овны.
 +
— Нылук, ті Мишакӧд гортын олӧй. Гортын уна жӧ уджыс. Тасьті-пань мыськӧй, керка идралӧй, вала ветлӧй да и порсьпитӧ вердӧй.
 +
Маша вокыскӧд став уджсӧ вӧчисны. Луннас весиг Эжва дорӧ купайтчыны лэччылісны. Друг поводдяыс кутіс вежсьыны: лоис тӧла, сьӧд кымӧръяс локтісны, сэсся зэрмис.
 +
— Кыдз татшӧм поводдянас бать-мамным Эжвасӧ вуджасны? — гортас нин мӧвпаліс Маша. — Друг дыр оз локны, а миян Асаньыд лысьтытӧм. Ковмас аслыным лысьтыны. Ме неуна кужа, мамлысь видзӧді да.
 +
— Лысьты, Машук, лысьты. Ме тэныд отсала, — ышӧдіс чойсӧ Миша.
 +
Маша ставсӧ вӧчис сідзи, кыдзи вӧчліс мамыс: сетіс мӧслы турун, чышъянасис, меліа сёрнитіс Асанькӧд. Миша гыжъяліс мӧслысь сьылісӧ да повзьӧдліс гутъясӧс. Маша мудзис, но лысьтіс помӧдзыс. Йӧвсӧ сысъялісны да лэччӧдісны кӧзӧдӧ. Сэсся чоя-вока сёйисны да водісны узьны.
 +
— Шаньӧсь жӧ миян челядьным, — локтӧм бӧрас шуис батьыслы мамыс.
  
−
1. Войдӧрлун и тӧрыт вӧлі,
+
1. Аддзы висьтысь антонимъяс.
−
Талун эм, и аски лоӧ.
 
−
Лоас гожӧмын и тӧлын, —
 
−
Шондікӧд тшӧтш сійӧ волӧ.
 
  
−
2. Мый оз позь томнавны ящикӧ?
+
2. Гижысь висьтыслы сетӧма «Шаньяс» ним. А тэ кыдзи нимтан?
  
−
97ʼ удж. Лыддьы кывбуръяссӧ да велӧд.
+
— Машук, тэ гожӧмнас кытчӧ ветлан?
−
Шондіӧй, шондіӧй,
+
— Ме ветла Важгорт сиктӧ, сэні олӧ менам ыджыд мам. А тэ, Мишук, мый кутан вӧчны?
−
Югӧръястӧ кой.
+
— Ме муна шойччан лагерӧ. Кута сэні купайтчыны, ворсны. Тэныд гижа письмӧ.
−
Шондіӧй, шондіӧй,
+
— Важгорт сикт дорті визувтӧ Вашка ю, ме сэні кута купайтчыны. А ыджыд мамкӧд ветла вӧрӧ тшакла да вотӧсла.
−
Вӧтлы пемыд вой.
 
  
−
Тіч-точ, тіч-точ —
+
155 удж. Артмӧд серпасъяс дорӧ лӧсялана сёрникузяяс.
−
Мунӧ часі.
 
−
Сёр-ӧ-водз?
 
−
Мамӧ шуӧ:
 
−
— Вай эн сёрнит,
 
−
Вод вай, пиук,
 
−
Зэв ӧд сёр нин.
 
  
−
Кутшӧм кад петкӧдлӧма кывбуръясын да серпасын?
+
156 удж. Артмӧд мойд «Ме шойччи ... (шонді, саридз, кодзув, кымӧр) ордын». Классын вӧчӧй выставка.
  
−
98ʼ удж. Комиӧд сёрникузяяссӧ.
+
Пример вылӧ: Ме гожӧмнас шойччи кымӧр ордын. Сылӧн керкаыс еджыд рӧма да сӧстӧм. Асывнас ми сыкӧд лолалім ыркыд сынӧдӧн да качайтчим. Луннас еджыд кымӧр вуграліс, а ме гожйӧдчи сы мышку вылын. Ёртлӧн мышкуыс небыдик, вата кодь! Ок и гажа жӧ вӧлі кымӧр-ёрт ордын!
  
−
99ʼ удж. Лыддьы да корсь серпас дорӧ висьт.
+
157 удж. Лыддьы кывпесансӧ.
  
−
1. Рыт. Лёня пуксис вӧчны гортса удж. Сійӧ ӧзтіс би да восьтіс дневник. Зонкалы медводз колӧ вӧчны гижан урокъяс, а сэсся лыддьысьны.
+
Шоныд гожӧм,
 +
Шоныд рыт.
 +
Шуим пуны
 +
Шома шыд.
  
−
2. Мамыс шуис Лёнялы:
+
158 удж. Лыддьы кывбурсӧ. Серпасав.
−
— Пиук, ветлы вузасянінӧ, ньӧб нянь, йӧв да рысь.
 
−
Лёня босьтіс пакет да мӧдӧдчис вузасянінӧ.
 
  
−
3. Лёня чеччис, пасьтасис да муніс мыссьыны.
+
ГОЖСЯ СЕРПАС.
−
Сёйӧм бӧрас мамыс юаліс:
 
−
— Лёня, тэ нинӧм эн вунӧд?
 
−
— Эг.
 
  
−
1. А тэ кыдзи чайтан, мый вунӧдіс Лёня?
+
Югыдлӧз ю пытшкын
 +
Шондіыс купайтчӧ,
 +
Пуясыс быттьӧкӧ
 +
Ваынӧсь тшӧтш.
 +
Енэжсянь вашъялӧ
 +
Вӧр-вакӧд шондіыс,
 +
Зарниа югӧрнас
 +
Югзьӧдӧ кӧдж.
  
−
100ʼ удж. Лыддьы. Висьтав, кутшӧм выльтор тӧдмалін.
+
Пыдӧстӧм енэжыс
 +
Кельыдлӧз чышъяна,
 +
Видзӧдлан вывланьӧ —
 +
Кыпалӧ лов.
 +
Сё пӧлӧс дзоридзӧн
 +
Видз вылыс пӧртмасьӧ.
 +
Гожӧмӧй-вердысьӧй,
 +
Кузьджыка ов!
  
−
Велӧдысь урок вылын челядьлысь юаліс:
+
==КОМИ КЫВ. 4 КЛАСС. 2 ПЕТАС. 2013==
−
— Челядь, кымын тӧлысь ӧти воас?
 
−
— Дас кык! — вочавидзисны челядь.
 
−
Велӧдысь висьталіс водзӧ:
 
−
— Важӧн коми йӧзлӧн вӧлӧма во чӧжнас ӧкмыс кадколаст. Быд кадколаст йитчывлӧма кутшӧмкӧ пемӧс олӧмкӧд. Календарсӧ вӧчлӧмаӧсь бронзаысь. Сэтчӧ серпасалӧма ӧкмыс пемӧс: ош, кӧр, сьӧдбӧж, сан, йӧра, вурд, руч, ур да тулан. Воыс заводитчылӧма рака тӧлыссянь. Тайӧ кадӧ пиянасьӧ ош да петӧ гуысь.
 
  
−
101ʼ удж. Артмӧд пасъяс серти сёрникузяяс.
+
'''<Kodko @ Тӧдмасям да ёртасям : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв :  4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Сыктывкар, 2013. Лб. 3-9.>'''
  
−
102ʼ удж. Параӧн удж. Сет ёртыдлы юалӧмъяс.
 
  
−
1. Мый тэ радейтан вӧчны урокъяс бӧрын?
+
ТӦДМАСЯМ ДА ЁРТАСЯМ
−
2. Кыдзи отсасян бать-мамыдлы?
 
−
3. Кор пуксян вӧчны гортса удж?
 
−
4. Кутшӧм предметысь медводз вӧчан гортса удж?
 
  
−
103ʼ удж. Гиж, мый тэ вӧчан урокъяс бӧрын.
+
— Чолӧм!
 +
— Бур лун!
 +
— Вай тӧдмасям. Менам нимӧй Ӧльӧксан.
 +
— А ме — Настук.
 +
— Кутшӧм классын велӧдчан?
 +
— Ме велӧдча нёльӧд классын. А тэ?
 +
— А ме витӧд классын.
 +
— Кӧні тэ олан?
 +
— Ме ола Сосногорск карын.
 +
— А ме ола Кӧрткерӧс сиктын.
  
−
104ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс серпасъяс серти.
+
1ʼ удж. Лыддьы «Вайӧ тӧдмасям» висьтысь юкӧн. Тӧдмав ӧткодь овъяс.
  
−
Отсав Войтлы юклыны кывъяссӧ стӧча.
+
ВАЙӦ ТӦДМАСЯМ.
  
−
105ʼ удж. Лыддьы висьтсӧ.
+
Ме — Юра Пыстин. А мекӧд орччӧн Женя Синицын. Шуӧны, миян пӧ ӧткодь овным. Ёртӧй Синицын, а ме Пыстин. Рочӧн Пыстиныс лоӧ Синицын, а Синицыныс комиӧн — Пыстин.
 +
Женя — менам медбур ёрт.
  
−
СӦСТӦМ ДӦРӦМ.
+
2ʼ удж. Тӧдмав, кыдзи артмӧмаӧсь овъясыс.
  
−
Тӧрыт Вася лунтыр уджаліс Ёгор дядькӧд трактор вылын. Дядьыс весиг сетліс зонкалы кутыштны рычагсӧ. Гортас Вася воис няйт дӧрӧмӧн. Мамыс ёна и видіс писӧ, а сэсся эз нин тшӧкты мунны трактор дорас.
+
— Менам нимӧй ... . А кыдзи тэнӧ шуӧны?
−
Талун мамыс Васялы сетіс сӧстӧм дӧрӧм да юаліс:
+
— Менӧ шуӧны ...ӧн, а овӧй — ... .
−
— Трактор дінад сэсся он нин мун?
+
— А менам овӧй ... .
−
— Ог, — гусьӧник шуис Вася да петіс ывлаӧ.
+
— Мый тэ вӧчин гожӧмнас?
−
Ывлаын кыліс трактор шы. Вася видзӧдліс тракторлань да мӧвпыштіс:
+
— Ме купайтчи, ветлі сиктӧ (карӧ), вотчи. А тэ?
−
— Дӧрӧмӧс ог сьӧдӧд дай.
+
— Ме шойччи саридздорса лагерын.
−
Ёгор дядь пуксьӧдіс зонкаӧс трактор кабинаӧ. Трактор муракыліс-ветліс ыб кузя. Тракторист бара сетліс Васялы рычагсӧ веськӧдлыштны тракторӧн.
 
−
Удж бӧрын найӧ мӧдӧдчисны гортаныс. Мамыс аддзис пиыслысь няйт дӧрӧмсӧ да заводитіс видчыны. Ёгор дядь шуис:
 
−
— Эн вид питӧ. Сійӧ уджавны босьтчис. Бур механизаторӧн лоӧ.
 
  
−
Гӧгӧрвоӧд висьтыслысь нимсӧ.
+
3ʼ удж. Лыддьы да висьтав, мый йылысь сёрнитӧны челядь.
  
−
1. Тӧдмав да висьтав Г. А. Юшков йылысь.
+
— Видза олан, зонка! Кытысь тэ воин саридз дорӧ?
−
2. Висьтав ас нимсянь «Сӧстӧм дӧрӧм» висьтсӧ.
+
— Видза олан! Ме вои Коми муысь.
 +
— Тэ коми?
 +
— Да. Ме Изьва районса Краснобор сиктысь. А тэ кытысь воин саридз дорас?
 +
— Ме бать-мамкӧд локті Кулӧмдін районса Воч сиктысь.
  
−
106ʼ удж. Лыддьы шусьӧгъяссӧ да гӧгӧрвоӧд.
+
4ʼ удж. Лыддьы. Мый йылысь тэ тӧдмалін тайӧ текстсьыс?
  
−
Бура уджалан — ылӧдз нималан.
+
Миян Краснобор сикт Изьва районын. Тайӧ районыс Сыктывкарсянь войвылын. Тані олӧны уджач йӧз. Найӧ видзӧны кӧръясӧс. Изьва районса олысьясӧс позьӧ тӧдмавны овъяс сертиыс. Со найӧ: Рочев, Сметанин, Артеев, Филиппов, Истомин, Терентьев, Чупров, Бабиков, Хозяинов, Вокуев, Дуркин, Канев, Ануфриев, Хатанзейский.
−
Ачыд он вермы — ёртъяс отсаласны.
 
−
Уджавтӧг кынӧмыд оз пӧт.
 
−
Мортлӧн олӧмыс артавсьӧ оз лунъясӧн, а сылӧн уджӧн.
 
  
−
107ʼ удж. Содты лӧсялана эмакывъяс.
+
Гиж овъяссӧ анбур серти. Тайӧ аснима эмакывъяс?
  
−
Из кодь сьӧкыд ... . Енэж кодь лӧз ... . Ур кодь пельк ... . Дивӧ кодь мича ... . Ош кодь ён ... . Лым кодь еджыд ... . Сизь кодь уджач ... . Шонді кодь мелі ... . Руч кодь мудер ... .
+
5ʼ удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ 4-ӧд удж серти.
  
−
Вӧч тадзи: Из кодь сьӧкыд рюкзак.
+
1. Кутшӧм районын Краснобор сиктыс?
 +
2. Войвылын али лунвылын тайӧ районыс?
 +
3. Кодъяс олӧны Изьва районын?
 +
4. Мый серти позьӧ тӧдмавны Изьва районса олысьясӧс?
  
−
— Тэ радейтан лыддьысьны?
+
1. Тӧдмав, кыдзи шусьӧ рочӧн Изьва район.
−
— Ог. Ме радейта корсьны важ кӧлуй да тӧдмавны налысь коланлунсӧ.
+
2. Аддзы Изьва район, районлысь юрсикт да Краснобор сикт мусерпас вылысь.
−
— Важ кӧлуй йылысь позьӧ лыддьыны уна небӧг.
 
−
— Ме юася пӧч-пӧльлысь.
 
−
— Позьӧ, дерт, юасьны пӧч-пӧльлысь, но позьӧ унатор тӧдмавны и небӧгъясысь. Ме лыдди Елена Габова да Наталья Макаровалысь «Дети древней земли» небӧг да унатор тӧдмалі коми йӧзлӧн олӧм йылысь.
 
−
— Ме ветла лыддьысянінӧ да тшӧтш лыддя тайӧ небӧгсӧ.
 
  
−
108ʼ удж. Лыддьы текстсӧ.
+
6ʼ удж. Лыддьы ёрта сёрнисӧ.
  
−
Женя ветліс лыддьысянінӧ да босьтіс интереснӧй небӧг. Кышӧд вылас серпасалӧма нывкаӧс да зонкаӧс. Найӧ вадорын. Нывкаыс лӧз сарапана, еджыд ковтаа да серӧн мичмӧдӧм водздӧраа. Кӧса помас сылӧн лӧз ленточка. Зонка вышивайтӧм дӧрӧма, вӧня, мугӧм гача, сера чулкиа да кокни кӧтіа.
+
НЫВКА. Кыдзи тэнад ним-овыд да вичыд?
−
Библиотекар шуис:
+
ЗОНКА. Менам овӧй Артеев, нимӧй Ӧльӧксан, вичӧй Петрович.
−
— Тайӧ небӧгас шӧр геройясыс — Настук да Митрук. Найӧ тӧдмасьӧны коми йӧзлӧн оланінӧн, паськӧмӧн, ворсӧмъясӧн.
+
НЫВКА. Ӧльӧксан? А кыдзи нӧ мӧд ногыс?
 +
ЗОНКА. Роч ногӧн кӧ, Саша, а быдма да лоа Александр.
 +
НЫВКА. Ме Настя, Анастасия.
 +
ЗОНКА. Настятӧ нӧшта шуӧны Настаӧн, а ичӧт нывкаӧс Настукӧн. А тэнад овыд?
 +
НЫВКА. Миян Кулӧмдін районын уна ӧткодь ов. Тайӧ Морохин, Касев, Кочанов, Лютоев, Гичев, Тарабукин, Гилев, Тимушев, Ракин, Кузнецов, Напалков, Логинов, Лодыгин, Игнатов, Шахов, Мартюшев, Уляшев.
 +
А ме Морохина Анастасия Васильевна. Ола Кулӧмдін районса Керчомъя сиктын. А тэ олан карын али сиктын?
 +
ЗОНКА. Ме ола Печора карын.
  
−
1. Висьтав, кутшӧм небӧгъяс тэ радейтан лыддьыны.
+
1. Сёрнит ёртыдкӧд.
−
2. Серпасав нывкалысь да зонкалысь паськӧмсӧ.
+
2. Гиж овъяссӧ анбур серти.
 +
3. Инды мусерпас вылысь Кулӧмдін районлысь юрсиктсӧ.
  
−
109ʼ удж. Лыддьӧй рольяс серти.
+
«Тӧдмав нимсӧ» ворсӧм. Ӧти морт висьталӧ нимсӧ комиӧн, а мӧд — рочӧн.
  
−
Настук аддзис Митрукӧс да юаліс:
+
— Ӧльӧш.
−
— Митрук, кытчӧ тэ мунан?
+
— Ме чайта, Алексей.
−
— Ю дорӧ.
+
— Сідз и эм. Ичӧтдырйиыс Алёша, а быдмас да лоас Алексей.
−
— Купайтчыны?
+
— Ӧньӧ, Ӧндрей.
−
— Чери кыйны. Он аддзы али мый, киын вугыр шатин.
+
— Андрей.
−
— А меным позьӧ тэкӧд мунны ю дорӧ?
+
— Митрук, Митрей.
−
— Позьӧ. Сӧмын эн шумит. Чери оз радейт, кор йӧз сёрнитӧны гораа.
+
— Тайӧ гӧгӧрвоны абу сьӧкыд. Митя, а сэсся Дмитрий.
  
−
Радейтан-ӧ тэ вуграсьны?
+
А кыдзи лоӧ комиӧн тэнад нимыд?
−
Лыддьы Елена Габова да Наталья Макаровалысь «Дети древней земли» небӧг.
 
  
−
110ʼ удж. Лыддьы сёрнисӧ.
+
Тӧдмав кывъяслысь вежӧртассӧ «Словарь омонимов коми языка» кывкуд отсӧгӧн.
  
−
— Мый тэ тӧдмалін «Дети древней земли» небӧгысь?
+
7ʼ удж. Босьт интервью аслад ёртъяслысь. Сет татшӧм юалӧмъяс.
−
— Ме 51-ӧд лист бокысь лыдди, кутшӧм вӧлӧма коми мортлӧн керкаыс.
 
−
— А мый, абу ӧнія кодь?
 
−
— Керкаыс вӧлӧма кык юкӧнысь: ӧтиыс — тӧвся, а мӧдыс — гожся. Тӧвсяыс ичӧтджык. Сэні сулаліс ыджыд пач, а сы весьтын — пӧлать. Челядь кӧдзыд дырйи пӧлатяс ворслісны да узьлісны.
 
−
— Ме чайта, «Дети древней земли» лои тэнад радейтана небӧгӧн.
 
−
— Да, сійӧ меным воис сьӧлӧм вылӧ. Ме унатор тӧдмалі коми йӧз да налӧн олӧм йылысь.
 
  
−
Мӧвпышт да висьтав, мыйла тӧвся керкаыс вӧлӧма ичӧтджык гожся сертиыс.
+
1. Кыдзи тэнад овыд, нимыд, вичыд?
 +
2. Кӧні тэ олан?
 +
3. Кутшӧм классын велӧдчан?
 +
4. Эм-ӧ тэнад радейтана предмет?
 +
5. Висьтав овсӧ, нимсӧ да вичсӧ ёртыдлысь.
 +
6. Мыйысь ті радейтанныд ворсны?
  
−
111ʼ удж. Лыддьы да висьтав ас кывйӧн лыддьысянін йылысь.
+
8ʼ удж. Содты эмакывъяс дорӧ -ук (-юк) суффикс да гиж. Висьтав рочӧн артмӧдӧм кывъяссӧ.
  
−
ас кывйӧн
+
1. Кутшӧм суффикс отсӧгӧн артмисны роч кывъясыс?
 +
2. Артмӧд 2 — 3 сёрникузя схема серти.
  
−
Сыктывкарын Сӧветскӧй улича вылын сулалӧ мича важ керка. Тайӧ Челядьлӧн Самуил Маршак нима лыддьысянін. Сійӧ кык судтаа, шоныд да сӧстӧм. Джаджъяс вылын сулалӧны коми да роч гижысьяслӧн небӧгъяс.
+
Вӧч проекта удж ёртыд йылысь.
−
Лыддьысянінӧ быд лун волӧны гырысь да посни класса велӧдчысьяс. Найӧ босьтӧны лыддьыны гортас радейтана небӧгъяс.
 
−
Лыддьысян вежӧсын челядь тӧдмасьӧны выль журналъясӧн, газетъясӧн. Энциклопедияяс да кывкудъяс отсӧгӧн найӧ вӧчӧны гортса удж.
 
  
−
1. Висьтав, кутшӧм коми гижысьясӧс тэ тӧдан.
+
1. Бӧрйы удж ним.
−
2. Кыдзи важӧн шусис Сӧветскӧй улича?
+
а) Менам ёрт.
 +
б) Кыдзи ми тӧдмасим.
 +
в) Ёрткӧд шойччӧм.
 +
2. Висьт гижӧм.
 +
а) Ёртлӧн ним, арлыд.
 +
б) Велӧдчанін.
 +
в) Шойччан кад.
 +
3. Ме ёрткӧд.
  
−
112ʼ удж. Висьтав аслад лыддьысянін йылысь план серти.
 
  
−
1. Кӧні сулалӧ лыддьысяніныд?
+
'''<Kodko @ Зарни паськӧмӧн пасьтасис вӧр : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв :  4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Сыктывкар, 2013. Лб. 10-17.>'''
−
2. Кутшӧм сійӧ?
 
−
3. Коді уджалӧ лыддьысянінын?
 
−
4. Кутшӧм небӧгъяс эмӧсь лыддьысянінын?
 
−
5. Кутшӧм коми гижысьясӧс тэ тӧдан?
 
−
6. Мый йылысь тэ радейтан лыддьыны?
 
  
−
113ʼ удж. Комиӧд кывъяссӧ да тӧдмав медводдза коми кывбур гижысьӧс.
 
  
−
Висьтав, мый тэ тӧдан тайӧ кывбур гижысь йывсьыс.
+
ЗАРНИ ПАСЬКӦМӦН ПАСЬТАСИС ВӦР
  
−
Вочавидз юалӧмъяс вылӧ да гиж неыджыд висьт.
+
9ʼ удж. Корсь арся тӧлысь нимъяс.
  
−
1. Кутшӧм небӧг тэ лыддин?
+
Кӧч бӧж кузя гожӧм коли,
−
2. Коді сійӧс гижис?
+
Шонді абу нин пӧсь жар.
−
3. Коді шӧр геройыс?
+
Кӧч тӧлысьлӧн мышку вылын
−
4. Мый тэныд медся ёна воис сьӧлӧм вылад?
+
Рӧдтіс-локтіс зарни ар.
−
5. Мыйӧ велӧдӧ тайӧ небӧгыс?
 
  
−
ПАСЬТАСЯМ ДА КӦМАСЯМ
+
Бука плешка йирым тӧлысь
 +
Мича лунъяс вылад скуп.
 +
Шлячкӧ-койӧ кӧдзыд зэрӧн,
 +
Няйтсӧ лойӧ шлёп да шлюп.
  
−
114ʼ удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ серпас отсӧгӧн.
+
Вӧльгым тӧлысь, мича, кос,
 +
Клёнгис-дорис йиа пос.
 +
Оз нин кӧдзыд зэрӧн кой,
 +
Еджыд эшкын да кузь вой.
  
−
1. Мый пасьталӧма нывка?
+
1. Лыддьы кывбурсӧ.
−
2. Мый пасьталӧма зонка?
+
2. Вӧчӧй небӧг «Ар» тема вылӧ.
−
3. Мыйӧн мичмӧдчӧма нывка?
 
  
−
Морт серти и паськӧм.
+
10ʼ удж. Лыддьы Серафим Поповлысь кывбурсӧ.
−
Кутшӧм поводдя, сэтшӧм и паськӧм.
 
−
Удж серти и паськӧм пасьталан.
 
  
−
116ʼ удж. Лыддьы да висьтав небӧгӧ видзӧдтӧг.
+
Зарни паськӧмӧн пасьтасис вӧр.
 +
Мича тугъясӧн гӧрддзасис пелысь.
 +
Дзодзӧг мӧдӧдчис лунвывлань бӧр.
 +
Аддзан: енэжсянь нюжӧдчис кӧлысь.
  
−
Лымйыс сапкӧ, тӧлыс тшапкӧ.
+
1. Кутшӧм вогӧгӧрся кад йылысь гижӧма?
−
Киӧ — кепысь, юрӧ — шапка.
+
2. Аддзы кутшӧм? юалӧм вылӧ вочавидзысь кывъяс.
−
Кокӧ — гынкӧм, вылӧ — пась,
+
3. Аддзы [с’] шыа кывъяс да бура шуав.
−
Ывлаӧ ме петны дась.
 
  
−
— Мый тэ тӧдан Виктор Савин йылысь?
+
11ʼ удж. Лыддьы кывпесансӧ да велӧд.
−
— Сыктывкарын эм Виктор Савин нима драма театр.
 
−
— А мыйла тайӧ театрыс Виктор
 
−
Савин нима?
 
−
— Тайӧс ме ог тӧд.
 
−
— Виктор Савин, а коми ногӧн Нёбдінса Виттор, вӧлӧма Коми муын медводдза драматургӧн. Сійӧ гижӧма пьесаяс да пуктӧма найӧс сцена вылын, ачыс тшӧтш и ворсӧма.
 
−
— Зэв интереснӧй морт тай вӧлӧма. Сідзкӧ, Нёбдінса Виттор — Коми муын драматургиялы подув пуктысь.
 
−
Вот мыйла театрыс Виктор Савин нима.
 
−
— Сійӧ гижӧма и кывбуръяс.
 
−
— Ме велӧді татшӧм кывбур. Кывзы:
 
  
−
Чужи-быдми сьӧд вӧр шӧрын,
+
Сьылысь сьылӧ гӧра йылын,
−
Деревняысь петі,
+
Мыла сьылӧм ылӧ кылӧ.
−
Новлі чорыд сера дӧрӧм,
 
−
Визя гач да кӧті.
 
  
−
Муртса сувті ас кок йылӧ,
+
— Чолӧм! Кутшӧм мича арыс!
−
Удж пыр меным вичмис:
+
— Бур лун! И меным зэв ёна кажитчӧ зарни арыд.
−
Зыбка дорын ӧввӧ сьывны,
+
— Вай ветлам вӧрӧ.
−
Ичӧт кага видзны.
+
— Ветлам. Вотам тшак да вотӧс.
 +
— А ог кӧ аддзӧй тшаксӧ да вотӧссӧ, чукӧртам мича коръяс.
  
−
Мый йылысь Виктор Савин гижӧ кывбурас?
+
Зэра кадыд сылы бур,
 +
Пыр и мыччас мусьыс юр.
 +
Олӧ лун да олӧ мӧд,
 +
Быдмӧ вывлань, шог оз тӧд.
 +
Гӧрд шляпаа, вывті тшап,
 +
Ӧти кока, тайӧ — тшак.
  
−
117ʼ удж. Лыддьы висьтсӧ.
+
Аддзы нӧдкывсьыс кывбердъяс.
  
−
Важӧн коми йӧз паськӧмсӧ вурлісны сера дӧраысь, нойысь да китайкаысь. Вурӧмторсӧ мичмӧдлісны крестӧн канва вывті. Татшӧм сернас вышивайтлісны ковта пельпомсӧ, соссӧ да водзсӧ. Мичмӧдлісны гӧрда-сьӧда сунисӧн, но содтывлісны и коймӧд рӧм.
+
12ʼ удж. Артмӧд кывтэчасъяс.
−
Кӧм-пась серти позьӧ вӧлі тӧдмавны, кытысь тайӧ мортыс. Сыктыв вожын олысьяс радейтісны паськӧм сера дӧраысь, сатинысь да атласысь. Луздорсаяслы кажитчис ной паськӧм. Изьвасаяс новлісны атласысь, штапельысь, кашемирысь да шӧвкысь вурӧм паськӧм. Удорасаяслы мусмылісны лӧз дӧраысь, шӧвкысь да парчаысь кӧлуй.
 
  
−
«Войвыв кодзув» журналысь
+
13ʼ удж. Артмӧд кывтэчасъяс пасъяс сертиыс.
  
−
118ʼ удж. Лыддьы Петялысь письмӧсӧ.
+
14ʼ удж. Лыддьы да вочавидз юалӧм вылӧ.
  
−
Чолӧм, Ваня!
+
Арын поводдяыс ыркыд. Шонді омӧля нин шонтӧ. Виж да гӧрд коръяс гылалӧны му вылӧ. Коръяс пиын дзебсясьӧны уна тшак да вотӧс. Ме радейта вотчыны. А тэ?
  
−
Вот ме и пӧч-пӧль ордын. Сиктыс сулалӧ джуджыд кыр йылын, а уліас визувтӧ паськыд Эжва ю. Ваня, а кутшӧм тані чӧскыд да сӧстӧм сынӧдыс!
+
15ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа.
−
Аски ми пӧлькӧд мунам вӧрӧ. Сійӧ миян бур вӧралысь. Вӧравны оз на позь, но пӧль кӧсйӧ петкӧдлыны меным вӧраланінсӧ.
 
−
Пӧльлӧн эм вӧралан кӧм-паськӧм. Тайӧ кӧлуйсӧ сылы сетлӧма батьыс, менам прапӧль. Пӧль кӧмалас кучик кӧті. Кӧтіыс зэв кокни. Эм нӧшта кучик лаз. Сійӧ состӧм ковта кодь, а мышкуас петля. Лазйыс зэр дырйи видзӧ кӧтасьӧмысь.
 
−
Тӧлысь мысти локта гортӧ да ставсӧ висьтала.
 
  
−
Аддзысьлытӧдз. Тэнад Петя ёрт.
+
ЯГЫН ПЕТІС ДОНА ГОБ.
  
−
1. Висьтав, мый тӧдмалін письмӧысь.
+
Усис лышкыд шоныд зэр,
−
2. Гӧгӧрвоӧд кывкуд отсӧгӧн татшӧм кывъяс: вӧр, вӧралысь, вӧравны, вӧраланін.
+
Мыссьӧм вӧрлӧн вежсис сер.
−
3. Аддзы да гиж письмӧысь кывтэчасъяс: кывберд+эмакыв.
+
Зэрӧй, зэрышт, сэсся коб.
 +
Ягын петіс дона гоб.
 +
Вӧрӧ мунны пестер дась,
 +
Ельдӧг-рыжик аддзам тась.
 +
Вӧзъяс миян яла яг
 +
Солалан и пуан тшак.
 +
Зэрӧй, зэрышт, сэсся коб.
 +
Ягын петіс дона гоб.
  
−
Вӧч тадзи: Эжва (кутшӧм?) паськыд.
+
1. Помав сёрникузяяссӧ.
  
−
«Кутшӧм сійӧ?» «Мый вермас лоны татшӧмӧн?» ворсӧм.
+
2. Аддзы небӧгъясысь либӧ артмӧд тшак йылысь нӧдкыв.
  
−
Ворс тадзи:
+
Тӧдмав ребусъяс.
  
−
Вӧнь — мича, кузь, сера, векни.
+
Артмӧд ребус «Ар» тема вылӧ.
−
Лӧз — енэж, ю, дӧрӧм.
 
  
−
119ʼ удж. Лыддьы висьтысь юкӧн.
+
16ʼ удж. Комиӧд висьтсӧ.
  
−
ЫДЖЫД ЛУН АСЫЛӦ.
+
17ʼ удж. Висьтав, кыдзи лэбӧны чикышъяс, турияс да дзодзӧгъяс.
  
−
Кутшӧм мича рӧма шондіыс Ыджыд лун асылӧ!
+
Бӧрйы, коді да мый лэбалӧ.
−
Кӧсьта мыссис да кутіс пасьтасьны-вӧччыны. Пасьталіс кумач дӧрӧмсӧ, вӧнясис мича тугъя вӧньӧн, кӧмаліс ной гачсӧ, пинжакасис, кучик сапӧгасис. Рӧмпӧштан водзын картузасис. Лэптіс вылӧ пельпомъяссӧ да бара видзӧдліс рӧмпӧштанӧ. Коли дӧвӧль аснас.
 
  
−
1. Висьтав, мый тэ пасьталан гажлун дырйи.
+
18ʼ удж. Лыддьы мичаа да велӧд.
−
2. Содты висьтысь кывбердъяс.
 
−
3. Серпасав Кӧсьталысь паськӧмсӧ.
 
  
−
120ʼ удж. Уськӧд тӧд вылад «Дети древней земли» небӧгса геройяслысь паськӧмсӧ.
+
Лэбӧ катша, лэбӧ рака.
 +
Таво ар пӧ лоӧ тшака.
 +
Тыр пӧ тшакӧн рас и яг.
 +
Коді ветлас вотны тшак?
  
−
1. Нывъяслӧн мичмӧдчантор.
+
Тайӧ кывпесан али лыддьысянкыв?
−
2. Дӧрӧм кӧртӧд.
 
−
3. Пасьтавлісны сарапан вылӧ.
 
−
4. Кыдз пулӧн да нывъяслӧн мичмӧдчантор.
 
−
5. Кыӧны кӧсаӧ.
 
−
6. Ныв паськӧм.
 
−
7. Важся кӧмкот.
 
−
8. Чунь гӧгӧр кытш.
 
  
−
Вӧч проекта удж «Паськӧм» тема вылӧ.
+
19ʼ удж. Лыддьы висьтсӧ.
  
−
1. Мӧвпышт да серпасав ӧнія паськӧм коми сер отсӧгӧн.
+
КӦЧ БӦЖ КУЗЯ ЛУНЪЯС.
−
2. Вӧчӧй классаныд выставка.
 
  
−
МЕ ДА МЕНАМ ЁРТЪЯС
+
Кӧч тӧлыськӧд Коми муӧ воӧ ар. Быттьӧ тыра караб кывтӧ вӧрті, паськыд видз вывті, град йӧрті.
 +
Арся лунӧ батьӧ ветліс вӧрӧ да вайис меным кӧч гӧснеч. Ок, кутшӧм чӧскыд! А ме вӧрӧ ӧтнам мунны пола, кӧть и абу кӧч сьӧлӧма. Быдма да вӧр-ваыс меным лоӧ гортӧн.
  
−
121ʼ удж. Юклы кывкудйысь кывъяссӧ кык чукӧрӧ.
+
Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
  
−
— Кымын арӧс ёртыдлы?
+
1. Кыдзи гӧгӧрвоан «быттьӧ тыра караб» кывтэчас?
−
— Ёртлы тырис дас арӧс.
+
2. Кутшӧм тӧлыссянь заводитчӧ ар?
−
— Кымынӧд классын сійӧ велӧдчӧ?
+
3. Кутшӧм кӧч гӧснеч вайис батьыс вӧрысь?
−
— Ёрт велӧдчӧ нёльӧд классын.
+
4. Кӧч сьӧлӧма морт — тайӧ ... .
−
— Ті велӧдчанныд ӧти классын?
 
−
— Да, ми велӧдчам ӧтлаын.
 
−
— Ті важӧн нин ёртасянныд?
 
−
— Ми ёртасям детсадсянь.
 
−
— Кутшӧм тэнад ёртыд?
 
−
— Сійӧ вына, ветлӧ каратэ секцияӧ. Менам ёрт вежӧра, велӧдчӧ сӧмын «4» да «5» вылӧ. Сійӧ батьыс моз жӧ кӧсйӧ лоны программистӧн.
 
  
−
Артмӧдӧй сёрни.
+
20ʼ удж. Висьтав, кор тайӧ овлӧ.
  
−
Пӧрадок петкӧдлысь лыдакывъяс.
+
1. Керка дорын туруна видз,
 +
Чужан муӧс пыр тэ видз.
  
−
122ʼ удж. Уджалӧй параӧн. Сетӧй ӧта-мӧдлы юалӧмъяс комиӧн.
+
2. Саридз моз паськӧдчис ичӧтик ю,
 +
Гудыртчӧм ватӧ сэтысь эн ю.
  
−
Серёжа да Саша туй вылысь аддзисны 50 шайт. Сулалӧны да вензьӧны, кыдзи юкны сьӧмсӧ. Матыстчис на дорӧ вит арӧса Паша Попов. Воштӧма сьӧмсӧ да гораа бӧрдӧ.
+
3. Пу вылын зарниӧн ворсӧдчӧ кор,
−
Саша шуис зонкаяслы:
+
Челядьӧс школаӧ, звӧнокӧй, кор.
−
— Аддзӧм сьӧмсӧ юкам ставлы ӧткодя.
 
−
Пашалы ньӧбисны нянь, а кольӧм сьӧм вылас — аслыныс шоколад кампет.
 
−
Но Паша век на бӧрдіс, да ковмис сылы тшӧтш сетны ӧти кампет. Паша кампетсӧ босьтіс, но гортас муніс бӧрдігтыр.
 
  
−
1. Мыйла бӧрдіс Паша?
+
4. Кыптіс войвывсяньыс тӧв,
−
2. Бура-ӧ, тэ думысь, вӧчисны кык ёрт?
+
Коми муын кӧдзыд тӧв.
−
3. Мыйла кампет босьтӧм бӧрын Паша эз дугды бӧрдны?
 
−
3???. А кыдзи эськӧ тэ вӧчин Серёжа да Саша местаын?
 
  
−
Батьӧ менӧ велӧдіс ворсны шашкиӧн. Ми тшӧкыда рытъяснас ворслім сыкӧд. Но бать менӧ вермыліс.
+
Ӧткодя шусян да гижсян кывъяс.
−
Гожӧмнас миян сиктӧ воис суседкалӧн внукыс. Сійӧс шуисны Тимаӧн. Зонка пызан вылысь аддзис шашки да юаліс:
 
−
— Тэ шашкиӧн ворсан, Миша?
 
−
— Ми батькӧд ворсам, да ме век верма сійӧс.
 
−
— Вай ворсам, — корис Тима.
 
−
Ми пуксим ворсны. Ворсім ӧтчыдысь, мӧдысь, коймӧдысь. Тадзи ме ворсси витысь.
 
−
— Тырмас! — шуи ме.
 
  
−
1. Помав висьтсӧ. Лыддьӧй рольяс серти.
+
21ʼ удж. Содты юалӧмъяс серти кывъяс да гиж.
−
2. Мыйӧ велӧдӧ висьтыс?
 
−
3. Инды висьтысь лыдакывъяс.
 
  
−
«Вежӧра морт» ворсӧм. (Позьӧ ворсны чукӧрӧн).
+
Ывлаын зарни ар. Пуяс вылын гӧрд, виж коръяс. Лэбачьяс лэбӧны лунвылӧ.
−
Велӧдчысь сетӧ ёртыслы 3 юалӧм. Вочавидзас кӧ ёртыс, сійӧ сетӧ юалӧмъяс мӧд велӧдчысьлы.
+
Тшӧкыда зэрӧ. Йӧз кӧмалӧны сапӧг.
 +
Арын ми дасьтысям тӧв кежлӧ. Вӧрысь вотім тшак да вотӧс. Пуим вотӧсысь чӧскыд варенньӧ да солалім тшак.
  
−
125ʼ удж. Лыддьы зонкалысь висьталӧмсӧ.
+
Артмӧд кывъяс.
  
−
Ме вӧлі вильыш да сюсь зонкаӧн. Менам ёрт — рамӧн да уджачӧн. Урокъяс бӧрын медводз сійӧ отсасис мамыслы, а сэсся пуксьыліс вӧчны гортса удж.
 
−
Ӧтчыд ёртӧс аддзи жугыльӧн. Сійӧ висьталіс, мый висьмӧма мамыс. Ме отсалі сылы вӧчны гортса удж. Ми кыкӧн пелькӧдім вежӧс, ветлім аптекаӧ мамыслы лекарствола.
 
−
Ёртлӧн мамыс нимкодя шуис:
 
−
— Ті — бур ёртъяс. Тадзи пыр отсасьӧй ӧта-мӧдныдлы.
 
  
−
1. Тэнад эм ёрт?
+
'''<Kodko @ Тайӧ менам керка, тайӧ менам ӧшинь ув : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв :  4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Сыктывкар, 2013. Лб. 18-22.>'''
−
2. Мый радейтанныд вӧчны ёртыдкӧд прӧст кадӧ?
 
−
3. Кутшӧм вогӧгӧрся кад медся ёна радейтӧ ёртыд?
 
−
4. Кутшӧм небӧгъяс радейтӧ сійӧ лыддьыны?
 
−
5. Кутшӧм шылад воӧ ёртыдлы сьӧлӧм вылас?
 
−
6. Ёртыдлӧн эм радейтана пемӧс?
 
  
−
Гиж неыджыд висьт аслад ёрт йылысь юалӧмъяс серти.
 
  
−
126ʼ удж. Лыддьы колана ногӧн лелькуйтчанкывсӧ.
+
ТАЙӦ МЕНАМ КЕРКА, ТАЙӦ МЕНАМ ӦШИНЬ УВ
  
−
Катша рок пуис, пуис, пуис, пуис.
+
— Чолӧм, дона ёрт!
−
Медводдзаыс видліс,
+
— Бур лун!
−
Мӧд солаліс,
+
— Урокъяс бӧрын волы ме ордӧ гӧститны.
−
Коймӧд гудраліс,
+
— А кӧні тэнад керкаыд?
−
Нёльӧд паньыштіс,
+
— Ме ола Куратов нима улича вылын.
−
Витӧдыслы эз тырмы.
+
— А ыджыд али ичӧт керкаыд?
−
Зэрмис, да
+
— Менам керкаӧй ыджыд.
−
Кобулӧ тюр пышйис!
 
  
−
Велӧд да вӧч физминутка.
+
22ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ.
  
−
127ʼ удж. Артмӧд сёрникузяясысь висьт да гиж.
+
Тундра кузя керка ветлӧ,
 +
Паровоз моз пушкӧ пыр.
 +
Енэжлань кык труба лэптӧ,
 +
Ӧшинь пырыс аддзан ныр.
  
−
ВОТЧӦМ.
+
Чумсянь ӧвтӧ чӧскыд дукӧн,
 +
Блинъяс пӧжалӧ сэн мам.
 +
Корасны кӧ сёйны, здукӧн
 +
Зонка шуас:
 +
— Тэ тшӧтш ням...
  
−
Шор дорысь аддзисны ӧмидз кустъяс. Челядь мунісны вотчыны. Найӧ сувтісны куст гӧгӧр да заводитісны вотчыны. Ӧмидзыс вӧлі уна. Муніганыс сьылісны, сёрнитісны. Воисны найӧ ичӧтик шор дорӧ. Дозныс тыри ӧдйӧ. Вотчӧм бӧрын чӧсмасисны ӧмидзӧн.
+
1. Кутшӧм керка ветлӧ тундраӧд?
  
−
128ʼ удж. Паськӧд сёрникузяяссӧ.
+
23ʼ удж. Аддзы пӧвсӧ.
  
−
Зонкаяс мунісны ю дорӧ ... . Медводдза зонкаыс ... . Недыр мысти мӧд ёртыс ... . Коймӧдыс да нёльӧдыс ... . Челядь гожйӧдчисны да купайтчисны лунтыр. Налы вӧлі зэв гажа ... .
+
Артмӧд кывтэчасъяс.
  
−
ГАЖА ТУЛЫС ВОИС
+
Артмӧд сёрникузяяс «Керка» тема вылӧ.
  
−
129ʼ удж. Корсь тувсов тӧлысь нимъяс.
+
25ʼ удж. Серпас серти гиж кывъяс (эмакыв + кывбӧр).
  
−
Тӧвнас шонтӧ, тулыснас сылӧ, гожӧмнас кулӧ, арнас бӧр ловзьӧ.
+
Отсӧг вылӧ кывъяс:
−
— Ӧльӧксан, тэ тӧдмалін нӧдкывсӧ?
 
−
— Ме чайта, пась. Сійӧ тӧвнас шонтӧ, а тулыснас мамӧ идралӧ пасьсӧ шкапӧ тӧлӧдз.
 
−
— Эк тэ, видзӧдлы кадакывъяс вылас.
 
−
— Но! Шонтӧ, сылӧ, кулӧ, ловзьӧ.
 
−
— Абу, Ӧльӧксан, тайӧ абу пась. Мӧвпыштлы.
 
  
−
А тэ кыдзи чайтан, мый тайӧ?
+
пӧлать улын
  
−
Рака тӧлысь — коймӧд пилы
+
пач водзын
−
Зэв лӧсялӧ «Рака» нимыс.
 
−
Ӧбичаыс тешкодь овлӧ —
 
−
Тулысыс и тӧлыс волӧ.
 
  
−
Нёльӧд пиыс — Косму тӧлысь —
+
гӧбӧч дорын
−
Югыд зарни дзирдӧн тыр.
 
−
Пышйӧ лымйыс, садьмӧ муыс,
 
−
Гут-гаг мыччӧдлӧ нин ныр.
 
  
−
Ода-кора — витӧд пиыс —
+
лабич улын
−
Аттӧй уджач, аттӧй чож.
 
−
Гӧрас, кӧдзас, быдтор пуктас,
 
−
Вӧчас лэбачьяслы поз.
 
  
−
1. Лыддьы кывбурсӧ.
+
пызан вылын
−
2. Вӧчӧй небӧг «Тулыс» тема вылӧ.
 
  
−
130ʼ удж. Юклы кывъяссӧ чукӧръяс вылӧ.
+
«Шыр да кань» ворсӧм.
  
−
МАША. Ме зэв ёна радейта Ыджыд лун гаж.
+
Ӧти лоӧ «каньӧн», мукӧдыс — «шыръясӧн».
−
СЕНЯ. Меным кажитчӧ жӧ Ыджыд луныд. А мый тэ вӧчан тайӧ гажлунас?
+
Шыръяс сувталӧны жыр пельӧсъясӧ. Кань ветлӧдлӧ джодж шӧрӧд да сьылӧ:
−
МАША. О-о-о!
+
— Шырӧ, шырӧ, вай мен пельӧс. Шырӧ, шырӧ, вай мен пельӧс.
−
СЕНЯ. Мый тэ шыясӧн сёрнитан?
+
Шыръяс котралӧны. Коді кольӧ пельӧстӧг, лоӧ каньӧн.
−
МАША. А кыдзи тэ чайтан, мый тайӧ шынас кӧсйи висьтавны?
 
−
СЕНЯ. Дерт жӧ, ме чайта, унатор. А медводз мыйкӧ гажатор, интереснӧйтор.
 
  
−
1. Кыдзи ті чайтанныд, мый вермас висьтавны Маша Ыджыд лун йылысь?
+
26ʼ удж. Лыддьы мичаа. Кыдзи шусьӧ Ваньӧлӧн оланіныс?
−
2. Кыдзи ті лӧсьӧдчанныд Ыджыд лун кежлӧ?
 
  
−
131ʼ удж. Лыддьы Машалысь висьталӧмсӧ.
+
Кӧр видзысь Ваньӧлӧн оланіныс ӧшиньтӧм, но чомйын абу пемыд. Детинкалӧн юр весьтас ыджыд розь. Ӧшиньыс Ваньӧлӧн оланін пӧтӧлӧкас.
  
−
Ыджыд лун — тувсовъя ыджыд гажлун. Тайӧ лунӧ ловзьӧма Исус Кристос. Ми бать-мамкӧд Ыджыд лун кежлӧ лӧсьӧдчам водзвыв. Батькӧд пелькӧдам керка пытшкӧс, вӧчам качай. Мам пӧжалӧ чӧскыд кулич. Нянь пытшкас пуктӧ изюм, а вывсӧ мичмӧдӧ да гижӧ «Кристос ловзис!» Нӧшта ми пуам чипан кольк, мичмӧдам лук кышӧн либӧ вузасянінысь ньӧбӧм вапӧн.
+
1. Нёль кока, а мунны оз вермы.
−
Асывнас котырӧн ветлам вичкоӧ, вежӧдам кулич да чипан кольк.
 
−
Бать-мам ветлӧны гӧститны рӧдвуж ордӧ, а ми, челядь котыр, лунтыр ворсам да качайтчам.
 
  
−
Мый тэ тӧдмалін Машалӧн висьталӧмысь?
+
2. Уджала ме лун и вой,
 +
Кӧть ог юлы ни ог сёй.
 +
Кор тэд ковмас тӧдны кад,
 +
Висьтавны ме сэки рад.
  
−
132ʼ удж. Помав сёрникузяяссӧ.
+
Серпасав стӧча.
  
−
Мам пӧжаліс (мый?) ... . Ыджыд чой гижис (мый?) ... . Ми кольк мичмӧдім (мыйӧн?) ... . Вежӧдім кольк (кӧні?) ... .
+
Пӧлатьын мойдчӧ кӧч,
 +
Гӧбӧчын чеччалӧ пӧч.
  
−
133ʼ удж. Висьтав, кутшӧм кадын, мортын да лыдын кадакывъясыс.
+
Ставсӧ тэ лӧсьыда вӧч.
  
−
Сувтӧд тайӧ кадакывъяссӧ ӧнія кадын, 1 мортын, ӧтка лыдын да гиж.
+
27ʼ удж. Аддзы колана кывъяс.
  
−
134ʼ удж. Помав сёрникузяяссӧ.
+
28ʼ удж. Аддзы лишнӧй кыв.
  
−
135ʼ удж. Лыддьы Борис Шахов висьтысь юкӧн.
+
29ʼ удж. Серпасав сёрникузяяссӧ.
  
−
Ыджыд лун. Тайӧ гажлуныс быдӧнлӧн: и пӧрысьяслӧн, и томъяслӧн, и челядьлӧн. Быд керкаын пелькӧдчӧма, рытсяньыс пусьӧма-пӧжасьӧма. Став олысьлӧн пызан вылас быдтор лоӧ: и яя шыд, и чӧскыд чериняньяс, и нӧкъя рысь, и пирӧг-шаньгаяс. Йӧз ставсӧ видзӧмаӧсь Кристос ловзян лун кежлӧ.
+
1. Сикт весьтті лэбӧ самолёт.
 +
2. Зонка сулалӧ керка дорын.
 +
3. Кыдз пу сайӧ дзебсьӧма нывка.
 +
4. Пӧч пукалӧ кильчӧ вылын.
 +
5. Лабич улын куйлӧ кань.
 +
6. Пызан сайын пукалӧ пӧль.
  
−
Висьтав ас кывйӧн Ыджыд лун йылысь.
+
Вӧч проекта удж аслад вежӧс йылысь.
  
−
Тӧдмав, мый коми йӧз сёйлісны гажлун дырйи.
+
1. Тайӧ вежӧсыс тэнад?
 +
2. Мый эм вежӧсад?
 +
3. Кӧні тэ вӧчан гортса удж?
 +
4. Эмӧсь-ӧ ӧшинь вылад дзоридзьяс?
 +
5. Коді пелькӧдӧ вежӧстӧ?
  
−
136ʼ удж. Лыддьы мичаа кывбурсӧ.
+
'''
 +
<Kodko @ Миян котырлӧн шойччан лун : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв :  4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Сыктывкар, 2013. Лб. 23-31.>'''
  
−
ТУВСОВ ШОРЪЯС.
 
  
−
Ыбын тыдалӧ на лым.
+
МИЯН КОТЫРЛӦН ШОЙЧЧАН ЛУН
−
Гӧгӧр бузгӧ тувсов шор.
 
−
Шонді югӧр лои пым.
 
−
Став му пасьта кылӧ гор:
 
−
«Тулыс локтӧ — мелі, лӧнь!
 
−
Тулыс локтӧ — мича, том!
 
−
Юргӧ-сьылӧ гӧгӧр скӧнь...
 
−
Кӧдзыд тӧвлы воис пом!»
 
−
Садьмӧ гӧгӧр, воштӧ ун:
 
−
Локтӧ тулыс — варов, збой!
 
−
Регыд воас ода-кора лун,
 
−
Еджыд-югыд тувсов вой.
 
  
−
Аддзы кывбурысь кывсикасъяс
+
30ʼ удж. Уськӧд тӧд вылад да гиж.
  
−
137ʼ удж. Лыддьӧй висьтсӧ рольяс серти да серпасалӧй.
+
Пасъяс серти лӧсьӧд сёрникузя.
  
−
ОЛЯЛӦН ВИЖ Ю.
+
31ʼ удж. Лыддьы да висьтав рочӧн.
  
−
Садйысь локтӧны мам да нёль арӧса Оля. Мам юалӧ нылыслысь:
+
Тайӧ миян котыр. Батьлы комын кӧкъямыс арӧс, мамлы — комын квайт. Ыджыд батьлы квайтымын арӧс, а ыджыд мамлы ветымын квайт. Тані жӧ менам чой да вок. Ыджыд воклы дас вит арӧс, ичӧт чойлы — сизим. А ме 3 арӧсӧн ичӧтджык вокысь.
−
— Оля, тэныд кымын арӧс ӧні?
 
−
— Неуна нёль, — вочавидзӧ Оля.
 
−
— Мыйла неуна? — оз гӧгӧрво мамыс.
 
−
— Куим арӧсыс вӧлі зэв дыр, а нёльыс сӧмын на неуна.
 
−
— Мыйӧн талун вердісны садикад?
 
−
— Зэв чӧскыдторйӧн, ме ставсӧ сёйи, — зэв ӧдйӧ шуис Оля.
 
−
Оля копыртчис да кутіс любуйтчыны визув шорӧн.
 
−
— Тэ, мамӧ, бурджык юав, мый ме серпасалі талун.
 
−
— Мый нӧ?
 
−
— Ме серпасалі виж ю, — висьталіс Оля.
 
−
— Мыйла нӧ тэнад юыс виж рӧма? — нюмъялӧ мамыс.
 
−
— Кывтіс виж карандашъяса пыж, лэптысис тӧв, и карандашъясыс усисны ваӧ. Сійӧн и юыс лоис виж, — шуис Оля.
 
−
Мамыс велӧдӧ:
 
−
— Мӧдысь пыжас лӧз карандашъяс тэч. Найӧ кӧ усясны ваӧ, сэк юыс лоӧ лӧз.
 
  
−
138ʼ удж. Лыддьӧй висьтсӧ рольяс серти.
+
1. Тӧдмав, кымын арӧс ичӧтджык воклы.
 +
2. Кымын арӧсӧн сійӧ ыджыдджык чойысь?
 +
3. Серпас да висьт отсӧгӧн тӧдмав котыр йылысь.
  
−
АГНИЯ БАБ — ВОЛШЕБНИК.
+
32ʼ удж. Уджалӧй параӧн. Сетӧй юалӧмъяс серпас серти да вочавидзӧй.
  
−
— Мам, мыйла Агния бабтӧ шуӧны се-лек-ци-о-не-рӧн?
+
Вӧчӧй тадзи:
−
— Кодлысь нӧ кывлін?
 
−
— Тӧрыт на бать шуис. Код нӧ сійӧ лоӧ?
 
−
— Селекционерыс — сійӧ став быдмӧг вылас волшебник.
 
−
— Волшебник?
 
−
Анна кватитіс ковтасӧ, пасьталіс да котӧрӧн петіс ывлаӧ.
 
−
Керкаыс Агния баблӧн сулаліс шор сайын. А керка гӧгӧрыс мый сӧмын эз быдмы: льӧм пуыд и пелысьыд, сус пуыд и ниаыд, сэтӧрыд и ӧмидзыд.
 
−
Анна вуджис шорсӧ, пырис Агния баб йӧрас да горӧдіс:
 
−
— Агния баб, Агния баб, тэ — селекционер.
 
−
— Коді, коді? — шыасис Агния баб.
 
−
— Волшебник став быдмӧг вылас.
 
−
— Да, ме волшебник и эм, — нюммуніс пӧч.
 
−
— Волшебник? Мыйла нӧ либӧ нинӧм эн висьтавлы?
 
−
— А эн юавлы да.
 
−
Вот тайӧ да. Тайӧс Аннуш некыдз эз вермы гӧгӧрвоны. Волшебникъяс йылысь Анналы мамыс лыддьывліс мойдъяс, телевизор пыр кино видзӧдліс. Но Агния баб — волшебник? Но и но!
 
−
— Лок, ме тэныд мыйкӧ петкӧдла, — шуис Агния баб.
 
−
Пывсян дорас вӧлі град йӧр. Сэні быдмисны сус пу да куим коръя пу. А ӧти пу вылын дзирдалісны ичӧтик еджыд дзоридзьяс. Ӧтик, мӧд, коймӧд ... . А кутшӧм чӧскыд дукаӧсь тайӧ дзоридзьясыс!
 
−
— Агния баб, мый тайӧ? — юаліс Аннуш.
 
−
— Яблоня.
 
−
— И яблӧгъяс быдмасны? — чуймис нывка.
 
−
— Оз кӧ кынмы, быдмасны. Колӧ дӧзьӧритны.
 
−
— Агния баб, тэ збыль волшебник? А тэнад волшебнӧй беддьыд эм?
 
−
— Эм, быдса дас.
 
−
— Дас? А меным ӧтикӧс сетан?
 
−
— Ог. Тэнад аслад эм.
 
−
— Менам? Кӧні?
 
−
— Чуньясыд.
 
−
— Да, бара ме вылын шмонитан.
 
−
— Ог, ог шмонит, нылук. Киясыд и керка лэптӧны, нянь быдтӧны. Сӧмын колӧ найӧс уджӧдны.
 
−
Аннуш топӧдчис пӧчыс дінӧ:
 
−
— Ме мӧда тэныд отсасьны.
 
  
−
1. Висьтав, мый тэ кужан вӧчны.
+
— Кымын арӧс батьлы?
 +
— Батьлы комын кӧкъямыс арӧс.
 +
— Кымын арӧс чойлы?
  
−
Отсӧг вылӧ:
+
33ʼ удж. Аддзы пӧвсӧ да содты.
  
−
пуны картупель
+
Чоя-вока видзӧдісны ... .
 +
Бать да мам лыддьӧны ... .
 +
Ыджыд мам пӧжалас ... .
  
−
пӧжавны блин
+
34ʼ удж. Сувтӧд кадакывъяссӧ ӧнія кадын, 1 мортын, уна лыдын.
  
−
гладитны дӧрӧм
+
Артмӧд 2 — 3 сёрникузя.
  
−
нетшкыны ёг
+
35ʼ удж. Висьтав, коді мый вӧчӧ.
  
−
пелькӧдчыны гортын
+
Кӧч чеччалӧ, а дзодзӧг лэбалӧ.
 +
Пон увтӧ, а кань нявзӧ.
 +
Ош тапикасьӧ, а кӧин котралӧ.
 +
Мӧс ветлӧ, а вӧв рӧдтӧ.
  
−
2. Эм-ӧ тіян град йӧр? Мый сэні быдмӧ?
+
Кутшӧм кадын мунӧны действиеясыс?
  
−
ТАНІ СТАВЫС МЕНЫМ МУСА
+
36ʼ удж. Лыддьы текстсӧ. Кадакывъяссӧ сувтӧд колана кадын.
  
−
139ʼ удж. Юклы кывъяссӧ чукӧръяс вылӧ.
+
Шойччан лун. Ми чойкӧд да ёртъяскӧд аски мунам лыддьысянінӧ. Сэні эм лыддьысян вежӧс. Ми босьтам комиксъяс. Ме да чой радейтам лыддьыны серамбана висьтъяс. Ёртъяс босьтасны Елена Козловалысь висьтъяс. Лыддьысян урок вылын ми велӧдыськӧд сёрнитам радейтана небӧг йылысь.
  
−
140ʼ удж. Содты колана кывъяс.
+
А ті мый радейтанныд лыддьыны?
  
−
141ʼ удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
+
37ʼ удж. Лыддьы да велӧд ӧти юкӧн.
  
−
1. Кутшӧм дзоридзлӧн син шӧрыс виж, а дорыс еджыд?
+
МЕ БАТЬЛӦН ПИ.
  
−
2. Кутшӧм быдмӧгысь тэ полан?
+
Кор сьӧлӧм вылын долыд,
−
3. Кутшӧм дзоридз шуӧны войвывса розаӧн?
+
Сюрӧ лӧсялана кыв,
−
4. Кутшӧм рӧма йӧла турунлӧн дзоридзыс тулыснас?
+
Сэки менам юрӧ волӧ
−
5. Кутшӧм дзоридзьяс йылысь лӧсьӧдӧма сьыланкывъяс?
+
Батьӧ йылысь сьыланкыв.
  
−
142ʼ удж. Лыддьы текстсӧ.
+
Ме батьлӧн пи,
 +
Менам лолын сылӧн би.
 +
Казялӧны, мый ог вӧч:
 +
Батьлӧн киподтуйыс стӧч.
  
−
Машалӧн мамыс мӧдӧдчис мырпомла. Мудер Маша мӧвпаліс, мунны-ӧ мамыскӧд.
+
Быдтор кужӧ, быдтор вӧчӧ,
−
Майшасьыштӧм мысти Маша мездысис мисьтӧм мӧвпъясысь. Меліасьыштіс мамыскӧд, муртса мачасьыштіс Мишакӧд.
+
Сыкӧд нинӧмысь ог пов.
−
Маша муніс мамыскӧд мырпомла.
+
Тӧдӧ мамӧ, тӧдӧ пӧчӧ —
 +
Батькӧд лоӧ нянь и сов.
  
−
1. Тэ радейтан вотчыны?
+
Кутшӧм зонкалӧн батьыс?
−
2. Кӧні быдмӧ мырпом?
 
  
−
— Пӧч, гожӧмнас ветлам вотчыны?
+
38ʼ удж. Инды висьтысь кадакывъяс.
−
— Ветлам, мед сӧмын лоӧ вотӧсыс.
 
−
— Пӧч, а кутшӧм вотӧс тэ радейтан вотны?
 
−
— Ме радейта вотны чӧд.
 
−
— А ме радейта вотны ӧмидз.
 
  
−
Артмӧд юржугӧдан вотӧс нимъясӧн.
+
Валя Ваня вокыскӧд ворсӧны волейболысь.
 +
— Вай ветлам вуграсьны, — вӧзйис Ваня.
 +
— Ветлам-ветлам, вотчигмоз, вокӧй, — вочавидзис Валя.
 +
Ваня вуграсис, Валя вотіс ведраӧ вотӧс. Вотчис вывті визула.
 +
Водз воисны вӧрысь. Вотӧссӧ весалісны, вӧчисны варенньӧ.
  
−
144ʼ удж. Лыддьы мойдсӧ да ворс.
+
Артмӧд ӧти шыпассянь заводитчысь кывъясӧн текст.
  
−
ПАРМА — ГОРТ.
+
39ʼ удж. Лыддьы да помав текстсӧ.
  
−
Быд мортлӧн эм горт. А Настуклӧн гортыс парма-вӧр. Узьлӧ ныв коз пу улын. Сэтчӧ вольсалӧма ньыв пу лапъяс, небыд коръяс. Ок, кутшӧм лӧсьыд! Кор кынӧмыс кутас сюмавны, Настук кинас вачкыштас пуӧ, и сы дорӧ пу вылысь чеччыштасны уръяс. А вомас быд урлӧн коль. Нылук сёяс, аттьӧалас уръясӧс да котӧртас вӧрса ты дорӧ. Юас сӧстӧм ва, купайтчас да аттьӧалас вӧр-васӧ. Сэсся окота лоас сылы котралыштны-ворсыштны. Чукӧстас кӧинпиӧс, и тӧвзясны сыкӧд пуяс костті, видз вывті горзігтырйи:
+
ШОЙЧЧАН ЛУН МИЯН КОТЫРЫН.
−
— Эге-гей, суӧд менӧ!
 
−
Со ӧд кутшӧм Настуклӧн гортыс!
 
  
−
145ʼ удж. Лыддьы Илля Вась мойдысь юкӧн.
+
Аски вежалун. Ми батькӧд пыркӧдам джодждӧра, чышкам бус, мыськам джодж. Мам да чой пӧжаласны пувъя пирӧг да картупеля шаньга. Котырӧн юам юмов чай чӧскыд пирӧгӧн да шаньгаӧн.
  
−
ДЗИЗГЫСЬ-ДЗАЗГЫСЬ ГУТ.
+
40ʼ удж. Тайӧ шойччан либӧ велӧдчан лун? Тӧдмав.
  
−
Дзизгысь-дзазгысь гут,
+
1. Гажлун дырйи бать-мамкӧд ветлім пӧч-пӧль ордӧ.
−
Госыс сизим пуд,
+
2. Медводз вӧчи коми кывйысь гортса удж.
−
Талун чеччис
+
3. Миян класса зонкаяс ворсісны футболысь витӧд урок бӧрын.
−
Шонді петтӧдз.
+
4. Урокъяс бӧрын муна роч кывйысь олимпиада вылӧ.
−
Мошкоритчис асывбыд,
+
5. Вежалунӧ ветлім В. Савин нима драма театрӧ.
−
Пуис чӧскыд яя шыд.
+
6. Артасян урок вылын дасьтысим контрольнӧй удж кежлӧ.
−
Пирӧг-шаньга артмис бур.
+
7. Ме ёртъяскӧд каникул дырйи ветлі вӧрӧ.
−
Пызан вылын тшай да сур.
+
8. Каникул дырйи исласим кыр йывсянь.
 +
9. Перемена дырйи ветлім лыддьысянінӧ.
  
−
Пасьталіс шӧвк сарапан.
+
Висьтав, кыдзи артмӧны роч да коми кывъясын соссяна кадакывъяс.
−
Водзас пуктіс рӧмпӧштан.
 
−
Вылас ӧшліс уна сикас
 
−
Исерга да югыд сикӧтш.
 
−
Кокнас топ, кинас тап —
 
−
Талун гутыд миян тшап.
 
−
Сарапаныс сылӧн мича:
 
−
Талун гутыд именнича!
 
  
−
Брун да бран да шур да шар:
+
41ʼ удж. Сувтӧд сёрникузяясӧ соссяна кадакывъяс.
−
Пузис ыджыд самӧвар.
 
−
Самӧварын ваыс пӧсь.
 
−
Локтӧ гӧстя, локтӧ гӧсьт.
 
−
Гӧсьтъяс пытшкын медбур тан
 
−
Веж мундира тӧрӧкан.
 
  
−
Ӧшинь пырыс чирк
+
1. Велӧдчан лунӧ ті онӧ мунӧй походӧ.
−
Пызан сайӧ — звирк!
+
2. Коми урок вылын огӧ артасьӧй.
−
Ызгис-пырис лӧдз —
+
3. Нёльӧд класса челядь оз мунны театрӧ.
−
Сук пармаса пӧч.
+
4. Бать-мам рытнас оз видзӧдны телевизор.
−
Вӧсни коска кодзувкот
+
5. Челядь, мыйла онӧ лыддьӧй «Би кинь» журнал?
−
Нэмсӧ тэрмасьӧ, оз чот.
+
6. Ми аски огӧ велӧдчӧй.
−
Корсьӧ бобув аслыс кобув:
 
−
Аддзис гутлысь жыр,
 
−
Пырис пырысь-пыр.
 
  
−
Ичӧтик да жеб
+
1. Шондіа лунӧ аддзам кодзув?
−
Воис кыськӧ геб.
+
2. Резина чачаяс вӧйӧны юӧ?
−
Лэбзис шомгаг — жбыр...
+
3. Рок пуанныд битӧг?
−
Гӧстя керка тыр.
+
4. Ми тшак вотам тӧвнас?
 +
5. Телевизор да компьютер мичмӧдӧны патера?
  
−
Именнича, кылӧ, дзуртӧ:
+
43ʼ удж. Лыддьы висьтсӧ да мӧвпав.
−
«Сёйӧй-юӧй сьӧлӧм нуртӧ!
 
−
Видлӧй чӧскыд черинянь!
 
−
Энӧ пуктӧй кисьыд пань!
 
−
Бобув, муса чой,
 
−
Льӧмъя лязсӧ сёй».
 
  
−
Нуӧдӧй В. И. Лыткин (Илля Вась) мойдъяслы сиӧм рыт.
+
ЗЭВ СЮСЬ КАТЯ.
  
−
КОМИ МУӦЙ, СЬӦЛӦМШӦРӦЙ
+
Анна баблӧн эм внук да внучка — Петя да Катя. Баб ветліс лавкаӧ, ньӧбис кампет. Локтіс гортас да кутіс гӧститӧдны чоя-вокаӧс.
 +
— Вай юкамӧй кампетсӧ куим пельӧ, медым быдӧнлы лои ӧтмында.
 +
Медводз сетіс Катялы куим кампет, сэсся Петялы сы мында жӧ. Мукӧдсӧ колис аслыс.
 +
Катя видзӧдліс кулёкас да шуис:
 +
— Бабӧ, тэнад ӧти лишнӧй.
  
−
146ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа.
+
Кыдзи юкисны ӧти кампетсӧ Анна баб, Катя да Петя?
  
−
АС ЧУЖАН МУ.
+
44ʼ удж. Комиӧд. Висьтав, кутшӧм кадын да лыдын кадакывъясыс.
  
−
Олан жӧ вылан тэ,
 
−
Ас чужан му, —
 
−
Веж еджыд яг нӧрыс,
 
−
Дзирдалан ю!
 
  
−
Олад жӧ вылад,
+
'''<Kodko @ Ворсыштам : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв :  4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Сыктывкар, 2013. Лб. 32-35.>'''
−
Енэжлӧн лӧз,
 
−
Кыпыда сьылысь
 
−
Уджалысь йӧз!
 
  
−
Гӧгӧрвоӧд кывбур нимсӧ.
 
  
−
чужан му
+
45ʼ удж. Инды да сувтӧд кывкудйысь кадакывъяссӧ колян кадын, 1 мортын, уна лыдын.
  
−
ас му
+
— Ваня, кутшӧм ворсӧмъяс тэ тӧдан?
 +
— Ме уна ворсӧм тӧда. Гожӧмнас ывлаын ворсам дзебсясьӧмысь да кутасьӧмысь.
 +
— Тайӧ ворсӧмнас важӧн ворслісны пӧльяс да пӧчьяс.
 +
— Но и мый? Кутасьӧмысь ворсӧм сӧвмӧдӧ пельклун, а дзебсясигӧн колӧ на и мӧвпавны.
 +
— Збыль и эм, а нӧшта кыкнан ворсӧмыс сетӧ дзоньвидзалун.
 +
— Вай, сідзкӧ, корам ёртъяснымӧс да ворсыштам.
  
−
чужанін
+
46ʼ удж. Лыддьы текстсӧ. Содты кадакывъясӧ суффиксъяс.
  
−
— Россияын эм уна республика, и быдӧнлӧн аслас пасъяс. Кутшӧм пасъяс эмӧсь Коми Республикалӧн?
+
Важӧн челядь гожӧмнас ворслісны дзебсясьӧмысь, кутасьӧмысь да мачасьӧмысь. Тӧвнас ислалісны лызьӧн да даддьӧн. Кӧдзыд лунъясӧ кайлісны паччӧрӧ да ворсісны, мойдчисны, тӧдмалісны нӧдкывъяс, шмонитісны.
−
— Флаг, герб, гимн.
 
−
— Флаг, герб да гимн — тайӧ рочӧн. А комиӧн кыдзи?
 
−
— Флаг — дӧрапас, герб — канпас, гимн — кып.
 
−
— Мый ӧткодьыс тайӧ кывъясас?
 
−
— Дӧрапас да канпас кывъясын эм пас кыв.
 
  
−
Дима локтіс велӧдчанінысь да висьталіс мамыслы:
+
Висьтав, мыйысь тэ радейтан ворсны.
−
— Мам, тэ пыр шуан флаг, герб, гимн. Вӧлӧмкӧ, комиӧн дзик мӧд ног шусьӧ.
 
−
Флаг — тайӧ дӧрапас. Артмӧма кык кывйысь: дӧра — полотно, пас — знак.
 
−
Канпас — тайӧ герб. Сійӧ артмӧма кан — государство да пас — знак кывъясысь. Рочӧн кӧ — знак государства.
 
−
Кып — тайӧ гимн, сійӧ юргӧ гажлунъяс дырйи.
 
  
−
1. Висьтав, кутшӧм пасъяс овлӧны.
+
47ʼ удж. Лыддьы Геннадий Юшковлысь серамбана кывбуръяссӧ.
−
2. Кутшӧм гажлунъяс дырйи юргӧ кып?
 
  
−
Тӧд вылӧ!
+
1. Мӧс да кукань, ыж да мегӧ,
 +
Мегӧ сайын чошӧ легӧ.
 +
Забор вывсянь лыддьӧ кысӧ,
 +
Кымынӧн нӧ йирсьӧнысӧ.
  
−
Коми Республикалӧн канпас кык рӧма: зарни да гӧрд. Гӧрд рӧм вылын зарни рӧма варыш. Сійӧ петкӧдлӧ вын. Лэбач морӧсас аньлӧн чужӧмыс петкӧдлӧ «Зарни Аньӧс» — став бурсӧ видзысьӧс. Чужӧм гӧгӧрыс квайт йӧра юр. Йӧра — мичлун петкӧдлысь пас.
+
Отсав кысӧлы лыддьыны пемӧсъяссӧ.
  
−
Орччӧд Россияса да Коми Республикаса канпасъяс.
+
2. Олӧ-вылӧ бӧрдысь Пома,
 +
Радио кодь паськыд мудзтӧм вома.
 +
Бӧрдӧ час и бӧрдӧ мӧд,
 +
Кыдзи дугӧдны, ог тӧд.
  
−
Коми Республикалӧн дӧрапасыс куим рӧма: лӧз, турунвиж, еджыд.
+
А тэ тӧдан, кыдзи дугӧдны Помаӧс бӧрдӧмысь?
−
Лӧз рӧм петкӧдлӧ войвывса сӧстӧм енэж, турунвиж рӧм — помтӧм-дортӧм парма, еджыд рӧм — лымъя войвыв.
 
  
−
Кутшӧм рӧмъяса Россиялӧн дӧрапасыс?
+
48ʼ удж. Лыддьы. Велӧд да ворс физминутка дырйи.
  
−
Коми мулӧн кыплысь кывъяссӧ да шыладсӧ гижис Виктор Савин.
+
Кӧч-кӧч тала-ла
 +
Ветліс вала-ла.
 +
Вылӧ чеччаліс,
 +
Ставсӧ кисьталіс.
 +
Коді нӧ вала-ла
 +
Ветлӧ тала-ла?
  
−
Лыддьы Россиялысь да Коми мулысь кыпъяссӧ.
+
Рӧдтім-гӧнитім
 +
Ӧшинь увті,
 +
Карта сайті,
 +
Паськыд туйті.
 +
Нюрӧ веськалім,
 +
Ёма гуӧ тюп-тёп!
 +
 
 +
Инды да висьтав, мый серти тӧдмалін кадакывъяслысь кадсӧ.
  
−
Сложнӧй эмакывъяс артмӧны кык да унджык кыввужйысь: канпас, дӧрапас, мусерпас.
+
— Ивӧ, а вот челядьыд висьтавлӧны быдсяма вӧвлытӧмторсӧ (небылицасӧ).
 +
— Пӧрйӧдлӧны ӧта-мӧдсӧ. Ме тӧда.
 +
— Вай видлам думыштны вӧвлытӧмторсӧ.
 +
— Ӧтчыд ме ветлі вӧрӧ и друг аддза ... ... .
  
−
148ʼ удж. Лыддьы нывкалысь письмӧ.
+
Мӧвпышт ёртыдкӧд вӧвлытӧмтор йылысь.
  
−
Видза олан, Таня!
+
49ʼ удж. Лыддьы вӧвлытӧмторсӧ.
−
Меным тэсянь воис письмӧ. Зэв ыджыд аттьӧ. Ми письмӧтӧ лыддим ыджыд чойкӧд. Миянлы лои зэв нимкодь, мый тэ юасян Коми му йылысь.
 
−
Миян Коми му ыджыд да зэв озыр. Войвылын перйӧны из шом, мусир да биару. Эм и зарни, сёй, лыа. Тайӧ ставыс мупытшса озырлун. Из шом перйӧны Воркутаын да Интаын. Биару эм Вуктылын да Усинскын, мусир — Ухтаын да Усинскын. Тайӧ каръясас олӧны уджач да кӧдзыдысь повтӧм йӧз.
 
−
Аддзысьлытӧдз. Тэнад нывъёрт Тоня.
 
  
−
Кутшӧм выльтор тӧдмалін нывка письмӧысь?
+
Паныдасисны кык ёрт. Заводитісны ӧта-мӧдыслы быдсямасӧ висьтавлыны.
 +
— Ӧтчыд ме кыйи чери, — заводитіс ӧтиыс, — ыджыдысь-ыджыдӧс. Быдса час мерайті кузьтасӧ. Вот кутшӧм ыджыд чери меным шеді.
 +
А мӧдыс висьталӧ:
 +
— Тӧрыт тэнад мамыд вузасянінысь ньӧбис ыджыдысь-ыджыд рач, и ми кыкӧн нуим рачтӧ тіянӧ.
 +
— Пӧръясян тэ! Мыйла мамлы ыджыдысь-ыджыд рачыс?
 +
— Черитӧ тэнсьыд пражитны.
 +
— Челядь кӧдзыд лунъясӧ пӧлатьын ышмылісны, да ковмыліс найӧс лӧньӧдны.
 +
— А кыдзи найӧс лӧньӧдлісны?
 +
— Миянӧс пӧчӧ велӧдіс «Коді серӧктас?» ворсӧмӧ.
 +
— Кыдзи сійӧн ворсӧны?
 +
— Ворсысьяс кутчысьӧны ӧта-мӧдыскӧд певнаныс, бергӧдлӧны да шуалӧны:
  
−
149ʼ удж. Корсь эмакывъяс.
+
Ас ки карнан, ки карнан,
 +
код шыасяс медводз,
 +
сылы дас печик.
  
−
1. Инды сложнӧй эмакывъяс. Мыйла найӧс шуӧны сложнӧйӧн?
+
— Ме тӧда тайӧ ворсӧмтӧ. Кор классын шума, велӧдысь заводитӧ ворсны миянкӧд тайӧ ворсӧмнас. Классын пыр и лӧнь лоӧ.
−
2. Лӧсьӧд сложнӧй эмакывъясӧн сёрникузяяс.
+
— Вай ми тшӧтш ворсыштам.
  
−
150ʼ удж. Помав сёрнисӧ.
 
  
−
— Ме письмӧсьыд тӧдмалі, мый Коми муын эм уна сикас мупытшса озырлун. А нӧшта мыйӧн озыр тіян муныд?
+
'''<Kodko @ Велӧдчанінын : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв :  4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Сыктывкар, 2013. Лб. 36-43.>'''
−
— Ми олам пармаын. Сідзкӧ, миян му озыр ..., ..., ... .
 
−
А юяс озырӧсь ... .
 
  
−
Тӧд вылӧ!
 
−
Коми йӧз важысянь кыйсисны. Вӧрпа куысь вурлісны пась, шапка, кепысь да кӧмкот. Дона кусӧ вежлісны кыйсян, кӧрта кӧлуй, мичмӧдчантор да дона дӧра вылӧ.
 
  
−
151ʼ удж. Гиж сёрникузяяссӧ, серпасъяссӧ веж кывъясӧн.
+
50ʼ удж. Аддзы кывкудйысь серпасъяс дорӧ эмакывъяс.
  
−
Коми аньяс да нывкаяс вӧрысь чукӧртлісны тшак да вотӧс. Вотӧссӧ сёйлісны йӧлӧн, чӧдсӧ косьтылісны, турипувсӧ кынтылісны, а пувсӧ кӧтӧдлісны ваӧн либӧ пӧжлісны.
+
51ʼ удж. Артмӧд серпасъяс да схемаяс серти сёрникузяяс.
−
Тшаксӧ косьтылісны, солавлісны.
 
  
−
Гиж колян када кадакывъяссӧ ӧнія кадын, уна лыдын.
+
52ʼ удж. Содты сёрникузяяс. Мый лоӧ водзӧ?
  
−
152ʼ удж. Лыддьы кывпесансӧ мичаа.
+
1. Асыв. Нывка мунӧ велӧдчанінӧ. ...
 +
2. Физкультура. Челядь локтісны котраланінӧ. ...
 +
3. Перемена. Челядь велӧдыськӧд сёянінын. ...
 +
4. Помасисны урокъяс. Нывка воис пӧрччысянінӧ. ...
 +
5. Челядь котралӧны ворсанінын. ...
  
−
Ыджыд айӧ вӧрӧ кайӧ,
+
53ʼ удж. Аддзы лишнӧй кыв.
−
Ыджыд нопйӧн мыйкӧ вайӧ.
 
−
Ыджыд мамӧ разьӧ ноп,
 
−
Сэні ыджыд-ыджыд гоб.
 
  
−
Лэбигӧн — дзизгӧ, пуксяс — чӧв олӧ. Коді сійӧс виас, сійӧ ассьыс вирсӧ кисьтас.
+
54ʼ удж. Лыддьы Ӧньӧлысь висьталӧмсӧ.
  
−
Митя да Настук мамыскӧд мунісны вӧрӧ вотны юмов чӧд. Луныс кымӧра, да номйыс вӧлі зэв уна. Мамыс Настукӧс чышъянӧдіс, а Митяӧс мавтіс антикомаринӧн. Зонка шуис:
+
Ме ола Шойнатыын, велӧдча нёльӧд классын. Миян велӧдчанін кык судтаа. Тані уна вежӧс, ыджыд котраланін. Физкультура урок вылын ми сэні котралам, чеччалам, ворсам. Эм сёянін. Сэні уджалӧны шань аньяс.
−
— Ог радейт номъясӧс. Найӧ курччасьӧны да дзизгӧны ныр улын.
+
Велӧдчанін гӧгӧр быдмӧ уна пу да дзоридз. Неылын эм челядьлы ворсанін.
−
Мамыс Митялы вочавидзис:
 
−
— Митя, а номтӧгыд эськӧ лэбачыд этша вӧлі. Ном — лэбачьяслӧн сёян. Номлысь личинкаяссӧ сёйӧны черияс. Вӧр-ваын ставыс колана.
 
  
−
1. Кутшӧм буртор вайӧны вӧр-валы номъяс?
+
1. Мый висьталіс Ӧньӧ аслас велӧдчанін йылысь.
−
2. Лыддьӧй висьтсӧ рольяс серти.
+
2. Висьтав аслад велӧдчанін йылысь.
−
3. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
 
  
−
1) Кытчӧ мунісны Настук да Митя мамыскӧд? 2) Кутшӧм вӧлі луныс? 3) Мый вӧчис мамыс Настукӧс да Митяӧс? 4) Мыйла Митя оз радейт номъясӧс? 5) Мый вочавидзис зонкалы мамыс?
+
55ʼ удж. Уджалӧй параӧн. Сетӧй ёрта-ёртыдлы юалӧмъяс 45-ӧд удж серти да вочавидзӧй.
  
−
154ʼ удж. Мичаа лыддьы да гиж паметь серти.
+
Вӧчӧй тадзи:
  
−
МЫЙ ВӦЧНЫ КӦЧЛЫ?
+
Кӧні олӧ Ӧньӧ? Ӧньӧ олӧ Шойнатыын.
  
−
Тӧлын уна удж оз вӧч
+
56ʼ удж. Гижӧй велӧдан диктант.
−
Дженьыд бӧжа тэрыб кӧч.
 
−
Мый нӧ колӧ вӧчны
 
−
Дзикӧдз кынмӧм кӧчлы?
 
  
−
155ʼ удж. Лыддьы висьтсӧ. Лӧсьӧдчы велӧдчан изложение кежлӧ.
+
57ʼ удж. Лыддьы Нина Куратовалысь висьтсӧ. Вочавидз юалӧм вылӧ.
  
−
Кӧкъямыс пышкайпи пукалісны лымъя ув вылын ӧта-мӧд дорас топӧдчӧмӧн.
+
МИШУК РИСУЙТЧӦ.
−
— Олӧй ӧтсӧгласӧн, челядь, — шуис налы пӧрысь пышкай-бать. — Ӧтсӧгласӧн кӧ кутанныд овны, кокни лоӧ вуджны тӧвся кӧдзыдсӧ.
 
−
— Кутам овны ӧтсӧгласӧн! — горӧдісны ӧтвылысь пышкайпиян.
 
−
Регыд мысти ӧти пышкайпи аддзис му вылысь нянь шӧрӧм. Сійӧ лэбӧдіс няньсӧ асланыс позйӧ да юксис вокъясыскӧд.
 
−
Тадзи ӧтсӧгласӧн найӧ олісны тӧвбыд.
 
  
−
1. Кыдзи тэ гӧгӧрвоан «овны ӧтсӧгласӧн»?
+
Мишук босьтіс карандаш да кабала лист, кутіс рисуйтчыны. Медводз зэв кузь визь гижтіс. Тайӧ туй.
−
2. Кыдзи ті оланныд классаныд?
+
Сэсся босьтіс турунвиж карандаш да вӧчис посни визьяс.
 +
— Мамӧ, ме нӧшта рисуйта коз пу да кӧчильӧс!
 +
— Рисуйт, пиук, рисуйт. Сэсся петкӧдлы мамыслы, мый артмас.
 +
Козйысь да кӧчильысь кындзи, Мишук рисуйтіс нӧшта туй вылас ичӧтик гӧгыль, а сэсся сетіс мамыслы.
 +
— На, мамӧ, видзӧдлы! Артмис менам?
 +
— Артмӧма, пиук. Кутшӧм нӧ эськӧ мойд серпасалін?
  
−
156ʼ удж. Кутшӧм кыв лишнӧй? Мыйла?
+
1. Лыддьӧй висьтсӧ рольяс серти.
 +
2. Серпасав: пызан вылын кабала лист, туй дорын коз, коз улын кӧч, туй вылын кӧвдум.
  
−
157ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс сетӧм кывъясысь да серпасав.
+
Сійӧ мича. Сійӧ кузь.
 +
Лун-лун мырсьӧ, оз тай узь.
 +
Лун-лун киӧ сійӧс босьта.
 +
Сылысь нырсӧ лун-лун ёсьта.
  
−
Коз пу вылын пукалӧ лэбач. Мича дзоридз вылын пукалӧ мазі. Кыдз пу дорын быдмӧ ичӧтик тшак. Пожӧм улын куйлӧ коз коль. Тусяпу весьтын лэбалӧ ном. Пу сайын дзебсясьӧ руд кӧч. Чуманын тыдалӧ дона гоб да гӧрд гоб. Руч котӧртӧ вӧрса туйӧд. Ошпи сёйӧ чӧскыд ӧмидз.
+
58ʼ удж. Аддзы сёрникузя помсӧ да гиж.
  
−
158ʼ удж. Тӧдмав, кутшӧм кывсикасъясӧн лоӧны торйӧдӧм кывъясыс.
+
Менам класс медводдза судтаын.
 +
Сійӧ ыджыд да сӧстӧм.
 +
Класс водзын ӧшалӧ мугӧм пӧв.
 +
Стен пӧлӧн сулалӧны шкапъяс.
 +
Шкап пытшкын небӧгъяс да тетрадьяс.
 +
Ӧшинь вылын уна мича дзоридз.
  
−
Изъяс вывті котӧртӧ ю,
+
1. Мый йылысь тайӧ сёрникузяясыс?
−
Чӧскыд васӧ сэтысь ю.
+
2. Тайӧ текст али абу? Сет текстыслы ним.
−
Кор тэ татчӧ быдмин, кыдз,
 
−
Еджыд кока мича кыдз?
 
−
Видзьяс сайын козъя вӧр,
 
−
Чуман босьт да ӧдйӧ вӧр.
 
−
Керка сайын паськыд видз,
 
−
Сэні лунтыр мӧстӧ видз.
 
  
−
159ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ да инды аснима эмакывъяс.
+
59ʼ удж. Лыддьы Иралысь письмӧсӧ.
  
−
Пуксьӧ кодыр асыв,
+
Чолӧм, Катя!
−
Паджгаын да Часын,
+
Вот и помасисны гожся каникулъяс. Ми бара аддзысим ёртъяскӧд. Таво ми кутам велӧдчыны медводдза судтаын. Классным ыджыд, югыд, шоныд да сӧстӧм. Зэв жӧ нин гажа! Гожӧмнас краситӧмаӧсь, да гӧгӧр дзирдалӧ. Ми ёртъяскӧд шуим бура видзны класснымӧс. Кутам чышкыны бус, идравны ёг да киськавны дзоридзьяс.
−
Аныбын да Гамын
+
А кыдзи тіян заводитчис выль велӧдчан во? Кутшӧм выльторъяс тіян эмӧсь? Гиж вочакыв, виччыся.
−
Кылӧ уджлӧн шыыс.
+
Аддзысьлытӧдз!
−
Визин босьт, кӧть Лӧзым —
+
Ыджыдвидз сикт. Кӧч тӧлысь 24-ӧд лун.
−
Быдлаын зіль йӧзыд.
+
Тэнад Ира нывъёртыд.
−
Ӧтияс Ухтаын,
 
−
Мӧдъяс Вӧркутаын,
 
−
И Печора вожын
 
−
Зільӧ тӧв да гожӧм.
 
−
Том на мукӧд карыс,
 
−
Но и Сыктывкарӧс
 
−
Пӧрысьнад он шу на.
 
  
−
1. Висьтав, кыдзи гижсьӧны аснима эмакывъяс.
+
Висьталӧй, кыдзи ті видзанныд класснытӧ.
−
2. Коми Республикаса кутшӧм карын да сиктын тэ вӧлін?
 
  
−
— Кымын кар Коми Республикаын?
+
КОМИ МУЫН МЕДВОДДЗА ШКОЛА.
−
— Коми муын дас кар.
 
−
— Тэ тӧдан став кар нимсӧ?
 
−
— Дерт жӧ. Кӧсъян кӧ, лыддьӧдла.
 
−
— Кӧсъя. Лыддьӧдлы.
 
−
— Заводита войвыв каръяссянь.
 
−
— Ме тӧда войвыв каръястӧ. Вӧркутаын олӧ менам пӧч, сійӧ висьтавліс тайӧ каръяс йывсьыс.
 
−
— Сідзкӧ, висьтав, а ме содта.
 
−
— Вӧркута, Инта, Вуктыл, Усинск, Печора, Ухта.
 
−
— Сыктывкар, Микунь, Сосногорск, Емва.
 
−
— Вот и тӧдмалі Коми муысь став кар нимсӧ.
 
−
Мыйла кар нимъяссӧ гижӧма ыджыд шыпассянь?
 
  
−
160ʼ удж. Комиӧд текстсӧ.
+
— Пӧль, а пӧль, висьтав, кор Коми муын воссис медводдза школаыс?
 +
— Он тӧд? Сідзкӧ, кывзы.
 +
Тайӧ вӧлі 7 нэм сайын. Локтіс сэки Комиӧ Роч муысь Степан. Сійӧ вӧлі Устюг карысь. Дыр манакаліс Ростовса манастырын. Тані сійӧ лӧсьӧдіс медводдза коми анбур.
 +
Степан копыртчыліс Москваса князьлы, Дмитрий Донскойлы. Князь кырымаліс грамота Степанӧс Коми муӧ мӧдӧдӧм йылысь.
 +
Тадзи Степан воис Коми муӧ. Кутісны шуны сійӧс Перымса Степанӧн.
 +
Емва ю бокын Перымса Степан кыпӧдіс медводдза школа. Тані кутісны велӧдны чужан кыв.
 +
 
 +
1. Висьт серти артмӧд юалӧмъяс.
 +
2. Тӧдмась Перымса Степан анбурӧн.
 +
3. Гиж анбур отсӧгӧн кывъяс: небӧг, школа, азбука.
  
−
Лӧз рӧм — сійӧ миян енэж,
+
61ʼ удж. Помав сёрникузяяссӧ да гиж.
−
Турунвижыс — парма-вӧр,
 
−
Еджыд рӧмыс казьтӧ меным
 
−
Лымъя войвыв — сьӧлӧмшӧр.
 
  
−
Артмӧд сикт кыв шыпасъяс вылӧ кывъяс.
+
Велӧдысьлӧн пызан сулалӧ ӧшинь дорын.
 +
Шкап сулалӧ стен пӧлӧн.
 +
Велӧдчысь вочавидзӧ юалӧм вылӧ дӧска дорын.
 +
Мусерпас ӧшалӧ класс водзын.
 +
Велӧдысь пукалӧ пызан сайын.
 +
Велӧдчысь пукалӧ парта сайын.
 +
Лампочка ӧшалӧ пызан весьтын.
 +
Дзоридзьяс сулалӧны ӧшинь вылын.
  
−
161ʼ удж. Лыддьы. Гиж да инды аснима эмакывъяс.
+
— Ыджыд-ӧ тэнад велӧдчаніныд?
 +
— Менам велӧдчанінӧй абу ыджыд, ӧти судтаа. А тэнад?
 +
— Ме велӧдча куим судтаа школаын. Тані зэв уна вежӧс, котраланін, сёянін, бурдӧдысьлӧн вежӧс, лыддьысянін, пӧрччысянін, сьылан-йӧктанін.
 +
— Миян эмӧсь жӧ татшӧм вежӧсъясыс. Абу сӧмын бурдӧдысьлӧн вежӧс.
 +
— А классныд ыджыд?
 +
— Да, миян классным ыджыд, югыд да шоныд.
  
−
Печора, Эжва, Мозын — Коми муын медся гырысь юяс.
+
Сёрнитӧй ӧта-мӧдныдкӧд асланыд велӧдчанін йылысь.
−
Эжва ю заводитчӧ ичӧтик шорсянь. Сійӧ визувтӧ асыввывсянь рытыввылӧ.
 
−
Эжва — Войвыв Двиналӧн вож. Сылӧн ичӧт чойяс — Сыктыв да Емва юяс.
 
−
Висьтав, кутшӧм ю визувтӧ тэнад кар либӧ сикт дорті.
 
  
−
162ʼ удж. Кутшӧм кыв лишнӧй? Мыйла?
+
62ʼ удж. Помав сёрникузяяссӧ.
  
−
163ʼ удж. Лыддьы мичаа.
+
Велӧдчысьяс школаын нуръясьӧны
  
−
Коми кыв ме тӧда,
+
Физкультура урок мунӧ
−
Ыджыдтор оз шу на.
 
−
Тӧда ме и сійӧ —
 
−
Оз и сӧр на уна.
 
  
−
Тайӧ муса кылӧн
+
Урокъяс мунӧны
−
Чой-вок сёрнитӧны,
 
−
Тайӧ кылӧн меным
 
−
Ай-мам бур сиӧны.
 
  
−
164ʼ удж. Лыддьы да босьт тӧд вылад.
+
Челядь велӧдчӧны
  
−
Иван Алексеевич Куратов чужліс Кебраын. Ӧні тайӧ Сыктыв районса Куратов сикт. Ичӧт Ваняӧс мамыс 11 арӧсӧн нуӧдіс велӧдчыны Яренскса духовнӧй училищеӧ. Та бӧрын сійӧ велӧдчис Вӧлӧгдаса духовнӧй семинарияын. Сэсся Иван Алексеевич велӧдіс челядьӧс Усть-Сысольскын.
+
Пальто да куртка ӧшӧдӧны
−
Сійӧ ёна радейтіс найӧс да кӧсйис, медым коми челядь кужисны гижны да лыддьысьны.
 
  
−
Висьтав, мый тӧдмалін И. А. Куратов йылысь.
+
Челядь гажӧдчӧны
  
−
— Иван Алексеевич Куратов — медводдза коми кывбур гижысь.
+
Вӧч проекта удж «Школа» тема вылӧ план серти.
−
— А мый йылысь сійӧ гижис?
 
−
— Иван Куратов гижис коми йӧз, войвывса вӧр-ва йылысь.
 
−
— Кыдзи нимӧдӧны коми йӧз медводдза кывбур гижысьӧс?
 
−
— Юркарын эм Иван Куратов нима улича, Коми Республикаса опера да балет театр дорын сулалӧ памятник, а чужан сиктас восьтӧма музей.
 
−
— А мый тэ тӧдан Василий Ильич Лыткин йылысь?
 
−
— Сыктывкарын эм Василий Лыткин нима улича.
 
−
— Ме аддзылі улича нимсӧ да окота лои тӧдмавны сы йылысь.
 
−
— Вай аски велӧдысьлысь юалам.
 
−
Тӧдмалӧй велӧдысьыдкӧд нӧшта инъяс, кодъяс йитчӧмаӧсь Иван Алексеевич Куратов нимкӧд.
 
  
−
165ʼ удж. Лыддьы велӧдысьлысь висьтсӧ.
+
1. Кӧні сулалӧ тіян велӧдчанінныд?
 +
2. Кутшӧм сійӧ?
 +
3. Мый эм велӧдчанінад?
 +
4. Мый эм велӧдчанін гӧгӧрын?
 +
5. Артмӧд велӧдчанін йылысь нӧдкыв, юржугӧдан.
 +
6. Серпасав велӧдчанінтӧ.
  
−
Челядь, Василий Ильич Лыткин, коми ногӧн, Илля Вась — ыджыд учёнӧй, кывъяс туялысь. Сійӧ чужлӧма сыктывкарбердса Тентюков грездын. Тайӧ грездыс ӧні — юркарлӧн мича район. Батьыс водз кувсьӧма, да ичӧтдырыс вӧлӧма зэв сьӧкыдӧн. Василий Ильич уна велӧдчӧма да лоӧма тӧдчана учёнӧйӧн.
+
63ʼ удж. Лыддьы текстсӧ. Торйӧд юкӧнъяс вылӧ. Сет ним.
−
Илля Вась гижис кывбуръяс, висьтъяс, мойдъяс.
 
−
Кутшӧм кывбуръяс Илля Васьлысь лыддинныд небӧгъясысь?
 
  
−
Коді оз ло коми гижысьӧн?
+
Пуксис тӧв. Юяс да тыяс вевттьысисны йиӧн. Ӧтчыд Витя муніс ты дорӧ. Ты вылын исласисны нывкаяс. Зина исковтіс ты мӧдар берегас. Витя горӧдіс нывкалы: «Бергӧдчы! Йиыс жугалас!» Зина быттьӧ эз и кывлы, исковтіс водзӧ. Друг йиыс потіс. Зина усис кӧдзыд ваӧ. Нывка лёкысь горӧдіс. Витя шыбитіс паськӧмсӧ да уськӧдчис Зина дінӧ. Зонка кыскис Зинаӧс ваысь. Витяӧс пӧся аттьӧалісны велӧдчанінын.
  
−
Коді гижис «Дзизгысь-дзазгысь гут» мойд?
 
  
−
МЕ ВИДЗА АЧЫМӦС
+
'''<Kodko @ Еджыд бобув бӧрся бобув паськӧм вылӧ пуксьӧ : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв :  4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Сыктывкар, 2013. Лб. 44-50.>'''
  
−
бурдӧдчан турун
 
  
−
— Кыдзи тэ чайтан, мый колӧ мортлы, медым сійӧ вӧлі дзоньвидза?
+
ЕДЖЫД БОБУВ БӦРСЯ БОБУВ ПАСЬКӦМ ВЫЛӦ ПУКСЬӦ
−
— Ме чайта, унатор колӧ.
 
−
— А стӧчджыка кӧ?
 
−
— Сёян-юан, сӧстӧм сынӧд да ва, оланін.
 
−
— Ме нӧшта содта: спортын зільӧм да тыр-бура сёйӧм-юӧм.
 
−
— Регыд гожӧм. Менам пӧч гожӧмнас чукӧртӧ уна сикас бурдӧдчан турун. Ми сійӧн тӧвбыд чай юам.
 
−
— Ме ачым бурдӧдчан туруна чайтӧ юа. Сэні эм быдсяма колана витаминыс.
 
−
— А кутшӧм бурдӧдчан туруна чай тэ юан?
 
−
— Ме юа лежнӧга да сэтӧра чай.
 
−
А кутшӧм бурдӧдчан турун тэ тӧдан?
 
  
−
166ʼ удж. Лыддьы текстсӧ.
+
асъя кыа
  
−
Походын Саша дойдіс коксӧ. Велӧдысь корис челядьлысь лапкор.
+
64ʼ удж. Корсь тӧвся тӧлысь нимъяс.
−
Нина юаліс:
 
−
— А мыйла лапкорйыс?
 
−
Велӧдысь шуис:
 
−
— Лапкор бурдӧдӧ дой.
 
−
Велӧдысь пуктіс лапкорсӧ дой вылас да гартіс.
 
−
Некымын лун мысти дойыс бурдіс.
 
  
−
Тӧдмалӧй энциклопедияысь, мый нӧшта бурдӧдӧны лапкорйӧн.
+
Ӧшым тӧлысь — Кӧдзыд Пӧльыс —
 +
Волӧн медся ыджыд пи.
 +
Ыджыд ноп тыр козин кыскис,
 +
Ӧзтіс коз пу вылын би.
  
−
167ʼ удж. Комиӧд да гиж сёрникузяяссӧ.
+
Тӧвшӧр тӧлысь — тӧвлӧн шӧрыс —
 +
Волӧн медся ичӧт пи.
 +
Пашлякъясӧн шковгӧ-лыйсьӧ,
 +
Питшӧгъясас кӧдзыд би.
  
−
Ме ачым ветла лапкорла.
+
Урасьӧм тӧлысь
−
Тэ ачыд ветлан лапкорла.
+
Кык бана киа —
−
Сійӧ ачыс мунӧ лапкорла.
+
Ӧтарыс шоныд,
−
Ме ачым муна бурдӧдчан турунла.
+
Мӧдарыс — йиа.
−
Тэ ачыд мунан бурдӧдчан турунла.
 
−
Сійӧ ачыс мунӧ бурдӧдчан турунла.
 
  
−
168ʼ удж. Лыддьӧй мичаа рольяс серти.
+
1. Лыддьы кывбурсӧ.
 +
2. Вӧчӧй небӧг «Тӧв» тема вылӧ.
  
−
— Кутшӧм мичаӧсь тайӧ кустъяслӧн дзоридзьясыс! — горӧдіс Зоя.
+
65ʼ удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
−
— А тэ нетшышт ӧтиӧс да дукышт, — шуис Ваня.
 
−
— Ой! — горӧдіс Зоя. — Сійӧ чуткасьӧ!
 
−
— Абу прӧста нимыс лежнӧг. Висьтав, кутшӧмӧсь тайӧ кывъяс согласнӧй шыясыс.
 
−
— Л, ж, н, г — ставыс чорыд, — шуис Зоя.
 
−
— Весиг быдмӧг нимлӧн шыясыс висьталӧны, мый сійӧ чуткасьӧ. Лежнӧгйылас эм уна витамин, медуна «С» витамин.
 
−
— А мыйысь бурдӧдӧ лежнӧгыс?
 
−
— Менӧ мамӧ юктӧдӧ лежнӧг ваӧн температура дырйи.
 
  
−
Вотан он тэ лежнӧгйыв? Кор позьӧ сійӧс вотны?
+
1. Кутшӧм вогӧгӧрся кад ывлаын?
 +
2. Мыйӧн позьӧ иславны каток вылын?
 +
3. Мыйӧн ислалӧны кыр йывсянь?
 +
4. Мый вӧчӧны челядь лымйысь?
 +
5. Мыйӧн тэ радейтан исласьны?
  
−
Петшӧр — уна вося турун. Корйыс вевттьысьӧма сотысь сіясӧн. Быд петшӧрын эм пӧшти 10 миллион чуткасьысь сі. Дзоридзалӧ лӧддза-номъя тӧлыссянь кӧч тӧлысьӧдз. Дзоридзьясыс ичӧтӧсь.
+
66ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа.
−
Петшӧр корйын уна витамин. Бурдӧдчӧны коръяснас да вужнас. Корсӧ чукӧртӧны гожӧмнас, а вужсӧ — сёр арын.
 
−
Петшӧр сувтӧдӧ вир, бурдӧдӧ рана, петшӧр ваӧн мыськӧны юрси.
 
  
−
Висьтав мукӧд бурдӧдчан турун йылысь.
+
Асъя кыа югыд кыӧ.
 +
Турдӧм тӧлысь кельдӧ. Чӧв.
 +
Кӧнкӧ ар на.
 +
Коми парма важӧн лымъя,
 +
Важӧн тӧв.
 +
Кырыс дась нин, быттьӧ праздник.
 +
Вашмунӧма ичӧт зон.
 +
Потшӧс дорын мича дзоридз —
 +
Кумач морӧса лӧнь жонь.
  
−
Корсь бурдӧдчан турун нимъяс.
+
Аддзы сёрникузяяс пасъяс серти.
  
−
СО И ВОИС ГАЖА ГОЖӦМ
+
67ʼ удж. Корсь лӧсялана кывъяс «Тӧв» тема вылӧ.
  
−
170ʼ удж. Корсь гожся тӧлысь нимъяс.
+
Ворс ёртыдкӧд «Тӧв» тема вылӧ.
  
−
171ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа.
+
68ʼ удж. Лыддьы висьтсӧ.
  
−
Бара воис гажа гожӧм,
+
ВЫЛЬ ЛЫЖИ.
−
Дзоридзьясӧн тырис йӧр.
 
−
Ӧшинь улын еджыд розйӧн
 
−
Льӧм пу вӧзйӧ чӧскыд кӧр.
 
  
−
— Аннуш, вот и помалім нёльӧд класс.
+
И школаын, и гортын Генялӧн ӧти дум: лызь колӧ. Дышӧдіс нин дадьнас иславны. Абу ӧд дзоля кага. Ыджыдджык вокыслы неважӧн выль лызь ньӧбисны, ёсь ныра, югыдлӧз рӧма. Мича! Шурик вокыс лыжиасис да котӧртіс кыр йылӧ:
−
— Меным и нимкодь, и мыйлакӧ жаль.
+
— Эй, менам выль лызь!
−
— Мыйла жаль?
+
Зонпосни кытшалісны Шурикӧс. Ставӧн лыжиаӧсь, ставӧн радлӧны. А Геня вылӧ эз и видзӧдлыны.
−
— Нимкодь, мый водзын гожся каникул, кутам
+
Забеднӧ Генялы, бать-мамыслысь быд лун лызь корӧ. Но мый вӧчан, лавкаас кӧ абу.
−
гожйӧдчыны да купайтчыны. Жаль, мый дыр ог
+
Ӧтчыд батьыс вайис кыдз пу, паччӧрас лэптіс сійӧс.
−
аддзысьӧй ёртъяскӧд да велӧдыськӧд.
+
— Мый вылӧ тайӧ, бать? — юаліс Геня.
 +
— Косьтам да видзӧдлам, мый артмас, — шуис батьыс.
 +
Ӧти асылӧ Геня кайис паччӧрӧ да чуймис:
 +
— О-о, лыжи!
 +
Да, тайӧ вӧлі лыжи. Батьыс вӧчӧма. Лым кодь еджыд, ёна мича.
 +
Регыд лыжиыс лои дась: ёсь ныра, турунвиж рӧма, тасмаысь вӧчӧм кӧвъя.
 +
Геня котӧрӧн кайис кыр йылӧ да Шурик мозыс жӧ горӧдіс:
 +
— Эй, менам выль лызь!
 +
И тӧвзис чой горув.
 +
 
 +
1. Висьтав, мыйла висьтыслӧн нимыс «Выль лыжи».
 +
2. Лыддьӧй висьтсӧ рольяс серти.
 +
Висьтав «Выль лыжи» висьт ас нимсянь.
 +
 
 +
69ʼ удж. Аддзы висьтысь паныд вежӧртаса кывъяс.
  
−
Гажа тӧлысь — лӧддза-номъя,
+
70ʼ удж. Аддзы висьтысь матын вежӧртаса кывъяс.
−
Ӧткодь югыд, лун и вой.
 
−
Ставыс сӧвмӧ, ставыс быдмӧ.
 
−
Быдӧн радӧсь, вок и чой.
 
  
−
Волӧн джынйыс коли бӧрӧ,
+
71ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа.
−
Со нин сора тӧлысь тан.
 
−
Том и пӧрысь зіля вӧрӧ —
 
−
Страдна кад ӧд, шондібан.
 
  
−
Озыр вотӧсъясӧн моз —
+
Ӧшинь улын круткодь чой.
−
Гожӧмлӧн пом тӧлысь.
+
— Петам, исковтам сэт, чой!
−
Парма-вӧрын, вотчигмоз,
+
Оз и ков тай тэрыб вӧв,
−
Шӧйтӧ том и пӧрысь.
+
Тӧвзям — полӧмным эз вӧв.
 +
Пӧрам лымйӧ, вӧв — ?
 +
Чеччам бӧр!
 +
Дадьлӧн крепыд льӧм пу бӧр.
  
−
1. Лыддьы кывбурсӧ.
+
1. Мыйысь важӧн вӧчлісны дадь да лызь?
−
2. Вӧчӧй небӧг «Гожӧм» тема вылӧ.
+
2. Кутшӧм тэнад даддьыд да лызьыд?
  
−
172ʼ удж. Лыддьы мичаа пудъясянкывсӧ.
+
— Вася, тэ радейтан тӧвсӧ?
 +
— Радейта, дерт! Тӧвбыд ислася лызьӧн да конькиӧн.
 +
— А ме сӧмын кужа исласьны даддьӧн.
 +
— Эн шогсьы. Ме тэнӧ велӧда.
 +
— Миша, тэ медбур ёрт!
  
−
Тыртӧм-быртӧм
+
Серпасав, мыйӧн тэ радейтан исласьны, да гиж.
−
Тасьті оз.
 
−
Гӧбӧч вылын
 
−
Рака поз.
 
−
Куим каньысь
 
−
Шыр оз пов.
 
−
Он кӧ эскы,
 
−
Оз и ков.
 
  
−
173ʼ удж. Содты колана суффиксъяс да гиж.
+
Кык Шура, кык Саша, кык Саньӧ
 +
Тӧвзьӧны даддьӧн увланьӧ.
 +
Кыр йылын кык мам зэв радӧсь,
 +
Мый Александръяс вывті нин збойӧсь.
  
−
Со и локтіс гожӧм. Гожся каникул дырйи ме ветлі сиктӧ. Мекӧд мунісны мам, бать да чой. Сиктын ми шойччим, нетшким град вылысь ёг турун, ветлім вӧрӧ вотчыны. Жар лунъясӧ купайтчим да гожйӧдчим ю дорын.
+
Кымын зон исласьӧ тані?
−
Ме гожӧмнас бура шойччи да арнас бӧр локті школаӧ.
 
  
−
КОМИ КАНЬ — АЛИСА.
+
72ʼ удж. Лыддьы да орччӧд Александр Лужиковлысь кывбуръяссӧ.
  
−
Быд гожӧм ме волывла Ульянаӧ — Коми муын медся мичаинӧ. Сэні, манастырса еджыд крепосьт стенъяс сайын, джуджыд Эжва кыр йылын, сулалӧ тайӧ ичӧтик грездыс.
+
Кӧть и мича,
−
Тані, ыджыд бать да ыджыд мамлӧн керкаын, ме гожъя быд во. Керка дорсянь бура тыдалӧ джуджыд манастыр. Сылӧн жыннян шы улӧ чечча быд асыв. Грезд дорын нюмъялӧ пӧлӧзнича рӧма ты — енэжыслӧн ыджыд рӧмпӧштан. Водзынджык, пашкыр бадьяс сайын, сӧстӧм ванас лӧсталӧ Эжва.
+
оз тай шонты.
−
А керка дорын быдмӧны-дзоридзалӧны и вӧсни кока пелысь, и еджыд кырся кыдз, и чуткасьысь коз. Но медся уна вылын юра джуджыд пожӧмыс. Найӧ шувгӧны то меліа, то стрӧга.
+
Оз тай шонты
−
Дерт жӧ, мойдын кодь оланінад став йӧзыс и пемӧсыс мойдын кодьӧсь жӧ. Босьтны кӧть Алиса каньӧс. Тайӧ каньсӧ ме кымынкӧ во сайын вайи Сыктывкарысь. Алиса — дзирдалысь сьӧд шыльыд гӧна, гӧгрӧс виж синма, пантералӧн кодь кокни пельк вӧраса зэв сюсь кань. Сійӧ вель ӧдйӧ велаліс сиктса оланногӧ. Кыйис шыр аслыс чӧсмасьӧм вылӧ, радейтіс повзьӧдлыны посни лэбачьясӧс. Куталіс сійӧ и ёна дӧзмӧдчысь вурдысьясӧс, но сёйны найӧс эз кӧсйы, тэчліс радӧн-радӧн, виччысис ошкӧм аслас уджысь. Кань ногӧн шуышталӧ:
+
тӧвся шонді.
−
— Ме ша-а-а-нь?!
+
Зэв дыр узьӧ,
−
— Шань, шань, — воча шыасьӧ ыджыд мам.
+
сёрӧн чеччӧ.
−
Тадзи, буракӧ, и велаліс Алиса сёрнитны комиӧн. Сетас ыджыд мам дозъяс шыд коляс, сёй пӧ, кынӧмыд кӧ сюмалӧ. А Алиса сюся видзӧдӧ, оз сёй.
 
−
— Мый нӧ, абу чӧскыд? — юалӧ ыджыд мам.
 
−
— А-а-абу-у! — дӧзмӧмпырысь шуӧ Алиса.
 
−
— Мый нӧ эськӧ тэныд колӧ?
 
−
— Я-а-а-й-й! — вочавидзӧ Алиса.
 
−
— Яй?! Кытысь яйыс?
 
−
— Ва-а-а-й!
 
−
— Яйтӧ ачыд кый! — нюмсорӧн шуӧ ыджыд мам.
 
−
А ыджыд бать юалӧ:
 
−
— Калбас сёян?
 
−
— Да-а-а, ва-а-ай!
 
−
— Карсаяс ваясны тэныд гӧснеч, — шуӧ ыджыд бать.
 
−
— Йӧ-а-а-ав ва-а-а-й! — оз лӧнь Алиса.
 
−
Серамсорӧн казьтылам ӧти тешкодьтор. Карса гӧсьтъяс пукалісны пызан сайын, накӧд орччӧн вӧлі и Алиса. Гусьӧникӧн гыж йывнас гусьышталӧ пызан вылысь то калбас чӧлан, то яйтор. Но казялісны наян каньлысь гусясьӧмсӧ. Ыджыд мам чирыштіс Алисаӧс, чорыда шуис:
 
−
— Калбас сёйысь! Мун да шыр кут!
 
−
Недыр мысти Алиса вомас вайис шырпи да шыбитіс сійӧс пызан вылӧ, дзик ыджыд мамлы ныр улас.
 
−
— На-а-а! — радпырысь нявӧстіс Алиса. — Ме абу тэ кодь скуп.
 
−
Ставӧн чилӧстӧмӧн звирк чеччыштісны пызан сайысь. А ыджыд мам шуис меліа:
 
−
— Вот и шань! Вот и сёй ассьыд чӧскыдтортӧ!
 
−
Тадзи и оліс-выліс Алиса кань, гажӧдіс миянӧс.
 
−
И ми ӧнӧдз на збыль чайтам, мый Алиса — мойдса пемӧс кодь ыджыд вежӧра кань, быдтор гӧгӧрвоысь, да сійӧн и велаліс сёрнитны комиӧн.
 
  
−
Висьтав шӧр мӧвпсӧ.
+
Сёрӧн чеччӧ,
 +
зэв водз лэччӧ.
 +
Помся унзіль.
 +
Оз пет нюмыс.
 +
Нюмъялӧмсьыс,
 +
гашкӧ, умис?
  
−
— Дона ёрт! Помасис велӧдчан во. Ме тэкӧд велӧдчи сёрнитны комиӧн. Сёрнит коми кыв вылын.
+
Артмӧд неыджыд висьт тӧвся шонді йылысь.
  
−
Став бурсӧ!
+
Тӧлысь — абу полысь.
 +
Узьны кутас луннас.
 +
Тӧлысь — войся олысь.
 +
Эштас тӧвся войыс, —
 +
Войнас оз лок унмыс.
 +
Чеччас Шонді чойыс.
  
−
==КОМИ КЫВ. 6 КЛАСС. 2 ПЕТАС. 2013==
+
1. Кутшӧм лэбачлӧн войнас оз лок унмыс?
 +
2. Вӧч серпасъяс кывбуръяс серти.
  
−
— велӧд наизусьт
 
  
−
— вӧчам содтӧд удж
+
'''<Kodko @ Тӧвся гажлунъяс : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв :  4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Сыктывкар, 2013. Лб. 51-55.>'''
  
−
— грамматика тема
 
  
−
— выль тема
+
ТӦВСЯ ГАЖЛУНЪЯС
  
−
— босьт тӧд вылад
+
73ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа.
  
−
— гортса удж
+
ВЫЛЬ ВО.
  
−
— вочавидз юалӧм вылӧ
+
Быттьӧ мойдкыв гортӧ пырис,
 +
Гажа шыӧн гӧгӧр тырис.
 +
Коз пу дзирдалӧ джодж шӧрын,
 +
Вӧрысь сійӧ локтіс тӧрыт.
 +
Ӧтчыд вонас овлӧ тайӧ,
 +
Ставлы шудсӧ Выль во вайӧ.
  
−
— творческӧй удж
+
74ʼ удж. Велӧдӧй да йӧктӧй выльвося коз дорын.
  
−
НЫВКАЯС ДА ЗОНКАЯС!
+
Полька йӧктам,
 +
Оз ков тшӧктӧм,
 +
Коклябӧрӧн тук да тук.
 +
Гажа полька
 +
Йӧктам толькӧ,
 +
Ньӧти миян оз мудз кок.
 +
Сувт вай кытшӧ,
 +
Ичӧт другӧй!
 +
Йӧктам миянкӧд тшӧтш лок!
 +
Гажа полька
 +
Йӧктам толькӧ,
 +
Ньӧти оз мудз миян кок.
  
−
Чолӧмалам тіянӧс выль велӧдчан воӧн!
+
75ʼ удж. Комиӧд. Висьтав, кутшӧм карын чужис Исус Кристос?
−
Таво ті тӧдмаланныд выль кывъяс, велаланныд бурджыка сёрнитны комиӧн, лыддянныд кывбуръяс, мойдъяс, висьтъяс, легендаяс.
 
−
Войвыв дзоридз маръямоль йылысь паныдасьлас кык легенда да сьыланкыв. Тайӧ жӧ дзоридзыс лоӧ миян небӧглӧн пасӧн. Грамматика да выль тема пасйӧма маръямоль дзоридзӧн.
 
−
Сиам тіянлы бура велӧдчыны, пыдди пуктыны коми кыв!
 
  
−
ГОЖСЯ КАЗЬТЫЛӦМЪЯС
+
Висьтав, кӧні тайӧ карыс. Инды мусерпас вылысь.
  
−
5-ӧд класса материал мӧдпӧвъёвтӧм
+
76ʼ удж. Гӧгӧрвоӧд приметаяссӧ.
  
−
1 удж. Лыддьы да гӧгӧрво кывбурсӧ. Корсь кывбурысь серпас дорӧ лӧсялана кывъяс.
+
1. Лымйыс кӧ тӧлын ёна усьӧ — гожӧмыс зэра лоӧ.
 +
2. Тӧлын кӧ зэрас — йӧзлы сьӧкыд во лоӧ.
 +
3. Тӧлын кӧ дыр кӧдзыд — гожся поводдяыс лоӧ бур.
 +
4. Лымйыс кӧ уна — бур во лоӧ.
  
−
Коми муын,
+
— Сеня, тэ мыйкӧ тӧдан Рӧштво гажлун йылысь?
−
Кор гожӧмыс бур,
+
— Маша, тайӧ лунӧ чужӧма Исус Кристос.
−
Шонді-дзоридзыс
+
— А коді сылӧн бать-мамыс?
−
Лэптӧма юр.
+
— Мамыс Мария, а батьыс Иосиф.
 +
— Кӧні чужӧма Исус?
 +
— Сійӧ чужӧма Иерусалимса Вифлеем карын.
 +
— Кор сійӧ чужӧма?
 +
— Тӧвшӧр тӧлысь 7-ӧд лунӧ.
 +
— Тэ тай, Сеня, уна тӧдан. Аттьӧ висьталӧмсьыд.
  
−
Кыптӧм енэжас
+
Кыдзи тэ чайтан, мый Маша нӧшта вермис юавны Сенялысь?
−
Кымӧрыс — юсь.
 
−
Сэсь оз сӧдзӧдчы
 
−
Зэрыслӧн тусь.
 
  
−
Шоныд ывлаыс
+
77ʼ удж. Лыддьы текстсӧ.
−
Кыпӧдӧ лов.
 
−
Дырджык миянкӧд,
 
−
Гожӧмӧй, ов!
 
  
−
2 удж. Лыддьы да гӧгӧрво текстсӧ. Вочавидз текст помын юалӧм вылӧ.
+
Рӧштво пасйӧны Выль во бӧрын. Тайӧ лунӧ вичкоын ыдждӧдлӧны Исус Кристосӧс. Том йӧз ветлӧны керкаысь керкаӧ, сьылӧны вичко сьыланкывъяс.
 +
Рӧштвосянь заводитчӧ Вежадыр. Том йӧз гажӧдчӧны Крещенньӧӧдз. Ставӧн тунасьӧны: нывъяс кӧсйӧны тӧдмавны ассьыныс жӧниксӧ, а олӧма йӧз — кутшӧм лоӧ выль урожай.
  
−
Гожся лунӧ.
+
1. Кыдзи пасйӧны Рӧштво тіян котырын?
  
−
Сашук бура колляліс шойччан лун. Асывбыд сійӧ узис, а сэсся сёйис веськыда вольпасяс. Лунтыр ворсіс ывлаын: котраліс зонкаяскӧд, дурис, туплясис турун вылын. Юасьтӧг ветліс ю дорӧ купайтчыны.
+
2. Инды схемаяслы лӧсялана сёрникузяяс.
−
Рытывбыд Сашӧ дӧзмӧдіс ичӧт чойсӧ. Войбыд кывзіс гора музыка да видзӧдіс телевизор.
 
−
Сӧмын мыйла сэтшӧма мудзисны бать-мамыс?
 
  
−
Сёрнит ёртыдкӧд гожӧм йылысь.
+
3. Сувтӧд сёрникузяяс дорӧ юалӧмъяс.
  
−
— Кыдзи тэ коллялін гожӧм?
+
Вӧч тадзи: Рӧштво пасйӧны Выль во бӧрын.
−
— Кытчӧ таво ветлін?
+
Мый пасйӧны Выль во бӧрын? Кор пасйӧны Рӧштво? Мый вӧчӧны Выль во бӧрын?
−
— Кутшӧм вӧлі поводдяыс гожӧмнас?
 
−
— Кыдзи отсасин бать-мамыдлы?
 
−
— Кутшӧм град выв пуктас быдтін гожӧмнас?
 
−
— Кутшӧм вотӧс да тшак чукӧртін?
 
−
— Мый заптінныд бать-мамыдкӧд тӧв кежлӧ?
 
−
— Кутшӧм вӧвлӧмтор казьтывлан?
 
  
−
3 удж. Гиж текстсӧ, содты лӧсялана эмакывъяс.
+
4. Помав сёрникузясӧ.
 +
Рӧштво дырйи том йӧз ...
  
−
Водз арын ме батькӧд ветлі тшакла. Ягысь ме аддзи дас кык еджыд гоб, а батьлы сюрис дас нёль. Ставныс вӧліны ёнӧсь, мичаӧсь. Сэсся вӧрысь сюрисны солалан тшакъяс: ягсер да ельдӧг. Ми локтім гортӧ тыр чуманӧн.
+
78ʼ удж. Корсь стӧч вочакыв.
 +
Выль во пасйӧны Рӧштво водзын.
 +
Вежадыр заводитчӧ Рӧштво бӧрын.
 +
Том йӧз гажӧдчӧны Крещенньӧӧдз.
 +
Нывъяс тунасьӧны Рӧштво дырйи.
  
−
64 удж. Лыддьы да гӧгӧрво юӧрсӧ. Гиж кажитчана гут-гаг йылысь ас юӧр, серпасав.
+
79ʼ удж. Артмӧд кывъясысь сёрникузяяс да гиж.
  
−
Бобув — тайӧ медмича гут-гаг. Сійӧ быттьӧ уна рӧма дзоридз.
+
Тӧвшӧр тӧлысь 7-ӧд лунӧ Рӧштво. Тайӧ лунӧ чужис Исус Кристос. Йӧз гажаа пасйӧны тайӧ лунсӧ. Верстьӧ да том йӧз ветлӧны вичкоӧ. Гортын ӧзтӧны вежӧдӧм сись.
−
Бобувъяс зэв бура лэбалӧны, кодсюрӧяс вермӧны лэбны Европаысь Африкаӧ. Сэні найӧ пуктӧны колькъяс. Выль бобувъяс сійӧ жӧ туйӧд локтӧны бӧр Европаӧ.
 
  
−
Аддзы коми шусьӧгъяслы да кывйӧзъяслы роч пӧв.
+
80ʼ удж. Аддзы лишнӧй кыв.
  
−
Гӧгӧрвоӧд шусьӧгъяссӧ.
+
Важӧн комияс юрбитӧмаӧсь пуысь вӧчӧм енъяслы. «Войпель» вӧлӧма бур енмӧн, а «Ёма» — лёкӧн.
 +
Ёма — пӧрысь, пинясьысь. Ӧні на кылан челядь ворсігӧн:
 +
— Ёма баба, вӧтӧд!
  
−
Гожӧм заптӧ, тӧв дзимлялӧ.
+
Пудъясьӧй да ворсӧй «Ёма баба, вӧтӧд!» ворсӧмысь.
−
Гожся луныд йӧлӧн-выйӧн исковтӧ.
 
−
Кӧка войяс дженьыдӧсь да югыдӧсь.
 
−
И кӧдзыд гожӧм тӧлысь шоныдджык овлӧ.
 
  
−
5 удж. Вуджӧд текстсӧ.
+
Акӧтӧ, пакӧтӧ
 +
Жугӧдӧма,
 +
Абель, фабель,
 +
Руменӧ,
 +
Ики, Брики,
 +
Драматики,
 +
Фронька.
  
−
Шоныд жӧ гожӧм! Лунтыръясӧн пӧжӧ шонді. Ставыс вежӧдӧ, дзоридзалӧ, сӧвмӧ да кисьмӧ. Ставыс пӧртмасьӧ аслас мичӧн-рӧмӧн, и быдӧнлӧн аслас кад.
+
Челядь бӧрйӧны ас пиысь «Ёма бабаӧс», быд ногыс сійӧс дӧзмӧдӧны, а сэсся пышйӧны сыысь, а «Ёма» найӧс куталӧ.
  
−
Аддзы да гиж гожӧм йылысь 3–4 шусьӧг да кывйӧз. Куж найӧс гӧгӧрвоӧдны.
+
1. Кутшӧм ворсӧмъяс тэ тӧдан?
 +
2. Мыйӧн радейтан ворсны?
  
−
Ю вомӧн мича мегыр ӧшйӧма.
 
  
−
Кор ме кола — йӧзыс виччысьӧны,
+
'''<Kodko @ Сёян-юан : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв :  4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Сыктывкар, 2013. Лб. 56-65.>'''
−
А кор ме локта — ставӧн дзебсясьӧны.
 
  
−
Гожся войын турун пӧвстын
 
−
Уна югыд эзысь моль,
 
−
Тӧлысь аддзӧ, но оз босьтав,
 
−
А вот шондіыд оз коль.
 
  
−
Сытӧг эськӧ эз вӧв олӧм,
+
82ʼ удж. Лыддьы мойдсӧ.
−
Мусӧ, васӧ сійӧ шонтӧ.
 
−
Сылӧн нюмысь тэныд долыд,
 
−
Тайӧ миян зарни ...
 
  
−
6 удж. Лыддьы да гӧгӧрво текстсӧ. Аддзы эмакывйысь артмӧм кывбердъяс, ӧнія када кадакывъяс.
+
Брунгысь-брангысь выя рач
 +
Вӧрлань ризйӧ кӧм ни гач.
  
−
Радейтана дзоридз.
+
Укват шенасьӧ да горзӧ,
 +
Чукля кокыс сідзи-й ворсӧ.
  
−
Гожӧм. Ме муна туруна видз вывті. Гӧгӧр зэв мича, синмӧ шыбитчӧны уна рӧма дзоридзьяс. Аддза тайӧ ловъя серпассӧ, и нимкодясьӧ сьӧлӧмӧй.
+
Ружтӧ-мунӧ ва пельса,
−
А менам медся радейтана дзоридзыс — пӧлӧзнича. Быдмӧ сійӧ муяс вылын да шепта турун пӧвстын. За вылас кыпӧдчӧмаӧсь кузь, оттӧм коръяс. Сыръясыс воронка кодьӧсь, лӧз йылаӧсь. Шӧрас быттьӧ вижов гӧгрӧс моль. А сэтшӧм чӧскыд кӧра!
+
Вылас таркакылӧ кӧш.
−
Миянлы дзоридзьяс вайӧны радлун да мичлун. Мед найӧ дзоридзалӧны му вылас, нимкодьӧдӧны миянӧс.
 
  
−
Серпасав радейтана дзоридзтӧ да лӧсьӧд висьт.
+
Чуман чошкӧдӧма пельсӧ,
 +
Пышйӧ-тэрмасьӧ кыз нӧш.
  
−
1. Кутшӧм дзоридз тэныд кажитчӧ?
+
Би кодь гӧрд
−
2. Кутшӧм сійӧ, кӧні быдмӧ?
+
Ыргӧн пӧрт.
−
3. Мый вайӧ йӧзлы?
 
  
−
7 удж. Лыддьы, гӧгӧрво кывбурсӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
+
Петіс мир туй вылӧ —
 +
Пышйӧ-брунакылӧ.
  
−
Веж видз вывті муна, муна,
+
Пызан лэбис ӧшинь пыр,
−
Мича дзоридз сэні уна,
+
А сы бӧрся пож да гыр.
−
Зарни дзоридз вывті уна.
 
−
Меным гажа, сьыла-йӧкта,
 
−
Мича дзоридз водзӧ ӧкта,
 
−
Зарни дзоридз ӧдйӧ ӧкта.
 
−
Муса зонлы юркытш кыа,
 
−
Гортысь пета — рытъя кыа,
 
−
Гортӧ локта — асъя кыа.
 
−
Веж видз вывті муна, муна,
 
−
Мича дзоридз сэні уна.
 
−
Зарни дзоридз вывті уна.
 
  
−
1. Кутшӧм дзоридз йылысь гижӧ В. А. Савин?
+
1. Тӧдмав, мый вӧчӧны тайӧ дозмукнас.
−
2. Мыйӧн ӧткодьӧсь юркытш, анькытш, чунькытш кывъяс?
+
2. Кутшӧм роч мойд серти Василий Ильич Лыткин (Илля Вась) гижӧма тайӧ мойдсӧ?
 +
3. Корсь кывкудйысь кывъяслысь вежӧртассӧ: ризйыны, шенасьны, ружтыны, чошкӧдны.
 +
4. Ворсӧй мойдсӧ.
  
−
ГОЖСЯ ШОЙЧЧӦМ
+
83ʼ удж. Содтав кадакывъяссӧ В. Лыткин кывбурысь.
  
−
пуктыны турун
+
Инды кадакывъяслысь кад, морт да лыдсӧ.
  
−
Коми кывйын кыв шӧрын орччӧн вермӧ лоны кык согласнӧй: гора да гортӧм. Мӧд согласнӧйыс аскодялӧ орччӧн сулалысь воддза согласнӧйсӧ.
+
— Ӧні уна важ кӧлуй позьӧ аддзыны сӧмын музейысь.
 +
— Важӧн коми морт уна кӧлуй вӧчлӧма пуысь да сюмӧдысь.
 +
— А тэ тӧдан, мый важӧн сёйліс коми морт?
 +
— Аслыс сёян коми морт босьтліс вӧрысь да ваысь.
 +
— Град выв пуктасыс, ме чайта, вӧлі жӧ?
 +
— Дерт. Кыдзи чайтан, мый медводз пуктылісны пызан вылӧ?
 +
— Град выв пуктасысь сорас либӧ картупеля сола тшак.
 +
— А вот и эн тӧд. Вай кывзы ӧти висьт, а сэсся ачыд гӧгӧрвоан, мый медводз вайӧны пызан вылӧ.
  
−
ПОЗЬӦ ПРӦВЕРИТНЫ
+
84ʼ удж. Лыддьы да вочавидз юалӧм вылӧ.
  
−
8 удж. Содты кывъясӧ колана шыпасъяс. Уджалӧй гозйӧн: прӧверитӧй ӧта-мӧдтӧ «Коми орфография кывкуд» отсӧгӧн, кадакывъяссӧ юклӧй чукӧръяс вылӧ.
+
ЫДЖЫД ШЫПАССЯНЬ.
  
−
9 удж. Бӧрйы воддза уджысь вит кадакыв да лӧсьӧд сёрникузяяс гожӧмын шойччӧм йылысь.
+
Володяӧс корисны велӧдысьлӧн вежӧсӧ. Велӧдысь шуис:
 +
— Зэв бура гижӧмыд ас гижӧдтӧ, но сӧмын ӧти ӧшыбка эм. Нянь кывсӧ гижӧмыд ыджыд шыпассянь. Ме чайта, тэ торксин.
 +
Володя вочавидзис:
 +
— Эг.
 +
Директор шыасис:
 +
— Тайӧ кывсӧ пыр колӧ гижны ыджыд шыпассянь.
 +
Батьяс да пӧльяс пыр ыдждӧдлісны няньтӧ, пызан вылӧ медводз пуктылісны.
  
−
10 удж. Гиж текстсӧ лӧсялана шыпасъяс содтӧмӧн.
+
1. Кутшӧм выльтор тӧдмалін нянь йылысь?
 +
2. Лыддьӧй висьтсӧ рольяс серти.
  
−
Мишук ветліс шойччыны сиктӧ. Сійӧ отсасис пӧчыслы, ветліс вӧрӧ вотӧсла, купайтчис да кыйис чери. Каникулъяс колляліс зэв бура.
+
Мый тэ ачыд верман висьтавны нянь йылысь?
  
−
11 удж. Лыддьы да гӧгӧрво Мишуклысь письмӧсӧ, вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
+
Нянь — важ иран кыв. Миян прапрапрапӧльяс коркӧ овлӧмаӧсь лунвылынджык да вузасьӧмаӧсь иранса йӧзкӧд. Сэсся коми йӧз босьтӧмаӧсь налысь нянь кывсӧ.
  
−
Дона мамук!
+
85ʼ удж. Лыддьы да велӧд кывбурсӧ.
  
−
Со ме и саридз дорын.
+
Пызан сайын сёйны-юны
−
Аддза сійӧс медводдзаысь да чуймала, кутшӧм сійӧ паськыд, помтӧм-дортӧм, а ваыс сола. Поводдяыс бур: пӧжӧ шонді, пӧльтӧ кокньыдик тӧвру, ставыс вежӧдӧ да дзоридзалӧ.
+
Тэрмасьны оз ков,
−
Быд лун ми купайтчам, суналам, гожйӧдчам пӧсь лыа вылын. Тӧрыт ветлім экскурсияӧн Ботаническӧй садйӧ, нимкодясим лунвывса быдмӧгъясӧн. Татшӧмыд войвылын абу. Рытъяснас гажӧдчам дискотека вылын.
+
Эн, эн вунӧд йӧзлы шуны:
−
Зэв бура ме шойчча. И век жӧ быд лун казьтыла тэнӧ, муса мамук. Регыд паныдасям.
+
«Нянь да сов!»
−
Тэнад Мишук пи.
 
  
−
1. Кытчӧ нӧшта ветліс гожӧмнас Мишук?
+
Мыйла йӧзлы шуӧны сёйӧм водзын «Нянь да сов»?
−
2. Мый зонка сэні вӧчис?
 
−
3. Кажитчис-ӧ Мишуклы шойччыны саридз дорын?
 
  
−
Вайӧд син водзад, мый тэ шойччан лагерын. Гиж письмӧ.
+
86ʼ удж. Висьтав, коді мый сёйӧ.
  
−
Керанторъя вежлӧг
+
87ʼ удж. Лыддьы шусьӧгъяссӧ да гӧгӧрвоӧд.
  
−
Ылыстчан вежлӧг
+
Коді няня, сійӧ тышын вермас.
−
 
+
Ваыд — матушка, няньыд — батюшка.
−
Воан вежлӧг
+
Няньыд пызан мичмӧдӧ.
 +
Аслад няньыд юмовджык йӧз кӧлачысь.
  
−
Пример вылӧ:
+
Вӧч серпаса небӧг нянь йылысь.
  
−
Гожӧмнас сиктсянь карӧдз ветлӧ автобус. Саридз дорӧ ми мунім поездӧн. Сыктывкарсянь Москваӧдз позьӧ лэбзьыны самолётӧн.
+
Артмӧд кывъяс.
  
−
12 удж. Уськӧд тӧд вылӧ ина вежлӧгъяс. Эмакывъяс дорӧ содты лӧсялана суффиксъяс. Гӧгӧрвоӧд суффиксъяс бӧрйӧмсӧ. Корсь торъялан кывтэчас.
+
Гӧгӧрвоӧд кывъяслысь артманногсӧ.
  
−
ветлі сиктӧ
+
88ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа.
  
−
купайтчим юын
+
КАНЬ ДА ЧЕРИНЯНЬ.
  
−
шойччисны лагерын
+
Шорысь чери кутіс кань,
 +
Сюйис пачӧ черинянь.
 +
Садьмис,чӧвтіс пачӧ син,
 +
А сэн нинӧм абу нин.
 +
Исыштіс да гӧгӧрвоис,
 +
Чериняньыс кытчӧ лоис.
 +
— Ӧтчыд йӧйталі и шань! —
 +
Шуис аслыс сэки кань.
 +
Бара кыйсьӧ дзик быд войӧ,
 +
Но, мый шедлас, ульӧн сёйӧ.
  
−
локті карӧ
+
Висьтав, кытчӧ каньлӧн воши чериняньыс.
  
−
лэбим Москваӧ
+
89ʼ удж. Лыддьы зонкалысь висьтсӧ.
  
−
вотчис вӧрын
+
Мыйта вотӧсыс миян вӧрын! Кутшӧм рӧм сӧмын оз тыдав! Со аддза и алӧй, и гӧрд, и лӧз, и сьӧд рӧмъяс.
 +
Со сулалӧ льӧм пу. А вотӧсыс мыйта! Чукӧрта, да мамӧ вӧчас льӧмъя ляз. Ёна и чӧскыд юмов лязйыд!
 +
Аски ёрткӧд ветла ягӧ чӧдла. Пӧчӧлы тшӧкта пӧжавны чӧдъя пирӧг. Неуна вота юмов оз. Ми чойкӧд радейтам сёйны йӧла оз.
  
−
пуксисны поездӧ
+
1. Кутшӧм вотӧс тэ вотін гожӧмнас?
 +
2. Кутшӧм вотӧсысь позьӧ вӧчны ляз?
  
−
муна поездӧн
+
Кутшӧм вотӧс вотіс Войт?
  
−
пуксим машинаӧ
+
Лӧз рӧма вотӧс — тайӧ чӧд.
 +
Алӧй рӧма вотӧс — тайӧ ӧмидз.
 +
Сьӧд рӧма вотӧс — тайӧ сэтӧр.
 +
Гӧрд рӧма вотӧс — тайӧ пув.
  
−
локтім машинаӧн
+
90ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа.
  
−
олінныд палаткаын
+
Кокӧй, кокӧй,
 +
Пышйы жӧ, пышйы
 +
Чӧдъя-пувъя ягӧ,
 +
Мырпома нюрӧ,
 +
Тшака раскӧ.
 +
Кокыльӧй да табыльӧй,
 +
Пышйы жӧ, пышйы
 +
Сьӧла-тара раскӧ,
 +
Дозмӧра ягӧ.
 +
Кокӧй, табӧй,
 +
Пышйы жӧ, пышйы.
  
−
котӧртім туйті
+
1. Мыйла корӧма коксӧ пышйыны ягӧ, нюрӧ, раскӧ?
 +
2. Висьтав ӧти кывйӧн:
  
−
13 удж. Помав сёрникузяяссӧ, бӧрйы да содты эмакывъяс дорӧ лӧсялана суффиксъяс.
+
Чӧд, пув, мырпом — тайӧ вотӧсъяс. Сьӧла, тар, дозмӧр — тайӧ пӧткаяс.
−
1. Сыктывкарсянь Анапаӧдз позьӧ лэбзьыны самолётӧн.
+
3. Помав сёрникузяяссӧ.
−
2. Москвасянь Санкт-Петербургӧдз ветлӧ поезд.
+
Чӧд да пув быдмӧны вӧрын. Мырпом да турипув быдмӧны нюрын. Сьӧла-тарсӧ вӧралысь кыйӧ вӧрысь. Дозмӧрсӧ вӧралысь кыйӧ вӧрысь.
−
3. Карсянь сиктӧдз ми ветлам ... .
 
−
4. Гортсянь школаӧдз ме муна ... .
 
−
5. Ыджыдджык воксянь воис ... .
 
−
6. Гожӧмнас ми ветлім Из гӧраӧ ... .
 
−
7. Ме гожӧмбыд чӧсмаси чӧдйӧн, озйӧн, мырпомӧн.
 
−
8. Ме таво виччыся Кӧдзыд Пӧльсянь бур козин.
 
  
−
14 удж. Сетӧм кывъяс да кывтэчасъяс отсӧгӧн вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
+
91ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа.
  
−
1. Кӧні тэ вӧлін гожся каникул дырйи?
+
РАКА ДА САКАР.
−
2. Мый вӧчин гожӧмнас?
 
  
−
гожся каникул дырйи
+
Коркӧ ӧтчыд аддзӧ рака —
 +
Туй вылын туплясьӧ сакар.
 +
Прамӧй сакар, рафинад.
 +
Рака лоис ок и рад:
 +
— Талун юа юмов тшай
 +
Куим стӧкан, кружка да-й.
 +
Ӧдйӧ пета кильчӧ вылӧ,
 +
Чурскӧмӧй мед кылас ылӧ.
 +
Кырныш-суседлӧн, кор аддзас,
 +
Завидьысла потас гачыс.
 +
Катша локтас юигкості,
 +
Ме пӧ сакар торсӧ вошті.
 +
Мый он аддзы, ставыс сылӧн,
 +
Быттьӧ ӧтнас олӧ-вылӧ.
 +
Тадзи рака сакар дорын
 +
Ачыс аслыс кравзіс гора.
 +
Горзігад эз и казяв,
 +
Кыдзи муыс гӧгӧр вазис.
 +
Кымӧр локтіс, зэрӧн койис.
 +
Рака дорын гуран лоис.
 +
Гашкӧ, ӧнӧдз ассьыс сакар
 +
Корсьӧ гуран пиысь рака.
  
−
некытчӧ эг ветлы, шойччы гортын
+
1. Тэ думысь, кытчӧ вошис сакарыс?
 +
2. Кыдзи тэ гӧгӧрвоин кывбурсӧ?
  
−
вӧлі карын
+
— Тэ радейтан льӧмъя ляз али кос чӧдъя ляз?
 +
— Ме ог радейт льӧмъя ляз, меным кажитчӧ кос чӧдъя ляз.
 +
— Картупеля али рыська шаньга радейтан?
 +
— Тэ радейтан йӧлӧн пражитӧм чери либӧ черинянь?
 +
— Тэныд кажитчӧ кос моркова да кос сёркниа компот?
  
−
гожйӧдчи да купайтчи
+
92ʼ удж. Вуджӧд роч кыв вылӧ да тӧдмав.
  
−
батькӧд вӧралі
+
93ʼ удж. Вуджӧд кывъяссӧ да лыддьы шусьӧгъяссӧ.
  
−
ветлі паркӧ
+
94ʼ удж. Велӧд да сьыв сьыланкывсӧ гажлун дырйи.
  
−
весалі град вылысь ёг турун
+
УНА БЛИН МЕ ПӦЖАЛА.
  
−
вуграси ва дорын
+
Уна блин ме пӧжала,
−
 
+
Гӧсьтъясӧс ме корала.
−
отсасян пӧль-пӧчлы
+
Волӧй, гӧсьтъяс, миянӧ,
 +
Дзожгана пӧсь блин дорӧ.
 +
Ӧшинь улӧс чышкала,
 +
Гӧрд ковёрӧс вольсала.
 +
Волӧй, гӧсьтъяс, миянӧ,
 +
Дзожгана пӧсь блин дорӧ.
 +
Пызан вылӧ вая ырӧш.
 +
Юӧй ырӧш кӧть тыр кӧш.
 +
Волӧй, гӧсьтъяс, миянӧ,
 +
Дзожгана пӧсь блин дорӧ.
 +
Пызан вылын самӧвар.
 +
Гӧсьтъясыдлӧн сёрни-гар.
 +
Волӧй, гӧсьтъяс, миянӧ,
 +
Дзожгана пӧсь блин дорӧ.
 +
Миян праздник гажа тан,
 +
Хороводӧн йӧктыштам.
 +
Волӧй, гӧсьтъяс, миянӧ,
 +
Дзожгана пӧсь блин дорӧ.
  
−
видзи мӧсъясӧс
+
95ʼ удж. Корсьӧй лишнӧй кыв.
  
−
уджалі, сьӧм нажӧвиті
+
Шаньга, рок, кӧвдум.
 +
Тшай, йӧв, пирӧг.
 +
Шыд, зарава, юква.
 +
Черинянь, ырӧш, пув ва.
  
−
ветлі вӧрӧ тшак-вотӧсла
 
  
−
отсаси турун пуктыны
+
'''<Kodko @ Менам лун : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв :  4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Сыктывкар, 2013. Лб. 66-76.>'''
  
−
шойччи саридз дорын
 
  
−
гӧститі пӧль-пӧч ордын
+
МЕНАМ ЛУН
  
−
ветлі музейӧ
+
96ʼ удж. Гиж «Менам лун» тема вылӧ кывъяс.
  
−
15 удж. Артмӧд кывтэчасъяс.
+
1. Войдӧрлун и тӧрыт вӧлі,
 +
Талун эм, и аски лоӧ.
 +
Лоас гожӧмын и тӧлын, —
 +
Шондікӧд тшӧтш сійӧ волӧ.
  
−
16 удж. Содты кольӧм кадакывъяс, артмӧд да гиж сёрникузяяс.
+
2. Мый оз позь томнавны ящикӧ?
  
−
... куим тӧлысь.
+
97ʼ удж. Лыддьы кывбуръяссӧ да велӧд.
−
... пӧсь лыа вылын.
+
Шондіӧй, шондіӧй,
−
... Сьӧд (Азов) саридзын (юын).
+
Югӧръястӧ кой.
−
... пӧль-пӧч ордӧ.
+
Шондіӧй, шондіӧй,
−
... уна выльтор.
+
Вӧтлы пемыд вой.
−
... выль ёртъяскӧд.
 
  
−
Лӧсьӧд гожся шойччӧм йылысь ёрта сёрни.
+
Тіч-точ, тіч-точ —
 +
Мунӧ часі.
 +
Сёр-ӧ-водз?
 +
Мамӧ шуӧ:
 +
— Вай эн сёрнит,
 +
Вод вай, пиук,
 +
Зэв ӧд сёр нин.
  
−
Отсӧг вылӧ:
+
Кутшӧм кад петкӧдлӧма кывбуръясын да серпасын?
  
−
— Кӧні тэ коллялін гожся каникул?
+
98ʼ удж. Комиӧд сёрникузяяссӧ.
−
— Мый вӧчин каникул дырйи?
 
−
— Мый выльторсӧ аддзылін гожӧмнас?
 
−
— Кытчӧ тэ ветлін каникул дырйи?
 
−
— Мый выльторсӧ тӧдмалін?
 
−
— Тӧдмасин-ӧ выль ёртъяскӧд?
 
−
— Ветлін-ӧ мукӧд каръясӧ (сиктъясӧ)? Мый сэтысь аддзылін?
 
−
— Мыйӧн чӧсмасин гожӧмнас?
 
−
— Кыдзи тэ казьтылан тайӧ каникулсӧ?
 
  
−
17 удж. Лыддьы да гӧгӧрво висьтсӧ. Дасьты план серти гожся лоӧмтор йылысь ас висьт.
+
99ʼ удж. Лыддьы да корсь серпас дорӧ висьт.
  
−
Медводдза чери.
+
1. Рыт. Лёня пуксис вӧчны гортса удж. Сійӧ ӧзтіс би да восьтіс дневник. Зонкалы медводз колӧ вӧчны гижан урокъяс, а сэсся лыддьысьны.
  
−
Медводзӧн садьмис Степан:
+
2. Мамыс шуис Лёнялы:
−
— Шондіыс енэж шӧрас нин, а ті узянныд! Сир-сыныд миян вылын вак-вакӧн сералӧны.
+
— Пиук, ветлы вузасянінӧ, ньӧб нянь, йӧв да рысь.
−
Ӧтвылысь юим чай. Быдӧнлӧн ӧти гуся мӧвп — шеді-ӧ войнас чери.
+
Лёня босьтіс пакет да мӧдӧдчис вузасянінӧ.
−
Виталей медводзын котӧртіс видлыны подольникъяссӧ. Вочасӧн ставӧн разӧдчим.
 
−
Степанлы мича сын пысасьӧма. Радлӧ, дерт.
 
−
Веськыда кӧ, быдӧнлы ичӧтика шедӧма. Ме жӧ эг тэрмась: кык подольниктӧ ӧдйӧ видлала.
 
−
Степан шмонитӧ:
 
−
— Енмыслы Ичӧт Миш кевмӧ. Ыджыд чери корӧ.
 
−
Петь юаліс:
 
−
— Ачыд лэптан али отсӧг виччысян?
 
−
Весиг повзьышті.
 
−
— Ачым, дерт.
 
−
Ӧти подольникас прамӧй сир шедӧма, а мӧдас — налим. Ёртъяс мекӧд тшӧтш радлісны. Ошкисны и. Ӧні пӧ тэнӧ, Ичӧт Миш, сьӧрысь пыр кутам босьтны.
 
  
−
1. Кытчӧ ветлін гожӧмнас?
+
3. Лёня чеччис, пасьтасис да муніс мыссьыны.
−
2. Мый аддзылін?
+
Сёйӧм бӧрас мамыс юаліс:
−
3. Мый выльторсӧ тӧдмалін?
+
— Лёня, тэ нинӧм эн вунӧд?
 +
— Эг.
  
−
18 удж. Лыддьы да гӧгӧрво текстсӧ.
+
1. А тэ кыдзи чайтан, мый вунӧдіс Лёня?
  
−
Гожся салат.
+
100ʼ удж. Лыддьы. Висьтав, кутшӧм выльтор тӧдмалін.
  
−
Тасьті пыдӧсӧ пуктавны салат коръяс. Мыськавны град выв пуктасъяс. Та бӧрын вундавны редис нёль пельӧ, ӧгуреч гӧгыльясӧн, посньӧдлыштны оливки. Мичаа пуктыны тасьтіӧ.
+
Велӧдысь урок вылын челядьлысь юаліс:
−
Дасьтыны соус: тертука пыр лэдзны сыр да гудравны сливкиӧн, выйӧн да уксусӧн, содтыны специяяс. Пуктыны салатӧ соус.
+
— Челядь, кымын тӧлысь ӧти воас?
 +
— Дас кык! — вочавидзисны челядь.
 +
Велӧдысь висьталіс водзӧ:
 +
— Важӧн коми йӧзлӧн вӧлӧма во чӧжнас ӧкмыс кадколаст. Быд кадколаст йитчывлӧма кутшӧмкӧ пемӧс олӧмкӧд. Календарсӧ вӧчлӧмаӧсь бронзаысь. Сэтчӧ серпасалӧма ӧкмыс пемӧс: ош, кӧр, сьӧдбӧж, сан, йӧра, вурд, руч, ур да тулан. Воыс заводитчылӧма рака тӧлыссянь. Тайӧ кадӧ пиянасьӧ ош да петӧ гуысь.
  
−
Вӧзйы ассьыд радейтана гожся сёянлысь рецепт.
+
101ʼ удж. Артмӧд пасъяс серти сёрникузяяс.
  
−
Велӧдчы ёртъясыдкӧд ворсны «Пӧла-мачӧн» ворсӧмысь.
+
102ʼ удж. Параӧн удж. Сет ёртыдлы юалӧмъяс.
  
−
«Пӧла-мачӧн» ворсӧм.
+
1. Мый тэ радейтан вӧчны урокъяс бӧрын?
 +
2. Кыдзи отсасян бать-мамыдлы?
 +
3. Кор пуксян вӧчны гортса удж?
 +
4. Кутшӧм предметысь медводз вӧчан гортса удж?
  
−
Пудъясьӧмӧн бӧрйӧны мачӧ кучкалысьӧс, мукӧдыс — мач куталысьяс. Ворсны колӧ лӧсьӧдны ичӧтик резина мач, палич (метра кузьта кымын бедь) да неыджыд пӧв. Пӧвсӧ сувтӧдӧны. Мач куталысьяс мунӧны боклань, а кучкалысьыс пӧв дорсяньыс качӧдыштӧ мачсӧ вылӧ да кучкӧ паличнас. Мач куталысьяс зільӧны кутны лэбысь мачсӧ. Коді кутас, сійӧ лоӧ кучкалысьӧн. Некодлы кӧ оз удайтчы кутны, быдӧн тэрмасьӧ медводдзаӧн кыпӧдны мачсӧ му вылысь да шыбитны пӧвъяс. Инмас кӧ, сійӧ лоӧ кучкалысьнас, а оз кӧ инмы, кучкалысьыс кольӧ важыс. Мачсӧ куталысьясӧн шыбитігӧн кучкалысьыс ӧвтчӧ бедьнас, дорйӧ ассьыс пӧвсӧ инмӧмысь.
+
103ʼ удж. Гиж, мый тэ вӧчан урокъяс бӧрын.
  
−
19 удж. Дасьтысь да гиж диктант.
+
104ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс серпасъяс серти.
  
−
Гожся лунӧ.
+
Отсав Войтлы юклыны кывъяссӧ стӧча.
  
−
Гожся лунӧ Женя да Вова мунісны вотчыны. Пырисны найӧ тӧдса нюрӧ. Чеччалісны вутшкысь вутшкӧ. Друг кыпӧдчис сьӧд кымӧр да чорыда зэрмис. Паськӧмныс дзикӧдз кӧтасис. Но зонъяс ӧктісны уна мырпом. Дозъяс тырӧм бӧрын сёрнитчисны лэччыны бӧр гортӧ. Мӧдӧдчисны нюрысь. Прӧсек бокын пестісны бипур, пӧрччысисны да косьтысисны. Неуна шойччисны да котӧртісны гортлань.
+
105ʼ удж. Лыддьы висьтсӧ.
  
−
АРСЯ КОДЗУЛА ПАС УЛЫН
+
СӦСТӦМ ДӦРӦМ.
  
−
20 удж. Лыддьы да гӧгӧрво текстъяссӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
+
Тӧрыт Вася лунтыр уджаліс Ёгор дядькӧд трактор вылын. Дядьыс весиг сетліс зонкалы кутыштны рычагсӧ. Гортас Вася воис няйт дӧрӧмӧн. Мамыс ёна и видіс писӧ, а сэсся эз нин тшӧкты мунны трактор дорас.
 +
Талун мамыс Васялы сетіс сӧстӧм дӧрӧм да юаліс:
 +
— Трактор дінад сэсся он нин мун?
 +
— Ог, — гусьӧник шуис Вася да петіс ывлаӧ.
 +
Ывлаын кыліс трактор шы. Вася видзӧдліс тракторлань да мӧвпыштіс:
 +
— Дӧрӧмӧс ог сьӧдӧд дай.
 +
Ёгор дядь пуксьӧдіс зонкаӧс трактор кабинаӧ. Трактор муракыліс-ветліс ыб кузя. Тракторист бара сетліс Васялы рычагсӧ веськӧдлыштны тракторӧн.
 +
Удж бӧрын найӧ мӧдӧдчисны гортаныс. Мамыс аддзис пиыслысь няйт дӧрӧмсӧ да заводитіс видчыны. Ёгор дядь шуис:
 +
— Эн вид питӧ. Сійӧ уджавны босьтчис. Бур механизаторӧн лоӧ.
  
−
Веськӧдлысь планетаыс — Меркурий. Дева — сюсь, яндысьысь, бур сьӧлӧма, вежавидзысь, тӧлка да уджач. Абу сёрниа. Велӧдчӧ олӧм чӧжыс. Олӧ дыр. Йӧзыс пыдди пуктӧны. Но тшӧкыда панӧ зык дзик нинӧм абусьыс. Радейтӧ индыны мортлысь тырмытӧмторъяс, но оз ошкы бурторйысь. Дева вермас лоны бур политикӧн, экономистӧн, велӧдысьӧн, библиотекарӧн.
+
Гӧгӧрвоӧд висьтыслысь нимсӧ.
  
−
Весы — вежӧра, небыд, кокни сяма морт. Оз радейт зыксьӧм, кӧть мукӧддырйиыс ачыс панӧ зыксӧ. Весы — веськыд морт, но оз тырмы повтӧмлун. Вермӧ ылӧдлыны, весиг медматыссаясӧс. Но йӧзыс Весыӧс пыдди пуктӧны мелі кывйысь. Радейтӧ музыка, вӧр-ва, окотапырысь путешествуйтӧ. Весы вермас лоны бур адвокатӧн, журналистӧн, дипломатӧн, вузасьысьӧн, актёрӧн либӧ администраторӧн.
+
1. Тӧдмав да висьтав Г. А. Юшков йылысь.
 +
2. Висьтав ас нимсянь «Сӧстӧм дӧрӧм» висьтсӧ.
  
−
Веськӧдлысь планетаяс — Марс, Плутон. Кыпыд сьӧлӧма, но чорыд сяма морт. Овлӧ скӧр, та вӧсна сылӧн этша ёртыс. Сылы пыр кажитчӧ, мый сійӧс ӧтдортӧны, критикуйтӧны. Скорпион пыдди пуктӧ асшӧр олӧм. Сыысь артмас бур хирург, юрист, веськӧдлысь.
+
106ʼ удж. Лыддьы шусьӧгъяссӧ да гӧгӧрвоӧд.
  
−
1. Коді тэнад ёртъясысь чужӧма тайӧ кодзув чукӧр улын?
+
Бура уджалан — ылӧдз нималан.
−
2. Кыдзи тэ чайтан, мый лӧсялӧ налӧн сямлы?
+
Ачыд он вермы — ёртъяс отсаласны.
 +
Уджавтӧг кынӧмыд оз пӧт.
 +
Мортлӧн олӧмыс артавсьӧ оз лунъясӧн, а сылӧн уджӧн.
  
−
Аддзы да комиӧд ассьыд гороскоптӧ.
+
107ʼ удж. Содты лӧсялана эмакывъяс.
  
−
Сёрнит ёртыдкӧд.
+
Из кодь сьӧкыд ... . Енэж кодь лӧз ... . Ур кодь пельк ... . Дивӧ кодь мича ... . Ош кодь ён ... . Лым кодь еджыд ... . Сизь кодь уджач ... . Шонді кодь мелі ... . Руч кодь мудер ... .
−
— Видза олан, ... !
 
−
— Видза олан, ... !
 
−
— Кор тэ чужин?
 
−
— Ме чужи ... .
 
−
— Коді тэ гороскоп серти?
 
−
— Гороскоп серти ... .
 
−
— Кутшӧм йӧз чужӧны тайӧ кодзула пас улын?
 
−
— Тайӧ ... .
 
−
— Аттьӧ, аддзысьлытӧдз!
 
−
— Аддзысьлытӧдз!
 
  
−
ӦТКОДЯЛАН КЫВБӦРЪЯС.
+
Вӧч тадзи: Из кодь сьӧкыд рюкзак.
  
−
Пример вылӧ:
+
— Тэ радейтан лыддьысьны?
 +
— Ог. Ме радейта корсьны важ кӧлуй да тӧдмавны налысь коланлунсӧ.
 +
— Важ кӧлуй йылысь позьӧ лыддьыны уна небӧг.
 +
— Ме юася пӧч-пӧльлысь.
 +
— Позьӧ, дерт, юасьны пӧч-пӧльлысь, но позьӧ унатор тӧдмавны и небӧгъясысь. Ме лыдди Елена Габова да Наталья Макаровалысь «Дети древней земли» небӧг да унатор тӧдмалі коми йӧзлӧн олӧм йылысь.
 +
— Ме ветла лыддьысянінӧ да тшӧтш лыддя тайӧ небӧгсӧ.
  
−
Йирымын серти поводдяыс кӧч тӧлысьӧ косджык да шоныдджык.
+
108ʼ удж. Лыддьы текстсӧ.
−
Гожся шондіыс арся дорысь меліджык.
 
  
−
21 удж. Чукӧрт сёрникузяяс.
+
Женя ветліс лыддьысянінӧ да босьтіс интереснӧй небӧг. Кышӧд вылас серпасалӧма нывкаӧс да зонкаӧс. Найӧ вадорын. Нывкаыс лӧз сарапана, еджыд ковтаа да серӧн мичмӧдӧм водздӧраа. Кӧса помас сылӧн лӧз ленточка. Зонка вышивайтӧм дӧрӧма, вӧня, мугӧм гача, сера чулкиа да кокни кӧтіа.
−
1. Весы рамджык Скорпион дорысь.
+
Библиотекар шуис:
−
2. Йирым тӧлысь кузьджык вӧльгым серти.
+
— Тайӧ небӧгас шӧр геройясыс — Настук да Митрук. Найӧ тӧдмасьӧны коми йӧзлӧн оланінӧн, паськӧмӧн, ворсӧмъясӧн.
−
3. Ме ёнджыка радейта футбол баскетбол дорысь.
 
−
4. Ар помын войяс кузьджыкӧсь лунъяс дорысь.
 
−
5. Мам унджык вотіс пув бать серти.
 
−
6. Вокӧй смелджык ме дорысь.
 
−
7. Арся каникул дженьыдджык гожся серти.
 
−
8. Турипув шомаджык пув дорысь.
 
  
−
22 удж. Лыддьы да гӧгӧрво аслад кодзув паслы лӧсялана меню.
+
1. Висьтав, кутшӧм небӧгъяс тэ радейтан лыддьыны.
 +
2. Серпасав нывкалысь да зонкалысь паськӧмсӧ.
  
−
Мый вӧзйӧны сёйны кодзувъяс?
+
109ʼ удж. Лыддьӧй рольяс серти.
  
−
А ті тӧданныд, мый гороскоп оз сӧмын инды миянлы оласног, но и вӧлӧга?
+
Настук аддзис Митрукӧс да юаліс:
−
Кӧза сюрлы колӧны А, С, Е витаминъяс. Сылы оз лӧсяв госа да ёсь вӧлӧга, та пыдди колӧ тшӧкыдджыка сёйны кӧчан, спаржа, чернослив, шпинат да рысь.
+
— Митрук, кытчӧ тэ мунан?
−
Ва кисьтысьлы быть колӧ сёйны быд пӧлӧс фрукты, а сідзжӧ морков, кӧчан, спаржа, инжир. Нӧшта колӧ сёйны быдсикас шыдӧс.
+
— Ю дорӧ.
−
Черияслы да Звӧннилы ёна лӧсялӧ протеина вӧлӧга: гостӧм яй, чипан кольк, чери, сыр, кольтусь, анькытш. Сідзжӧ налы лӧсялӧ град выв пуктас да изюм, мукӧд сёянын серти наын уна кӧрт.
+
— Купайтчыны?
−
Ыжлы оз позь вунӧдны свеклӧ, морков, пӧкъя кӧчан, ӧгуреч, яблӧг, финик, банан, салат, лук, грецкӧй кольтусь йылысь.
+
— Чери кыйны. Он аддзы али мый, киын вугыр шатин.
−
Ӧшлы колана А да Е витаминъяса вӧлӧга. Сылы колӧ сёйны тыква, редис, свеклӧ.
+
— А меным позьӧ тэкӧд мунны ю дорӧ?
−
Левлӧн сёян — миндаль, апельсин, лимон, мандарин, салат, яблӧг, слива, чӧдлач, ӧгуреч, чипан яй, сыр, саридзса вӧлӧга. Сылы лӧсялӧ крахмалтӧм да сакартӧм сёян-юан.
+
— Позьӧ. Сӧмын эн шумит. Чери оз радейт, кор йӧз сёрнитӧны гораа.
−
Раклӧн тшӧкыда висьӧ кынӧмыс, та понда сылы колӧ сёйны рысь, цитрусъяс, юмов переч, чери.
 
−
Вескилы медъёна лӧсялӧ быдлунъя сёян: быдсикас шыдӧс, кукуруза, морков, яблӧг. Оз ков сёйны лэчыд кӧра сёян.
 
−
Ичмоньлы кофе пыдди колӧ юны чай, бӧрйыны белока сёян. Этшаджык сёйны юмовтор да пӧжас. Нӧшта сылы лӧсялӧны зӧр, салат, кабачок, груша да сыр.
 
−
Скорпионлы медколана гостӧм яй, саридзса вӧлӧга, кольтусь да быдпӧлӧс град выв пуктас.
 
−
Лыйсьысьлы бурджык дугӧдчыны госа вӧлӧгаысь, а сёйны кукань мус, кольк, инжир, чернослив, цитрусъяс, наын уна С да В витамин.
 
  
−
23 удж. Вуджӧд Вескилы лӧсялана сёянлысь рецепт.
+
Радейтан-ӧ тэ вуграсьны?
 +
Лыддьы Елена Габова да Наталья Макаровалысь «Дети древней земли» небӧг.
  
−
Корсь аслад кодзула паслы лӧсялана сёянлысь рецепт.
+
110ʼ удж. Лыддьы сёрнисӧ.
  
−
Сетӧм кыв чукӧрысь аддзы синонимъяс.
+
— Мый тэ тӧдмалін «Дети древней земли» небӧгысь?
 +
— Ме 51-ӧд лист бокысь лыдди, кутшӧм вӧлӧма коми мортлӧн керкаыс.
 +
— А мый, абу ӧнія кодь?
 +
— Керкаыс вӧлӧма кык юкӧнысь: ӧтиыс — тӧвся, а мӧдыс — гожся. Тӧвсяыс ичӧтджык. Сэні сулаліс ыджыд пач, а сы весьтын — пӧлать. Челядь кӧдзыд дырйи пӧлатяс ворслісны да узьлісны.
 +
— Ме чайта, «Дети древней земли» лои тэнад радейтана небӧгӧн.
 +
— Да, сійӧ меным воис сьӧлӧм вылӧ. Ме унатор тӧдмалі коми йӧз да налӧн олӧм йылысь.
  
−
ВЕЛӦДЫСЬ ЛУН
+
Мӧвпышт да висьтав, мыйла тӧвся керкаыс вӧлӧма ичӧтджык гожся сертиыс.
  
−
24 удж. Мичаа лыддьы кывбурсӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
+
111ʼ удж. Лыддьы да висьтав ас кывйӧн лыддьысянін йылысь.
  
−
Мӧд мамъяс.
+
ас кывйӧн
−
Колӧ лоны стрӧгӧн,
 
−
Колӧ лоны рамӧн,
 
−
Колӧ асьтӧ сідзи кутны пыр,
 
−
Медым тэнӧ быдӧн
 
−
Шуисны мӧд мамӧн,
 
−
Медым тэнӧ казьтылісны дыр.
 
  
−
Медводдза учитель,
+
Сыктывкарын Сӧветскӧй улича вылын сулалӧ мича важ керка. Тайӧ Челядьлӧн Самуил Маршак нима лыддьысянін. Сійӧ кык судтаа, шоныд да сӧстӧм. Джаджъяс вылын сулалӧны коми да роч гижысьяслӧн небӧгъяс.
−
Том кӧть тэ, кӧть пӧрысь,
+
Лыддьысянінӧ быд лун волӧны гырысь да посни класса велӧдчысьяс. Найӧ босьтӧны лыддьыны гортас радейтана небӧгъяс.
−
Быдӧнлы тэ муса,
+
Лыддьысян вежӧсын челядь тӧдмасьӧны выль журналъясӧн, газетъясӧн. Энциклопедияяс да кывкудъяс отсӧгӧн найӧ вӧчӧны гортса удж.
−
Быдӧнлы тэ ас.
 
−
Тэ йылысь бур мӧвпъяс
 
−
Нэм чӧж видзам сьӧрын,
 
−
Тэ ӧд медводз индан
 
−
Олӧм туйӧ пас.
 
  
−
Овлӧ тэныд сьӧкыд,
+
1. Висьтав, кутшӧм коми гижысьясӧс тэ тӧдан.
−
Овлӧ тэныд мустӧм.
+
2. Кыдзи важӧн шусис Сӧветскӧй улича?
−
Пинявлан и быдӧн
 
−
Коркӧ бӧрйӧм удж.
 
−
Но мый ӧзтін мортын,
 
−
Некор нин оз чусмы,
 
−
Сы вӧсна мый тэнад
 
−
Сьӧлӧмыд зэв нюдз.
 
  
−
Медым тэнӧ быдӧн
+
112ʼ удж. Висьтав аслад лыддьысянін йылысь план серти.
−
Шуисны мӧд мамӧн —
 
−
Тайӧ вывті сьӧкыд,
 
−
Но и вывті бур!
 
−
Колӧ лоны стрӧгӧн,
 
−
Колӧ лоны рамӧн —
 
−
Мӧд ног тайӧ нимыс
 
−
Некодлы оз сюр.
 
  
−
Велӧд кывбурысь юкӧн ас бӧрйӧм серти.
+
1. Кӧні сулалӧ лыддьысяніныд?
 +
2. Кутшӧм сійӧ?
 +
3. Коді уджалӧ лыддьысянінын?
 +
4. Кутшӧм небӧгъяс эмӧсь лыддьысянінын?
 +
5. Кутшӧм коми гижысьясӧс тэ тӧдан?
 +
6. Мый йылысь тэ радейтан лыддьыны?
  
−
1. Мыйла велӧдысьӧс кывбуралысь шуӧма «мӧд мамӧн»?
+
113ʼ удж. Комиӧд кывъяссӧ да тӧдмав медводдза коми кывбур гижысьӧс.
−
2. Тэнад эм «мӧд мам»? Кутшӧм сійӧ?
 
  
−
25 удж. Лыддьы да гӧгӧрво газет статьясӧ.
+
Висьтав, мый тэ тӧдан тайӧ кывбур гижысь йывсьыс.
  
−
Нэм чӧжыс чужанінас.
+
Вочавидз юалӧмъяс вылӧ да гиж неыджыд висьт.
  
−
Медводдза велӧдысь... Радейтана да пыдди пуктана морт. Сійӧ нэм кежлӧ кольӧ велӧдчысьлӧн паметьӧ. Ӧд буретш сы сайын, кыдзи зонпосни кутасны велӧдчыны водзӧ.
+
1. Кутшӧм небӧг тэ лыддин?
−
Альбина Ивановна Поповалӧн зільӧмӧн челядь окотапырысь босьтӧны школаын тӧдӧмлун. Авъя, вежӧра ань сяммис ышӧдны зонпосниӧс став бурас.
+
2. Коді сійӧс гижис?
−
Нелямын во Альбина Ивановна велӧдіс Помӧсдін сиктса Выльгорт грездса начальнӧй школаын. Сылӧн борд улысь петісны чужан сиктын, Коми муын да весиг Россияын пыдди пуктана да нималана йӧз. Велӧдысь пыр ышӧдіс челядьӧс радейтны чужан му да кыв, дасьтіс серпаса-кывбура коми анбур. Олӧм чӧжыс гижӧ коми кывйӧн сиктса олӧм йылысь кывбуръяс да сьыланкывъяс. Ӧнӧдз на Альбина Ивановна быдтасъясыскӧд петкӧдчӧ сиктса клуб сцена вывсянь.
+
3. Коді шӧр геройыс?
−
Енбиа велӧдысь дорын велӧдчигӧн кокниджык корсьны водзӧ олӧмӧ туй.
+
4. Мый тэныд медся ёна воис сьӧлӧм вылад?
 +
5. Мыйӧ велӧдӧ тайӧ небӧгыс?
  
−
«Коми му» газетысь
 
  
−
Дасьтысь ас гижӧд кежлӧ. Лӧсьӧд юалӧмъяс да босьт интервью радейтана велӧдысьлысь.
+
'''<Kodko @ Пасьтасям да кӧмасям : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв :  4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Сыктывкар, 2013. Лб. 77-82.>'''
  
−
Отсӧг вылӧ юалӧмъяс:
 
−
1. Кутшӧм предмет кажитчис Тіянлы, кор велӧдчинныд школаын?
 
−
2. Кутшӧм йӧз воӧны сьӧлӧм выланыд?
 
−
3. Мый радейтанныд Ті вӧчны прӧст кадӧ?
 
−
4. Кутшӧм Тіян радейтана небӧг, кинофильм?
 
−
5. Кутшӧм паськӧм кажитчӧ Тіянлы новлыны?
 
−
6. Эм-ӧ Тіян девиз? Кутшӧм?
 
  
−
26 удж. Помав текстсӧ юалӧмъяс отсӧгӧн да велӧдчы гижны чолӧмалӧм.
+
ПАСЬТАСЯМ ДА КӦМАСЯМ
  
−
Радейтана велӧдысь.
+
114ʼ удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ серпас отсӧгӧн.
  
−
Ме велӧдча 6-ӧд классын. Миян уна велӧдысь.
+
1. Мый пасьталӧма нывка?
−
Ставӧн найӧ вежӧраӧсь, тӧлкаӧсь, неуна стрӧгӧсь.
+
2. Мый пасьталӧма зонка?
−
Медъёна меным кажитчӧ ...
+
3. Мыйӧн мичмӧдчӧма нывка?
−
1. Кутшӧм предмет сійӧ велӧдӧ?
 
−
2. Мый верман висьтавны сы йылысь?
 
−
3. Мыйӧн сійӧ тэныд кажитчӧ?
 
−
4. Мый сылы сиан Велӧдысь лунӧ?
 
  
−
Дона, муса, радейтана, пыдди пуктана ... !
+
Морт серти и паськӧм.
−
Чолӧмалам Тіянӧс Велӧдысь лунӧн!
+
Кутшӧм поводдя, сэтшӧм и паськӧм.
−
Сиам Тіянлы кузь нэм да бур шуд,
+
Удж серти и паськӧм пасьталан.
−
дзоньвидзалун, муслун, вермӧмъяс
 
−
уджын, бур олӧм, кыпыд аскылӧм,
 
−
тӧлка да вежӧра велӧдчысьясӧс!
 
−
Пыдди пуктӧмӧн ...
 
  
−
27 удж. Дасьты радейтана велӧдысьлы чолӧмалан открытка.
+
116ʼ удж. Лыддьы да висьтав небӧгӧ видзӧдтӧг.
  
−
Чукӧртӧм материал серти дасьтӧй класснад презентация тіян школаса велӧдысьяс йылысь. Вӧдитчӧй PowerPoіnt программаӧн. Козьналӧй велӧдысьясыдлы ассьыныд уджнытӧ.
+
Лымйыс сапкӧ, тӧлыс тшапкӧ.
 +
Киӧ — кепысь, юрӧ — шапка.
 +
Кокӧ — гынкӧм, вылӧ — пась,
 +
Ывлаӧ ме петны дась.
  
−
Сетӧм кывъяс дорӧ аддзы антонимъяс. Лӧсьӧд кык гозйӧн сёрникузяяс.
+
— Мый тэ тӧдан Виктор Савин йылысь?
 +
— Сыктывкарын эм Виктор Савин нима драма театр.
 +
— А мыйла тайӧ театрыс Виктор
 +
Савин нима?
 +
— Тайӧс ме ог тӧд.
 +
— Виктор Савин, а коми ногӧн Нёбдінса Виттор, вӧлӧма Коми муын медводдза драматургӧн. Сійӧ гижӧма пьесаяс да пуктӧма найӧс сцена вылын, ачыс тшӧтш и ворсӧма.
 +
— Зэв интереснӧй морт тай вӧлӧма. Сідзкӧ, Нёбдінса Виттор — Коми муын драматургиялы подув пуктысь.
 +
Вот мыйла театрыс Виктор Савин нима.
 +
— Сійӧ гижӧма и кывбуръяс.
 +
— Ме велӧді татшӧм кывбур. Кывзы:
  
−
28 удж. Вуджӧд текстсӧ.
+
Чужи-быдми сьӧд вӧр шӧрын,
 +
Деревняысь петі,
 +
Новлі чорыд сера дӧрӧм,
 +
Визя гач да кӧті.
  
−
Гам сиктса школа.
+
Муртса сувті ас кок йылӧ,
 +
Удж пыр меным вичмис:
 +
Зыбка дорын ӧввӧ сьывны,
 +
Ичӧт кага видзны.
  
−
1904-ӧд воӧ Гамса мӧд ступеня школа помаліс тӧдчана учёнӧй-социолог, философ, этнограф Питирим Александрович Сорокин. Сэні сійӧ велӧдіс Закон Божий, церковно-славянскӧй кыв, арифметика, роч кыв, природоведение, чистописание, пение, столярнӧй да переплётнӧй уджъяс. Школанас веськӧдліс И.С. Покровский — Гам вичкоса священник. Священникӧс чуймӧдіс зонкалӧн сюсьлуныс. Велӧдысьяс отсалісны Питирим Сорокинлы бур кывйӧн, сёян-юанӧн, кӧм-паськӧмӧн да сьӧмӧн. Сюсь зонкалы тырмис сямыс венны ыджыд сьӧкыдлунъяс да бура помавны школа.
+
Мый йылысь Виктор Савин гижӧ кывбурас?
  
−
СЁЯН-ЮАН ЛАВКАЫН
+
117ʼ удж. Лыддьы висьтсӧ.
  
−
29 удж. Серпасъяс отсӧгӧн уськӧд тӧд вылӧ «Сёян-юан» темаысь кывъяс. Юклы да гиж лӧсялана чукӧръясӧ. Вӧдитчы выль кывворӧн.
+
Важӧн коми йӧз паськӧмсӧ вурлісны сера дӧраысь, нойысь да китайкаысь. Вурӧмторсӧ мичмӧдлісны крестӧн канва вывті. Татшӧм сернас вышивайтлісны ковта пельпомсӧ, соссӧ да водзсӧ. Мичмӧдлісны гӧрда-сьӧда сунисӧн, но содтывлісны и коймӧд рӧм.
 +
Кӧм-пась серти позьӧ вӧлі тӧдмавны, кытысь тайӧ мортыс. Сыктыв вожын олысьяс радейтісны паськӧм сера дӧраысь, сатинысь да атласысь. Луздорсаяслы кажитчис ной паськӧм. Изьвасаяс новлісны атласысь, штапельысь, кашемирысь да шӧвкысь вурӧм паськӧм. Удорасаяслы мусмылісны лӧз дӧраысь, шӧвкысь да парчаысь кӧлуй.
  
−
Ӧта-мӧд костын ворсӧй лавкаысь. Ӧти тіян пиысь — вузасьысь, мӧд — ньӧбасьысь.
+
«Войвыв кодзув» журналысь
  
−
— Видза оланныд!
+
118ʼ удж. Лыддьы Петялысь письмӧсӧ.
−
— Бур лун! Мый ті ньӧбанныд?
 
−
— Мый тіян эм йӧла сёянысь?
 
−
— Быдтор эм: йӧв и нӧк, вылльӧв и юмйӧв.
 
−
— Меным, пӧжалуйста, литра джын йӧв, нӧк да рысь. А еджыд няньыс небыд?
 
−
— Став няньыс небыд, эм уна сикас пӧжас.
 
−
— Сідзкӧ, нӧшта еджыд тупӧсь да куим шаньга.
 
−
— Пӧжалуйста! Тіянсянь 104 шайт 50 ур.
 
−
— Со сьӧмыс. Аттьӧ!
 
−
— Бур вылӧ. Волӧй на!
 
  
−
Дасьты ёртыдкӧд сёрни «Юмовторъяс лавкаын».
+
Чолӧм, Ваня!
  
−
30 удж. Лыддьы Е. Козловлысь серамбана кывбурсӧ сьӧлӧмсянь. Серпасав.
+
Вот ме и пӧч-пӧль ордын. Сиктыс сулалӧ джуджыд кыр йылын, а уліас визувтӧ паськыд Эжва ю. Ваня, а кутшӧм тані чӧскыд да сӧстӧм сынӧдыс!
 +
Аски ми пӧлькӧд мунам вӧрӧ. Сійӧ миян бур вӧралысь. Вӧравны оз на позь, но пӧль кӧсйӧ петкӧдлыны меным вӧраланінсӧ.
 +
Пӧльлӧн эм вӧралан кӧм-паськӧм. Тайӧ кӧлуйсӧ сылы сетлӧма батьыс, менам прапӧль. Пӧль кӧмалас кучик кӧті. Кӧтіыс зэв кокни. Эм нӧшта кучик лаз. Сійӧ состӧм ковта кодь, а мышкуас петля. Лазйыс зэр дырйи видзӧ кӧтасьӧмысь.
 +
Тӧлысь мысти локта гортӧ да ставсӧ висьтала.
  
−
Чӧскыд шыр.
+
Аддзысьлытӧдз. Тэнад Петя ёрт.
  
−
Коркӧ ӧтчыд ичӧт шыр
+
1. Висьтав, мый тӧдмалін письмӧысь.
−
Веськаліс амбарӧ,
+
2. Гӧгӧрвоӧд кывкуд отсӧгӧн татшӧм кывъяс: вӧр, вӧралысь, вӧравны, вӧраланін.
−
Аддзис ыджыд тупӧсь сыр —
+
3. Аддзы да гиж письмӧысь кывтэчасъяс: кывберд+эмакыв.
−
О! Шуд пӧ уси бара!
 
  
−
Сёйис, сёйис, нӧшта сёйис,
+
Вӧч тадзи: Эжва (кутшӧм?) паськыд.
−
Весиг ичӧт мач кодь лоис.
 
  
−
Сёйис калбас, сёйис яй,
+
«Кутшӧм сійӧ?» «Мый вермас лоны татшӧмӧн?» ворсӧм.
−
Ассьыс пай дай мӧдлысь пай,
 
−
Сёйис сизим пуӧм кольк —
 
−
Татшӧм добра ог пӧ коль!
 
  
−
Со и нянь джадж дорӧ воис,
+
Ворс тадзи:
−
Сӧмын кайныс дыш нин лоис.
 
  
−
Упкӧ — чӧскыда пӧ сёйи.
+
Вӧнь — мича, кузь, сера, векни.
−
Сэсся колӧ мунны бӧр!
+
Лӧз — енэж, ю, дӧрӧм.
−
Ӧдва розь дорӧдзыс воис,
 
−
Чивзіс-тӧрӧдчис — эз тӧр.
 
  
−
Кыськӧ воис Васька кань,
+
119ʼ удж. Лыддьы висьтысь юкӧн.
−
Шыртӧ кутіс да и — ам!
 
  
−
МОГМАН ВЕЖЛӦГ
+
ЫДЖЫД ЛУН АСЫЛӦ.
  
−
Эмакыв да нимвежтас могман вежлӧгын вочавидзӧны кодла? мыйла? юалӧмъяс вылӧ. Рочын лӧсялӧ за кем? за чем? юалӧмъяслы.
+
Кутшӧм мича рӧма шондіыс Ыджыд лун асылӧ!
 +
Кӧсьта мыссис да кутіс пасьтасьны-вӧччыны. Пасьталіс кумач дӧрӧмсӧ, вӧнясис мича тугъя вӧньӧн, кӧмаліс ной гачсӧ, пинжакасис, кучик сапӧгасис. Рӧмпӧштан водзын картузасис. Лэптіс вылӧ пельпомъяссӧ да бара видзӧдліс рӧмпӧштанӧ. Коли дӧвӧль аснас.
  
−
Могман вежлӧг
+
1. Висьтав, мый тэ пасьталан гажлун дырйи.
 +
2. Содты висьтысь кывбердъяс.
 +
3. Серпасав Кӧсьталысь паськӧмсӧ.
  
−
Пример вылӧ:
+
120ʼ удж. Уськӧд тӧд вылад «Дети древней земли» небӧгса геройяслысь паськӧмсӧ.
  
−
Батьӧ муніс челядь садйӧ ичӧт чойла. Ме ветлі лавкаӧ няньла да йӧвла. Тэла ми пыралам кино вылӧ мунтӧдз.
+
1. Нывъяслӧн мичмӧдчантор.
 +
2. Дӧрӧм кӧртӧд.
 +
3. Пасьтавлісны сарапан вылӧ.
 +
4. Кыдз пулӧн да нывъяслӧн мичмӧдчантор.
 +
5. Кыӧны кӧсаӧ.
 +
6. Ныв паськӧм.
 +
7. Важся кӧмкот.
 +
8. Чунь гӧгӧр кытш.
  
−
31 удж. Артмӧд кывтэчасъяс.
+
Вӧч проекта удж «Паськӧм» тема вылӧ.
  
−
ӧчередын сулала ань бӧрся
+
1. Мӧвпышт да серпасав ӧнія паськӧм коми сер отсӧгӧн.
 +
2. Вӧчӧй классаныд выставка.
  
−
32 удж. Серпасъяс серти лӧсьӧд сёрникузяяс 31-ӧд лист бокын сетӧм схема отсӧгӧн.
 
  
−
33 удж. Бӧрйы да гиж сёрникузяяс, кӧні роч за предлог комиӧдам -ла суффиксӧн.
+
'''<Kodko @ Ме да менам ёртъяс : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв :  4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Сыктывкар, 2013. Лб. 83-87.>'''
  
−
1. Рытнас ме ветла челядь садйӧ чойла.
 
−
2. Миян понпи пыр котралӧ мам бӧрся.
 
−
3. Пӧч пырис лавкаӧ йӧвла.
 
−
4. Мамӧ аттьӧаліс батьӧс дзоридзьясысь.
 
−
5. Талун ме лыддя кывбурсӧ тэ бӧрын.
 
−
6. Арнас ми ветлім вӧрӧ тшакла.
 
−
7. Зонка пырис лыддьысянінӧ небӧгла.
 
−
8. Небӧгъяс куйлӧны журналъяс сайын.
 
−
9. Аттьӧ тэныд бур кывъясысь.
 
−
10. Матыстчыв сы дорӧ отсӧгла.
 
  
−
34 удж. Вуджӧд роч мойд коми кыв вылӧ.
+
МЕ ДА МЕНАМ ЁРТЪЯС
  
−
35 удж. Лыддьы да гӧгӧрво кывбурсӧ.
+
121ʼ удж. Юклы кывкудйысь кывъяссӧ кык чукӧрӧ.
  
−
Ми пӧжасям.
+
— Кымын арӧс ёртыдлы?
 +
— Ёртлы тырис дас арӧс.
 +
— Кымынӧд классын сійӧ велӧдчӧ?
 +
— Ёрт велӧдчӧ нёльӧд классын.
 +
— Ті велӧдчанныд ӧти классын?
 +
— Да, ми велӧдчам ӧтлаын.
 +
— Ті важӧн нин ёртасянныд?
 +
— Ми ёртасям детсадсянь.
 +
— Кутшӧм тэнад ёртыд?
 +
— Сійӧ вына, ветлӧ каратэ секцияӧ. Менам ёрт вежӧра, велӧдчӧ сӧмын «4» да «5» вылӧ. Сійӧ батьыс моз жӧ кӧсйӧ лоны программистӧн.
  
−
Мамӧ талун няньшом вӧчис,
+
Артмӧдӧй сёрни.
−
Пуктіс лым кодь еджыд пызь.
 
−
Мамӧ вӧчӧ вӧсни сӧчӧн,
 
−
А ме тэча нӧкъя рысь.
 
  
−
Ӧдъя пачным регыд ваймас —
+
Пӧрадок петкӧдлысь лыдакывъяс.
−
Воис нянь пӧжалан кад.
 
−
Рыська шаньга бура банъяс,
 
−
Чӧскыд няньлы быдӧн рад.
 
  
−
36 удж. Лыддьы «Алӧй лента» романысь юкӧн. Висьтав, мыйӧн чӧсмӧдлісны гӧсьтъясӧс важӧн Пӧкрӧв лунӧ. Мыйӧн чӧсмӧдланныд ті гӧсьтъясӧс?
+
122ʼ удж. Уджалӧй параӧн. Сетӧй ӧта-мӧдлы юалӧмъяс комиӧн.
  
−
Пӧкрӧв лун — вӧралысьяслӧн праздник.
+
Серёжа да Саша туй вылысь аддзисны 50 шайт. Сулалӧны да вензьӧны, кыдзи юкны сьӧмсӧ. Матыстчис на дорӧ вит арӧса Паша Попов. Воштӧма сьӧмсӧ да гораа бӧрдӧ.
 +
Саша шуис зонкаяслы:
 +
— Аддзӧм сьӧмсӧ юкам ставлы ӧткодя.
 +
Пашалы ньӧбисны нянь, а кольӧм сьӧм вылас — аслыныс шоколад кампет.
 +
Но Паша век на бӧрдіс, да ковмис сылы тшӧтш сетны ӧти кампет. Паша кампетсӧ босьтіс, но гортас муніс бӧрдігтыр.
  
−
Марпа лӧсьӧдіс сёйны — вольсаліс еджыд пызандӧра, ваяліс пирӧгъяс да шаньгаяс, паськӧдіс пызан шӧрӧ черинянь. Дерт, эськӧ медводз чай юны бурджык, да самӧварыс абу, а йӧзлысь талун он босьт, аслыныс колӧ.
+
1. Мыйла бӧрдіс Паша?
−
— Пуксьӧй, гӧсьтъяс, сёйыштӧй няньӧн-солӧн.
+
2. Бура-ӧ, тэ думысь, вӧчисны кык ёрт?
−
Марпа век котраліс пачводзсянь пызан дінӧ. Майбыр, сылӧн эм мыйӧн гӧститӧдны, ставсӧ чӧжӧма праздник кежлӧ: разнӧй яй — сьӧла, тар, дозмӧр, кӧч жаритӧма и пӧжалӧма, сэсся налим, кык пӧлӧс чомӧр, кык пӧлӧс ляз — льӧмйысь и чӧдйысь, мырпома да ӧмидза йӧв, йӧла кисель. Гӧсьтъяс сёйисны и шензисны:
+
3. Мыйла кампет босьтӧм бӧрын Паша эз дугды бӧрдны?
−
— Быдтор жӧ нин лӧсьӧдӧма Марпуш. Да ӧд ставыс сэтшӧм чӧскыд!
+
3???. А кыдзи эськӧ тэ вӧчин Серёжа да Саша местаын?
  
−
Сёрнит ёртыдкӧд.
+
Батьӧ менӧ велӧдіс ворсны шашкиӧн. Ми тшӧкыда рытъяснас ворслім сыкӧд. Но бать менӧ вермыліс.
−
— Видза оланныд!
+
Гожӧмнас миян сиктӧ воис суседкалӧн внукыс. Сійӧс шуисны Тимаӧн. Зонка пызан вылысь аддзис шашки да юаліс:
−
— Бур лун! Мый сёянныд?
+
— Тэ шашкиӧн ворсан, Миша?
−
— А мый тіян эм?
+
— Ми батькӧд ворсам, да ме век верма сійӧс.
−
— Миян эм ...
+
— Вай ворсам, — корис Тима.
−
— Ме кӧсъя ...
+
Ми пуксим ворсны. Ворсім ӧтчыдысь, мӧдысь, коймӧдысь. Тадзи ме ворсси витысь.
−
— Зэв бур! Со тіян сёян-юан.
+
— Тырмас! — шуи ме.
−
— Уна-ӧ месянь?
 
−
— Тіянсянь ... шайт ... ур. Нянь да сов!
 
−
— Аттьӧ!
 
  
−
37 удж. Лыддьы да гӧгӧрво текстсӧ. Кыдзи шусьӧны татшӧм сикас текстъясыс?
+
1. Помав висьтсӧ. Лыддьӧй рольяс серти.
−
 
+
2. Мыйӧ велӧдӧ висьтыс?
−
ЁРТЪЯС, НЬӦБӦЙ ЙӦВ!
+
3. Инды висьтысь лыдакывъяс.
  
−
Тайӧ медся колана вӧлӧга, сэні уна витамин да аминокислота. Йӧв колӧ юны кагаяслы, медым бура быдмыны, челядьлы, медым лоны сюсьӧн да тэрыбӧн, висьысьяслы, медым ӧдйӧ бурдны. Унатор вӧчӧны йӧлысь: вый, рысь, нӧк, шомйӧв, сыр, лымвый, юмйӧв.
+
«Вежӧра морт» ворсӧм. (Позьӧ ворсны чукӧрӧн).
−
Йӧв колӧ юны, медым лоны дзоньвидзаӧн, сюсьӧн, крепыдӧн.
+
Велӧдчысь сетӧ ёртыслы 3 юалӧм. Вочавидзас кӧ ёртыс, сійӧ сетӧ юалӧмъяс мӧд велӧдчысьлы.
  
−
Лӧсьӧд ассьыд вӧзйӧм. Петкӧдчы ёртъяс водзын.
+
125ʼ удж. Лыддьы зонкалысь висьталӧмсӧ.
  
−
38 удж. Вуджӧд шусьӧгъяссӧ. Аддзы роч кывйысь лӧсялана пӧв.
+
Ме вӧлі вильыш да сюсь зонкаӧн. Менам ёрт — рамӧн да уджачӧн. Урокъяс бӧрын медводз сійӧ отсасис мамыслы, а сэсся пуксьыліс вӧчны гортса удж.
 +
Ӧтчыд ёртӧс аддзи жугыльӧн. Сійӧ висьталіс, мый висьмӧма мамыс. Ме отсалі сылы вӧчны гортса удж. Ми кыкӧн пелькӧдім вежӧс, ветлім аптекаӧ мамыслы лекарствола.
 +
Ёртлӧн мамыс нимкодя шуис:
 +
— Ті — бур ёртъяс. Тадзи пыр отсасьӧй ӧта-мӧдныдлы.
  
−
1. Он кӧ уджав, он и сёй.
+
1. Тэнад эм ёрт?
−
2. Гудралін рок, эн жалит и вый.
+
2. Мый радейтанныд вӧчны ёртыдкӧд прӧст кадӧ?
−
3. Ӧти уджалӧ, а сизимӧн нянь куд видзӧны.
+
3. Кутшӧм вогӧгӧрся кад медся ёна радейтӧ ёртыд?
−
4. Ыж яйысь юква он пу.
+
4. Кутшӧм небӧгъяс радейтӧ сійӧ лыддьыны?
−
5. Кыйтӧм дозмӧрсьыд шыд он пу.
+
5. Кутшӧм шылад воӧ ёртыдлы сьӧлӧм вылас?
−
6. Шыд да рок — медбур вок.
+
6. Ёртыдлӧн эм радейтана пемӧс?
  
−
Тӧдмав ребусъяс. Дзеб ребусӧ 2–3 сёян-юан ним.
+
Гиж неыджыд висьт аслад ёрт йылысь юалӧмъяс серти.
  
−
39 удж. Лыддьы да вуджӧд.
+
126ʼ удж. Лыддьы колана ногӧн лелькуйтчанкывсӧ.
  
−
Картупеля тшак.
+
Катша рок пуис, пуис, пуис, пуис.
 +
Медводдзаыс видліс,
 +
Мӧд солаліс,
 +
Коймӧд гудраліс,
 +
Нёльӧд паньыштіс,
 +
Витӧдыслы эз тырмы.
 +
Зэрмис, да
 +
Кобулӧ тюр пышйис!
  
−
Корйӧн пуӧм картупель весавны да вундавны торъяс вылӧ. Весавны сідзжӧ лук, мыськыны сійӧс да вундавны. Сэсся сэтчӧ жӧ содтыны вундалӧм сола тшак. Ставсӧ мичаа гудравны да кӧнтусь выявны.
+
Велӧд да вӧч физминутка.
  
−
Вотӧса йӧв.
+
127ʼ удж. Артмӧд сёрникузяясысь висьт да гиж.
  
−
Позьӧ вӧчны пувйысь, чӧдйысь, чӧдлачысь, озйысь, ӧмидзысь. Вотӧссӧ, ӧмидз кындзи, колӧ мыськыны, пуктыны тасьтіӧ. Сэсся кисьтны сэтчӧ кӧдзыд йӧв. Кӧр серти содтыны сакар.
+
ВОТЧӦМ.
  
−
Маа лымвый.
+
Шор дорысь аддзисны ӧмидз кустъяс. Челядь мунісны вотчыны. Найӧ сувтісны куст гӧгӧр да заводитісны вотчыны. Ӧмидзыс вӧлі уна. Муніганыс сьылісны, сёрнитісны. Воисны найӧ ичӧтик шор дорӧ. Дозныс тыри ӧдйӧ. Вотчӧм бӧрын чӧсмасисны ӧмидзӧн.
  
−
Пуктыны лымвый ичӧт дозъясӧ. Вылыссӧ кисьтавны маӧн. Мичмӧдны кольтусьӧн да зыртӧм шоколадӧн.
+
128ʼ удж. Паськӧд сёрникузяяссӧ.
  
−
Дасьты гортад бӧрйӧм рецепт серти сёян.
+
Зонкаяс мунісны ю дорӧ ... . Медводдза зонкаыс ... . Недыр мысти мӧд ёртыс ... . Коймӧдыс да нёльӧдыс ... . Челядь гожйӧдчисны да купайтчисны лунтыр. Налы вӧлі зэв гажа ... .
  
−
ӦТВЫВТАН ДА ТОРЙӦДАН ВЕЖЛӦГЪЯС.
 
  
−
Ӧтвывтан вежлӧг
+
'''<Kodko @ Гажа тулыс воис : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв :  4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Сыктывкар, 2013. Лб. 88-95.>'''
  
−
Торйӧдан вежлӧг
 
  
−
-кӧд содтам ловъя эмакывъяс дорӧ; ловтӧм эмакывъяс дорӧ содтам сэк, кор эм орччӧн кывбӧр.
+
ГАЖА ТУЛЫС ВОИС
  
−
Пример вылӧ:
+
129ʼ удж. Корсь тувсов тӧлысь нимъяс.
  
−
гуляйта понкӧд
+
Тӧвнас шонтӧ, тулыснас сылӧ, гожӧмнас кулӧ, арнас бӧр ловзьӧ.
 +
— Ӧльӧксан, тэ тӧдмалін нӧдкывсӧ?
 +
— Ме чайта, пась. Сійӧ тӧвнас шонтӧ, а тулыснас мамӧ идралӧ пасьсӧ шкапӧ тӧлӧдз.
 +
— Эк тэ, видзӧдлы кадакывъяс вылас.
 +
— Но! Шонтӧ, сылӧ, кулӧ, ловзьӧ.
 +
— Абу, Ӧльӧксан, тайӧ абу пась. Мӧвпыштлы.
  
−
сулалӧ шкапкӧд орччӧн
+
А тэ кыдзи чайтан, мый тайӧ?
  
−
ёртася нывкакӧд
+
Рака тӧлысь — коймӧд пилы
 +
Зэв лӧсялӧ «Рака» нимыс.
 +
Ӧбичаыс тешкодь овлӧ —
 +
Тулысыс и тӧлыс волӧ.
  
−
куйлӧ небӧгкӧд орччӧн
+
Нёльӧд пиыс — Косму тӧлысь —
 +
Югыд зарни дзирдӧн тыр.
 +
Пышйӧ лымйыс, садьмӧ муыс,
 +
Гут-гаг мыччӧдлӧ нин ныр.
  
−
40 удж. Бӧрйы лӧсялана вежлӧг суффикс.
+
Ода-кора — витӧд пиыс —
 +
Аттӧй уджач, аттӧй чож.
 +
Гӧрас, кӧдзас, быдтор пуктас,
 +
Вӧчас лэбачьяслы поз.
  
−
Талун ме ордӧ локтасны класса ёртъяс. Асывсянь ми пӧчкӧд пӧжасим. Сэсся мамкӧд дасьтім лымвый. Батьӧ ветліс лавкаӧ сокла да лимонла.
+
1. Лыддьы кывбурсӧ.
−
Пуксим пызан сайӧ. Ме веськалі Настуккӧд. Сійӧ радейтӧ чай лимонӧн, а лымвый кольтусьӧн.
+
2. Вӧчӧй небӧг «Тулыс» тема вылӧ.
−
Кутшӧм лӧсьыд коллявны прӧст кад котыркӧд да ёртъяскӧд!
 
  
−
41 удж. Комиӧд колана ногӧн.
+
130ʼ удж. Юклы кывъяссӧ чукӧръяс вылӧ.
  
−
Лӧсьӧд асшӧр удж «Менам радейтана сёян-юан».
+
МАША. Ме зэв ёна радейта Ыджыд лун гаж.
 +
СЕНЯ. Меным кажитчӧ жӧ Ыджыд луныд. А мый тэ вӧчан тайӧ гажлунас?
 +
МАША. О-о-о!
 +
СЕНЯ. Мый тэ шыясӧн сёрнитан?
 +
МАША. А кыдзи тэ чайтан, мый тайӧ шынас кӧсйи висьтавны?
 +
СЕНЯ. Дерт жӧ, ме чайта, унатор. А медводз мыйкӧ гажатор, интереснӧйтор.
  
−
1. Сёян-юанлӧн ним.
+
1. Кыдзи ті чайтанныд, мый вермас висьтавны Маша Ыджыд лун йылысь?
−
2. Дасьтӧм вылӧ вӧлӧга.
+
2. Кыдзи ті лӧсьӧдчанныд Ыджыд лун кежлӧ?
−
3. Дасьтӧм.
 
−
4. Этш петкӧдлан кывъяс. (Нянь да сов! Чай-сакар! Чӧскыда сёйны! Кывтӧ эн ньылышт!)
 
  
−
42 удж. Лыддьы текстсӧ да аддзы нянь йылысь шусьӧгъяс.
+
131ʼ удж. Лыддьы Машалысь висьталӧмсӧ.
  
−
Нянь эм нянь. Нинӧмӧн сійӧс он веж. Нинӧмкӧд он ӧткодяв. Олӧм абу шань, кор абу нянь. Няньтӧгыд куш да вильыд.
+
Ыджыд лун — тувсовъя ыджыд гажлун. Тайӧ лунӧ ловзьӧма Исус Кристос. Ми бать-мамкӧд Ыджыд лун кежлӧ лӧсьӧдчам водзвыв. Батькӧд пелькӧдам керка пытшкӧс, вӧчам качай. Мам пӧжалӧ чӧскыд кулич. Нянь пытшкас пуктӧ изюм, а вывсӧ мичмӧдӧ да гижӧ «Кристос ловзис!» Нӧшта ми пуам чипан кольк, мичмӧдам лук кышӧн либӧ вузасянінысь ньӧбӧм вапӧн.
−
Йӧз нэмсӧ силісны ӧта-мӧдныслы нянь да сов. Семья кутысьӧс, кӧзяинӧс, шулісны эз прӧста вердысьӧн — няньӧн вердысьӧн. Эм кӧ кӧрӧвай, сэки и коз улын рай, сы вӧсна мый оз пась шонты, а нянь.
+
Асывнас котырӧн ветлам вичкоӧ, вежӧдам кулич да чипан кольк.
−
Нянь — сійӧ олӧм. Йӧз костын шуӧны: ваыд пӧ матушка, няньыд — батюшка.
+
Бать-мам ветлӧны гӧститны рӧдвуж ордӧ, а ми, челядь котыр, лунтыр ворсам да качайтчам.
  
−
43 удж. Лыддьы да вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
+
Мый тэ тӧдмалін Машалӧн висьталӧмысь?
  
−
Кузь пызан сайын пукалісны нин унаӧн. Мужикъяс праздник лун кузя ситеч либӧ сатин дӧрӧмаӧсь, тугъя вӧняӧсь, сыналӧм тошкаӧсь, выялӧм юрсиаӧсь. Нывбабаяс сикӧтшъяс, исергаяс да мича рӧма лентаяс ӧшлӧмаӧсь. Олӧма нывбабаяс гӧрд, виж бабаюраӧсь. Томджыкъяс мича шӧвк сунисӧн да бисерӧн вышивайтӧм кокошникаӧсь, мукӧдыс сыръя дора мича чышъянаӧсь пельпомъясныс вылын. Ас кыӧм сера чулкиаӧсь, кокньыдик гожся кӧмаӧсь. Мича видз выв бобувъяс кодьӧсь.
+
132ʼ удж. Помав сёрникузяяссӧ.
  
−
1. Мый важӧн новлісны коми аньяс да мужичӧйяс?
+
Мам пӧжаліс (мый?) ... . Ыджыд чой гижис (мый?) ... . Ми кольк мичмӧдім (мыйӧн?) ... . Вежӧдім кольк (кӧні?) ... .
−
2. Мыйӧн торъяліс аньяслӧн да нывъяслӧн паськӧмыс?
 
  
−
Тӧдмась коми серъясӧн. Комиӧд нимъяссӧ.
+
133ʼ удж. Висьтав, кутшӧм кадын, мортын да лыдын кадакывъясыс.
  
−
44 удж. Тӧдмав, мый серпасалӧма да мичмӧд коми серъясӧн.
+
Сувтӧд тайӧ кадакывъяссӧ ӧнія кадын, 1 мортын, ӧтка лыдын да гиж.
−
Вӧдитчы отсӧг вылӧ сетӧм таблицаӧн.
 
−
Аддзы небӧгъясысь содтӧд серъяс.
 
  
−
Тӧдмав юржуглан коми серъяс отсӧгӧн.
+
134ʼ удж. Помав сёрникузяяссӧ.
  
−
ЛЫДАКЫВ.
+
135ʼ удж. Лыддьы Борис Шахов висьтысь юкӧн.
  
−
Сложнӧй лыдакывъяс гижсьӧны ӧтлаын.
+
Ыджыд лун. Тайӧ гажлуныс быдӧнлӧн: и пӧрысьяслӧн, и томъяслӧн, и челядьлӧн. Быд керкаын пелькӧдчӧма, рытсяньыс пусьӧма-пӧжасьӧма. Став олысьлӧн пызан вылас быдтор лоӧ: и яя шыд, и чӧскыд чериняньяс, и нӧкъя рысь, и пирӧг-шаньгаяс. Йӧз ставсӧ видзӧмаӧсь Кристос ловзян лун кежлӧ.
  
−
Составнӧй лыдакывъяс гижсьӧны торйӧн, артмӧны кык либӧ унджык кывйысь.
+
Висьтав ас кывйӧн Ыджыд лун йылысь.
  
−
кыксё нелямын ӧти
+
Тӧдмав, мый коми йӧз сёйлісны гажлун дырйи.
  
−
сюрс сё сизимдас кык
+
136ʼ удж. Лыддьы мичаа кывбурсӧ.
  
−
кык сюрс кӧкъямыс
+
ТУВСОВ ШОРЪЯС.
  
−
45 удж. Гиж ас йывсьыд, содтав лыдакывъяс.
+
Ыбын тыдалӧ на лым.
−
 
+
Гӧгӧр бузгӧ тувсов шор.
−
46 удж. Лыддьы да гӧгӧрво.
+
Шонді югӧр лои пым.
−
 
+
Став му пасьта кылӧ гор:
−
Мый тэнад юр вылад?
+
«Тулыс локтӧ — мелі, лӧнь!
−
 
+
Тулыс локтӧ — мича, том!
−
Психологъяс казялӧмаӧсь, пасьталан кӧ юр вылад кутшӧмкӧ шапка, тшӧкыдджыка видзӧдчан рӧмпӧштанӧ. Юркышӧд унатор вермас висьтавны тэ йылысь.
+
Юргӧ-сьылӧ гӧгӧр скӧнь...
−
Ӧти рӧма либӧ прӧстӧй гижӧда шапка новлӧны спортивнӧй йӧз. Тайӧ юркышӧдсӧ новлысьяс тэрыбӧсь, кокни руаӧсь, радейтӧны компанияяс да кыпыд шылад.
+
Кӧдзыд тӧвлы воис пом!»
−
Берет новлысьяс кыпыд лолаӧсь. Тайӧ юркышӧдсӧ радейтӧны новлыны енбиа йӧз, найӧ кужӧны аддзыны мичлун, кывны сьӧлӧмӧн.
+
Садьмӧ гӧгӧр, воштӧ ун:
−
Колпак новлысь йӧз зэв шаньӧсь, радейтӧны сёйыштны. Мукӧддырйи найӧ вывті меліӧсь да нэрӧсь.
+
Локтӧ тулыс — варов, збой!
−
Вылӧ кӧрталӧм пеля гӧна шапка новлӧны вежӧра йӧз, шуам, политикъяс, бизнесменъяс, наукаын уджалысьяс. Найӧ радейтӧны вензьыны, кужӧны веськӧдлыны.
+
Регыд воас ода-кора лун,
−
Кепка позьӧ новлыны уна ног: бокӧн, бӧрӧн, веськыда. Тайӧ юркышӧдыс петкӧдлӧ власьт дорӧ сибыдлун, выльтор дорӧ кыскӧм, асьтӧ петкӧдлӧм.
+
Еджыд-югыд тувсов вой.
−
Шляпаяс новлӧны аньяс да нывъяс, кодъяс кужӧны лӧсьыда пасьтасьны. Найӧ зэв мичаӧсь да стильнӧйӧсь, кыскӧны ас дорас йӧзӧс.
 
  
−
1. Позьӧ-ӧ шапка серти донъявны мортӧс?
+
Аддзы кывбурысь кывсикасъяс
−
2. Кутшӧм юркышӧд радейтан новлыны тэ?
 
−
3. Кутшӧм тэ морт юркышӧд серти?
 
  
−
Серпасав вӧвлытӧм юркышӧд. Лӧсьӧд юӧртор.
+
137ʼ удж. Лыддьӧй висьтсӧ рольяс серти да серпасалӧй.
  
−
1. Кыдзи шусьӧ юркышӧдыд?
+
ОЛЯЛӦН ВИЖ Ю.
−
2. Кутшӧм сійӧ?
 
−
3. Коді сійӧс новлӧ?
 
−
4. Кытчӧ сійӧс пасьтавлӧны?
 
  
−
47 удж. Комиӧд юргижӧдъяс.
+
Садйысь локтӧны мам да нёль арӧса Оля. Мам юалӧ нылыслысь:
 +
— Оля, тэныд кымын арӧс ӧні?
 +
— Неуна нёль, — вочавидзӧ Оля.
 +
— Мыйла неуна? — оз гӧгӧрво мамыс.
 +
— Куим арӧсыс вӧлі зэв дыр, а нёльыс сӧмын на неуна.
 +
— Мыйӧн талун вердісны садикад?
 +
— Зэв чӧскыдторйӧн, ме ставсӧ сёйи, — зэв ӧдйӧ шуис Оля.
 +
Оля копыртчис да кутіс любуйтчыны визув шорӧн.
 +
— Тэ, мамӧ, бурджык юав, мый ме серпасалі талун.
 +
— Мый нӧ?
 +
— Ме серпасалі виж ю, — висьталіс Оля.
 +
— Мыйла нӧ тэнад юыс виж рӧма? — нюмъялӧ мамыс.
 +
— Кывтіс виж карандашъяса пыж, лэптысис тӧв, и карандашъясыс усисны ваӧ. Сійӧн и юыс лоис виж, — шуис Оля.
 +
Мамыс велӧдӧ:
 +
— Мӧдысь пыжас лӧз карандашъяс тэч. Найӧ кӧ усясны ваӧ, сэк юыс лоӧ лӧз.
  
−
Сёрнит ёртыдкӧд лавкаын паськӧм бӧрйӧм йылысь.
+
138ʼ удж. Лыддьӧй висьтсӧ рольяс серти.
  
−
— Видза оланныд! Мый ті кӧсъянныд ньӧбны?
+
АГНИЯ БАБ — ВОЛШЕБНИК.
−
— Видза оланныд! Ме кӧсъя ньӧбны пӧчӧлы козин вылӧ мича чышъян.
 
−
— Матыстчӧй татчӧ да бӧрйӧй. Кутшӧмджык тіянлы колӧ?
 
−
— Ме эськӧ босьті шоныд, но кокни чышъян.
 
−
— Кутшӧм рӧм тіянлы кажитчӧ?
 
−
— Кажитчӧны гӧрдов рӧмъяс.
 
−
— Со видзӧдлӧй тайӧ чышъянъяссӧ: шоныдӧсь да кокниӧсь, югыдгӧрд, пемыдгӧрд, алӧйгӧрд рӧмаӧсь.
 
−
— Ме босьта со тайӧ югыдгӧрд чышъянсӧ. Аттьӧ отсӧгысь!
 
−
— Бур вылӧ! Мынтӧй кассаӧ 375 шайт.
 
−
— Аддзысьлытӧдз!
 
−
— Став бурсӧ! Волӧй нӧшта!
 
−
Лӧсьӧд ёртыдкӧд сёрни козин бӧрйӧм йылысь.
 
  
−
48 удж. Лыддьы да гӧгӧрвоӧд шусьӧгъяссӧ.
+
— Мам, мыйла Агния бабтӧ шуӧны се-лек-ци-о-не-рӧн?
 +
— Кодлысь нӧ кывлін?
 +
— Тӧрыт на бать шуис. Код нӧ сійӧ лоӧ?
 +
— Селекционерыс — сійӧ став быдмӧг вылас волшебник.
 +
— Волшебник?
 +
Анна кватитіс ковтасӧ, пасьталіс да котӧрӧн петіс ывлаӧ.
 +
Керкаыс Агния баблӧн сулаліс шор сайын. А керка гӧгӧрыс мый сӧмын эз быдмы: льӧм пуыд и пелысьыд, сус пуыд и ниаыд, сэтӧрыд и ӧмидзыд.
 +
Анна вуджис шорсӧ, пырис Агния баб йӧрас да горӧдіс:
 +
— Агния баб, Агния баб, тэ — селекционер.
 +
— Коді, коді? — шыасис Агния баб.
 +
— Волшебник став быдмӧг вылас.
 +
— Да, ме волшебник и эм, — нюммуніс пӧч.
 +
— Волшебник? Мыйла нӧ либӧ нинӧм эн висьтавлы?
 +
— А эн юавлы да.
 +
Вот тайӧ да. Тайӧс Аннуш некыдз эз вермы гӧгӧрвоны. Волшебникъяс йылысь Анналы мамыс лыддьывліс мойдъяс, телевизор пыр кино видзӧдліс. Но Агния баб — волшебник? Но и но!
 +
— Лок, ме тэныд мыйкӧ петкӧдла, — шуис Агния баб.
 +
Пывсян дорас вӧлі град йӧр. Сэні быдмисны сус пу да куим коръя пу. А ӧти пу вылын дзирдалісны ичӧтик еджыд дзоридзьяс. Ӧтик, мӧд, коймӧд ... . А кутшӧм чӧскыд дукаӧсь тайӧ дзоридзьясыс!
 +
— Агния баб, мый тайӧ? — юаліс Аннуш.
 +
— Яблоня.
 +
— И яблӧгъяс быдмасны? — чуймис нывка.
 +
— Оз кӧ кынмы, быдмасны. Колӧ дӧзьӧритны.
 +
— Агния баб, тэ збыль волшебник? А тэнад волшебнӧй беддьыд эм?
 +
— Эм, быдса дас.
 +
— Дас? А меным ӧтикӧс сетан?
 +
— Ог. Тэнад аслад эм.
 +
— Менам? Кӧні?
 +
— Чуньясыд.
 +
— Да, бара ме вылын шмонитан.
 +
— Ог, ог шмонит, нылук. Киясыд и керка лэптӧны, нянь быдтӧны. Сӧмын колӧ найӧс уджӧдны.
 +
Аннуш топӧдчис пӧчыс дінӧ:
 +
— Ме мӧда тэныд отсасьны.
  
−
1) Морт серти и паськӧм. 2) Кутшӧм поводдя, сэтшӧм и паськӧм. 3) Удж серти и паськӧм пасьталан. 4) Паськӧм серти он на тӧдмав мортлысь пытшкӧссӧ.
+
1. Висьтав, мый тэ кужан вӧчны.
  
−
49 удж. Вузасянін нимъяс серти тӧдмав, мый сэні вузалӧны.
+
Отсӧг вылӧ:
  
−
1. Кутшӧм вузасянінъяс эмӧсь тіян карын (сиктын)?
+
пуны картупель
−
2. Мый сэтысь позьӧ ньӧбны?
 
  
−
СОССЯНА КАДАКЫВЪЯС
+
пӧжавны блин
  
−
Соссяна кадакывъяс артмӧны соссяна кывторъяс отсӧгӧн.
+
гладитны дӧрӧм
  
−
Ӧнія да локтан кад.
+
нетшкыны ёг
  
−
ме ог новлы
+
пелькӧдчыны гортын
  
−
тэ он новлы
+
2. Эм-ӧ тіян град йӧр? Мый сэні быдмӧ?
  
−
сійӧ оз новлы
 
  
−
ми огӧ новлӧй
+
'''<Kodko @ Тані ставыс меным муса : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв :  4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Сыктывкар, 2013. Лб. 96-101.>'''
  
−
ті онӧ новлӧй
 
  
−
найӧ оз новлыны
+
ТАНІ СТАВЫС МЕНЫМ МУСА
  
−
51 удж. Вежлав кадакывъяссӧ соссяна формаын.
+
139ʼ удж. Юклы кывъяссӧ чукӧръяс вылӧ.
  
−
52 удж. Комиӧд кадакывъяссӧ. Лӧсьӧд 3 сёрникузя.
+
140ʼ удж. Содты колана кывъяс.
  
−
53 удж. Бӧрйы да содты соссяна кывтор.
+
141ʼ удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
  
−
1. Ме ог новлы пемыд рӧма паськӧм.
+
1. Кутшӧм дзоридзлӧн син шӧрыс виж, а дорыс еджыд?
−
2. Ичӧт-ичӧт, а керкаӧ оз лэдз. (Нӧдкыв.)
 
−
3. Менам ёртъяс оз паныдавны йӧзӧс паськӧм серти.
 
−
4. Кутшӧм паськӧм тэ он радейт?
 
−
5. Ми огӧ торкалӧй уличвывса кесйӧгъяс (правилӧяс).
 
−
6. Ті онӧ тӧдӧй, кытысь позьӧ ньӧбны козин?
 
  
−
54 удж. Комиӧд кадакывъяссӧ да куимӧс на пиысь вежлав соссяна формалӧн ӧнія кадын. Лӧсьӧд 3 сёрникузя.
+
2. Кутшӧм быдмӧгысь тэ полан?
 +
3. Кутшӧм дзоридз шуӧны войвывса розаӧн?
 +
4. Кутшӧм рӧма йӧла турунлӧн дзоридзыс тулыснас?
 +
5. Кутшӧм дзоридзьяс йылысь лӧсьӧдӧма сьыланкывъяс?
  
−
ПАСЬКӦМӦН ВУЗАСЯНІНЫН.
+
142ʼ удж. Лыддьы текстсӧ.
  
−
55 удж. Лӧсьӧд висьтасьӧм «Паськӧм лавкаын». Вӧдитчы соссяна кадакывъясӧн. Заводит тадзи:
+
Машалӧн мамыс мӧдӧдчис мырпомла. Мудер Маша мӧвпаліс, мунны-ӧ мамыскӧд.
 +
Майшасьыштӧм мысти Маша мездысис мисьтӧм мӧвпъясысь. Меліасьыштіс мамыскӧд, муртса мачасьыштіс Мишакӧд.
 +
Маша муніс мамыскӧд мырпомла.
  
−
Шойччан лунӧ ме муна спектакль вылӧ. Меным колӧ выль платтьӧ да мичмӧдчанторъяс. И со ме «Паськӧм» лавкаын...
+
1. Тэ радейтан вотчыны?
 +
2. Кӧні быдмӧ мырпом?
  
−
56 удж. Корсь коми зумыд кывтэчаслы роч пӧв.
+
— Пӧч, гожӧмнас ветлам вотчыны?
 +
— Ветлам, мед сӧмын лоӧ вотӧсыс.
 +
— Пӧч, а кутшӧм вотӧс тэ радейтан вотны?
 +
— Ме радейта вотны чӧд.
 +
— А ме радейта вотны ӧмидз.
  
−
Пасьтӧм рака кодь.
+
Артмӧд юржугӧдан вотӧс нимъясӧн.
−
Пасьтасьӧма да чер ни пурт оз мӧрччы.
 
−
Пась ни кӧм.
 
−
Гач зыртны.
 
−
Сарапана пошта.
 
  
−
Серпасав 1–2 зумыд кывтэчас.
+
144ʼ удж. Лыддьы мойдсӧ да ворс.
  
−
57 удж. Корсь серпасъясысь сорсьӧм.
+
ПАРМА — ГОРТ.
  
−
Лӧсьӧд ёртъясыдкӧд «Вузасянінын» петкӧдчӧм.
+
Быд мортлӧн эм горт. А Настуклӧн гортыс парма-вӧр. Узьлӧ ныв коз пу улын. Сэтчӧ вольсалӧма ньыв пу лапъяс, небыд коръяс. Ок, кутшӧм лӧсьыд! Кор кынӧмыс кутас сюмавны, Настук кинас вачкыштас пуӧ, и сы дорӧ пу вылысь чеччыштасны уръяс. А вомас быд урлӧн коль. Нылук сёяс, аттьӧалас уръясӧс да котӧртас вӧрса ты дорӧ. Юас сӧстӧм ва, купайтчас да аттьӧалас вӧр-васӧ. Сэсся окота лоас сылы котралыштны-ворсыштны. Чукӧстас кӧинпиӧс, и тӧвзясны сыкӧд пуяс костті, видз вывті горзігтырйи:
 +
— Эге-гей, суӧд менӧ!
 +
Со ӧд кутшӧм Настуклӧн гортыс!
  
−
58 удж. Комиӧд вузасянінлысь уджалан кад.
+
145ʼ удж. Лыддьы Илля Вась мойдысь юкӧн.
  
−
59 удж. Лыддьы да гӧгӧрво текстсӧ.
+
ДЗИЗГЫСЬ-ДЗАЗГЫСЬ ГУТ.
  
−
Классическӧй джинсы материал — кык рӧма. Ортсысяньыс сійӧ лӧз, пытшкӧссяньыс — дзик еджыд. Но ӧні эмӧсь сьӧд, лӧз, гӧрдовлӧз, югыдгӧрд, вижовгӧрд рӧма материалъяс.
+
Дзизгысь-дзазгысь гут,
−
Выль гачтӧ ньӧбигӧн медводз, дерт жӧ, видзӧд модель вылас. Джинсылы колӧ лоны дзик туша сертиыд: дзебны тырмытӧмторъяс да нӧшта на мичмӧдны новлысьсӧ.
+
Госыс сизим пуд,
−
Ньӧбӧм водзад сюся видзӧд, медым материалыс гачыдлӧн вӧлі ӧткодя краситӧма. Колӧ тӧдны и сійӧс, мый фирменнӧй джинсылӧн вурысас эм гӧрд сунис.
+
Талун чеччис
 +
Шонді петтӧдз.
 +
Мошкоритчис асывбыд,
 +
Пуис чӧскыд яя шыд.
 +
Пирӧг-шаньга артмис бур.
 +
Пызан вылын тшай да сур.
  
−
Серпасав да вӧзйы ӧнія том йӧзлы ассьыд паськӧм. Позьӧ уджавны ёртыдкӧд.
+
Пасьталіс шӧвк сарапан.
 +
Водзас пуктіс рӧмпӧштан.
 +
Вылас ӧшліс уна сикас
 +
Исерга да югыд сикӧтш.
 +
Кокнас топ, кинас тап —
 +
Талун гутыд миян тшап.
 +
Сарапаныс сылӧн мича:
 +
Талун гутыд именнича!
  
−
ЧУЖАН ЛУН
+
Брун да бран да шур да шар:
 +
Пузис ыджыд самӧвар.
 +
Самӧварын ваыс пӧсь.
 +
Локтӧ гӧстя, локтӧ гӧсьт.
 +
Гӧсьтъяс пытшкын медбур тан
 +
Веж мундира тӧрӧкан.
  
−
61 удж. Лыддьы висьтсӧ да гӧгӧрво. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. Лӧсьӧд ассьыд юалӧмъяс.
+
Ӧшинь пырыс чирк
 +
Пызан сайӧ — звирк!
 +
Ызгис-пырис лӧдз —
 +
Сук пармаса пӧч.
 +
Вӧсни коска кодзувкот
 +
Нэмсӧ тэрмасьӧ, оз чот.
 +
Корсьӧ бобув аслыс кобув:
 +
Аддзис гутлысь жыр,
 +
Пырис пырысь-пыр.
  
−
Чужан лунӧ пыр нин ӧта-мӧдлы козинъяс вайлӧ ны. Со и Максимлӧн талун чужан лун. Кор гӧсьтъяс разӧдчисны, Максим босьтчис видлавны козинъяс. Медъёна зонкалы воис сьӧлӧм вылас Витялӧн клюшкаыс. Павлик вайӧма «Опасные повороты» ворсантор. Абу жӧ лёк. А Нина вайӧма козин — небӧг. «Мӧдысь Павликӧс да Витяӧс бара кора, а Нинаӧс ог кор, — думыштіс Максим. — Мед бур козин вайис дай».
+
Ичӧтик да жеб
 +
Воис кыськӧ геб.
 +
Лэбзис шомгаг — жбыр...
 +
Гӧстя керка тыр.
  
−
1. Мыйла Максимлы вайисны козинъяс?
+
Именнича, кылӧ, дзуртӧ:
−
2. Мый зонкалы медъёна воис сьӧлӧм вылас?
+
«Сёйӧй-юӧй сьӧлӧм нуртӧ!
 +
Видлӧй чӧскыд черинянь!
 +
Энӧ пуктӧй кисьыд пань!
 +
Бобув, муса чой,
 +
Льӧмъя лязсӧ сёй».
  
−
62 удж. Дасьтысь да гиж изложение «Козин» висьт серти.
+
Нуӧдӧй В. И. Лыткин (Илля Вась) мойдъяслы сиӧм рыт.
  
−
КАДАКЫВЛӦН ТШӦКТАНА ФОРМА АРТМӦМ.
 
  
−
63 удж. Лыддьы ёртъясыдкӧд рольяс серти. Аддзы тшӧктана формаа кадакывъяс.
+
'''<Kodko @ Коми муӧй, сьӧлӧмшӧрӧй : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв :  4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Сыктывкар, 2013. Лб. 102-114.>'''
  
−
Талун Юралӧн чужан лун. Сы дорӧ локтісны гӧсьтъяс. Найӧ вайисны ёртлы козинъяс: Вова — машина модель, Катя — уна рӧма фломастеръяс да альбом, Маша — бур небӧг, Коля — шоколад кампет кӧрӧб.
 
−
Ставӧн сетісны козинъяс Юралы.
 
−
— Пуксьӧй пызан сайӧ, дона гӧсьтъяс. Чӧсмасьӧй, энӧ яндысьӧй! — корис ыджыд вежӧсӧ Юралӧн мамыс.
 
−
Чӧсмасьӧм бӧрын Юра кутіс ворсны ёртъяскӧд. Сэсся воис Вася. Юралы лоис нимкодь. Сійӧ думыштіс: со нӧшта гӧсьт, нӧшта ӧти козин.
 
−
Но Вася локтӧма козинтӧг.
 
−
— А кӧні нӧ козиныд? — юаліс Юра Васялысь.
 
−
— Кутшӧм козин? — чуймис Вася.
 
−
— Менам ӧд чужан лун! — дӧзмис Юра.
 
−
— Ме эг тӧд, — ньӧжйӧ висьталіс Вася.
 
−
— А ӧні тӧдмалін? Сідзкӧ, ветлы козинла!
 
−
Тайӧ кыліс Юралӧн мамыс. Сійӧ шуис:
 
−
— Некытчӧ эн мун, Вася. Ми тэнӧ виччысим, а эгӧ тэнсьыд козинтӧ.
 
−
Юра кыліс мамлысь кывъяссӧ, гӧрдӧдіс да лэдзис юрсӧ. Кыдзи тэ чайтан, мыйла?
 
  
−
64 удж. Сетӧм кадакывъясысь лӧсьӧд тшӧктана формаа кадакывъяс ӧтка да уна лыдын.
+
КОМИ МУӦЙ, СЬӦЛӦМШӦРӦЙ
  
−
65 удж. Лыддьы да гӧгӧрво. Висьтав аслад праздник пызан йылысь.
+
146ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа.
  
−
Праздник пызан.
+
АС ЧУЖАН МУ.
  
−
Тайӧ менам праздник пызан. Сэні эм черинянь, рыська шаньга, яя да град выв пуктаса сорасъяс, пражитӧм чипан да картупеля рок, пувва да лимонад, юмовторъяс, яблӧг да апельсин. Пызан шӧрын — чӧскыд торт.
+
Олан жӧ вылан тэ,
−
Велӧд да сьыв сьыланкывсӧ.
+
Ас чужан му, —
 +
Веж еджыд яг нӧрыс,
 +
Дзирдалан ю!
  
−
Крокодил Геналӧн сьыланкыв.
+
Олад жӧ вылад,
 +
Енэжлӧн лӧз,
 +
Кыпыда сьылысь
 +
Уджалысь йӧз!
  
−
1. Медым гӧпъясті мунӧ
+
Гӧгӧрвоӧд кывбур нимсӧ.
−
Пода ветлысь зэв уна,
 
−
Асфальт туй кузя визувтӧ ю.
 
−
И оз тӧд ветлысь-мунысь
 
−
Тайӧ бушкола луннас,
 
−
Мыйла чужӧмӧс югзьӧдӧ нюм.
 
  
−
2. Локтас виччысьтӧг тӧдысь
+
чужан му
−
Кельыдлӧз вертолётӧн,
 
−
Донсӧ босьттӧг мен вӧчас кино.
 
−
— Чужан лунӧн! — мен шуас,
 
−
Сэсся кытчӧкӧ мунас.
 
−
Коляс меным сё вит эскимо.
 
  
−
А ме ворса-гудӧкася
+
ас му
−
Ветлысь-мунысьяс водзын.
 
−
И зэв жаль, мый чужан луныд
 
−
Ӧтчыд во пытшкын.
 
  
−
66 удж. Комиӧд текстсӧ.
+
чужанін
  
−
Чужан лун пасйӧм.
+
— Россияын эм уна республика, и быдӧнлӧн аслас пасъяс. Кутшӧм пасъяс эмӧсь Коми Республикалӧн?
 +
— Флаг, герб, гимн.
 +
— Флаг, герб да гимн — тайӧ рочӧн. А комиӧн кыдзи?
 +
— Флаг — дӧрапас, герб — канпас, гимн — кып.
 +
— Мый ӧткодьыс тайӧ кывъясас?
 +
— Дӧрапас да канпас кывъясын эм пас кыв.
  
−
67 удж. Лыддьы кывбурсӧ. Пуктӧй рольяс серти.
+
Дима локтіс велӧдчанінысь да висьталіс мамыслы:
 +
— Мам, тэ пыр шуан флаг, герб, гимн. Вӧлӧмкӧ, комиӧн дзик мӧд ног шусьӧ.
 +
Флаг — тайӧ дӧрапас. Артмӧма кык кывйысь: дӧра — полотно, пас — знак.
 +
Канпас — тайӧ герб. Сійӧ артмӧма кан — государство да пас — знак кывъясысь. Рочӧн кӧ — знак государства.
 +
Кып — тайӧ гимн, сійӧ юргӧ гажлунъяс дырйи.
  
−
Кӧчлӧн праздник.
+
1. Висьтав, кутшӧм пасъяс овлӧны.
 +
2. Кутшӧм гажлунъяс дырйи юргӧ кып?
  
−
Талун Кӧчлӧн чужан лун ӧд.
+
Тӧд вылӧ!
−
Воас гӧсьт и гӧстя уна.
 
−
Кильчӧ вылӧ сувтіс Кӧч —
 
−
Гӧсьтъяс воасны вот стӧч.
 
−
Ма со кыскӧ Ош — дзонь бӧчка —
 
−
Колӧ козинавны Кӧчтӧ!
 
−
Ичӧт Ур со, щӧть кодь уска,
 
−
Вайӧ телега тыр сус коль.
 
−
Шедіс ручлы уна мык —
 
−
Нуӧ Кӧчыдлы пуд кык.
 
−
Кань со кыскӧ, ружтӧ-кашкӧ
 
−
Нӧкйӧн ыджыд-ыджыд кашник.
 
−
Кӧза нӧбъялӧма морков,
 
−
Воис Кӧч керкаӧ коркӧ.
 
−
Козин эз вай Ваткыль миян,
 
−
Но оз тӧждысь зонмыд сійӧ;
 
−
Эм кӧ Ваткыль, оз босьт шог:
 
−
Гудӧкӧн йӧктӧдас кок.
 
−
Веж луд вылын чужан лунӧ
 
−
Гажа праздник Кӧчлӧн мунӧ,
 
−
Гажыс ыджыд, гажыс ён —
 
−
Йӧктӧ Ош и Руч, и Пон.
 
  
−
68 удж. Дасьтӧй проект «Талун менам чужан лун».
+
Коми Республикалӧн канпас кык рӧма: зарни да гӧрд. Гӧрд рӧм вылын зарни рӧма варыш. Сійӧ петкӧдлӧ вын. Лэбач морӧсас аньлӧн чужӧмыс петкӧдлӧ «Зарни Аньӧс» — став бурсӧ видзысьӧс. Чужӧм гӧгӧрыс квайт йӧра юр. Йӧра — мичлун петкӧдлысь пас.
  
−
1. Бӧрйӧй именникӧс. Лӧсьӧдӧй гажлунся пызан. Дасьтӧй сылы чолӧмалан открытка да козинъяс. Сьылӧй сьыланкывъяс. Пасйӧй чужан лун.
+
Орччӧд Россияса да Коми Республикаса канпасъяс.
  
−
2. Кор гӧсьтъясӧс тадзи:
+
Коми Республикалӧн дӧрапасыс куим рӧма: лӧз, турунвиж, еджыд.
 +
Лӧз рӧм петкӧдлӧ войвывса сӧстӧм енэж, турунвиж рӧм — помтӧм-дортӧм парма, еджыд рӧм — лымъя войвыв.
  
−
— Чолӧм, Настук!
+
Кутшӧм рӧмъяса Россиялӧн дӧрапасыс?
−
— Видза олан!
 
−
— Аски менам чужан лун. Волы ме дорӧ гӧститны.
 
−
— Аттьӧ. Вола.
 
  
−
3. Паныдав гӧсьтъясӧс да пуксьӧд пызан сайӧ.
+
Коми мулӧн кыплысь кывъяссӧ да шыладсӧ гижис Виктор Савин.
  
−
— Чолӧм, дона гӧсьтъяс! Пырӧй, пӧрччысьӧй. Пуксьӧй пызан сайӧ. Чӧсмасьӧй. Со картупеля шаньга, пувъя пирӧг, льӧмъя ляз, нӧкъя ельдӧг, пражитӧм чери, яя картупель, яблӧга сок, шоколад кампет.
+
Лыддьы Россиялысь да Коми мулысь кыпъяссӧ.
  
−
4. Бур кывъясӧн козьналӧй именниклы козинъяс, сьылӧй сьыланкыв, ворсӧй.
+
Сложнӧй эмакывъяс артмӧны кык да унджык кыввужйысь: канпас, дӧрапас, мусерпас.
−
Пример вылӧ ворсӧм: именник нимысь быд шыпас вылӧ корсьӧй мича кывъяс.
 
  
−
5. Сёрнитӧй кодзула пасъяс йылысь.
+
148ʼ удж. Лыддьы нывкалысь письмӧ.
  
−
— Кутшӧм кодзула пас улын тэ чужин?
+
Видза олан, Таня!
−
— Ме чужи ... пас улын. А тэ?
+
Меным тэсянь воис письмӧ. Зэв ыджыд аттьӧ. Ми письмӧтӧ лыддим ыджыд чойкӧд. Миянлы лои зэв нимкодь, мый тэ юасян Коми му йылысь.
−
— Кутшӧм йӧз чужӧны тайӧ пас улын?
+
Миян Коми му ыджыд да зэв озыр. Войвылын перйӧны из шом, мусир да биару. Эм и зарни, сёй, лыа. Тайӧ ставыс мупытшса озырлун. Из шом перйӧны Воркутаын да Интаын. Биару эм Вуктылын да Усинскын, мусир — Ухтаын да Усинскын. Тайӧ каръясас олӧны уджач да кӧдзыдысь повтӧм йӧз.
−
— Тайӧ пас улын чужӧм йӧз шаньӧсь да веськыдӧсь, но мукӧддырйи дышӧсь.
+
Аддзысьлытӧдз. Тэнад нывъёрт Тоня.
  
−
6. Ыдждӧдлӧй именникӧс.
+
Кутшӧм выльтор тӧдмалін нывка письмӧысь?
  
−
Тупӧсь нянь.
+
149ʼ удж. Корсь эмакывъяс.
  
−
— Кыдзи Мишук чужан лунӧ
+
1. Инды сложнӧй эмакывъяс. Мыйла найӧс шуӧны сложнӧйӧн?
−
Пӧжалім ми тупӧсь нянь.
+
2. Лӧсьӧд сложнӧй эмакывъясӧн сёрникузяяс.
−
Тупӧсь нянь, тупӧсь нянь,
 
−
Пӧжалім ми тупӧсь нянь.
 
−
Эта судта, эта ляпта,
 
−
Эта пасьта, эта векня.
 
−
Тупӧсь нянь, тупӧсь нянь,
 
−
Бӧрйы, кодӧс радейтан!
 
−
— Радейта ме ставнысӧ,
 
−
А медъёна ...ӧс!
 
  
−
7. Аттьӧалӧй кӧзяйкаӧс.
+
150ʼ удж. Помав сёрнисӧ.
  
−
— Ыджыд аттьӧ, ставыс вӧлі зэв чӧскыд. Ёна и гажӧдчим. Став бурсӧ тэныд!
+
— Ме письмӧсьыд тӧдмалі, мый Коми муын эм уна сикас мупытшса озырлун. А нӧшта мыйӧн озыр тіян муныд?
 +
— Ми олам пармаын. Сідзкӧ, миян му озыр ..., ..., ... .
 +
А юяс озырӧсь ... .
  
−
8. Колльӧд гӧсьтъясӧс:
+
Тӧд вылӧ!
 +
Коми йӧз важысянь кыйсисны. Вӧрпа куысь вурлісны пась, шапка, кепысь да кӧмкот. Дона кусӧ вежлісны кыйсян, кӧрта кӧлуй, мичмӧдчантор да дона дӧра вылӧ.
  
−
— Дона гӧсьтъяс! Аттьӧ волӧмсьыд да козинъяссьыд. Мӧдысь на пыралӧй-волӧй.
+
151ʼ удж. Гиж сёрникузяяссӧ, серпасъяссӧ веж кывъясӧн.
  
−
69 удж. Визьяс местаӧ бӧрйы да содты колана суффиксъяс да кывбӧръяс.
+
Коми аньяс да нывкаяс вӧрысь чукӧртлісны тшак да вотӧс. Вотӧссӧ сёйлісны йӧлӧн, чӧдсӧ косьтылісны, турипувсӧ кынтылісны, а пувсӧ кӧтӧдлісны ваӧн либӧ пӧжлісны.
 +
Тшаксӧ косьтылісны, солавлісны.
  
−
Дашалӧн чужан лун вылын Шойччан лунӧ ме ветлі Дашаясӧ. Дашалӧн вӧлі чужан лун. Сійӧ корис гӧсьтъясӧс. Нывка мамыскӧд дасьтісны праздниквывса пызан. Гӧсьтъяс йӧктісны, сьылісны, чӧсмасисны уна пӧлӧс сёян-юанӧн, чолӧмалісны, козьналісны козинъяс. Коми радио кузя весиг сьыланкыв Дашалы сьылісны. Вӧлі зэв гажа. И зэв жаль, мый чужан луныд ӧтчыд во пытшкын. Сиа Дашалы бур ёртъясӧс, дзоньвидзалун, радлун, бура велӧдчыны.
+
Гиж колян када кадакывъяссӧ ӧнія кадын, уна лыдын.
  
−
70 удж. 69 удж вылӧ мыджсьӧмӧн лӧсьӧд ас текст.
+
152ʼ удж. Лыддьы кывпесансӧ мичаа.
  
−
МЕНАМ РАДЕЙТАНА УДЖ, ВОРСӦМЪЯС
+
Ыджыд айӧ вӧрӧ кайӧ,
 +
Ыджыд нопйӧн мыйкӧ вайӧ.
 +
Ыджыд мамӧ разьӧ ноп,
 +
Сэні ыджыд-ыджыд гоб.
  
−
сьӧкыдтор лэпталӧм
+
Лэбигӧн — дзизгӧ, пуксяс — чӧв олӧ. Коді сійӧс виас, сійӧ ассьыс вирсӧ кисьтас.
  
−
ПЕТАН ВЕЖЛӦГ.
+
Митя да Настук мамыскӧд мунісны вӧрӧ вотны юмов чӧд. Луныс кымӧра, да номйыс вӧлі зэв уна. Мамыс Настукӧс чышъянӧдіс, а Митяӧс мавтіс антикомаринӧн. Зонка шуис:
 +
— Ог радейт номъясӧс. Найӧ курччасьӧны да дзизгӧны ныр улын.
 +
Мамыс Митялы вочавидзис:
 +
— Митя, а номтӧгыд эськӧ лэбачыд этша вӧлі. Ном — лэбачьяслӧн сёян. Номлысь личинкаяссӧ сёйӧны черияс. Вӧр-ваын ставыс колана.
  
−
Коми кывйын петан вежлӧг вермӧ индыны действие вӧчанног вылӧ.
+
1. Кутшӧм буртор вайӧны вӧр-валы номъяс?
 +
2. Лыддьӧй висьтсӧ рольяс серти.
 +
3. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
  
−
Пример вылӧ:
+
1) Кытчӧ мунісны Настук да Митя мамыскӧд? 2) Кутшӧм вӧлі луныс? 3) Мый вӧчис мамыс Настукӧс да Митяӧс? 4) Мыйла Митя оз радейт номъясӧс? 5) Мый вочавидзис зонкалы мамыс?
  
−
ворсны футболысь
+
154ʼ удж. Мичаа лыддьы да гиж паметь серти.
  
−
компьютер ворсӧмысь
+
МЫЙ ВӦЧНЫ КӦЧЛЫ?
  
−
71 удж. Лыддьы да гӧгӧрво текстсӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
+
Тӧлын уна удж оз вӧч
 +
Дженьыд бӧжа тэрыб кӧч.
 +
Мый нӧ колӧ вӧчны
 +
Дзикӧдз кынмӧм кӧчлы?
  
−
Быд во Коми республикаса олысьяс кыпыда да паськыда пасйӧны юркар лун. Быдлаын позьӧ пырӧдчыны конкурсъясӧ, вочавидзны викторинаяс юалӧм вылӧ, кывзыны да видзӧдны сьылӧм-йӧктӧм, ворсны.
+
155ʼ удж. Лыддьы висьтсӧ. Лӧсьӧдчы велӧдчан изложение кежлӧ.
−
Ставныслы сюрӧ гажӧдчӧмыд. Ичӧтъяслы котыртӧны асфальт вылын серпасасян конкурс. Шӧр арлыда челядьлы вӧзйӧны спортивнӧй ворсӧмъяс: коді ылӧджык чеччыштас, стӧча веськалас мишеньӧ, ӧдйӧджык котӧртас. Томъяс Киров нима паркын ворсӧны волейболысь, футболысь. Мужичӧйяс ордйысьӧны сьӧкыдтор лэпталӧмын, киӧн вермасьӧмын. Аньяс петкӧдлӧны киподтуйсӧ: чӧсмӧдлӧны пӧжасъясӧн, чуймӧдӧны ас киӧн вӧчӧмторъясӧн. Олӧмаяслы котыртлӧны шахматысь ворсӧм.
 
  
−
1. Кор Коми Республикаын пасйӧны юркар лун?
+
Кӧкъямыс пышкайпи пукалісны лымъя ув вылын ӧта-мӧд дорас топӧдчӧмӧн.
−
2. Кыдзи войтыр гажӧдчӧ тайӧ лунӧ?
+
— Олӧй ӧтсӧгласӧн, челядь, — шуис налы пӧрысь пышкай-бать. — Ӧтсӧгласӧн кӧ кутанныд овны, кокни лоӧ вуджны тӧвся кӧдзыдсӧ.
−
3. Овлӧ-ӧ тіян сикт (кар) лун? Кыдзи ті гажӧдчанныд?
+
— Кутам овны ӧтсӧгласӧн! — горӧдісны ӧтвылысь пышкайпиян.
 +
Регыд мысти ӧти пышкайпи аддзис му вылысь нянь шӧрӧм. Сійӧ лэбӧдіс няньсӧ асланыс позйӧ да юксис вокъясыскӧд.
 +
Тадзи ӧтсӧгласӧн найӧ олісны тӧвбыд.
  
−
72 удж. Содты лӧсялана вежлӧг суффикс.
+
1. Кыдзи тэ гӧгӧрвоан «овны ӧтсӧгласӧн»?
 +
2. Кыдзи ті оланныд классаныд?
  
−
1) Ми ёртъяскӧд быд лун ворсам волейболысь.
+
156ʼ удж. Кутшӧм кыв лишнӧй? Мыйла?
−
2) Коми культура шӧринын овлӧны шегйӧн ордйысьӧмъяс. 3) Детинкаяс радейтӧны ворсны машинаӧн, а нывкаяс аканьӧн. 4) Миян школаын котыртісны футболысь ордйысьӧм. 5) Шойччан лунӧ став котырӧн ворсам лотоысь. 6) Тӧвнас физкультура урок вылын ми котралам лызьӧн. 7) Карса стадион вылын рытъяснас том йӧз исласьӧны конькиӧн. 8) Йӧввыв дырйи комияс важысянь нин ворсӧны кыр босьтӧмысь.
 
  
−
— Миша, тіян школаын эм баскетболысь да футболысь секцияяс?
+
157ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс сетӧм кывъясысь да серпасав.
−
— Эм, дерт. Но ме ёнджыка радейта ворсны волейболысь. Тайӧ секцияӧ и ветла.
 
−
— А меным кажитчӧ вӧчасьны ас киӧн. Миян «Мойдвывса сёй» кружокын зэв лӧсьыд. Ми унатор нин кужам вӧчны сёйысь.
 
−
— Миян команда неважӧн вермис районса ордйысьӧмын. А ті кӧнкӧ петкӧдчанныд?
 
−
— Миянлысь уджъяс быд во вылӧ донъялӧны оз сӧмын районын, но и республикаса «Кужысь кияс» вермасьӧм вылын.
 
−
— Меным нимкодь тіян понда. Став бурсӧ!
 
−
— Аттьӧ! Тіян вермӧмъясыд водзын на. Аддзысьлытӧдз!
 
  
−
73 удж. Лыддьы да гӧгӧрво пудъясянкывъяс. Велӧд да вӧдитчы ворсігӧн.
+
Коз пу вылын пукалӧ лэбач. Мича дзоридз вылын пукалӧ мазі. Кыдз пу дорын быдмӧ ичӧтик тшак. Пожӧм улын куйлӧ коз коль. Тусяпу весьтын лэбалӧ ном. Пу сайын дзебсясьӧ руд кӧч. Чуманын тыдалӧ дона гоб да гӧрд гоб. Руч котӧртӧ вӧрса туйӧд. Ошпи сёйӧ чӧскыд ӧмидз.
  
−
Тірс-торс,
+
158ʼ удж. Тӧдмав, кутшӧм кывсикасъясӧн лоӧны торйӧдӧм кывъясыс.
−
Куим стӧкан морс.
 
−
Он кӧ вӧдит,
 
−
Он и ворс!
 
  
−
Ӧтчыд мамӧ ньӧбис боті.
+
Изъяс вывті котӧртӧ ю,
−
Кык лун видзи, сійӧ поті,
+
Чӧскыд васӧ сэтысь ю.
−
А мӧдсӧ — ачым соті.
+
Кор тэ татчӧ быдмин, кыдз,
 +
Еджыд кока мича кыдз?
 +
Видзьяс сайын козъя вӧр,
 +
Чуман босьт да ӧдйӧ вӧр.
 +
Керка сайын паськыд видз,
 +
Сэні лунтыр мӧстӧ видз.
  
−
74 удж. Комиӧд ворсӧмсӧ. Вӧдитчы «Роча-комиа кывчукӧрӧн».
+
159ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ да инды аснима эмакывъяс.
  
−
Ворс ёртъясыдкӧд «Тэрыб кӧр» ворсӧмысь.
+
Пуксьӧ кодыр асыв,
−
 
+
Паджгаын да Часын,
−
75 удж. Лыддьы ичӧтик висьтсӧ. Мыйӧн сійӧ аслыспӧлӧс?
+
Аныбын да Гамын
−
 
+
Кылӧ уджлӧн шыыс.
−
Ваня Валякӧд ворсісны волейболысь.
+
Визин босьт, кӧть Лӧзым —
−
— Вай ветлам вадйӧ вуграсьны, вӧрӧ вотчыны, — вӧзйис Ваня.
+
Быдлаын зіль йӧзыд.
−
— Ветлам-ветлам, вокӧй, — варова Ваньӧлы вочавидзис Валя.
+
Ӧтияс Ухтаын,
−
Ваня вуграсис, Валя вотіс ведраӧ вотӧс. Вотчис вывті визула. Водз воисны вӧрысь. Вотӧссӧ весалісны, вӧчисны варенньӧ.
+
Мӧдъяс Вӧркутаын,
−
Лӧсьӧд ичӧтик висьт ӧти шыпас вылӧ. Ордйысь класса ёртъясыдкӧд, кодлӧн висьтыс лоас кузьджык.
+
И Печора вожын
−
Классӧн лӧсьӧдӧй неыджыд серпаса небӧг.
+
Зільӧ тӧв да гожӧм.
 +
Том на мукӧд карыс,
 +
Но и Сыктывкарӧс
 +
Пӧрысьнад он шу на.
  
−
76 удж. Аддзы, кутшӧм визьын коми овъяс тэчӧма стӧч алфавит серти.
+
1. Висьтав, кыдзи гижсьӧны аснима эмакывъяс.
 +
2. Коми Республикаса кутшӧм карын да сиктын тэ вӧлін?
  
−
Ф. Плесовскийлӧн «Коми овъяс» небӧг отсӧгӧн тӧдмав, кыдзи артмӧмаӧсь коми овъясыс.
+
— Кымын кар Коми Республикаын?
 +
— Коми муын дас кар.
 +
— Тэ тӧдан став кар нимсӧ?
 +
— Дерт жӧ. Кӧсъян кӧ, лыддьӧдла.
 +
— Кӧсъя. Лыддьӧдлы.
 +
— Заводита войвыв каръяссянь.
 +
— Ме тӧда войвыв каръястӧ. Вӧркутаын олӧ менам пӧч, сійӧ висьтавліс тайӧ каръяс йывсьыс.
 +
— Сідзкӧ, висьтав, а ме содта.
 +
— Вӧркута, Инта, Вуктыл, Усинск, Печора, Ухта.
 +
— Сыктывкар, Микунь, Сосногорск, Емва.
 +
— Вот и тӧдмалі Коми муысь став кар нимсӧ.
 +
Мыйла кар нимъяссӧ гижӧма ыджыд шыпассянь?
  
−
77 удж. Гиж куим шыпаса кывъяс чепӧн. Ордйысь ёртъясыдкӧд.
+
160ʼ удж. Комиӧд текстсӧ.
  
−
78 удж. Содты слог, медым артмис кык кыв.
+
Лӧз рӧм — сійӧ миян енэж,
 +
Турунвижыс — парма-вӧр,
 +
Еджыд рӧмыс казьтӧ меным
 +
Лымъя войвыв — сьӧлӧмшӧр.
  
−
78-ӧд удж серти лӧсьӧд да вӧзйы ёртъясыдлы кык-куим кыв гоз.
+
Артмӧд сикт кыв шыпасъяс вылӧ кывъяс.
  
−
79 удж. Юксьӧй командаяс вылӧ. Бӧрйӧй уна шыпаса коми кыв. Сетӧм кывйысь шыпасъясӧн лӧсьӧдӧй выль кывъяс. Ордйысьӧй.
+
161ʼ удж. Лыддьы. Гиж да инды аснима эмакывъяс.
  
−
Тӧдмась коми ворсӧмъясӧн. Ворс ёртъясыдкӧд.
+
Печора, Эжва, Мозын — Коми муын медся гырысь юяс.
 +
Эжва ю заводитчӧ ичӧтик шорсянь. Сійӧ визувтӧ асыввывсянь рытыввылӧ.
 +
Эжва — Войвыв Двиналӧн вож. Сылӧн ичӧт чойяс — Сыктыв да Емва юяс.
 +
Висьтав, кутшӧм ю визувтӧ тэнад кар либӧ сикт дорті.
  
−
Ворсӧм водзын бӧрйӧны кык ыджыдджык да ёнджык мортӧс. Ӧтиыс лоӧ варышӧн, а мӧдыс мамӧн. Мукӧд ворсысьыс сувтӧ мам сайӧ. Варыш пондас котравны да кыйӧдны челядьӧс. А мам кисӧ шевкнитӧмӧн видзӧ пышйӧдӧмысь. Вермас кӧ варыш пышйӧдны мамлысь став челядьсӧ, сэк мам нин пышйӧ варышысь. Варыш кутас мамсӧ да сэсся ворсӧны выльысь.
+
162ʼ удж. Кутшӧм кыв лишнӧй? Мыйла?
  
−
Ёмаысь ворсӧны 8–12 морт. Пудъясянкывйӧн бӧрйӧны Ёмаӧс да Кӧзяйкаӧс. Мукӧд ворсысьыс — ыжъяс. Кӧзяйка сетӧ быд ыжлы ним (шуам, вотӧс, дзоридз, пу, пемӧс нимъяс). Кӧзяйка «йирсьӧдӧ» ыжъясӧс видз вылын да унмовсьӧ. Локтӧ Ёма да гусялӧ ыжъяссӧ. Кӧзяйка садьмӧ да корӧ ыжъясӧс нимъяснас. Ыжъяс да Кӧзяйка костын сулалӧ Ёма, оз лэдз, куталӧ ыжъясӧс. Ворсӧм помын колӧ лыддьыны, кымын ыж воӧдчис Кӧзяйкаӧдз, а кымынӧс кутіс Ёма. Кодлӧн унджык — сійӧ и вермис. Тӧдмась коми ворсӧмъясӧн Ю.Г. Рочевлӧн «Коми челядьлы важъя ворсӧмъяс» небӧгысь.
+
163ʼ удж. Лыддьы мичаа.
  
−
МИЯН ВЕЛӦДЧАНІН
+
Коми кыв ме тӧда,
 +
Ыджыдтор оз шу на.
 +
Тӧда ме и сійӧ —
 +
Оз и сӧр на уна.
  
−
велӧдчан вежӧс
+
Тайӧ муса кылӧн
 +
Чой-вок сёрнитӧны,
 +
Тайӧ кылӧн меным
 +
Ай-мам бур сиӧны.
  
−
веськӧдлысьлӧн вежӧс
+
164ʼ удж. Лыддьы да босьт тӧд вылад.
  
−
коми кыв вежӧс
+
Иван Алексеевич Куратов чужліс Кебраын. Ӧні тайӧ Сыктыв районса Куратов сикт. Ичӧт Ваняӧс мамыс 11 арӧсӧн нуӧдіс велӧдчыны Яренскса духовнӧй училищеӧ. Та бӧрын сійӧ велӧдчис Вӧлӧгдаса духовнӧй семинарияын. Сэсся Иван Алексеевич велӧдіс челядьӧс Усть-Сысольскын.
 +
Сійӧ ёна радейтіс найӧс да кӧсйис, медым коми челядь кужисны гижны да лыддьысьны.
  
−
спортивнӧй зал
+
Висьтав, мый тӧдмалін И. А. Куратов йылысь.
  
−
урок лыддьӧг
+
— Иван Алексеевич Куратов — медводдза коми кывбур гижысь.
 +
— А мый йылысь сійӧ гижис?
 +
— Иван Куратов гижис коми йӧз, войвывса вӧр-ва йылысь.
 +
— Кыдзи нимӧдӧны коми йӧз медводдза кывбур гижысьӧс?
 +
— Юркарын эм Иван Куратов нима улича, Коми Республикаса опера да балет театр дорын сулалӧ памятник, а чужан сиктас восьтӧма музей.
 +
— А мый тэ тӧдан Василий Ильич Лыткин йылысь?
 +
— Сыктывкарын эм Василий Лыткин нима улича.
 +
— Ме аддзылі улича нимсӧ да окота лои тӧдмавны сы йылысь.
 +
— Вай аски велӧдысьлысь юалам.
 +
Тӧдмалӧй велӧдысьыдкӧд нӧшта инъяс, кодъяс йитчӧмаӧсь Иван Алексеевич Куратов нимкӧд.
  
−
КАДАКЫВЙЫСЬ ЭМАКЫВ АРТМӦМ.
+
165ʼ удж. Лыддьы велӧдысьлысь висьтсӧ.
  
−
80 удж. Лыддьы да гӧгӧрво висьтсӧ.
+
Челядь, Василий Ильич Лыткин, коми ногӧн, Илля Вась — ыджыд учёнӧй, кывъяс туялысь. Сійӧ чужлӧма сыктывкарбердса Тентюков грездын. Тайӧ грездыс ӧні — юркарлӧн мича район. Батьыс водз кувсьӧма, да ичӧтдырыс вӧлӧма зэв сьӧкыдӧн. Василий Ильич уна велӧдчӧма да лоӧма тӧдчана учёнӧйӧн.
 +
Илля Вась гижис кывбуръяс, висьтъяс, мойдъяс.
 +
Кутшӧм кывбуръяс Илля Васьлысь лыддинныд небӧгъясысь?
  
−
Миян школа.
+
Коді оз ло коми гижысьӧн?
  
−
Ме велӧдча сиктса школаын. Сійӧ кык судтаа, ыджыд ӧшиньяса. Миян велӧдчанінын век сӧстӧм да кыпыд. Медводдза судтаын пӧрччысянін, веськӧдлысьлӧн вежӧс, сёянін да ичӧт класса челядьлӧн велӧдчан вежӧсъяс. Шуйгавылын — ыджыд спортивнӧй зал. Мӧд судтаын коми да роч кыв, математика, химия, биология да менам радейтана информатика вежӧсъяс. Кыкнан судтасӧ мичмӧдӧма серпасъясӧн, ӧшиньяс вылын сулалӧны мича дзоридзьяс. Таво миян школалы тырис 20 во.
+
Коді гижис «Дзизгысь-дзазгысь гут» мойд?
  
−
81 удж. Лыддьы да вуджӧд.
 
  
−
Менӧ шуӧны Миша Расовӧн. Велӧдча ме Искусствояс гимназияын. Гимназия — искусствояслӧн ді.
+
'''<Kodko @ Ме видза ачымӧс : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв :  4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Сыктывкар, 2013. Лб. 115-117.>'''
−
Енбиа челядь, локтӧй велӧдчыны гимназияӧ! Ті велаланныд бура сьывны, йӧктыны да ворсны шылада инструментъясӧн!
 
  
−
82 удж. План серти гиж ас висьт. Дасьтысь висьтавны аслад велӧдчанін йылысь.
 
  
−
1. Кӧні тэ велӧдчан?
+
МЕ ВИДЗА АЧЫМӦС
−
2. Кутшӧм тэнад школаыд? Кымын судтаа?
 
−
3. Мый сэні эм?
 
−
4. Кымын во тіян велӧдчанінлы?
 
  
−
83 удж. Нуӧд экскурсия радейтана судтаӧд. Дасьты план серти висьтасьӧм.
+
бурдӧдчан турун
  
−
1. Велӧдчанінын кутшӧм судта тэныд кажитчӧ?
+
— Кыдзи тэ чайтан, мый колӧ мортлы, медым сійӧ вӧлі дзоньвидза?
−
2. Мый сэні эм?
+
— Ме чайта, унатор колӧ.
−
3. Мыйӧн сійӧ тэныд кажитчӧ?
+
— А стӧчджыка кӧ?
−
4. Кутшӧм ин тайӧ судтаын тэнад радейтана?
+
— Сёян-юан, сӧстӧм сынӧд да ва, оланін.
 +
— Ме нӧшта содта: спортын зільӧм да тыр-бура сёйӧм-юӧм.
 +
— Регыд гожӧм. Менам пӧч гожӧмнас чукӧртӧ уна сикас бурдӧдчан турун. Ми сійӧн тӧвбыд чай юам.
 +
— Ме ачым бурдӧдчан туруна чайтӧ юа. Сэні эм быдсяма колана витаминыс.
 +
— А кутшӧм бурдӧдчан туруна чай тэ юан?
 +
— Ме юа лежнӧга да сэтӧра чай.
 +
А кутшӧм бурдӧдчан турун тэ тӧдан?
  
−
Лӧсьӧд реклама аслад велӧдчанінлы.
+
166ʼ удж. Лыддьы текстсӧ.
  
−
Коми Республикаса Юралысь бердын искусствояс гимназиялӧн канпас да дӧрапас.
+
Походын Саша дойдіс коксӧ. Велӧдысь корис челядьлысь лапкор.
−
 
+
Нина юаліс:
−
84 удж. Быд школалӧн эм аслас символъяс: дӧрапас, канпас да кып. Лӧсьӧд и тэ.
+
— А мыйла лапкорйыс?
−
 
+
Велӧдысь шуис:
−
85 удж. Сьыв ёртъясыдкӧд школа йылысь сьыланкыв.
+
— Лапкор бурдӧдӧ дой.
 +
Велӧдысь пуктіс лапкорсӧ дой вылас да гартіс.
 +
Некымын лун мысти дойыс бурдіс.
  
−
Школа йылысь сьыланкыв.
+
Тӧдмалӧй энциклопедияысь, мый нӧшта бурдӧдӧны лапкорйӧн.
  
−
(А. Островскийлӧн «Солнечный круг» сьыланкыв шылад улӧ)
+
167ʼ удж. Комиӧд да гиж сёрникузяяссӧ.
  
−
Кывъяссӧ лӧсьӧдісны Выльгортса шӧр школаын велӧдчысьяс.
+
Ме ачым ветла лапкорла.
 +
Тэ ачыд ветлан лапкорла.
 +
Сійӧ ачыс мунӧ лапкорла.
 +
Ме ачым муна бурдӧдчан турунла.
 +
Тэ ачыд мунан бурдӧдчан турунла.
 +
Сійӧ ачыс мунӧ бурдӧдчан турунла.
  
−
1
+
168ʼ удж. Лыддьӧй мичаа рольяс серти.
−
Велӧдчысь ёрт, тэ водзын мог —
 
−
Тӧдӧмлун школаын босьтны.
 
−
Лоан мед тэ бур мортӧн, дерт,
 
−
Нималан ылӧдз мед век.
 
  
−
Медым пыр лоас школа
+
— Кутшӧм мичаӧсь тайӧ кустъяслӧн дзоридзьясыс! — горӧдіс Зоя.
−
Кыпыд, югыд, зэв колан.
+
— А тэ нетшышт ӧтиӧс да дукышт, — шуис Ваня.
−
Челядь гӧлӧс пыр кылас,
+
— Ой! — горӧдіс Зоя. — Сійӧ чуткасьӧ!
−
Челядь серамӧн тырас.
+
— Абу прӧста нимыс лежнӧг. Висьтав, кутшӧмӧсь тайӧ кывъяс согласнӧй шыясыс.
 +
— Л, ж, н, г — ставыс чорыд, — шуис Зоя.
 +
— Весиг быдмӧг нимлӧн шыясыс висьталӧны, мый сійӧ чуткасьӧ. Лежнӧгйылас эм уна витамин, медуна «С» витамин.
 +
— А мыйысь бурдӧдӧ лежнӧгыс?
 +
— Менӧ мамӧ юктӧдӧ лежнӧг ваӧн температура дырйи.
  
−
2
+
Вотан он тэ лежнӧгйыв? Кор позьӧ сійӧс вотны?
−
Му вылын мед некор оз ло
 
−
Война да шогалан лунъяс.
 
−
Мед вӧлі мир, эз киссьы вир,
 
−
Ёртасян гаж юргис дыр.
 
  
−
Видлы лӧсьӧдны велӧдчӧм либӧ школа йылысь сьыланкыв.
+
Петшӧр — уна вося турун. Корйыс вевттьысьӧма сотысь сіясӧн. Быд петшӧрын эм пӧшти 10 миллион чуткасьысь сі. Дзоридзалӧ лӧддза-номъя тӧлыссянь кӧч тӧлысьӧдз. Дзоридзьясыс ичӧтӧсь.
 +
Петшӧр корйын уна витамин. Бурдӧдчӧны коръяснас да вужнас. Корсӧ чукӧртӧны гожӧмнас, а вужсӧ — сёр арын.
 +
Петшӧр сувтӧдӧ вир, бурдӧдӧ рана, петшӧр ваӧн мыськӧны юрси.
  
−
86 удж. Велӧдчы колана ногӧн лыддьыны кывпесанъяс.
+
Висьтав мукӧд бурдӧдчан турун йылысь.
  
−
Ӧтчыд Ӧньӧ ӧмидз ӧктіс,
+
Корсь бурдӧдчан турун нимъяс.
−
Ӧдва ӧкмис ӧти кӧш.
 
−
Ӧвад ӧдӧлитіс-вӧтліс,
 
−
Ӧньӧ скӧрмис — корсьӧ нӧш.
 
−
Ӧдзӧс бокысь, ӧшинь улысь
 
−
Нӧшсӧ корсьӧ, Ӧньӧ скӧр.
 
−
Ӧгрӧ тьӧтыс шуӧ: «Ӧвсьы,
 
−
Ӧпӧть ӧмӧй колӧ ньӧр?»
 
  
−
Ыджыд мыджӧд
 
−
Джыджыд вуджис,
 
−
Джуджыд кӧджын
 
−
Джыджлӧн поз.
 
−
Джыджыд гыджгӧ —
 
−
Ыджыд уджыс,
 
−
Джыджлы уджавтӧг
 
−
Оз позь.
 
  
−
Казьтыв 5-ӧд класса небӧгысь кывпесанъяс. Артмас кӧ, лӧсьӧд ачыд.
+
'''<Kodko @ Со и воис гажа гожӧм : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв :  4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Сыктывкар, 2013. Лб. 118-122.>'''
  
−
Лыддьӧй рольяс серти.
 
  
−
Юрӧбтіс звӧнок. Классӧ пырис Ольга Николаевна. Сійӧ пыр и казяліс стенын серпасалӧм морячокӧс. Чужӧмыс велӧдысьлӧн лои стрӧг.
+
СО И ВОИС ГАЖА ГОЖӦМ
−
— Коді тайӧс серпасаліс?
 
−
Ставныс пукалісны шы ни тӧв. Некод эз чеччы да эз висьтась.
 
−
— Ті ӧмӧй онӧ тӧдӧй, мый класс колӧ видзны сӧстӧма? Мый лоӧ, быдӧн кӧ кутас серпасасьны стенӧ?
 
−
Бӧръя урок вылас классӧ воис директор Игорь Александрович. Сійӧ чӧла висьталіс миянлы, мыйта сьӧм видзӧ государство быд велӧдчысь вылӧ, кутшӧма колӧ видзны школаса эмбур.
 
−
— Сійӧ, коді серпасаліс стенас, дерт, оз кӧсйы вӧчны омӧльтор школалы. Сійӧ кӧ ачыс висьтасяс, то петкӧдлас, мый сійӧ честнӧй морт.
 
−
Урокъяс бӧрын Толя Дёжкин матыстчис Игорь Грачёв дінӧ да шуис:
 
−
— Эк, тэ! Мыйла стенас рисуйтін? Тэ вӧсна став классыс лои мыжа!
 
−
— Ог тӧд, но ме сэсся ог кут, — кӧсйысис Игорь.
 
−
Игорь босьтіс ветьӧк да чышкаліс стенысь морячоксӧ, но сы местаӧ колис ыджыд чут.
 
  
−
1. Мый вӧчис Игорь? Буртор али лёктор?
+
170ʼ удж. Корсь гожся тӧлысь нимъяс.
−
2. Вӧліс-ӧ татшӧмторйыс тэкӧд?
 
−
3. Кыдзи ті видзанныд школаса эмбур?
 
  
−
87 удж. Лыддьы да гӧгӧрво висьтсӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
+
171ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа.
  
−
Аттӧ дивӧ.
+
Бара воис гажа гожӧм,
 +
Дзоридзьясӧн тырис йӧр.
 +
Ӧшинь улын еджыд розйӧн
 +
Льӧм пу вӧзйӧ чӧскыд кӧр.
  
−
Ваня Пипуныров медводдзаысь муніс школаӧ. Том велӧдысьсӧ шуисны Татьяна Николаевнаӧн. Сійӧ неважӧн воис Катыдпомӧ да челядькӧд эз вӧв тӧдса. И медводдза урок дырйи велӧдысь сувтӧдліс быд первоклассникӧс, юавліс ним-овсӧ. Ковмис и Ванялы ассьыс ним-овсӧ висьтавны.
+
— Аннуш, вот и помалім нёльӧд класс.
−
— Пипуныров Иван, — вель ярскӧба висьталіс Ваня.
+
— Меным и нимкодь, и мыйлакӧ жаль.
−
Ӧртьӧм Коля, парта сайсьыс чеччывтӧг, гораа юӧртіс:
+
— Мыйла жаль?
−
— Татьяна Николаевна, абу сійӧ Иван. Аттӧ-дивӧӧн шуӧны.
+
— Нимкодь, мый водзын гожся каникул, кутам
−
Ваня гӧрдӧдіс пельӧдзыс, весиг синваыс пондіс доршасьны. А Татьяна Николаевна меліа нюммуніс да юаліс:
+
гожйӧдчыны да купайтчыны. Жаль, мый дыр ог
−
— Коді нӧ, Ваня, сетіс тэныд татшӧм тешкодь мӧд нимсӧ?
+
аддзысьӧй ёртъяскӧд да велӧдыськӧд.
−
И Ваня висьталіс аслас ыджыдджык вок Мишка йылысь. Кывлӧма сійӧ кыськӧ кывбур, коді заводитчӧ тадзи: «Аттӧ-дивӧ, миян Ивӧ...» И ляскис ичӧтджык вокыслы выль ним — Аттӧ дивӧ.
 
−
Татьяна Николаевна кывзіс детинкалысь шог висьтсӧ, сэсся пуксьӧдіс Ваняӧс да шыӧдчис став класс дорӧ:
 
−
— Челядь, тіянлы быдӧнлы мам-батьныд бӧрйӧмаӧсь зэв мича нимъяс. Радейтӧй нимтӧ ассьыныд и ёртъясыдлысь. Энӧ вежлалӧй найӧс нерсян кывъяс вылӧ. А то ӧд и збыль коркӧ вермасны чужны Аттӧ-дивӧ Миша либӧ Ӧртьӧ-брӧтьӧ Маша.
 
−
Класс серӧктіс. А ичӧтик Ваня Пипуныровлӧн сьӧлӧм вылас кокняммис.
 
  
−
1. Кыдзи Иванлы сюрис Аттӧ-дивӧ ним?
+
Гажа тӧлысь — лӧддза-номъя,
−
2. Кажитчӧ-ӧ Иванлы мӧд нимыс?
+
Ӧткодь югыд, лун и вой.
−
3. Мыйла нимтысьӧмыд омӧльтор?
+
Ставыс сӧвмӧ, ставыс быдмӧ.
 +
Быдӧн радӧсь, вок и чой.
  
−
88 удж. Лыддьы да гӧгӧрвоӧд шусьӧгъяссӧ.
+
Волӧн джынйыс коли бӧрӧ,
 +
Со нин сора тӧлысь тан.
 +
Том и пӧрысь зіля вӧрӧ —
 +
Страдна кад ӧд, шондібан.
  
−
1. Велӧдчӧм морт — синма, велӧдчытӧм — синтӧм.
+
Озыр вотӧсъясӧн моз —
−
2. Быдтор дорӧ колӧ велӧдчыны.
+
Гожӧмлӧн пом тӧлысь.
−
3. Велӧдчытӧгыд мортӧ он во.
+
Парма-вӧрын, вотчигмоз,
 +
Шӧйтӧ том и пӧрысь.
  
−
Аддзы велӧдчӧм йылысь 2–3 шусьӧг.
+
1. Лыддьы кывбурсӧ.
 +
2. Вӧчӧй небӧг «Гожӧм» тема вылӧ.
  
−
89 удж. Лыддьы да гӧгӧрво ичӧт серамбана висьтъяс. Дасьты ёртъясыдкӧд петкӧдчӧм.
+
172ʼ удж. Лыддьы мичаа пудъясянкывсӧ.
  
−
Гожӧмбыд Светук лӧсьӧдчис мунны первой классӧ. И со тайӧ луныс воис. Нывка весиг мудзис сымында выльторсьыс.
+
Тыртӧм-быртӧм
−
Кӧч тӧлысь мӧд лунӧ мамыс садьмӧдӧ нывсӧ:
+
Тасьті оз.
−
— Чеччы, Светук, школаӧ колӧ мунны!
+
Гӧбӧч вылын
−
— Ме сэні тӧрыт вӧлі нин! — чуймис нывка.
+
Рака поз.
 +
Куим каньысь
 +
Шыр оз пов.
 +
Он кӧ эскы,
 +
Оз и ков.
  
−
Математика вежӧсын.
+
173ʼ удж. Содты колана суффиксъяс да гиж.
−
— Висьтав, Коля, коді арталіс тэныд тайӧ задачасӧ, батьыд али мамыд? — юалӧ велӧдысь.
 
−
— Ог тӧд. Ме сэки ывлаын ворсі.
 
  
−
Велӧдысь эз эскы, мый ӧти морт вермас вӧчны та
+
Со и локтіс гожӧм. Гожся каникул дырйи ме ветлі сиктӧ. Мекӧд мунісны мам, бать да чой. Сиктын ми шойччим, нетшким град вылысь ёг турун, ветлім вӧрӧ вотчыны. Жар лунъясӧ купайтчим да гожйӧдчим ю дорын.
−
мында ӧшыбка.
+
Ме гожӧмнас бура шойччи да арнас бӧр локті школаӧ.
−
— Мыйла ӧтнам, батьӧкӧд вӧчим, — шуис Ӧньӧ.
 
  
−
КОМИ РЕСПУБЛИКАСА КАНАЛАН ПАСЪЯС
+
КОМИ КАНЬ — АЛИСА.
  
−
каналан пасъяс
+
Быд гожӧм ме волывла Ульянаӧ — Коми муын медся мичаинӧ. Сэні, манастырса еджыд крепосьт стенъяс сайын, джуджыд Эжва кыр йылын, сулалӧ тайӧ ичӧтик грездыс.
−
 
+
Тані, ыджыд бать да ыджыд мамлӧн керкаын, ме гожъя быд во. Керка дорсянь бура тыдалӧ джуджыд манастыр. Сылӧн жыннян шы улӧ чечча быд асыв. Грезд дорын нюмъялӧ пӧлӧзнича рӧма ты — енэжыслӧн ыджыд рӧмпӧштан. Водзынджык, пашкыр бадьяс сайын, сӧстӧм ванас лӧсталӧ Эжва.
−
перымса пемӧсъяслӧн сер
+
А керка дорын быдмӧны-дзоридзалӧны и вӧсни кока пелысь, и еджыд кырся кыдз, и чуткасьысь коз. Но медся уна вылын юра джуджыд пожӧмыс. Найӧ шувгӧны то меліа, то стрӧга.
−
 
+
Дерт жӧ, мойдын кодь оланінад став йӧзыс и пемӧсыс мойдын кодьӧсь жӧ. Босьтны кӧть Алиса каньӧс. Тайӧ каньсӧ ме кымынкӧ во сайын вайи Сыктывкарысь. Алиса — дзирдалысь сьӧд шыльыд гӧна, гӧгрӧс виж синма, пантералӧн кодь кокни пельк вӧраса зэв сюсь кань. Сійӧ вель ӧдйӧ велаліс сиктса оланногӧ. Кыйис шыр аслыс чӧсмасьӧм вылӧ, радейтіс повзьӧдлыны посни лэбачьясӧс. Куталіс сійӧ и ёна дӧзмӧдчысь вурдысьясӧс, но сёйны найӧс эз кӧсйы, тэчліс радӧн-радӧн, виччысис ошкӧм аслас уджысь. Кань ногӧн шуышталӧ:
−
90 удж. Мӧвпышт, кутшӧм шыпасъяс оз тырмыны да артмӧд кывъяс.
+
— Ме ша-а-а-нь?!
−
 
+
— Шань, шань, — воча шыасьӧ ыджыд мам.
−
НИМВЕЖТАСЫСЬ КЫВБЕРД АРТМӦМ.
+
Тадзи, буракӧ, и велаліс Алиса сёрнитны комиӧн. Сетас ыджыд мам дозъяс шыд коляс, сёй пӧ, кынӧмыд кӧ сюмалӧ. А Алиса сюся видзӧдӧ, оз сёй.
−
 
+
— Мый нӧ, абу чӧскыд? — юалӧ ыджыд мам.
−
Ӧтвывтӧм кывбердъяс петкӧдлӧны мортлысь да предметлысь качествосӧ ас, аслыс нимвежтасъяс дорӧ нога, сяма, сикас, руа, ныра, пӧлӧс кывъяс содтӧмӧн.
+
— А-а-абу-у! — дӧзмӧмпырысь шуӧ Алиса.
−
 
+
— Мый нӧ эськӧ тэныд колӧ?
−
91 удж. Содтав сёрникузяясӧ лӧсялана кывбердъяс.
+
— Я-а-а-й-й! — вочавидзӧ Алиса.
−
 
+
— Яй?! Кытысь яйыс?
−
1) Коми Республикаса быд районын аслыссикас сёрни. 2) Менам ёртӧй асныра. 3) Коми Республикалӧн ... каналан пасъяс. 4) Войвывса йӧзыд ... . 5) Тӧвся поводдяыд аслыспӧлӧс.
+
— Ва-а-а-й!
−
 
+
— Яйтӧ ачыд кый! — нюмсорӧн шуӧ ыджыд мам.
−
92 удж. Мый серпасалӧма Коми Республикаса канпасӧ? Аддзы колана вочакывъяс.
+
А ыджыд бать юалӧ:
−
 
+
— Калбас сёян?
−
1
+
— Да-а-а, ва-а-ай!
 +
— Карсаяс ваясны тэныд гӧснеч, — шуӧ ыджыд бать.
 +
— Йӧ-а-а-ав ва-а-а-й! — оз лӧнь Алиса.
 +
Серамсорӧн казьтылам ӧти тешкодьтор. Карса гӧсьтъяс пукалісны пызан сайын, накӧд орччӧн вӧлі и Алиса. Гусьӧникӧн гыж йывнас гусьышталӧ пызан вылысь то калбас чӧлан, то яйтор. Но казялісны наян каньлысь гусясьӧмсӧ. Ыджыд мам чирыштіс Алисаӧс, чорыда шуис:
 +
— Калбас сёйысь! Мун да шыр кут!
 +
Недыр мысти Алиса вомас вайис шырпи да шыбитіс сійӧс пызан вылӧ, дзик ыджыд мамлы ныр улас.
 +
— На-а-а! — радпырысь нявӧстіс Алиса. — Ме абу тэ кодь скуп.
 +
Ставӧн чилӧстӧмӧн звирк чеччыштісны пызан сайысь. А ыджыд мам шуис меліа:
 +
— Вот и шань! Вот и сёй ассьыд чӧскыдтортӧ!
 +
Тадзи и оліс-выліс Алиса кань, гажӧдіс миянӧс.
 +
И ми ӧнӧдз на збыль чайтам, мый Алиса — мойдса пемӧс кодь ыджыд вежӧра кань, быдтор гӧгӧрвоысь, да сійӧн и велаліс сёрнитны комиӧн.
  
−
Б) коми ань
+
Висьтав шӧр мӧвпсӧ.
  
−
В) зарни ань
+
— Дона ёрт! Помасис велӧдчан во. Ме тэкӧд велӧдчи сёрнитны комиӧн. Сёрнит коми кыв вылын.
  
−
3
+
Став бурсӧ!
−
А) йӧра юръяс
 
  
−
Б) кӧр юръяс
+
==КОМИ КЫВ. 2 КЛАСС. ВӦРКУТА==
  
−
В) ош юръяс
+
'''<Kodko @ велӧдан гижӧд // М. И. Вахнина, Н. А. Кинева Коми язык. 2 класс : учебник для изучающих коми язык как неродной (первый год обучения). Сыктывкар: Анбур, 2015. Лб. 4-111.>'''
  
−
93 удж. Лыддьы да кут тӧд вылын.
 
  
−
Коми Республикаса каналан пасъяс — дӧрапас, канпас да кып.
+
ВЕЛӦДЧАМ ЛЫДДЬЫНЫ
−
Миян кып аслыспӧлӧс: юргӧ коми да роч кывъяс вылын. Ӧд Коми Республикаын кыккывъялун. Медводз кып лӧсьӧдан комиссия бӧрйис Нёбдінса Витторлысь «Варыш поз» сьыланкыв. Сэсся дыр уджалісны кывъяс вылын, медым кыпыс вӧлі ӧнія кадся да республикаын быдӧнлы гӧгӧрвоана. 2007-ӧд восянь кыпыс юргӧ тадзи:
 
  
−
Коми Республикаса каналан кып.
+
вит тетрадь
  
−
Ылын-ылын Войвылын
+
куим ручка
−
Джуджыд парма сулалӧ.
 
−
Парма шӧрын варыш поз
 
−
Кыпыд горӧн шыалӧ.
 
  
−
Лэбзьӧй, повтӧм варышъяс,
+
дас карандаш
−
Вына бордъяс шеныштлӧй,
 
−
Веськыд туйӧд нуӧдӧй,
 
−
Коми мусӧ югдӧдӧй!
 
  
−
94 удж. Лыддьы да кут тӧд вылын.
 
  
−
Коми Республикаса каналан канпассӧ вӧчӧма пермскӧй зверинӧй стиль серти. Гӧрд геральдическӧй пӧв вылӧ серпасалӧма варышӧс.
 
−
Варыш петкӧдлӧ государство да власьт.
 
−
Лэбачлӧн морӧсас аньлӧн чужӧмыс петкӧдлӧ «Зарни аньӧс» — олӧм радейтысь шондіа ань енмӧс, мир кутысь мамӧс.
 
−
Йӧра — ёнлун, веськыдлун, мичлун петкӧдлысь пас.
 
−
Коми войтырлӧн фольклорын зарни да гӧрд рӧмъяс петкӧдлӧны асъя шонді да шаньлун, коми войтырлысь да власьтлысь удж-зільӧм.
 
  
−
95 удж. Содты кывбурӧ рӧм вылӧ индысь кывбердъяс. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
+
ВЕЖАВИДЗАНА КЫВЪЯС.
  
−
Куим рӧма дӧрапас.
 
  
−
Степан нима изэрд весьтын
+
1.
−
Куим рӧма дӧрапас.
+
Видза олан, Саша!
−
Татчӧ, кодыр кӧть ог веськав
+
Видза оланныд, Ольга Ивановна!
−
Паськыд эрдыс меным ас.
+
Видза олан, Катя!
 +
Видза олан, Катя!
  
−
... рӧм — тайӧ миян енэж
 
−
... — парма-вӧр
 
−
... рӧмыс казьтӧ меным
 
−
Лымъя войвыв — сьӧлӧмшӧр.
 
  
−
1. Коді ӧні Коми Республикаса Юралысьыс?
 
−
2. Кутшӧм кывъяс лоӧны миян республикаын каналанаӧн?
 
−
3. Мый серпасалӧма канпасӧ?
 
−
4. Мый вежӧртӧны дӧрапас рӧмъяс?
 
−
5. Мый тӧдмалін кып йылысь?
 
  
−
96 удж. Вӧзйы да дорйы ас сиктлы (карлы, школалы, класслы, котырлы) лӧсьӧдӧм дӧрапас.
+
Видза олан, Саша!
 +
Видза олан, Саша!
  
−
КОМИ РЕСПУБЛИКАСА НИМАЛАНА ЙӦЗ
 
  
−
УРЧИТАНЛӦН ӦТКОДЯЛАН ДА МЕДВЫЛЫС ТШУПӦД.
+
3.
 +
— Аддзысьлытӧдз, Маша!
  
−
97 удж. Вуджӧд текстсӧ роч кыв вылӧ. Лӧсьӧд дженьыд висьт.
 
  
−
Е. А. Игушев — коми кыв туялысь, филология доктор, велӧдысь. Евгений Александрович чужлӧма Сосногорск бердса Пожня грездын. Велӧдчӧма Ухтаса горно-нефтянӧй (биару-мусир) техникумын, сэсся Коми пединститутын. Армия бӧрын уджалӧма сиктса велӧдысьӧн. Уджалігмоз помалӧма аспирантура.
+
4.
−
1973-ӧд восянь Евгений Александрович уджаліс Сыктывкарса канму университетын. Сійӧ гижис коми кывйысь вель уна велӧдчан пособие. Шуам, «Коми диалектология», «Коми кыв да йӧзкостса поэзия», «Введение в финно-угроведение», «Ӧнія коми кыв» да мукӧд. Та кындзи Евгений Александрович гижӧ неыджыд висьт-тешъяс. Вуджӧдӧ финн-угор кывъясысь челядьлы мойдъяс, шусьӧгъяс, нӧдкывъяс.
+
Бур асыв!
−
Евгений Александрович Игушевӧс тӧдӧны да пыдди пуктӧны оз сӧмын Россияын, но и суйӧр сайын: Венгрияын, Финляндияын, Эстонияын. Тайӧ шань да серамбана учёнӧйсӧ, велӧдысьсӧ зэв ёна радейтӧны студентъяс.
+
Бур лун!
 +
Бур рыт!
 +
Бур вой!
  
−
98 удж. Содты коланаинӧ отсӧг вылӧ сетӧм кывъяс да вочавидз юалӧм вылӧ.
 
  
−
Водз чеччӧ да этша печкӧ.
+
1.
 +
Видза оланныд!
 +
Бур лун!
 +
Аддзысьлытӧдз!
  
−
Миян сиктын олӧ Дарья тьӧт, дзоляник, косіник, зэв тэрыб кока да сёрниа пӧрысь нывбаба. Дарья тьӧт луннас быдлаӧ волӧ, ставсӧ тӧдӧ, быдтор удитӧ медся водз висьтавны. Лавкаӧ да поштаӧ витысь унджык пыралас. И клубад медводз на удитас волыны. Керкаыс Дарья тьӧтлӧн сикт шӧрас, медся важиник да лёкиник. Картупельсӧ сёрӧнджык заводитӧ керны да лымъявтӧдзыс некор оз вермы эштӧдны. Вӧрысь локтысьясӧс пыр паныдалӧ Дарья тьӧт. Тӧдӧ, коді этшаджык чукӧртӧма тшак-вотӧссӧ, коді сюсьджыка вотчӧ. Тадзи и олӧ Дарья тьӧт, прамӧя оз узьлы, а вӧчны нинӧм оз удит, овмӧсыс эндӧма.
 
  
−
Кутшӧм Дарья тьӧтыс?
+
2.
 +
Бур рыт!
 +
Бур асыв!
 +
Бур вой!
  
−
Гӧгӧрвоӧд висьтлысь нимсӧ, аддзы текстысь вочакыв.
 
  
−
99 удж. Корсь лыддьысянінысь удж йылысь шусьӧгъяс. Дзеб ӧти шусьӧг ребусӧ.
+
1.
 +
Кыдзи тэнӧ шуӧны?
 +
Менӧ шуӧны Машаӧн.
  
−
100 удж. Лыддьы да гӧгӧрвоӧд финн шусьӧгъяссӧ.
 
  
−
Финн шусьӧгъяс.
+
2.
 +
Кыдзи тэнӧ шуӧны?
 +
Менӧ шуӧны ...ӧн.
  
−
Бур морт сетӧ этшасьыс, лёк мортлӧн оз вичмы и унасьыс.
+
3.
−
Важсӧ эн лёкӧд водзвыв, кытчӧдз выльсӧ бура он тӧдмав.
+
Васьӧ, Рӧдьӧ,
 +
Ичӧт Миш,
 +
Федьӧ, Эдьӧ,
 +
Саш да Гриш.
  
−
101 удж. Лыддьы да тӧдмав финн нӧдкывъяссӧ.
 
  
−
Кутшӧм серпасъяс лӧсялӧны нӧдкывъяслы.
+
4.
 +
Кыдзи тэнӧ шуӧны?
 +
Менӧ шуӧны Настяӧн.
  
−
Финн нӧдкывъяс.
 
  
−
Коктӧг котӧртӧ, бордтӧг лэбӧ, ӧти
+
5.
−
луннас дас сиктӧ волӧ.
+
— Кыдзи тэнӧ шуӧны?
−
Вужйыс вылын, юрыс улын.
+
— Менӧ шуӧны Ӧльӧксейӧн!
−
Ыджыд лэбач надзӧникӧн ӧвтчӧ, бордъяссьыс ва виялӧ.
+
— А кыдзи тэнӧ шуӧны?
 +
— Менӧ шуӧны Илляӧн.
  
−
102 удж. Лыддьы да гӧгӧрво висьтсӧ. Висьтав Иван Ильич Белых йылысь III морт нимсянь.
 
  
−
Чужлі ме Сыктывдін районса Паль сиктын 1946-ӧд вося кӧч 23-ӧд лунӧ.
+
7.
−
Ичӧтдырйи ёна радейтлі кывзыны баблысь мойдъяссӧ. Мукӧд мойдсьыс весиг юрсиыд сувтлывліс. Нӧшта кажитчис вадорын вуграсьны да вӧрын вотчыны. Эг ӧтчыдысь ичӧтнад ылавлы вӧрӧ. Пармаыс нӧшта ёнджыка кутіс кыскыны менӧ ас дінас.
+
Кымын тэныд арӧс?
−
Коми пединститут помалӧм бӧрын пыр уджалі «Югыд туй» (ӧні «Коми му») газет редакцияын. Сӧмын некымын во кежлӧ вуджлі Коми небӧг лэдзанінӧ да «Йӧлӧга» газет редакцияӧ. Республика пасьта ветлігъясӧ йӧзкӧд аддзысьлӧмъясыс да накӧд сёрниясыс и лоисны менам висьтъяслы сюрӧсъясӧн.
+
Меным 9 арӧс.
−
Петалісны «Ӧзйы, бипурӧй менам», «Челядьдырся пароходъяс» да «Важыс уськӧдчывлӧ вӧтӧн» небӧгъяс. Сэні зіли петкӧдлыны, кутшӧм ёна радейта ассьым чужанінӧс, ас войтырӧс, ас пармаӧс. Наын и менам олӧмыс.
 
  
−
Лыддьы И. И. Белыхлысь ас бӧрйӧм серти гижӧд. Серпасав да висьтав сы йылысь коми кыв урок вылын.
 
  
−
103 удж. Лыддьы висьтлысь юкӧнъяссӧ, гӧгӧрво да тэч найӧс колана ногӧн.
+
10.
 +
а) Тайӧ нывка. Сійӧс шуӧны Аннаӧн. Сылы дас арӧс.
 +
б) Тайӧ зонка. Сійӧс шуӧны Пашаӧн. Сылы сизим арӧс.
 +
в) Тайӧ нывка. Сійӧс шуӧны Машаӧн. Сылы куим арӧс.
  
−
Выль пась.
 
  
−
Меным ньӧбисны выль пась. Зэв мича, кельыдгӧрд. Кор ме муна уличті, нывкаяс кындзи, зонкаяс ме вылӧ видзӧдӧны. Ӧтчыд весиг Вадик Блинов видзӧдліс, дерт, эз ме вылӧ, а менам пась вылӧ. Но век жӧ нимкодь. Со кутшӧм менам пасьӧй. Медся бур!
+
МЕНАМ КОТЫР
  
−
— Кытчӧдз оз быдмы выль кизь, — шуис мам, коді пукаліс диван вылын да кыис моднӧй шапка. Меным лои тешкодь. Син водзӧ сувтіс серпас: со чужӧ выль кизь. Медводз сійӧ ичӧтик, сэсся ыджыдджык, медбӧрын 5 шайт ыджда.
 
  
−
— Кытчӧдз он велав колана ногӧн новлыны паськӧм, — кывкӧрталіс бать.
+
4.
−
— Кыдзи ме велала сійӧс новлыны? — шемӧсми ме.
+
— Тэнад эм бать?
−
— Мӧвпнад, — шуис мам и серӧктіс.
+
— Менам эм бать.
−
Мамӧ вурис кизьсӧ, и батьӧ ӧшӧдіс пасьсӧ шкапӧ. Кутшӧм сылы гажтӧм сэні ӧшавнысӧ, некод сы вылӧ оз видзӧд.
+
— Кыдзи сійӧс шуӧны?
 +
— Сійӧс шуӧны … .
 +
— Тэнад эм мам?
 +
— Менам … … .
 +
— Кыдзи сійӧс шуӧны?
 +
— Сійӧс шуӧны … .
 +
— Тэнад эм чой?
 +
— Менам … … .
 +
— Кыдзи сійӧс шуӧны?
 +
— Сійӧс шуӧны … .
 +
— Тэнад эм вок?
 +
— Менам … … .
 +
— Кыдзи сійӧс шуӧны?
 +
— Сійӧс шуӧны … .
  
−
Но лоис виччысьтӧмтор. Пасьысь орис кизьыс. Гашкӧ, пӧрччысигӧн кыскышті ёнджыка. Бать казяліс орӧм кизя пасьӧс. Дыркодь пиняліс менӧ, ӧд пасьыс выль на:
 
−
— Кутан ветлыны пальтоӧн, кытчӧдз..., кытчӧдз...
 
  
−
1. Мыйла радліс нывка?
+
5.
−
2. Кутшӧм сылӧн пасьыс?
+
Менам эм котыр тайӧ бать, мам, кык чой да вок.
−
3. Мыйысь скӧрмис батьыс?
 
−
4. Мыйла пасьыслы шкапас гажтӧм?
 
  
−
Корсь материал Елена Васильевна Габова йылысь. Дасьты неыджыд юӧр.
 
−
Юӧрсӧ позьӧ вӧчны презентация ногӧн компьютер отсӧгӧн PowerPoіnt программаын.
 
  
−
ТУВСОВЪЯ ТӦЖДЪЯС
+
8.
 +
Ыджыд мамыд — ыджыд мам,
 +
Сійӧ менам мамлӧн мам.
  
−
ЛОКТАН КАД
 
  
−
Ме аски пукта дзоридзьяс.
+
Ыджыд батьыд — ыджыд бать,
−
Вок лӧсьӧдас дзоридз градъяс.
+
Сійӧ менам мамлӧн бать.
−
Регыд петасны медводдза дзоридзьяс.
 
−
А ті мый пуктанныд керка водзӧ?
 
  
−
104 удж. Лыддьы да вуджӧд Иван Коданёвлӧн «Нёль вок» мойдысь юкӧн.
 
  
−
Нёль вок.
+
9.
 +
Ыджыд мамӧс шуӧны … .
 +
Ыджыд батьӧс шуӧны … .
 +
Пӧчӧс шуӧны … .
 +
Пӧльӧс шуӧны … .
  
−
Олӧны-вылӧны нёль вок. Ёнысь-ёнӧсь, мичаысь-мичаӧсь. Некор оз пӧрысьмыны. Зэв шаньӧсь. Пыр старайтчӧны му вылын да вӧр-ваын олысьяслы вӧчны кыдз позьӧ унджык буртор.
 
−
Первой воксӧ шуӧны Тулысӧн.
 
−
Воас кадыс да кузь туйӧ медводз петас Тулыс. Кыті мунас сійӧ, кутшӧм муясӧ тувччылас сылӧн кокыс, быдлаын шондӧдас, ставыс ловзяс. Садьмӧдас шоръясӧс, йи улын шойччысь юясӧс. Тшӧктас мича паськӧмӧн вӧччыны пуяслы. Шоныд муясысь, саридзьяс бердысь аскӧдыс вайӧдас и быдсикас лэбачӧс. Тулыс вок тэрмӧдлас быдӧнӧс, медым быд удж вӧлі вӧчӧма ас кадӧ да бура.
 
−
Кыпыд Тулыс ёна и гажӧдас йӧзӧс да пемӧсъясӧс. Челядьӧс ворсӧдас, вӧрпаяслысь паськӧмсӧ вежас, пӧткаясӧс тшӧктас сьывны-гажӧдчыны, вын-эбӧс сетас юяслы да шоръяслы.
 
−
Тулыс уджалас лун и вой. Уна буртор коляс ас йывсьыс му вылӧ. Кор вель ёна мудзас, отсӧг вылӧ чукӧстас ассьыс воксӧ — Гожӧмсӧ.
 
  
−
Содты ассьыд кывъяс.
+
10.
 +
а) Менам эм ыджыд мам. Сійӧс шуӧны Анна Григорьевнаӧн. Сылы 50 арӧс.
 +
б) Менам эм ыджыд бать. Сійӧс шуӧны Василий Тихоновичӧн. Сылы 55 арӧс.
  
−
воис гажа тулыс
 
  
−
105 удж. Лыддьы приметаяс. Содты кадакывъясӧ локтан када суффиксъяс.
+
12.
 +
а) Тайӧ менам котыр. Менам эм бать, мам да чой Маша.
 +
б) Тайӧ менам котыр. Менам эм бать, мам, кык вок да чой.
 +
в) Тайӧ менам котыр. Менам эм пӧч, пӧль, бать, мам да вок.
  
−
1) Кузь йинёньяс ӧшъясны керка вевт дорышӧ — тулыс нюжалас. 2) Сьӧд рака воис — кызь лун мысти йи вӧрзяс, тӧлысь мысти лым сылас. 3) Тулыснас кӧ лымйыс сылас ӧдйӧ, а ытваыс исковтас тэрыба — виччысь васӧд гожӧм. 4) Кыдзлӧн кӧ водзджык воссясны коръясыс ловпуысь — гожӧмыс лоас зэра. 5) Чикыш воас — гым ваяс . 6) Май дас коймӧд лунӧ кӧ войыс шоныд да кодзула — гожӧмыс лоас кос.
 
  
−
106 удж. Мичаа лыддьы кывбурсӧ. Инды локтан када кадакывъяс.
+
13.
 +
а) Менам эм ичӧт чой. Сійӧс шуӧны Оляӧн.
 +
б) Менам эм ыджыд вок. Сійӧс шуӧны Юраӧн.
  
−
Бара воас гажа тулыс,
 
−
Гӧгӧр ставыс лоас веж!
 
−
Бокад тэсӧ эн жӧ сулав,
 
−
Аслад муса бать-мам мулань,
 
−
Дона пиӧй, зіля кеж!..
 
−
Тувсов асылӧ тэ петан
 
−
Гӧрны-кӧдзны паськыд йӧр
 
−
Сэк, кор шонді кисӧ сетас
 
−
Зарниавны му и вӧр.
 
−
Сьӧлӧм вылад долыд-долыд!
 
−
Сьылӧ тракторъяслӧн гор.
 
−
Шуднад збыльысь тырас лолыд,
 
−
Вӧчӧмтортӧ аддзан кор.
 
  
−
Гӧгӧрвоӧд омонимъяссӧ, лӧсьӧд наӧн кывтэчасъяс.
+
15.
 +
Менӧ шуӧны Машаӧн. Менам эм котыр: мам, бать да ичӧт вок. Мамӧс шуӧны Алла Ивановнаӧн. Батьӧс шуӧны Сергей Ивановичӧн. Ичӧт вокӧс шуӧны Максимӧн.
  
−
«Омонимъяс кывчукӧр» небӧгысь аддзы тӧдса омоним гоз да серпасав.
 
  
−
107 удж. Мичаа лыддьӧй текстсӧ.
+
4.
 +
— Кыдзи тэнӧ шуӧны?
 +
— Тэ велӧдысь али велӧдчысь?
  
−
Виричын сёрнитӧны капуста да свеклӧ рӧсада.
 
−
— Кор нин шондӧдас да миянӧс петкӧдасны шоныд муӧ? — шогсьӧ свеклӧ.
 
−
— Воас кад и петкӧдасны. Таысь эн шогсьы. Воысь воӧ миянӧс пыр этшаджык пуктӧны, надейтчӧны дась вылас, — шогсьӧ капуста.
 
−
— Да-а. Водзті вӧлі ми кодьтӧ мыйта пуктасны! Ӧні ставыс ёгӧн тырӧма. Регыд кыкӧн и колям.
 
  
−
Мыйла шогсьӧ свеклӧ?
+
5.
 +
— Видза оланныд, челядь!
 +
— Видза оланныд!
 +
— Ме велӧдысь. Менӧ шуӧны Мария Алексеевналӧн. Кыдзи тэнӧ шуӧны?
 +
— Менӧ шуӧны Аняӧн. Ме велӧдчысь.
  
−
108 удж. Сетӧм кывтэчасъясӧн лӧсьӧд юӧр тувсовъя уджъяс йылысь.
 
  
−
гӧрӧны муяс, градъяс
+
6.
 +
лыддьыся библиотекаын
  
−
пелькӧдӧны ӧшинь ув
 
  
−
киськалӧны пуктасъяс
 
  
−
пукталӧны дзоридзьяс
+
7.
 +
Ме велӧдчысь менӧ шуӧны Илляӧн Павел Васильевич менам велӧдысь школаын ме гижа да лыддьыся.
  
−
мыськӧны ӧшиньяс
 
  
−
кералӧны пуяс вылысь кос увъяс
+
9.
 +
Школаын велӧдысь,
 +
Велӧдчысь уна!
 +
Лыддьыся, гижа,
 +
Велӧдча бура!
  
−
идралӧны йӧръяс
 
  
−
шыблалӧны лым
+
МЕНАМ КЛАСС
  
−
сотӧны колян вося турун
 
  
−
парникӧ пуктӧны ӧгуреч
+
2.
 +
Ыджыд класс, мича дзоридз, ичӧт улӧс.
  
−
лӧсьӧдӧны парник
 
  
−
пуктӧны картупель
+
3.
 +
Менам ыджыд, мича класс.
 +
Радейта ме ёна сійӧс!
  
−
кӧдзӧны кӧйдыс рӧсада вылӧ
 
  
−
дасьтӧны кӧйдысъяс
+
4.
 +
улӧс вылын
  
−
небзьӧдӧны му
+
улӧс улын
  
−
109 удж. Дасьтысь да гиж «Тувсовъя уджъяс» творческӧй диктант.
+
улӧс дорын
  
−
Со и воис дыр виччысяна тулыс. Кыз эшкын улысь мыччис ассьыс чужӧмбансӧ му. Чургӧдіс юрсӧ медводдза дзоридз — вижъюр. Тулыс воӧмкӧд и воасны тувсовъя тӧжд-уджъяс. Ковмас гӧрны му..
+
улӧс сайын
  
−
110 удж. Гиж висьтсӧ локтан кадын. Сет висьтыслы ним.
 
  
−
Ми ёрткӧд вӧчим лэбач поз и тувъялім сійӧс ӧшинювса джуджыд коз йылӧ. Медводдза ябыръяс зэв зіля поздысисны сэтчӧ. Лунтыръясӧн найӧ ваялісны гӧнторъяс, кос турун. Недыр мысти лэбачьяс пӧжисны пиянӧс. Уджыс ябыръяслӧн лоис унджык.
 
  
−
1
+
8.
 +
а) Пызан сайын нывка.
 +
б) Джадж вылын небӧг.
 +
в) Пӧв дорын нывка.
 +
г) Пызан вылын небӧг.
 +
д) Пызан улын сумка.
 +
е) Улӧс вылын сумка.
  
−
Витаминыс сыын уна,
 
−
Курччан — синва пычкас друг.
 
−
Уна вӧлӧгаӧ мунӧ,
 
−
Тайӧ, дерт жӧ, град выв ...
 
  
−
2
+
9.
 +
Тайӧ менам класс сійӧ мича ӧшинь вылын дзоридзьяс классын эмӧсь выль пызанъяс да улӧсъяс пӧв дорын ыджыд шкап.
  
−
— Дуньӧ! Дуньӧ! — горзӧм кылӧ,
 
−
Роскӧн вӧтлысям бур здук.
 
−
Шоныд рытӧ ывла вылын
 
−
Тадзи кыям майскӧй ...
 
  
−
3
+
11.
 +
— Мый эм пызан вылын?
 +
— А мый эм пызан улын?
  
−
Ичӧт керка вӧчис дедӧ,
 
−
Ме тшӧтш отсаси и бабӧй.
 
−
Лэптім зіб вылӧ, сэн медым
 
−
Олас-вылас сьылысь ...
 
  
−
4
+
3.
 +
Пӧв дорын велӧдысь. Велӧдчысьяс парта сайын. Пызанъяс вылын эм тетрадьяс.
  
−
Зэрӧм бӧрын енэжтасӧдз
 
−
Ӧшъяс джынъя мича асык
 
−
Сизим рӧма ыджыд кӧшӧн
 
−
Васӧ юӧ ...
 
  
−
111 удж. Паськӧд сёрникузяяссӧ.
+
4.
 +
Сійӧ ичӧт. Сійӧс шуӧны Тотоӧн. Тайӧ чача — ош.
  
−
Воис тулыс. Сыліс лым. Ӧшалӧны йинёньяс. Артмӧны гӧпъяс. Бузгӧны шоръяс.
 
−
Мыччысьӧны кушинъяс. Польдӧны гаръяс. Дзоридзалӧны вижъюръяс. Воӧны лэбачьяс. Ловзьӧ вӧр-ва.
 
  
−
112 удж. Лыддьы кывбурсӧ да велӧд.
+
5.
 +
Тайӧ мый? Тайӧ чача … .
 +
Кутшӧм сійӧ? Сійӧ … .
 +
кыдзи сійӧс шуӧны? Сійӧс шуӧны … .
  
−
Тулысӧс кыдзи он радейт,
 
−
Сы йылысь кыдзи он сьыв?
 
−
Кор весиг дзор тошка дядьлӧн
 
−
Дзордзалӧ чужӧм выв?
 
−
Кор сынӧдас сьыланкыв сьылӧ,
 
−
Муслунӧн ӧвтӧ тӧв,
 
−
И меліа кышакылӧ
 
−
Бадьясӧн мӧдлапӧв.
 
  
−
113 удж. Аддзы А. Саврасовлӧн «Грачи прилетели» серпас дорӧ лӧсялана сёрникузяяс.
+
6.
 +
Менам эм чача
  
−
Воисны сьӧд ракаяс.
 
  
−
Медводз миян войвылӧ воисны сьӧд ракаяс. Гӧгӧр на лымъя, а найӧ танӧсь нин. Шойччыштасны кузь туй бӧрын и заводитасны позъяс вӧчавны. Позъяссӧ найӧ вӧчӧны паркъясын, расъясын. Водз асывсянь сёр рытӧдз найӧ кравзасны, позъяснысӧ вӧчӧм вылӧ увъяс чегъяласны да ваяласны. Ӧтияс важ познысӧ дзоньталасны, мӧдъяс — выльысь вӧчасны. Лунтыр ракаяс ноксясны-уджаласны. А кор воас рыт, пуксясны асланыс позъяс дорӧ да узьӧны асылӧдз.
+
10.
−
Асывнас садьмасны водз да бара уджӧ кутчысясны. Сьӧд ракаяс пӧжсьӧны медводз. Оз на удит пуяс вылын кор потны, а пияныс горзӧны нин — сёйны корӧны.
+
Менам жырйын уна чача:
 +
Мугӧм пон да еджыд кӧч.
 +
Лӧз машина, гӧрд автобус,
 +
Куим мач, руд кань да ош.
  
−
Кутшӧм кадын сетӧма унджык кадакывсӧ? Мыйла?
 
  
−
ТУВСОВЪЯ ГАЖЛУНЪЯС
 
  
−
114 удж. Лыддьы висьтлысь юкӧнъяссӧ, гӧгӧрво да тэч найӧс колана ногӧн.
+
гӧрд рӧма мач
  
−
Берба лун.
+
руд рӧма вӧв
  
−
Коми йӧз лыддьӧны, мый берба отсалӧ босьтны бур урожай, вермӧ сетны йӧзлы да гортса пемӧсъяслы дзоньвидзалун. Берба видзӧ пемӧсъясӧс вомидзысь. Берба вожъясӧн комияс инмӧдчылісны ӧта-мӧдӧ да гортса пемӧсъясӧ, шуалісны нимкыв: «Юр вывсянь кок улӧдз берба дзоньвидзалун мед сетас».
+
виж рӧма шур-шар
  
−
Тайӧ лунсянь Ыджыд лунӧдз бербалӧн быдманінысь эз вӧрӧдны васӧ. Чайтісны, бадьясувса ваас пӧ тайӧ кадӧ уна мути. Эм эскӧм, мый биӧ шыбитӧм берба видзӧ пӧжаръясысь. А тӧвлы паныд шыбитӧм берба лӧньӧдӧ бушков. Шуӧны, Берба лунӧ кӧ шондіа — гожӧмыс лоӧ бур, озыр урожай артмас.
 
  
−
Ыджыд лунӧдз вежонӧн водзджык эскысь йӧз пасйӧны Иисус Кристослысь Иерусалимӧ пырӧмсӧ. Сэні Господьӧс кыпыда паныдалісны, чолӧмалісны пальма вожъясӧн, чолӧмалісны мӧда-мӧдсӧ Кристос воӧмӧн. Миянлы тайӧ гажыс ёнджыка тӧдса, кыдзи Берба лун, сы вӧсна мый миян пальмаяс оз быдмыны. Сы пыдди вичкоын вежӧдӧны медводдзаӧн дзоридзалысь берба.
+
13.
 +
Менам эм чача тайӧ понпи сійӧс шуӧны Лапикӧн сійӧ мича да мугӧм рӧма.
  
−
Берба вожнас инмӧдчылісны керкалӧн быд пельӧсӧ. Сэсся пуктылісны ен ув пельӧсӧ. Сэні берба оліс мӧд воӧдз. Лыддьӧны, мый бербаыс вына сӧмын ӧти во. Биа висьӧмысь пӧ мездылӧма бербалӧн 9 гар.
 
  
−
115 удж. Лыддьы текстсӧ, аддзы выль кывъяс да гӧгӧрво. Сет текстлы ним.
+
14.
 +
— Тайӧ мый?
 +
— Тайӧ чача — … .
 +
— Кутшӧм сійӧ рӧма?
 +
— Сійӧ … … .
 +
— Кыдзи сійӧс шуӧны?
 +
— Сійӧс … … .
  
−
Сьӧлӧм и лов личӧдысь да гажӧдысь тайӧ праздникыс быдӧнлӧн: олӧмаяслӧн, томъяслӧн, челядьлӧн. Быд керкаын пелькӧдчӧны, рытсяньыс пусьӧны-пӧжасьӧны. Медся дзескыда олысьяслӧн тайӧ лунӧ пызан вылас быдтор лоӧ: и яя шыд, и чӧскыд черинянь, и проса рок, и нӧкъя рысь, и выйӧн мавтӧм пирӧг-шаньга. Быдсяма чӧскыдторсӧ на видзыштӧны Кристос ловзян лун кежлӧ, мед вунӧдлыны сьӧкыдсӧ да сьӧлӧм бурмымӧн радлыны-гажӧдчыны.
 
  
−
1. Кутшӧм гажлун йылысь висьтавсьӧ текстын?
+
15.
−
2. Мыйла тэ тадзи чайтан?
+
Батьӧ ньӧбис …,
 +
Сэні лоа ме пилот.
  
−
116 удж. Лыддьы да гӧгӧрво рецептсӧ.
 
  
−
Кулич вӧчан рецепт.
+
Менам ыджыд эм машина,
 +
Сылӧн кӧлеса да шина.
  
−
Босьтам 1 кг пызь, 100 г вый, 150–200 г сакар, 50–100 г изюм, 400 г йӧв, дрожжи да сов.
 
−
Шоныд йӧлӧ пуктыны дрожжи, содтыны 500 г пызь и 2–3 час кежлӧ кольны кыптыны. Кор няньшомыс лоӧ дась, пуктыны мукӧдторсӧ да бура гудравны. Пӧжалӧм бӧрас мичмӧдны кольтусьӧн да уна рӧма сакарӧн.
 
  
−
1. Вуджӧд рецептсӧ да пӧжав кулич.
+
Менам ыджыд, мича …,
−
2. Мичмӧд куличсӧ да пасхасӧ коми серъясӧн.
+
Сійӧ ӧдйӧ ветлӧ скач.
  
−
МОРТ-МОРТА НИМВЕЖТАСЪЯС.
 
  
−
Ӧта-мӧд, мӧда-мӧд (друг друга) нимвежтасъяс шусьӧны морт-мортаӧн. Найӧ вежласьӧны вежлӧгъяс серти.
+
КОМИ ВОРСӦМЪЯС
  
−
Гажлун дырйи ми козьналім ӧта-мӧдлы мича серпасъяс.
 
  
−
Мӧда-мӧдӧс кыпыда чолӧмалім Ыджыд лунӧн.
+
1.
 +
Шырӧн-пельӧсӧн
  
−
117 удж. Гиж морт-морта нимвежтасъяссӧ колана вежлӧгын. Лӧсьӧд 2–3 сёрникузя.
 
  
−
ПОДЧИНИТЕЛЬНӦЙ КЫВЙИТӦДЪЯС.
+
— Шырӧ, шырӧ, вай менам пельӧс,
 +
Шырӧ, шырӧ, вай мем пельӧс!
  
−
Подчинительнӧй кывйитӧдъяс йитӧны сёрникузяяс. На водзын пуктӧны чутік.
 
  
−
та вӧсна, та понда
+
Ӧтик кык куим нёль коз пу йылӧ ӧшйис коль.
  
−
Ыджыд лун водзын мунӧ Ыджыд видз, та вӧсна колӧ сёйны кослунъя вӧлӧга.
 
−
Аски Троича, та понда ми ветлам вичкоӧ.
 
  
−
118 удж. Лыддьы да гиж изложение план серти.
 
  
−
Троичаса кыдз.
+
3.
 +
Тірс-торс,
 +
Куим стӧкан морс.
 +
Он кӧ вӧдит,
 +
Он и ворс.
  
−
Троича пасйӧны Ыджыд лун бӧрын 50-ӧд лунӧ — 7-ӧд вӧскресенньӧӧ. Медъёна тайӧ лунӧ пыдди пуктӧны кыдз пу, та вӧсна сійӧс вежӧдӧны вичкоын. Кыдз — шонділӧн да томлунлӧн пас.
 
−
Кыдзсӧ лыддьӧны шуда пуӧн, сійӧ вайӧ бурлун. Та понда коми йӧз чайтӧны, мый сійӧ видзӧ неминучаысь. Сідз жӧ кыдз лыддьыссьӧ бурдӧдчан пуӧн, та вӧсна инмӧдчылісны ӧта-мӧдӧ вичкоын вежӧдӧм вожъясӧн.
 
−
Уличаяс, керка вевтъяс, ен ув пельӧсъяс тайӧ лунӧ мичмӧдӧны кыдз пу росъясӧн. Важӧн сикт-грездъясын медся мича кыдзсӧ мичмӧдлісны уна рӧма лентаясӧн. Сы гӧгӧр том йӧз сьылісны-йӧктісны, ворсісны.
 
  
−
«Йӧлӧга» газетысь
+
Куим каньысь
 +
Шыр оз пов.
 +
Он кӧ эскы,
 +
Оз и ков.
  
−
1. Кыдз пу — Троичалӧн вежа пас.
 
−
2. Троичаса кыдзлӧн вын.
 
−
3. Кыдз пу гӧгӧр гаж.
 
  
−
119 удж. Комиӧд кослунъя сёянлысь рецептсӧ.
+
Ӧтик-мӧтик,
 +
Кык-мык,
 +
Куим-муим,
 +
Нёль-моль.
  
−
120 удж. Лыддьы да гӧгӧрво текстсӧ.
 
  
−
Витамина салат.
+
4.
 +
Гут, гут, менӧ кут!
  
−
Колӧ: 300 г гӧрд кӧчан, 200 г помидор, 200 г ӧгуреч, 200 г болгарскӧй переч, 100 г редис, лук, укроп, салат, сов, кӧнтусь вый.
 
−
Став град выв пуктассӧ колӧ медводз мичаа мыськавны. Та бӧрын вундавны кӧчан, редис да лук — гӧгыльясӧн, ӧгуреч — бедьясӧн, помидор — кубикъясӧн. Перечысь перъявны кӧйдыссӧ да вундавны бедьясӧн, укроп-салат посньыдика вундавны. Медбӧрын став вундалӧмторсӧ ӧтлаавны, солыштны да содтыны сэтчӧ кӧнтусь вый.
 
  
−
Корсь да гиж кослунъя сёянлысь рецепт, мичаа оформит.
+
— Ичӧт дядьӧ юалӧ: кымын арӧс тэд колӧ?
 +
— Вит.
 +
— Ӧти, кык, куим, нёль, вит.
  
−
Став класснад дасьтӧй небӧг (буклет, презентация) «Кослунъя вӧлӧга». Позьӧ вӧчны компьютерӧн «Publіsher» либӧ «PowerPoіnt» программаяс отсӧгӧн.
 
  
−
ВӦР-ВАЛӦН БУРДӦДЧАН КОЗИНЪЯС
+
— Ичӧт дядьӧ юалӧ: кымын арӧс тэд колӧ?
 +
— Куим.
  
−
121 удж. Лыддьы мойдсӧ. Гӧгӧрвоӧд маръямоль кывлысь артмӧмсӧ.
 
  
−
Коркӧ важӧн ӧти сиктын олӧмны пӧрысь гозъя. Налӧн вӧлӧма мичаник авъя Марья нима ныв. Радейтӧма сійӧ сиктса ӧти гӧль зонмӧс. Но бать-мамыс Машукӧс мырдӧн кутӧмны сетны верӧс сайӧ озыр семьяӧ. Дыр бӧрдӧма-корӧма Марья бать-мамыслысь, медым эз сетны сійӧс пӧрысь озыр морт сайӧ. Но эз кывны бать-мамыс нылыслысь корӧмсӧ. Крут берег дорын, кӧні бӧрдіс Марья, мыччысис гӧрд рӧма мича дзоридз. Йӧзыс шуисны тайӧ дзоридзсӧ маръямольӧн. «Марья» — ныв ним серти, «моль» — дзоридзыслӧн быд ар артмӧ сьӧд рӧма моль кодь кӧйдыс.
+
— Гут, гут, менӧ кут!
  
−
122 удж. Вуджӧд роч кыв вылӧ.
 
  
−
Пион артмӧма греческӧй paіonіos кывйысь. Вежӧртӧ ‘бурдӧдысь, дзоньвидзалун сетысь’. Пионӧн шулӧмаӧсь бурдӧдысьӧс. Грецияын вӧлӧма Пион нима тӧдчана бурдӧдысь, Асклепий енлӧн велӧдчысь.
+
5.
 +
— Видза олан, Саша!
 +
— Бур лун, Маша!
 +
— Тэнад эм радейтана ворсӧм?
 +
— Эм. Тайӧ «Краскаӧн» ворсӧм. А тэнад?
 +
— Менам радейтана ворсӧм — «Пышкай». Вай ворсам!
  
−
Асклепий — Грецияын бурдӧдчӧмлӧн ен.
 
  
−
СТЕПЕНЬ ПЕТКӦДЛЫСЬ УРЧИТАНЪЯС.
+
— Тук-тук! Тайӧ Ёма!
 +
— Мый колӧ?
 +
— Краска.
 +
— Кутшӧм рӧма?
 +
— Лӧз рӧма.
 +
— Кутшӧм рӧма?
 +
— Гӧрд рӧма.
  
−
Маръямоль — зэв мича дзоридз.
 
−
Катшасинъяс ёна мичмӧдӧны Коми мусӧ.
 
  
−
123 удж. Содты сёрникузяясӧ колана степень петкӧдлысь урчитанъяс.
+
Ёма-Баба
  
−
1) Ичӧт челядь купайтчӧны дзик берег дорын. 2) Школаса рыт колис зэв кыпыда. 3) Ми ёна радлім гожся каникул матысмӧмлы. 4) Кӧч тӧлысьын пувйыд дзик нин гӧрд. 5) Уразнӧй турун зэв колана быдӧнлы. 6) Велӧдчысьяс зэв бура гижисны тӧдӧмлун донъялан удж. 7) Тулыснас школа гӧгӧр челядь пелькӧдчисны вель дыр.
 
  
−
124 удж. Лыддьы да аддзы бурдӧдчан турун нимъяс. Корсь небӧгъясысь, мыйысь найӧ бурдӧдӧны.
+
Миян гажа сад йӧрӧ
 +
Локтіс пышкай да сьылӧ:
 +
— Пышкай, пышкай, эн вуграв,
 +
Коді нявӧстас, тӧдмав.
  
−
Висьма кӧ, ме дінӧ врачӧс энӧ корӧй,
 
−
Бурдӧдчанторла эн котӧртӧй пыр,
 
−
Ачымӧс лэччӧдлӧй Кунес ю дорӧ,
 
−
Кӧні быд видз лыдтӧм дзоридзӧн тыр!
 
  
−
Лапкорйӧн шонтыштӧй позялӧм морӧс,
+
2.
−
Кӧчвӧньӧн кӧртыштӧй калганлысь вуж,
+
а) «Ичӧт дядьӧ юалӧ: кымын арӧс тэд колӧ?»
−
Шонді мед жалиттӧг синъясӧс ёрӧ,
+
б) «Тук-тук! Тайӧ Ёма!»
−
Кӧтӧдлас синваӧс лысва и пуж.
+
в) «Шырӧ, шырӧ, вай мем пельӧс!»
  
−
Ог кӧ на бурд, ладан турун сэк пуӧй,
 
−
Кӧкакань шырӧй да вотыштӧй оз,
 
−
Чай пыдди медбур лекарство моз юа
 
−
Ю весьтӧ ӧшӧдчӧм сьӧд сэтӧр роз.
 
  
−
Шудӧй кӧ яндысьтӧг эновтас дзикӧдз,
+
ВЫЛЬ ВО
−
Сэки на эскӧмӧй аслам оз кус...
 
−
Егырысь корсьӧй, ме воа кӧ пикӧ,
 
−
Мырпом, кӧть некымын бурдӧдан тусь.
 
  
−
125 удж. Содты колана вотӧс нимъяс.
 
  
−
Нюр вылын вотчигӧн.
+
2.
 +
Ывла вылын усьӧ лым.
 +
Регыд … … воас нин!
  
−
Туйыд вутш пӧвстас кӧ пыртас,
 
−
Он на, другӧ, кув.
 
−
Аддзан сэтысь чӧскыд ...,
 
−
Шома ...
 
  
−
Меным муса сэтшӧм вотӧс,
+
6.
−
Коді важӧн сыв,
+
Миян классын Выль во! Мороз Пӧль вайис козинъяс. Машалы — … , Петялы — … , Катялы — … , а меным — … .
−
Нюр выв вотӧс висьӧм сотӧ,
 
−
Кыдзи шонді кыв.
 
  
−
Корсь да лӧсьӧд юӧр нюрвывса быдмӧглӧн бурдӧдчан вын йылысь.
 
  
−
126 удж. Бӧрйы ӧти серпас. Гиж сы серти неыджыд мӧвпалана висьт.
 
  
−
127 удж. Лыддьы текстсӧ да гӧгӧрво. Лӧсьӧд юалӧмъяс текст серти.
+
8.
 +
Выльвося коз пу,
 +
Мичаник бияс.
 +
Быдӧнлы радлун
 +
Выль воыс сиас!
  
−
Ӧтчыд гожӧмнас ме ордӧ гӧститны локтіс Ӧньӧ другӧй. Ми мӧдӧдчим Мизин йылӧ ком вугравны. Сиктсянь неылын миянлы паныдасисны челядь чукӧр. Шуйга кианыс быдӧнлӧн вӧлі бидон либӧ туис. Быдӧнлӧн дозъясныс дзик тыр. Веськыд кианыс ки тырыс кабыртӧмаӧсь чӧд розъяс, да мунігмозныс вомнас ӧктӧны тусьяссӧ. Вель ёна вомныс лякӧссьӧма чӧдйӧн. Ӧньӧ юаліс челядьлысь:
 
−
— Вотчыны ветлінныд? Вывті бур!
 
−
Сэсся ӧти зонкалысь корис ӧти чӧд роз да юаліс:
 
−
— Мича ӧд? А дыр-ӧ чайтан тайӧ розъясыс олӧны?
 
−
Челядь ёна шӧйӧвошисны.
 
−
— Ӧти во, кӧнкӧ.
 
−
— Тайӧ розъяссьыс, гашкӧ, тіян пӧль-пӧчьясыд на вотлісны чӧдсӧ. А чӧд кустъясыс олӧны кыксё воысь дырджык. Ӧні думыштӧй, мыйта чӧд на вермисны сетны йӧзыслы тайӧ розъясыс, а найӧс ті нетшкинныд дзик мӧвпавтӧг.
 
  
−
128 удж. 127-ӧд уджын сетӧм висьтысь аддзы да вуджӧд урчитан кывъяса сёрникузяяс. Лӧсьӧд аддзӧм урчитанъясӧн ас сёрникузяяс.
+
9.
 +
Ме радейта Выль во праздник. Коз вылын эмӧсь мича чачаяс. Коз дорын Мороз Пӧль да Лымныв.
  
−
1. Шома, лӧз рӧма кузьмӧс вотӧс.
 
−
2. Еджыд синлыса дзоридз.
 
−
3. Кольквиж вотӧс, быдмӧ нюрын.
 
−
4. Шома вотӧса пу.
 
−
5. Содтӧны курччалан сирӧ.
 
−
6. Сыысь пуӧны шыд.
 
−
7. Тайӧ туруныс сувтӧдӧ вир.
 
−
8. Лӧньӧдан турун.
 
−
9. Тайӧ вотӧссьыс вӧчӧны ляз.
 
  
−
129 удж. Лыддьы текстъяссӧ. Лӧсьӧд юӧр бурдӧдчан быдмӧг йылысь.
+
13.
 +
Дона Галина Ивановна!
 +
Чолӧмала тэнӧ Выль воӧн!
 +
Сиа став бурсӧ!
  
−
Пелысь пу.
 
  
−
Миян вӧръясын быдмӧ пелысь пу. Сійӧс садитлӧны и керкаяс дорӧ.
+
Тіян велӧдчысь Павел Логинов
−
Пелысь зэв колана абу сӧмын йӧзлы, но и пемӧсъяслы. Сылӧн розйын пӧшти ветымын гӧгӧр ичӧтик вотӧс. Тайӧ вотӧсъясас эм яблӧг да лимон кислотаяс, вель уна С витамин.
 
−
Кынмалӧм пелысьысь пуӧны варенньӧ. Пелысь сувтӧдӧ вир, та понда пинь ан висигӧн бур пожъявны вомтӧ пелыся ваӧн. Пелысьыд вывті бур кӧрым гортса пӧткаяслы, мӧсъяслы, порсьяслы. Косьтӧм коръясын уна дубильнӧй вещество, та вӧсна найӧс пуктӧны соласигӧн град выв пуктас пиӧ.
 
  
−
Ыжнёньлӧн вотӧсыс бурдӧдчан вына. Сійӧ бурдӧдӧ язва, лишай. Важӧн коми йӧз ыжнёньлысь чукӧртлісны медмича коръяссӧ, косьтывлісны да пузьӧдлісны чай. Тайӧ чайнас бурдӧдлісны горш висьӧм да орӧсь син. А вотӧсыс зэв бур цингаысь. Сыын зэв уна С да В витамин. Ыжнёнь весигтӧ юр висьӧмысь бурдӧдӧ.
 
  
−
Катшасин позьӧ чукӧртны кӧч тӧлысьӧдз. Бурдӧдчан вынсӧ кутӧ сӧмын аптечнӧй катшасин. Быдмӧ сійӧ луд вылын, корйыс мунӧ морков корлань. Чукӧртӧны сылысь сӧмын юръяссӧ. Косьтӧны, пӧжӧны пӧсь ваын да юӧны. Пӧжӧм катшасин бурдӧдӧ орӧсь син, чирей, сӧп висьӧм, горш висьӧм, орӧсь дойяс, бырӧдӧ юрысь киль.
+
3.
 +
велӧдчӧ школаын
  
−
Вуджӧд текстсӧ.
 
  
−
Бурдӧдчан быдмӧгъяс.
+
6.
 +
а) Анна Григорьевна - мича ань.
 +
б) Менам пӧч - бур морт.
 +
в) Игорь Павлович - бур мужичӧй.
 +
г) Маша - ичӧт кага.
  
−
Вӧр-ва кытшалӧ мортӧс, сетӧ сылы сёян-юан, мичмӧдӧ сылысь олӧмсӧ да тӧждысьӧ дзоньвидзалун вӧсна. Вель уна бурдӧдчантор вӧчӧны уна пӧлӧс быдмӧгысь. Сӧмын Россияын тӧдса куимсё сайӧ татшӧм быдмӧг. Озыр наӧн и миян Коми му. Тайӧ быдмӧгъясыс: пелысь, сэтӧр, льӧм, ӧмидз, лежнӧг, чӧд, турипув, петшӧр, пув кор, лапкор, пожӧм да кыдз гаръяс, пакула да уна мукӧд. Чукӧртны бурдӧдчан быдмӧгъяс абу сэтшӧм сьӧкыд, сӧмын колӧ тӧдны, кор да кыдзи чукӧртны.
 
  
−
130 удж. Висьтсӧ юклы сёрникузяяс вылӧ. Гиж.
+
МОРТЛӦН МЫГӦР
  
−
Ті аддзылінныд лежнӧг гожӧмын кутшӧм мичаа сійӧ дзоридзалӧ асьсӧ дорйӧ ёсь жельяснас лежнӧгйылыс арнас лоӧ небыд сэні эм уна витамин йӧз вотӧны лежнӧгйывсӧ да пуӧны сыысь варенньӧ фармацевтъяс вӧчӧны бурдӧдчантор.
 
  
−
Мыйла лежнӧгсӧ нӧшта шуӧны жельнӧгӧн?
+
3.
 +
Тайӧ — юр, а тайӧ — юрси.
 +
Мича чужӧм: син, ныр, вом.
  
−
Сёрнит ёртыдкӧд. Вӧдитчы сетӧм юалӧмъясӧн.
 
  
−
1. Тӧдан-ӧ тэ бурдӧдчан быдмӧгъяс?
+
6.
−
2. Мыйысь найӧ бурдӧдӧны?
+
а) Менам юрсиӧй сьӧд рӧма.
 +
б) Менам синмӧй лӧз рӧма.
 +
в) Менам юрсиӧй еджыд рӧма.
  
−
ВЕЛӦДӦМ МАТЕРИАЛ ВЫНСЬӦДӦМ
 
  
−
131 удж. Аддзы пара. Лӧсьӧд 3 паськӧдӧм сёрникузя.
+
7.
 +
а)Тайӧ коми ань. Сійӧс шуӧны Марьяӧн. Сылӧн сьӧд юрси, турунвиж синъяс.
 +
б) Тайӧ Зарань. Сылӧн еджыд юрси, лӧз синъяс.
 +
в) Тайӧ нывбаба. Сійӧс шуӧны Ёмаӧн. Сылӧн сьӧд синъяс, сьӧд юрси, ыджыд ныр.
  
−
132 удж. Лыддьы да гӧгӧрво висьтсӧ, лӧсьӧд юалӧмъяс.
 
  
−
Арын пуяс.
+
10.
 +
Вӧчам тадзи: киӧн — хлоп,
 +
Вӧчам тадзи: кокӧн — топ.
 +
Пельпом лэптам, сэсся лэдзам,
 +
Пуксям, чеччам, лэптам ки.
 +
Физзарядка вӧчим ми,
 +
Лои ёнӧсь кок и ки!
  
−
Арся кӧдзыдъяс воӧм бӧрын пу вылын коръяс лоасны гӧрдоввижӧсь. Медся мичаӧн овлӧ арся пипу. Турунвиж да виж паськӧма пуяс пӧвстын ышнясьӧ сійӧ аслас пемыдгӧрд да югыдгӧрд сарапаннас.
 
−
Коді оз радейт арся вӧртӧ? Кымын пӧлӧс паськӧмаӧсь пуясыс! Сёр арын сэсся паськӧмъяссӧ надзӧникӧн заводитӧны пӧрччавны. Сӧмын ловпу ӧтнас кӧдзыд арын гылӧдӧ дзик веж коръяс. Тайӧ пуыс торъялӧ мукӧдысь аслас сьӧмӧснас да быдманногнас. Керыштан кӧ сьӧмӧссӧ, пыр жӧ сійӧ лоӧ сьӧдвиж, петӧ сэтысь дубитчан кислота. Ловпу быдмӧ васӧдінын.
 
  
−
133 удж. Корсь лӧсявтӧм кыв. Гӧгӧрвоӧд бӧрйӧмтӧ.
+
11.
 +
Тайӧ — кокӧй, тайӧ — киӧй,
 +
Тайӧ — небыд юрси сіӧй,
 +
Тайӧ — пельӧй, тайӧ — синмӧй,
 +
Тайӧ — менам мича нырӧй,
 +
Тайӧ — вомӧй, тайӧ — банӧй,
 +
Тайӧ — ачым, шондібанӧй!
  
−
134 удж. Содты асалан либӧ босьтан вежлӧга суффиксъяс.
 
  
−
1) Светалӧн чужан луныс моз тӧлысь кызьӧд лунӧ. 2) Ми гажаа пасйим Светалысь чужан лунсӧ. 3) Мам лыддис батьлысь локтан вежон вылӧ гороскоп. 4) Батьлӧн гороскопӧ гижӧма шуда олӧм йылысь. 5) Лыйсьысьлӧн менюын оз вермы лоны госа сёян. 6) Газетысь ме аддзи Лыйсьысьлысь меню. 7) Пызан вылын куйлӧ пӧчлӧн козин. 8) Пӧчлысь козинсӧ, шоныд кепысьсӧ, ме кута новлыны тӧвнас.
+
3.
 +
а) Тайӧ Гриша. Сылӧн еджыд дӧрӧм да сьӧд гач.
 +
б) Тайӧ Наста. Сылӧн еджыд дӧрӧм да гӧрд сарапан.
 +
в) Тайӧ Илля. Сылӧн еджыд дӧрӧм да лӧз гач.
  
−
135 удж. Содты лӧсялана вежлӧг суффиксъяс.
 
  
−
1) Гожӧмнас да тӧвнас ме ветла пӧч дорӧ Ухтаӧ. 2) Печораын олӧны батьлӧн рӧдвужыс. 3) Воркутаӧ позьӧ мунны поездӧн либӧ лэбны самолётӧн. 4) Мамлӧн вокыс ветлӧ уджавны Усинскӧ. 5) Ёртлӧн бать-мамыс локтісны Сыктывкарӧ Емвасянь. 6) Шондіа лунъясӧ ме нимкодяся Опера да балет театр водзын ва бусӧн.
+
6.
 +
мича паськӧм
  
−
136 удж. Содты лӧсялана кывъяс, медым артмис радейтана велӧдысь йылысь висьт.
 
  
−
Менам радейтана велӧдысь.
+
8.
 +
Менам кольквиж сарапан,
 +
Пӧчлӧн мича чышъян,
 +
Мамлӧн дона платтьӧ,
 +
Шуам батьлы: «Аттьӧ!»
  
−
Менсьым радейтана велӧдысьӧс шуӧны ... . Сійӧ велӧдӧ ... . Миян школаын ... велӧдӧ нин ... во. ... урок вылын ми тӧдмасям ... . Урок вылын босьтӧм тӧдӧмлунъясыс миянлы зэв ёна ковмасны водзӧ олӧмын. Сы вӧсна ми пыдди пуктам ... да ... урок. Миян радейтана велӧдысь ... тушаа, ... юрсиа, ... синъяса. ... урокъяссӧ нуӧдӧ стрӧга, а збыльвылас сійӧ зэв шань, мелі, нюмсера. Кор урок вылын мыйкӧ оз артмы, ... пыр и воас отсӧг вылӧ. Некор оз вид, кор мыйкӧ он гӧгӧрво. А выль пӧв ставсӧ висьталас. Вот кутшӧм миян радейтана велӧдысь.
 
  
−
137 удж. Сетӧм кывтэчасъяс отсӧгӧн лӧсьӧд школа йылысь текст.
+
11.
 +
Талун луныс пекнича,
 +
Ме пасьталі … .
 +
Чеччалі да чеччалі,
 +
Кокӧ пырис клянича.
  
−
Миян школа.
 
  
−
вель ыджыд
+
12.
 +
— Маша, улича вылын кӧдзыд.
 +
— Ме пасяся, шапкаася да шарпася.
  
−
сулалӧ сикт шӧрын
 
  
−
джуджыд гӧра вылын
+
16.
 +
а) Менам эм тяпи, сійӧ мича.
 +
б) Тайӧ гынкӧм, сійӧ шоныд.
  
−
веж сад пиын
 
  
−
медыджыд керка
+
17.
 +
Саша, талун кӧдзыд. Пасясь, кепысясь да гынкӧмась. Мам.
  
−
ыджыдысь-ыджыд ӧшиньяса
 
  
−
стенъясын ӧшалӧны
+
18.
 +
пими кӧм еджыд рӧма шоныд сійӧ тайӧ
  
−
велӧдчан вежӧсъяс
 
  
−
лыддьысян жырйын
+
20.
 +
Лымйыс сапкӧ, тӧлыс тшапкӧ.
 +
Киӧ — кепысь, юрӧ — шапка.
 +
Кокӧ — гынкӧм, вылӧ — пась,
 +
Ывлаӧ ме петны дась.
  
−
нуӧдсьӧны кружокъяс
 
  
−
138 удж. Лыддьы да вуджӧд. Висьтыслы сет ним. Содтав лӧсялана кывбердъяс.
+
23.
 +
Дзоля Коля
 +
Гачыс кын.
 +
Дзоля Коля
 +
Дзугӧ лым.
  
−
Быттьӧ дзик на неважӧн воисны войвылӧ ыджыд да мича лэбачьяс — турияс. А со найӧ бӧр нин лэбӧны шоныд муясӧ.
 
−
Видзӧдан турияслысь лэбӧмсӧ, кылан тӧдса местаяскӧд прӧщайтчӧмсӧ, и сьӧлӧмыд вӧрзьылӧ.
 
−
Турияс лэбӧны выліті. Вӧсньыдик голяяссӧ нюжӧдӧмаӧсь водзӧ. Кымын лун да вежон налы ковмас шенасьны бордъяснас, венласьны вына тӧвъяскӧд, терпитны кӧдзыд зэр. Кымын кар да сикт вомӧн лэбзясны турияс. Уна сикас вӧръяс, юяс, степъяс аддзыласны кузь туй вуджигӧн. Унаысь ковмылас шойччыны, коллявны пемыд войяссӧ.
 
−
Аддзысьлытӧдз, турияс!
 
  
−
139 удж. Кадакывъясӧ содтав колана суффиксъяс тшӧктан формаын.
+
25.
 +
Менам эм шоныд пась. Сійӧ еджыд рӧма да мича.
  
−
Шоныд ваӧ гудрав дрожжи. Содты сов, стӧкан джын сакар. Кисьт пызь кык кило гӧгӧр, бура гудрав . Сэсся содты стӧкан тыр сывдӧм вый и коль шоныдінӧ 3–4 час кежлӧ, медым кыптас. Артмӧм нянь-шомсӧ юк кык пельӧ, а сэсся вӧсньӧд ӧти сантиметр кызта сӧчӧнӧдз. Сӧчӧн шӧрас пуктав водзвыв дасьтӧм чери, солав, резышт сывдӧм выйӧн. Сӧчӧн бокъяссӧ ӧтлаӧд чери вывтіыс. Черинянь вермас лоны и восьсаӧн. Пӧжав пачын либӧ духовкаын. Пачысь кыскӧм бӧрас чериняньсӧ мавт выйӧн.
 
  
−
140 удж. Гиж текстсӧ, комиӧд кадакывъяссӧ.
+
26.
 +
— Кутшӧм паськӧм тэнад эм?
 +
— А кутшӧм кӧм тэнад эм?
  
−
Ті онӧ тӧдӧй Кукрыниксы художникъяс йылысь? Найӧс шуисны Михаил Васильевич Куприянов, Порфирий Никитич Крылов да Николай Александрович Соколов. Тайӧ куим художникыс уджалісны ӧтлаын 60 во сайӧ. Налӧн сатирическӧй серпасъясыс стӧча да веськыда петкӧдлӧны быд лёктор. Та кындзи художникъяс серпасалісны и вӧр-ва, и йӧзӧс.
 
  
−
141 удж. Гиж кадакывъяссӧ кольӧм шыпасъяс содталӧмӧн. Гӧгӧрвоӧд кадакывъяслысь гижанногсӧ.
+
3.
 +
Менам эм гач. Сійӧ лӧз рӧма.
  
−
Аддзы кадакыв, коді гижсьӧ кык ногӧн. Стӧчмӧд вежӧртасъяссӧ. Лӧсьӧд наӧн сёрникузяяс.
 
  
−
142 удж. Гиж текстсӧ скобкаяс восьтӧмӧн.
+
6.
 +
— Мый эм пызан вылын?
 +
— Пызан вылын эм … , … .
 +
— Кымын тасьті?
 +
— … тасьті.
 +
— Кымын пань?
 +
— … пань.
 +
— Кутшӧм рӧма чашка?
 +
— Чашка … рӧма.
  
−
Небыд тӧв лунвывсянь пӧльтӧ. Шонді яръюгыда дзирдалӧ. Лым ляпкалӧ чинӧ. Шоръяс визувтӧны туйӧд. Мыччысьӧны медводдза коръяс. Гӧгӧр ставыс ловзьӧ. Ми лолалам сӧстӧм сынӧдӧн, нимкодясям тувсовъя лунӧн.
 
  
−
143 удж. Сет соссяна вочакыв.
+
7.
 +
сюмӧд чуманъяс
  
−
1. Ме ола сиктын (карын).
 
−
2. Тэ радейтан дыр узьны.
 
−
3. Талун ывлаын зэрӧ.
 
−
4. Ми ворсам йӧрын.
 
−
5. Ті мунанныд вӧрӧ.
 
−
6. Ёртъясыд мунӧны Из гӧраясӧ.
 
−
7. Челядь бура тӧдӧны правилӧяс.
 
−
8. Велӧдысьяс гӧгӧрвоӧны миянӧс.
 
  
−
144 удж. Лыддьы сёрникузяяссӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. Гиж локтан када кадакывъяс.
 
  
−
Тувсов луныд во чӧж вердас. Сырчик вӧсни кокнас ю вылысь йисӧ чегъялас. Тулысын вежон зэрас, да лунӧн косьмас. Ракаяс кравзӧны — шондӧдас. Шонді выліті ветлӧ — регыд ю воссяс. Тулысын кӧ узян, арын шогӧ усян.
+
12.
 +
Батьӧй вӧчис мича туис,
 +
Вокӧй мамлы сійӧс нуис.
  
−
1. Тайӧ шусьӧгъяс, казялӧмторъяс али нӧдкывъяс?
 
−
2. Мыйла тэ тадзи чайтан?
 
  
−
145 удж. Вуджӧд текстсӧ роч кыв вылӧ.
+
13.
 +
а) Тайӧ мый?
 +
б) Сійӧ ичӧт али ыджыд?
 +
в) Кутшӧм рӧма?
  
−
Саридз сайысь воис варов тулыс. Кутіс сійӧ вӧтлыны дзор юрсиа тӧлӧс. Лым толаяс заводитісны ляпкавны, топавны. Керка вевтъяс вылысь тёпкӧ-виялӧ эзысь войтва.
 
−
Но виччысьтӧг войвывсянь уськӧдчис кӧдзыд тӧв, шеныштіс паськыд борднас. Повзисны войтъяс, топӧдчисны ӧта-мӧд бердас, и артмисны йинёньяс.
 
  
−
146 удж. Лыддьы кывбур юкӧнсӧ да висьтав, мыйӧн лоӧны тӧдчӧдӧм кывъясыс: синонимӧн, антонимӧн, омонимӧн.
+
14.
 +
Пызан сайын: Машӧ, Анна,
 +
Сашӧ, Илля, Коля, Вась.
 +
Думышт бура, кымын пань
 +
Дасьтіс пызан вылӧ ань.
  
−
Мый кӧть сёрнит,
 
−
Мый кӧть висьтав,
 
−
Мый кӧть гарав,
 
−
Мый кӧть шу,
 
−
Сӧмын лёк кывйӧн эн лысьт тэ
 
−
Видны ассьыд чужан му.
 
  
−
==КОМИ КЫВ. 7 КЛАСС. 2 ПЕТАС. 2013==
+
2.
 +
Менам эм тасьті. Сійӧ еджыд рӧма да мича.
  
−
— велӧд наизусьт
 
  
−
— босьт тӧд вылад
+
5.
 +
а) Тайӧ … . Сійӧ сола.
 +
б) Тайӧ … . Сійӧ юмов.
 +
в) Тайӧ … . Сійӧ чӧскыд.
  
−
— вӧчам содтӧд удж
 
  
−
— грамматика тема
+
6.
 +
Тайӧ менам ичӧт вок.
 +
Сійӧс шуӧны Вантӧӧн.
 +
Вок радейтӧ кампет.
  
−
— выль тема
 
  
−
— гортса удж
+
7.
 +
Тасьті-пань,
 +
Черинянь.
 +
Чери корӧ
 +
Сера кань.
  
−
— кыв артмӧм
 
  
−
— енби пестан (творчествоа) удж
+
10.
 +
Ме сёя шыд.
 +
Ме юа ва.
  
−
— туялана удж
 
  
−
— вочавидз юалӧм вылӧ
+
12.
 +
Пызан сайын менам вок
 +
Сёйӧ чӧскыд проса рок,
 +
Юӧ юмов яблӧг сок,
 +
Медым удал лоас кок!
  
−
ДОНА ЁРТЪЯС!
 
  
−
Чолӧмалам тіянӧс выль велӧдчан воӧн!
+
а) Мый сёйӧ зонка?
−
7-ӧд класса велӧдчан небӧгысь ті паськыдджыка тӧдмаланныд Коми му, тані олысь йӧз, коми войтырлӧн аслыспӧлӧслун йылысь. Ми вӧзъям тіянлы сӧвмӧдны сёрни сям выль кыввор отсӧгӧн. Велӧдчан небӧгысь ті лыддянныд чужан му йылысь висьтъяс, кывбуръяс, шусьӧгъяс, кывйӧзъяс.
+
б) Мый сійӧ юӧ?
−
Ми эскам, мый и ті туяланныд да дасьтанныд чужанін йылысь уджъяс, юксянныд выль тӧдӧмлунъясӧн ёртъясыдкӧд.
 
−
Миян ӧтувъя уджным отсалас бурджыка гӧгӧрвоны ӧта-мӧднымӧс да ёртасьны.
 
−
Сиам тіянлы ыджыд вермӧмъяс коми кыв велӧдӧмын!
 
  
−
ЧОЛӦМ, ЁРТӦЙ!
 
  
−
1 удж. Лыддьы кывбурсӧ, мӧвпышт, волӧн кутшӧм кад йылысь кывбурыс.
+
16.
 +
а) Юмов рысь, чӧскыд нӧк, сьӧд нянь.
 +
б) Кӧдзыд шомйӧв, еджыд нянь, чӧскыд черинянь.
  
−
Ой, гожӧм, гожӧм!
 
−
Тэрмасян, он ов
 
−
Тэ лунӧн дырджык.
 
−
Пышъян, сьӧлӧмшӧрӧй!
 
−
Со ыргӧн биӧн ыпмунӧма вӧрыс —
 
−
Вай ветлам сэтчӧ пальӧдыштны лов.
 
  
−
Кӧть миян весьтын енэж гожся лӧз,
+
17.
−
Но миян гӧгӧр ар нин бара, ар нин!
+
а) Ме сёя юмов рысь.
−
Ми восьлалам, а кок уланым зарни,
 
−
Ми талун тэкӧд — медся озыр йӧз.
 
  
−
1. Кутшӧм серпас лӧсялӧ кывбурыслы?
+
б) Ме юа кӧдзыд йӧв.
−
2. Мый серти тӧдмалін?
 
−
3. Кыдзи авторыс донъялӧ гожӧмсӧ да арсӧ?
 
−
4. Кутшӧм кывъяс отсалӧны гӧгӧрвоны гожӧм да ар йылысь? Аддзы тайӧ кывъяссӧ, висьтав комиӧн да рочӧн.
 
  
−
1. Вайӧд кывбур темаыслы лӧсялана шусьӧгъяс да приметаяс, гӧгӧрвоӧд на пиысь ӧтиӧс.
 
−
2. Вӧдитчы Ф. Плесовскийлӧн «Коми пословицы и поговорки», В.Кудряшовалӧн «Коми календар» небӧгъясӧн.
 
  
−
2 удж. Лыддьы висьтсӧ, висьтав дженьыда, мый йылысь гижӧма. Помав текстсӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
 
  
−
Гаждорад и збыльысь гажа. Гожӧмнас Олег ветліс Гаждор сиктӧ Парась пӧч да Петыр пӧль ордӧ. Тані Олег тӧдмасис Шуриккӧд. Сэтшӧма кутісны лӧсявны. Лунтыръясӧн ризъялісны ывлаын. То Эжва дорӧ купайтчыны лэччыласны, то самӧвар пузьӧдны кос коль чукӧртасны, то раскӧ пӧлян гумла пыраласны.
+
19.
−
Петыр пӧль кык ёртлы вӧчис ичӧтик шатинъяс да водз асывнас нуӧдіс вадорӧ. Зонкаяслы ёнджыкасӧ мык да гурина шедаліс. А Петыр пӧль мича сынъяс да ляпаяс кыскаліс. А сэсся судак шедіс.
+
— Мый тэ радейтан сёйны?
−
Уна и кыйдӧс катісны гортаныс куим чери кыйысь. Зонкаяслы сэтшӧма воис сьӧлӧм выланыс вуграсьӧмыс, мый лун-лун кутісны вошласьны вадорын.
+
— Ме радейта сёйны … .
 +
— А мый радейтан юны?
 +
— Ме радейта юны … .
  
−
1. Кыдзи тэ чайтан, мыйла сиктсӧ шуӧмаӧсь Гаждорӧн?
 
−
2. Лӧсялӧ-ӧ висьтлы нимыс?
 
−
3. Мыйла Олеглы вӧлі гажа?
 
−
4. Кӧні тэ олан?
 
−
5. Мыйла сідзи нимтӧны картӧ (сикттӧ)?
 
  
−
Вӧдитчы А.И. Туркинлӧн «Топонимический словарь Коми АССР» небӧгӧн.
+
20.
 +
… радейтӧ сёйны … .
  
−
Бӧрйы удж сикасъяс да вӧч гожӧм йылысь буклет. Бӧрйы сетӧм темаясысь ӧтиӧс либӧ лӧсьӧд ачыд.
 
−
Дорйы ассьыд уджтӧ ёртъяс водзын.
 
  
−
1. Гожся шойччӧм.
+
Мый радейтӧ сёйны кань?
−
2. Гожся лунӧ.
+
Мый радейтӧ сёйны пон?
−
3. Вӧр-валӧн козинъяс.
+
Мый радейтӧ сёйны ур?
−
4. Гожся вӧр-ва.
+
Мый радейтӧ сёйны ош?
−
5. Майбырӧй, гожӧмӧй!
 
  
−
Буклетын вермасны лоны:
 
  
−
уджлӧн ним;
+
23.
 +
— Мый юан, Коля?
 +
— Ме юа йӧв.
 +
— А мый сёян?
 +
— Ме сёя сьӧд нянь да рок.
  
−
ас ов, ним, класс, школа;
 
  
−
гожся серпасъяс, фотографияяс;
+
— Видза олан, Саша! Нянь да сов!
 +
— Бур лун, Маша! Аттьӧ!
 +
— Мый сёян?
 +
— Ме сёя чӧскыд пельнянь.
 +
— А мый юан?
 +
— Юа сок.
  
−
гожӧм йылысь кывбур;
 
  
−
гожӧм йылысь неыджыд ас гижӧд;
+
24.
 +
Менам ичӧт Мишук вок
 +
Радейтӧ зэв ёна … .
 +
А вот мича Марья ань
 +
Сёйӧ чӧскыд еджыд … .
  
−
гожся рецептъяс;
 
  
−
гожся ворсӧмъяс;
+
ГОРТСА ПЕМӦС
  
−
гожӧм йылысь приметаяс, шусьӧгъяс, нӧдкывъяс;
 
  
−
гожӧм йылысь ас лӧсьӧдӧм юржугланъяс (кроссворд, сканворд, ребус).
+
Тэнад эм гортса пемӧс?
 +
Коді тайӧ?
 +
Кыдзи сійӧс шуӧны?
  
−
Буклет верман вӧчны компьютерӧн «Publіsher» уджтас отсӧгӧн. Вӧдитчы «Би кинь», «Войвыв кодзув» журналъясӧн, «Йӧлӧга», «Коми му» да мукӧд газетъясӧн.
 
  
−
Пример вылӧ:
+
8.
 +
Гортса пемӧс
 +
Мича, шань.
 +
Ыджыд уска,
 +
Еджыд кань.
  
−
Буклет лӧсьӧдысьяс йылысь юӧр
 
  
−
Удж ним
+
9.
 +
Кань сёйӧ … .
  
−
Удж вӧчан кад
 
  
−
Шӧр юкӧн
+
10.
 +
Менам эм кань сійӧс шуӧны Лымкаӧн сійӧ еджыд рӧма менам пемӧс сёйӧ чери да йӧв ме сійӧс радейта.
  
−
Шӧр юкӧн
 
  
−
3 удж. Корсь шусьӧгъяслысь помсӧ. Гӧгӧрвоӧд найӧс. Ӧти шусьӧг серти лӧсьӧд ребус.
+
15.
  
−
Ар бӧрын гожӧм оз пуксьывлы.
 
−
Арнад и пышкай сур юӧ.
 
−
Эн ов арсяньыс озыра тӧлыс зэв кузь.
 
−
Арын и ракалӧн быдса кольта.
 
−
Арыд тыра пыж кодь.
 
−
Арнад катша и рака пӧт.
 
  
−
4 удж. Лыддьы сёрникузяяссӧ. Гижав на пиысь приметаяс. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
+
— Кыдзи сійӧс шуӧны?
 +
— Да, менам эм пон.
 +
— Тэнад эм гортса пемӧс?
 +
— Сійӧс шуӧны Лапкоӧн.
  
−
1) Илля лунӧ кӧ мича, арбыд мича лоӧ. 2) Илля лун пасйӧны моз тӧлысь мӧд лунӧ. 3) Таво арыс озыр пелысьӧн. 4) Таво арыс зэра лоас, пелысьыс уна. 5) Асывнас турияс ёна горзӧны — пужъявны вермас. 6) Асывнас сикт весьтӧд лэбисны турияс. 7) Ёна кӧ поводдяыс вежласьӧ, дыр на оз лымъяв. 8) Поводдяыс ёна вежласис: то зэрис, то лымъяліс.
 
  
−
1. Мый серти тэ гӧгӧрвоин, мый тайӧ примета?
+
19.
−
2. Мый йылысь позьӧ тӧдмавны тайӧ приметаяс сертиыс?
+
Гортса пемӧс.
 +
Сійӧ сёйӧ шыд да яй.
  
−
Артмӧд ӧтвужъя кывъяс. Вӧдитчы «Коми-роч кывчукӧрӧн».
 
  
−
МИЯН ВЕЛӦДЧАНІН
+
Гортса пемӧс. Ыджыд.
 +
Сійӧ сёйӧ турун, сетӧ йӧв.
  
−
5 удж. Лыддьы текстсӧ. Гӧгӧрво да лӧсьӧд сы серти план. План отсӧгӧн дасьтысь висьтавны аслад велӧдчанін йылысь.
 
  
−
Немдін школалӧн историяысь.
+
1.
 +
тайӧ гортса пемӧсъяс.
  
−
Немдін школа аслыспӧлӧс. 2010-ӧд воын сиктын пасйисны сылысь 150 во. Сійӧ кӧть и важ, но югыд, мича, сӧстӧм. Быд предметысь эм торъя вежӧс.
 
−
Немдінын медводдза велӧдчаніныс воссьӧма вичко бердын 1860-ӧд воын. Велӧдысьяснас вӧлӧмаӧсь вичкоса уджалысьяс: Николай Сапожников, а сэсся Дмитрий Спасский. 1943-ӧд воын велӧдчаніныс лоӧма шӧр школаӧн.
 
−
Ӧні Немдінса шӧр школа новлӧ Ревир Григорьевич Кармановлысь нимсӧ. Тайӧ россияса нималана разведчик, СССР-са Госпремияа лауреат.
 
−
Талун Немдінса шӧр школаын уджалӧны вежӧра да водзмӧстчысь велӧдысьяс. Найӧ сетӧны челядьлы бур тӧдӧмлунъяс. Школа пыр зільӧ сӧвмыны. Челядьлӧн да велӧдысьяслӧн эм позянлун вӧдитчыны медиатекаӧн, петавны ӧтуввезӧ.
 
−
Немдін школаса быдтасъяс: Сӧветскӧй Союзса Герой Георгий Фёдорович Тимушев, коми поэтъяс Эдуард Алексеевич Тимушев да Вячеслав Леонидович Бабин, Коми Республикаса заслуженнӧй артистка Вера Витальевна Булышева, Эжва районын хирург Николай Иванович Игнатов да уна мукӧд нимӧдӧны миянлысь чужан му.
 
  
−
КАДАКЫВЙЫСЬ АРТМӦМ ЭМАКЫВЪЯС.
+
3.
 +
а) Кань — гортса пемӧс сійӧ мича, еджыд рӧма кань сёйӧ чери.
 +
б) Тайӧ вӧв сійӧ ыджыд гортса пемӧс вӧв сёйӧ турун.
  
−
Кадакывйысь артмӧм эмакывъяс петкӧдлӧны удж да действие нимъяс.
 
  
−
Велӧдчы артмӧдны кадакывйысь эмакыв
+
ВӦРСА ПЕМӦСЪЯС
  
−
126 удж. Лыддьы висьтсӧ. Точкаяс местаӧ бӧрйы да содты лӧсялана эмакывъяс.
 
  
−
Медся колана школа.
+
4.
 +
Парма вӧрын, парма шӧрын
 +
Олӧ уна вӧрса пемӧс.
  
−
Толя велӧдчӧ сизимӧд классын. Нёль во мысти ковмас торйӧдчыны школакӧд, веськӧдчыны техникумӧ либӧ институтӧ. Батьыс тӧрыт на шуліс, мый крестьянин пилы медся бур помавны сельскохозяйственнӧй техникум либӧ институт.
 
−
— Колантор. Бурджык авиационнӧйӧ муна, самолётӧн лэбавны кута.
 
−
— Коді тэнӧ сэтчӧ босьтас? Велӧдчан лёка, — шуис батьыс.
 
−
— ... велӧдчы. Быдӧн аттьӧ кутас висьтавны, — кайтіс мамыс.
 
−
— Лекарство дуксӧ терпитны ог вермы, — вочавидзис Толя.
 
−
— Помав медводз медся колана школа, сэсся нинӧм оз ков мортыдлы.
 
−
— Кутшӧм колана школа? — чуймис Толя.
 
−
— Эм сэтшӧм школаыс муын. Тайӧ ..., шань йӧз, небӧгъяс, ... . Найӧ велӧдӧны, кыдзи лоны вежӧра, уджач да прамӧй мортӧн, радейтны ассьыд чужан му. Мӧвпышт да вӧч ... .
 
  
−
Гӧгӧрвоӧд, донъяв мамыслысь кывъяссӧ тӧдчӧдӧм сёрникузяяс сертиыс.
+
Ош сёйӧ … .
  
−
Сикт шӧрын сулалӧ школа.
 
−
Тані велӧдчӧны тӧлка челядь.
 
−
Со менам школа.
 
−
Ывлаын кӧдздӧдіс.
 
−
Век ов да век велӧдчы.
 
  
−
Кык состава сёрникузяын эм подувпас да юӧрпас. Ӧти состава сёрникузяын эм сӧмын ӧти сюрӧса юкӧд: подувпас либӧ юӧрпас.
+
10.
 +
а) Сійӧ ыджыд. Ош сёйӧ вотӧс. Тайӧ ош.
 +
б) Кӧч сёйӧ турун. Тайӧ кӧч. Сійӧ ичӧт.
  
−
7 удж. Лыддьы текстсӧ. Аддзы ӧти состава сёрникузяяс, инды подувпассӧ либӧ юӧрпассӧ.
 
  
−
Сикт шӧрын сулалӧ миян школа. Сійӧ кык судтаа, мугӧм рӧма. Школаын уна велӧдчан вежӧс. Медводдза судтаын спортивнӧй зал. Сэні ми котралам, чеччалам, ворсам футболысь да волейболысь. Мӧд судтаын актӧвӧй зал. Гажлунъяс дырйи сэні сьылам, йӧктам, висьталам кывбуръяс, петкӧдлам сценкаяс. Медся интереснӧй вежӧсыс — физика кабинет. Татысь аддзан быдсяма опыт вӧчан дозъяс, микроскопъяс, приборъяс.
+
12.
−
Школа гӧгӧр быдмӧны кыдзьяс да пелысьяс. Ӧшинь улӧ тулыснас пуктім мича дзоридзьяс, ӧні наӧн нимкодясям. Миянлы школаын гажа да лӧсьыд.
+
а) Тайӧ коді?
 +
б) Гортса али вӧрса пемӧс?
 +
в) Кутшӧм сійӧ?
 +
г) Мый сійӧ сёйӧ?
  
−
8 удж. Комиӧд текстсӧ. Инды ӧти состава сёрникузяяс.
 
  
−
Корсь содтӧд юӧр мукӧд канмуса школаяс йылысь.
+
14.
 +
Ур — тайӧ гортса пемӧс. Сійӧ олӧ вӧрын. Ур — ыджыд пемӧс. Сійӧ сёйӧ йӧв да тшак.
  
−
9 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ, медым артмис неыджыд текст аслад велӧдчанін йылысь.
 
  
−
1. Кӧні тэ велӧдчан?
+
15.
−
2. Кутшӧм оланінпас (адрес) велӧдчаніныдлӧн?
+
а) Тайӧ вӧрса пемӧс. Неыджыд. Сійӧ чеччалӧ. Радейтӧ сёйны турун.
−
3. Кутшӧм тэнад велӧдчаніныд?
+
б) Тайӧ вӧрса пемӧс. Ыджыд. Сійӧ мугӧм рӧма. Сёйӧ ма да вотӧс.
−
4. Мый сэні эм?
 
−
5. Мыйӧн аслыспӧлӧс тэнад велӧдчаніныд?
 
−
6. Мый тэныд сэні кажитчӧ?
 
−
7. Мый тэ эськӧ вермин вежны аслад школаын?
 
  
−
Лӧсьӧд реклама выль аслыспӧлӧс велӧдчанінлы. Вӧдитчы «Аскиа школа» планӧн либӧ уджсӧ вӧч аслад видзӧдлас серти.
 
  
−
Аскиа школа.
+
21.
 +
Коз пу вылын
 +
Ичӧт ур.
 +
Бӧжыс сылӧн
 +
Пашкыр, бур.
  
−
Отсӧг вылӧ план:
 
  
−
1. Кӧні сулалӧ тайӧ велӧдчаніныс?
+
Вӧрын олӧ
−
2. Кутшӧм сійӧ ортсысяньыс?
+
Ыджыд ош.
−
3. Коді сэні велӧдчӧ, кодъяс велӧдӧны? Кутшӧмӧсь найӧ?
+
Сійӧ пармаын
−
4. Мыйӧ велӧдӧны сӧмын тані?
+
Оз вош.
  
−
Уджсӧ позьӧ вӧчны буклет, презентация, листовка, баннер ногӧн.
 
  
−
10 удж. Видзӧдлы серпасъяссӧ. Кыдзи тэ чайтан, кутшӧм нэмын новлісны тайӧ велӧдчан паськӧмсӧ? Мый серти тӧдмалін?
+
… —
 +
Ыджыд вӧрса кань.
 +
Еджыд уска
 +
Да зэв шань.
  
−
1. Серпасав ассьыд велӧдчан паськӧмтӧ. Кут тӧд вылын рӧмсӧ, фасонсӧ, дӧра сикассӧ.
 
−
2. Дасьтысь дорйыны уджтӧ.
 
  
−
11 удж. Лыддьы, вуджӧд да гӧгӧрво.
+
Рыжӧй пася
 +
Мудер руч
 +
Кыйсьӧ вӧрын
 +
Да оз мудз.
  
−
Колӧ-ӧ школаса форма?
 
  
−
Ичӧт классъясын школаса форма быть колӧ. Ичӧтъясыдлы зэв нимкодь, кор пасьтӧдӧны школаын велӧдчан паськӧмтӧ. Ӧд сійӧ выль, аслыспӧлӧс да мича.
+
1.
−
Россияын унджык олысьыс лыддьӧ, мый колӧ лӧсьӧдны школаясын челядьлы ӧткодь паськӧм. Найӧ воӧны ӧти кывйӧ, мый школа паськӧмыс ӧткодялӧ челядьсӧ да кутӧ лэдзчысьӧмысь. Бать-мам тӧдчӧдӧны, мый зонпосни ӧдйӧджык аддзӧны ёртъяснысӧ, бурджыка велӧдчӧны. Но асьныс челядь оз кӧсйыны сійӧс новлыны. Ӧнія том войтыр вӧччӧны мода серти, зільӧны ӧдйӧджык верстяммыны, торъявны ӧта-мӧдсьыс.
+
тайӧ вӧрса пемӧсъяс.
−
Лоӧ бурджык, бать-мам, велӧдчысьяс да велӧдысьяс кӧ сёрнитчасны школаӧ ветлан паськӧм йылысь. Колӧ шуны, бӧръя воясӧ уна велӧдчанін зільӧ вурӧдны аслас быдтасъяслы торъялана паськӧм.
 
  
−
12 удж. Мӧвпышт, сёрнит ёртъясыдкӧд, бать-мамыдкӧд да вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
 
  
−
1. Эм-ӧ тіян школаын форма?
+
3.
−
2. Колӧ-ӧ школаын формаыс? Мыйла тэ тадзи чайтан?
+
а) Кӧч — вӧрса пемӧс сійӧ еджыд рӧма, ичӧт кӧч сёйӧ турун.
−
3. Колӧ-ӧ пасьтасьны школаӧ мода серти?
+
б) Тайӧ ур сійӧ неыджыд вӧрса пемӧс ур сёйӧ коль да тшак.
−
4. Мый оз позь пасьтавны школаӧ?
 
−
4. Мый та йылысь мӧвпалӧны тэнад ёртъясыд?
 
−
5. Кутшӧм паськӧмӧн найӧ волӧны школаӧ?
 
−
6. Мый шуӧны школаын форма йылысь тэнад бать-мамыд?
 
−
7. Мый новлӧмаӧсь найӧ?
 
  
−
МЕНАМ ЛУНӦЙ
 
  
−
ВЫНСЬӦДАН-МОРТА НИМВЕЖТАСЪЯС
+
4.
 +
Олісны-вылісны Кань, Петук, Пон да Кӧза. Найӧ вензьӧны: «Мый медся чӧскыд?»
  
−
Вынсьӧдан-морта нимвежтасъяс овлӧны эмакывъяс да нимвежтасъяс дорын.
 
  
−
Ме ачым вӧча гортса удж.
+
«Йӧв — медся чӧскыд! Мур-мур ...»
 +
«Абу! Шыдӧс — чӧскыд!»
 +
«Медся чӧскыд — лы!»
 +
«А ме думайта, медся чӧскыд — турун!»
  
−
Челядь асьныс дасьтысисны диктант кежлӧ.
 
  
−
13 удж. Лыддьы да гӧгӧрво текстсӧ. Инды сэтысь вынсьӧдан-морта нимвежтасъяс.
+
Вензьӧны, мый медся чӧскыд. А коді прав?
  
−
Домна радейтіс Ксюшаӧс гажа серамбаныс вӧсна. Некор сійӧс он аддзыв жугыльӧн да бӧрдысьӧн, пыр варов да збой, ур кодь визув, мыйкӧ век ачыс висьталӧ да сералӧ. Но медсясӧ Домна кутіс ёртасьны да лӧсявны Ксюшакӧд сы понда, мый тайӧ нылыс вӧлі бур сьӧлӧма. Абу лэптысьысь ни ышнясьысь веськыд морт. Мый эм сьӧлӧм вылас, сійӧс и висьталас, нинӧм оз дзеб. Сэтшӧм сяма жӧ вӧлі и ачыс Домна. Та вӧсна найӧ ӧдйӧ тӧдмасисны, кутісны лӧсявны чойяс моз.
 
  
−
14 удж. Содты лӧсялана вынсьӧдан-морта нимвежтасъяс.
+
5.
−
 
+
— Гӧрд ошкӧс мойда ог?
−
1) Ме ачым артала медсьӧкыд задачаяс. 2) Челядь асьныс дасьтісны концерт. 3) Ми асьным бӧрйим кружокъяс да секцияяс. 4) Тэ ачыд велӧдчин ворсны гитараӧн? 5) Маша ачыс нин кужӧ чӧскыда пусьыны. 6) Ті асьныд дӧзьӧританныд классысь дзоридзьяс?
+
— Мойд!
−
 
+
— Тэ шуан мойд. Ме шуа: мойд!
−
Аддзы да гиж сетӧм кывъяслы лӧсялана антонимъяс.
+
— Лӧз ошкӧс мойда ог?
−
 
+
— Мойд!
−
КАДА КЫВБӦРЪЯС
+
— Тэ шуан мойд. Ме шуа: мойд!
−
 
+
— Виж ошкӧс мойда ог?
−
Кад петкӧдлысь кывбӧръяс сулалӧны эмакывъяс бӧрын
+
— Мойд!
−
 
+
— Тэ шуан мойд. Ме шуа: мойд!
−
15 удж. Лыддьы. Инды када кывбӧръяс да вынсьӧдан-морта нимвежтасъяс.
 
−
 
 
−
Мишалӧн велӧдчан лун.
 
−
 
 
−
Асывнас Миша чеччӧ ачыс 6 час да 30 минутын. 5 минут гӧгӧр вӧчӧ зарядка, а та бӧрын мыссьӧ да весалӧ пинь. Сэсся сёйӧ да мӧдӧдчӧ школаӧ.
 
−
Миша медся ёна радейтӧ выльлун. Сэки сылӧн кык удж урок. Медводдза урокыс роч кывйысь. Урок дырйи сійӧ велӧдӧ правилӧяс, сёрнитӧ да вӧчӧ асшӧр гижан уджъяс. Мӧдыс — артасян урок. Урок чӧж сійӧ вӧчӧ примеръяс да задачаяс. Коймӧдыс — история. Историятӧ Миша радейтӧ жӧ. Талун урок чӧж сёрнитісны Айму вӧсна тыш йылысь. Урок вылын бура уджалӧмысь сылы пуктісны «вит».
 
−
И со радейтана удж урок. Сэні челядь асьныс вӧчӧны кипом уджъяс. Талун урок чӧж вӧчисны пу зыръяс. Мишалы ёна кажитчӧ вӧчасьны ас киӧн. Пажын дырйи зонка чӧскыда нуръясьӧ. Сёйӧм бӧрын сійӧ мунӧ «Зарни кияс» кружокӧ. Ӧні дасьтӧ выставка кежлӧ сюмӧдысь вӧчӧм дозмукъяс. Рытнас локтӧ гортас квайт час бӧрын, сёйыштӧ да вӧчӧ гортса удж. Узьны водӧ дас час гӧгӧр.
 
−
 
 
−
16 удж. Орччӧд ассьыд велӧдчан лунтӧ Мишалӧн лункӧд. Лӧсьӧд та йылысь юӧртӧм.
 
−
 
 
−
17 удж. Бӧрйы колана кывъяс да помав сёрникузяяссӧ. Вӧч ачыд татшӧмсяма удж.
 
−
 
 
−
Урокъяс бӧрын:
 
−
 
 
−
прӧста кад коллявны
 
−
 
 
−
вӧчны гортса удж
 
−
 
 
−
отсавны бать-мамлы
 
−
 
 
−
ветлыны кружок либӧ секция вылӧ
 
−
 
 
−
мачӧн ворсны
 
−
 
 
−
18 удж. Содты сёрникузяясӧ лӧсялана кад петкӧдлысь кывбӧръяс.
 
−
 
 
−
1) Гортӧ воим вой шӧр гӧгӧр 2) Здук мысти ме босьтлі киӧ мачсӧ. 3) Час кежлӧ ме муна карӧ. 4) Урок дырйи ми велӧдім эмакывъяс. 5) Ассьым асшӧр уджӧс ме вӧчи кык лун чӧж.
 
−
 
 
−
19 удж. Помав сёрникузяяссӧ, медым артмис висьт.
 
−
 
 
−
Велӧдчан лунӧй.
 
−
 
 
−
Менам велӧдчан лунӧй заводитчӧ ... . Быд лун ме садьма ... . Зарядка бӧрын ме ... . Школаын медводдза урокыс ... . Быд лун миян ... . Урокъяс бӧрын ме ... . Гортын тэрыба вежся да ... . Шойччӧм бӧрын ... . Вода узьны ... .
 
−
 
 
−
Сёрникузяясысь артмӧд Мишалӧн мамыскӧд сёрни.
 
−
 
 
−
— Ог на, дас вит минут мысти менам футбол секция.
 
−
— Чолӧм, мамӧ! Сӧмын на помасис медбӧръя урокыс.
 
−
— Оз на, нёльӧд урок бӧрын сёйим.
 
−
— Сідзи и вӧча. Мамук, удж бӧрад ньӧб кутшӧмкӧ чӧскыдтор.
 
−
— Гортӧ мӧдӧдчан?
 
−
— Секция бӧрад пыр жӧ лок гортӧ. Сёйышт да вӧч гортса уджтӧ.
 
−
— Чолӧм, пиук! Урокъясыд помасисны нин?
 
−
— Ньӧба, дерт. Регыд аддзысям!
 
−
— Кынӧмыд оз сюмав?
 
−
Ачыд лӧсьӧд ёрта сёрни урокбӧрса кад коллялӧм йылысь.
 
−
 
 
−
20 удж. Содты лӧсялана кывъяс, медым артмисны кывтэчасъяс «Шойччан лунӧ» тема вылӧ.
 
−
 
 
−
21 удж. Лӧсьӧд «Шойччан лунӧй» висьт. Вӧдитчы 20-ӧд уджысь кывтэчасъясӧн.
 
−
 
 
−
Вӧч серпаса удж «Менам вежон». Висьтав ӧти сёрникузяӧн, мый коли вежӧрад быд вежон лун йылысь.
 
−
 
 
−
Выльлунӧ ме ветлі йӧктан кружокӧ. Середаӧ роч кыв урок вылын ме гижи диктант. Субӧтаӧ ме исласи лызьӧн.
 
−
 
 
−
КОМИ ГИЖЫСЬЯС АР ЙЫЛЫСЬ
 
−
 
 
−
СЛОЖНӦЙ ЭМАКЫВЪЯС ДА КЫВБЕРДЪЯС АРТМӦМ ДА ГИЖӦМ.
 
−
 
 
−
Сложнӧй эмакывъяс да кывбердъяс артмӧны кык кыввужйысь да вермӧны гижсьыны ӧтлаын либӧ визьтор пыр.
 
−
 
 
−
Сложнӧй эмакывъяс гижӧм.
 
−
 
 
−
Сложнӧй кывбердъяс гижӧм.
 
−
 
 
−
22 удж. Лыддьы да гӧгӧрвоӧд текст нимсӧ. Мӧвпышт, мый йылысь вермас лоны текстыс.
 
−
 
 
−
Эжваса колип.
 
−
 
 
−
Тима Вень чужис эжвайывса Помӧсдін сиктын. Велӧдчис ас сиктын, сэсся Дереваннӧйса второкласснӧй школаын. Уджаліс Пожӧг школаын велӧдысьӧн. Ёна радейтіс челядьӧс. Гижис налы лыддьысян небӧг, роча-комиа кывкуд.
 
−
В.Т. Чисталёв зэв пыдісянь гӧгӧрвоис да казяліс вӧр-ваыслысь мичлунсӧ. Та йылысь гижис сьӧлӧмӧ йиджан аслыспӧлӧс кывбуръяс да висьтъяс. Ассьыс гижӧдъяссӧ кырымавліс Тима Вень псевдонимӧн. Унаӧн тӧдӧны сылысь «Трипан Вась» висьт, «Во гӧгӧр кытшӧвтӧм» да «Менам кывъясӧй» кывбуръяс. Йӧз костын нималӧны Тима Веньлӧн «Тувсовъя» да «Пышкай» кывбуръяс вылӧ лӧсьӧдӧм сьыланкывъяс.
 
−
 
 
−
Гӧгӧрвоӧд, кутшӧм лэбач колипыс.
 
−
 
 
−
1. Кодӧс шуӧмаӧсь Эжваса колипӧн?
 
−
2. Мыйла Тима Веньӧс тадзи шуӧмаӧсь?
 
−
 
 
−
Лӧсьӧд юалӧмъяс «Эжваса колип» текст серти.
 
−
 
 
−
23 удж. Гиж «Эжваса колип» текстысь сложнӧй эмакывъяс да кывбердъяс. Лӧсьӧд наӧн сёрникузяяс.
 
−
 
 
−
24 удж. Лыддьы Тима Веньлысь кывбур юкӧнъяссӧ, аддзы сложнӧй кывбердъяс да эмакывъяс. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
 
−
 
 
−
Гожӧм пом.
 
−
 
 
−
Кисьмӧма, гӧрдӧдӧ
 
−
Вӧр дорын пелысь...
 
−
Воӧма быдсяматор.
 
−
Ыркыдӧн лолыштлӧ
 
−
Корсюрӧ тӧлыс, —
 
−
Ывлаас кылӧ
 
−
Ассяма кӧр...,
 
−
Чим гӧрдӧн пӧртмасьӧ,
 
−
Тіралӧ пипу,
 
−
Быд лолыштӧм тӧвруысь
 
−
Шпаргысьӧ-вӧрӧ.
 
−
 
 
−
Тӧвланьӧ.
 
−
 
 
−
Расъяс дзик нин пасьтӧм коли,
 
−
киссис кыдзлӧн кор...
 
−
Регыд, регыд мӧдас усьны
 
−
еджыд килля кор.
 
−
Вевттяс гӧгӧр шобді пызьӧн
 
−
видзьяс, муяс, вӧр.
 
−
Дорас юяс клянча поскӧн,
 
−
камгас-кынтас нюр.
 
−
Челядь петіс лямпа-даддьӧн,
 
−
гӧгыль оз нин дзурт.
 
−
Кӧмав, пиӧ, кокад тюни,
 
−
исласьнытӧ тюр!
 
−
 
 
−
1. Орччӧд, мый поэт гижӧ ывлавыв да поводдя вежсьӧм йылысь?
 
−
2. Водз ар либӧ сёр ар йылысь висьтавсьӧ кывбурас? Мый серти тӧдмалін?
 
−
3. Ывлаысь нӧшта кутшӧм вежсьӧмъяс ті казялінныд водз арын да сёр арын?
 
−
 
 
−
25 удж. Лыддьы кывъяссӧ. Гижанног сертиыс юклы кывъяссӧ кык чукӧр вылӧ. Гиж колана ногӧн. Вӧдитчы орфографическӧй словарӧн.
 
−
 
 
−
26 удж. Лыддьы текстсӧ. Дасьтысь гижны изложение.
 
−
 
 
−
Тӧдчана коми гижысь.
 
−
 
 
−
Василий Васильевич Юхнин (Луздор Вась) чужис Луздорын Занулье сиктын 1907-ӧд воын. Семьяын вӧлі медыджыд пиӧн. Ичӧтсянь велӧдчис вӧчны быдсяма удж: вӧравны, чери кыйны, керка тшупны, гӧрны-кӧдзны. Школа бӧрын помаліс Коми пединститут.
 
−
В.В. Юхнин гижис романъяс, повесьтъяс, висьтъяс, поэмаяс, очеркъяс. Медводдза гижӧдъясыс петісны студентъяслӧн журналын. Медся нималанаӧсь «Алӧй лента» роман, «Биа нюр» повесьт, Сӧветскӧй Союзса Геройяс йылысь серпаскывъяс, висьтъяс.
 
−
Тӧдчана прозаиклысь гижӧдъяссӧ велӧдӧны школаын, педколледжын, университетын.
 
−
 
 
−
Дасьтысь изложение кежлӧ да гиж тадзи.
 
−
 
 
−
1. Лыддьы изложение текстсӧ, гӧгӧрво сійӧс.
 
−
2. Лӧсьӧд сы дорӧ план.
 
−
3. План серти асшӧра висьтав текстсӧ.
 
−
4. Лыддьы текстсӧ нӧшта ӧтчыдысь.
 
−
5. Гиж изложениесӧ.
 
−
6. Донъяв асьтӧ.
 
−
 
 
−
27 удж. Бӧрйы да содты текстӧ отсӧг вылӧ сетӧм сложнӧй эмакывъяс да кывбердъяс. Кывъяссӧ гиж колана ногӧн.
 
−
 
 
−
Арся поводдяыс таво вӧлі мича, пӧшти эз зэрлы. Вӧрӧ каян вотчыны — сьӧлӧмыдлы нимкодь. Нюрын сярвидзӧ турипув, чӧдлач. Вӧрын паныдасьлӧны уртшакъяс, ньывтшакъяс, гӧрд гобъяс, мича сарапана гут кулан тшакъяс, ягсеръяс. Зэв ылӧдз тыдалӧны пелысьлӧн пемыдгӧрд розъясыс. Пелысьтӧ медся ёна радейтӧны пелыськайяс.
 
−
 
 
−
28 удж. Вуджӧд шусьӧгъяссӧ, корсь ачыд ар йылысь шусьӧгъяс.
 
−
 
 
−
Семен лун (кӧч тӧлысь 14-ӧд лун) зэра — ар пом зэра.
 
−
Семен лун мича — нывбаба гожӧм мича и мӧд во гожӧм мича лоӧ.
 
−
Семен луныс кӧ пужъя да кӧдзыд, водз ар лоӧ.
 
−
 
 
−
29 удж. Лӧсьӧд приметаяс.
 
−
 
 
−
уна пелысь зэра ар водзын
 
−
 
 
−
этша пелысь лэбачьяслы тшыг во
 
−
 
 
−
абу пелысьыс кӧдзыд тӧв водзын
 
−
 
 
−
ЁНА РАДЕЙТАНА МОРТ
 
−
 
 
−
Лыддьы, сет текстлы ним. Лӧсьӧд ёрта сёрни.
 
−
 
 
−
Рытнас ыджыд вежӧсын чукӧртчис Томовъяслӧн котыр. Телевизор пыр петкӧдлісны субӧта рытся концерт. Кыптіс сёрни, кодлы кутшӧм сьылысь воӧ сьӧлӧм вылас. Вера пӧчлы кажитчӧ Валерий Леонтьевлӧн сьылӧмыс. Сійӧ ас морт, чужлӧма Чилимдінын.
 
−
— Меным кажитчӧ Андрей Державин. Ми сыкӧд ӧтлаын Ухтаын велӧдчим. Сійӧ сэки сьыліс «Сталкер» ансамбльын, а ӧні ворсӧ «Машина времени» котырын, — шуис батьыс.
 
−
— Нылук, тэныд коді кажитчӧ? — юалісны нылыслысь бать-мамыс.
 
−
— Ме радейта кывзыны Дима Биланӧс. Сійӧ енбиа, уджач да сибыд том морт. 2008-ӧд вося Евровидениеын сійӧ лоис вермысьӧн. Дима лыддьӧ, мый сьылысьлы колӧ кужны сёрнитны йӧзкӧд, гӧгӧрвоны налысь тӧждъяссӧ. Сійӧ пыдди пуктӧ бать-мамсӧ, ёна радейтӧ ассьыс чойсӧ.
 
−
 
 
−
Коді сьылысьяс пиысь кажитчӧ тэныд? Висьталышт сы йылысь.
 
−
 
 
−
АСАЛАН ДА ИНДАН НИМВЕЖТАСЪЯС.
 
−
 
 
−
ас му вылын
 
−
 
 
−
ас чужанін
 
−
 
 
−
ас видзӧдласъяс
 
−
 
 
−
тайӧ зонмыс
 
−
 
 
−
сійӧ нылыс
 
−
 
 
−
татшӧм сьылысьяс
 
−
 
 
−
сэтшӧм уджыс
 
−
 
 
−
Асалан да индан нимвежтасъяс сулалӧны эмакыв либӧ кывберд водзын да оз вежласьны.
 
−
 
 
−
тайӧ мортыс
 
−
 
 
−
сійӧ воясӧ
 
−
 
 
−
30 удж. Содты лӧсялана эмакыв.
 
−
 
 
−
1. Ас вӧр-ваын быд пу нюмъёвтӧ. (Шусьӧг).
 
−
2. Тӧдчана гижысьлы ми козьналім ас киӧн вӧчӧмтор.
 
−
3. Ме видзӧдлі нин тайӧ киносӧ.
 
−
4. Татшӧм вӧрын тшакыс эм, татшӧм вӧрын тшакыс тшем. (Кывпесан).
 
−
5. Ас муыд — рӧднӧй мам.
 
−
6. Сійӧ ворсысьыс медводдзаысь петкӧдчис «Но-о, биа-бордаяс!» спектакльын.
 
−
7. Сӧмын сэтшӧм спортсменъясӧс босьтӧны Россияса ӧтувъя командаӧ.
 
−
8. Татшӧм серпасъяс ті аддзанныд Национальнӧй галереяысь.
 
−
 
 
−
31 удж. Комиӧд сёрникузяяссӧ.
 
−
 
 
−
32 удж. Юкӧнъясысь артмӧд текстсӧ. Уджав класса ёртъясыдкӧд. Лыддьы артмӧм текстсӧ да вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
 
−
 
 
−
Кык Рочев.
 
−
 
 
−
Ӧні В.П. Рочевыс — лызьӧн котралӧмысь Коми Республикаса ӧтувъя командаса тренер. Тренируйтӧ Анатолий да Василий пиянсӧ, Ольга нывсӧ да Анатолийыслысь Ольга гӧтырсӧ.
 
−
Василий Павлович Рочев котӧртліс кык Олимпиадаын: 1976-ӧд воын Инсбрук карын, а 1980-ӧд воын Лейк-Плэсидын. Лейк-Плэсидын котӧртіс 30 километр да босьтіс эзысь медаль, а нёль морта 10 километра ордйысьӧмын лоис олимпиадаса чемпионӧн.
 
−
Рочевъяслӧн котырыс аслыспӧлӧс. Тайӧ котырас ӧтпыр квайтӧн участвуйтісны тӧвся Олимпиадаясын.
 
−
Некымын во чӧж Василий вӧлі зонъяслӧн Россияса ӧтувъя командаын капитанӧн. Но командаысь петіс. Ӧні тренируйтчӧ батьыс дорын. Гӧтырыскӧд, олимпиадаса куимысь чемпионка Юлия Чепаловакӧд, быдтӧны Василина нылӧс.
 
−
2004-ӧд воын физкультураын да спортын ыджыд вермӧмъясысь Россияса Президент В.В. Путин Василий Павловичлы сетіс Почёт орден.
 
−
Василий Рочев пиыс батьыс моз жӧ шедӧдіс спортын ыджыд вермӧмъяс. Сійӧ Россияса чемпион. 2000-ӧд воын лызьӧн котралысь мирса том войтыр пӧвстын лоис вермысьӧн да эзысь призёрӧн. Участвуйтіс кык тӧвся Олимпиадаын: 2002-ӧд воын Солт-Лейк-Ситиын да 2006-ӧд воын Туринын. 2007-ӧд вося мирса чемпионатын шедӧдіс кык эзысь медаль.
 
−
1974-ӧд да 1978-ӧд воясӧ Василий Павлович участвуйтіс мирса кык чемпионатын. 1974-ӧд воын Лахти карын 15 километра котӧртӧмын босьтіс ыргӧн медаль.
 
−
 
 
−
1. Мыйӧн нималӧ Рочевъяслӧн котырыс?
 
−
2. Олимпиадаса кымын чемпион тайӧ котырын?
 
−
3. Мый отсаліс Рочевъяслы шедӧдны ыджыд вермӧмъяссӧ? Тӧдмав, кымын медаль Рочев котырлӧн кудйын.
 
−
 
 
−
33 удж. Лӧсьӧд «Ёна радейтана морт» нима проект. Дасьтысь дорйыны уджтӧ. Проектсӧ позьӧ вӧчны презентация ногӧн компьютер отсӧгӧн Power Poіnt программаын.
 
−
 
 
−
34 удж. Тӧдмась нималана спортсменъяс йылысь юӧрӧн. Помав таблицасӧ. Содты ас сиктса (карса, районса) спортсмен йылысь юӧр.
 
−
 
 
−
Спортсменлӧн ним, вич да ов
 
−
 
 
−
Спорт сикас
 
−
 
 
−
Спортын вермӧмъяс
 
−
 
 
−
Спортсменлӧн чужанін
 
−
 
 
−
Василий Павлович Рочев
 
−
 
 
−
лыжиӧн котралӧм
 
−
 
 
−
спортса нимӧдана мастер
 
−
 
 
−
Россияса нимӧдана тренер
 
−
 
 
−
олимпийскӧй чемпион
 
−
 
 
−
Изьва районса Бакур сикт
 
−
 
 
−
Ирина Анатольевна Мальцева
 
−
 
 
−
пуляясӧн лыйсьӧм
 
−
 
 
−
Европаса чемпионка
 
−
 
 
−
войтыркостса спорт мастер
 
−
 
 
−
Виктор Витальевич Фуражкин
 
−
 
 
−
Николай Серафимович Бажуков
 
−
 
 
−
Аркадий Аркадьевич Вятчанин
 
−
 
 
−
Эдуард Фёдорович Захаров
 
−
 
 
−
Марина Леонидовна Пылаева
 
−
 
 
−
ВОЗВРАТНӦЙ КАДАКЫВЪЯС.
 
−
 
 
−
35 удж. Артмӧд возвратнӧй кадакывъяс. Вӧдитчы «Коми-роч кывчукӧр» небӧгӧн. 3 — 4 возвратнӧй кадакывйӧн лӧсьӧд сёрникузяяс.
 
−
 
 
−
Спортсменъяс бура дасьтысьӧны быд ордйысьӧм кежлӧ.
 
−
 
 
−
36 удж. Лыддьы текстсӧ, гӧгӧрво. Лӧсьӧд план да дженьыда висьтав Раиса Сметанина йылысь.
 
−
 
 
−
Нимӧдіс Коми му.
 
−
 
 
−
Миян нималана олимпийскӧй чемпионка Раиса Сметанина чужӧма 1952-ӧд кассяна воӧ, урасьӧм 29-ӧд лунӧ Изьва районса Мокчой сиктын. Дерт, сэки Раиса Петровналӧн мамыс эз вермы мӧвпыштны, мый нылыс лоас енбиа спортсменкаӧн, став мир пасьтала нимӧдас асьсӧ да Коми мусӧ.
 
−
Раиса Сметанина — тӧвся Олимпиадаясын нёльысь чемпионка, унаысь вермыліс мирса ордйысьӧмъясын, ӧкмысысь вӧлі СССР-са чемпионкаӧн.
 
−
Тентюков уличаса ас керкаын лызьӧн котралысь ань лӧсьӧдӧма музей. Татысь позьӧ тӧдмавны Комиын лызьӧн ордйысян спорт сӧвмӧм йылысь. Музейын эм зэв уна фотография, документ, кубок-медаль. Музейыс воысь воӧ паськалӧ-ыдждӧ, содӧны выль экспонатъяс. Татчӧ пыралысьыд век эм.
 
−
1992-ӧд восянь Раиса Петровна уджалӧ тренерӧн. Тӧдчана спортсменка нимӧн шуӧма республикаса лыжнӧй комплекс. Раиса Сметанина — миян республикаын пыдди пуктана морт.
 
−
 
 
−
37 удж. План серти дасьты юӧр радейтана спортсмен йылысь.
 
−
 
 
−
І. Спортсменлӧн ичӧтдыр.
 
−
1) Сылӧн котыр.
 
−
3) Спортын медводдза воськовъяс.
 
−
ІІ. Спортын вермӧмъяс.
 
−
1) Тайӧ сэтшӧм сьӧкыд удж.
 
−
2) Медся тӧдчана вермӧм.
 
−
ІІІ. Аскиа лунӧ видзӧдлас.
 
−
1) Выль ворсӧмъяс.
 
−
2) Челядьӧс велӧдӧм.
 
−
3) Олӧм вылӧ видзӧдлас.
 
−
 
 
−
38 удж. Лыддьы. Гӧгӧрво. Висьтав ас сиктын (карын) спорт сӧвмӧм йылысь.
 
−
 
 
−
Печораын спорт сӧвмӧм.
 
−
 
 
−
Печораын ёна сӧвмӧ спорт. Торйӧн нин челядь пӧвстын. Эмӧсь нин гырысь вермӧмъяс рукопашнӧй да асшодйӧн венласьӧмын, каратэ вермасьӧмын, мини-футболын. Бура сӧвмӧма самбо, бокс, теннис, вартчӧм да лызьӧн котралӧм.
 
−
Россияса ӧтувъя командаӧ пырӧ Печораысь лызьӧн котралысь Диана Сафронова. Печораса олысьяс нимкодясьӧны, мый том спортсменка лоис вермысьӧн тӧвся Олимпиадаяс вылын.
 
−
 
 
−
«Коми му» газетысь
 
−
 
 
−
Пыртана кывъяс, кывтэчасъяс, сёрникузяяс петкӧдлӧны сёрнитысьлысь висьталанторсӧ донъялӧм. Вермӧны сулавны сёрникузя водзас, шӧрас либӧ помас. Гижигӧн торйӧдӧны чутікӧн.
 
−
 
 
−
Пыртана кывъяслӧн вежӧртас
 
−
 
 
−
Пыртана кывъяс
 
−
 
 
−
Лоны чемпионӧн, дерт, абу кокни. Тӧдӧмысь, унаӧн радейтӧ ны видзӧдны футбол.
 
−
 
 
−
ме ногӧн
 
−
 
 
−
ме думысь
 
−
 
 
−
ме чайта
 
−
 
 
−
Мӧвпъяслӧн йитчӧм
 
−
 
 
−
ӧти кывйӧн кӧ
 
−
 
 
−
веськыда кӧ шуны
 
−
 
 
−
Гашкӧ, тайӧ шойччан лунӧ ми ветлам вартчанінӧ.
 
−
Ме ногӧн, тӧвнас медся лӧсьыд иславны лызьӧн. Ме думысь, спорт ёнмӧдӧ дзоньвидзалун.
 
−
Веськыда кӧ шуны, оз ставӧн кужны иславны конькиӧн.
 
−
Сідзкӧ, колӧ лӧсьӧдны унджык исласянін.
 
−
 
 
−
шуд вылӧ
 
−
 
 
−
шог вылӧ
 
−
 
 
−
Шуд вылӧ, миян фигуристъяс бара вермисны.
 
−
 
 
−
Ӧти-кӧ, тӧвся ворсӧмъяс зэв кыпыдӧсь, мӧд-кӧ, найӧ сӧвмӧдӧны вын-эбӧс.
 
−
 
 
−
Лыддьы. Сёрнит ёртыдкӧд. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
 
−
 
 
−
Гриша да Миша велӧдчӧны сизимӧд классын. Коми кыв урок вылын сёрнитісны спорт йылысь. Велӧдысь сетіс челядьлы асшӧр удж.
 
−
— Миша, кутшӧм радейтана спорт сикас йылысь тэ кутан гижны?
 
−
— Ме гижа мача хоккей йылысь. Но кытысь босьтны юӧрсӧ, ог на тӧд, — майшасьӧ Миша.
 
−
— Ме кӧсъя корсьны Интернетысь юӧрсӧ да гижны футбол йылысь. Ме ногӧн, позьӧ корсьны материалсӧ и лыддьысянінысь. Ӧти-кӧ, неважӧн на петіс Елена Шомысовалӧн «Спорт в Республике Коми: история и современность» выль небӧг. Мӧд-кӧ, спорт сӧвмӧм йылысь позьӧ лыддьыны газет-журналъясысь.
 
−
— И збыль, ветла лыддьысянінӧ да босьта сійӧ небӧгсӧ, а сідзжӧ видзӧдла газет-журнал. Аттьӧ тэныд вӧзйӧмысь! — радпырысь шуис Миша.
 
−
— Бур вылӧ! Эн вунӧд пасйыны бӧрйӧм спорт сикаслысь сӧвмӧмсӧ, гижны енбиа спортсменъяс йылысь, — тӧдчӧдіс Гриша.
 
−
 
 
−
39 удж. Сёрникузяясӧ содты лӧсялана пыртана кыв либӧ кывтэчас.
 
−
 
 
−
1) Лызьӧн котралӧм, тӧдӧмысь, сӧвмӧдӧ вын-эбӧс да ӧд. 2) Гашкӧ, Сыктывкар коркӧ лоас тӧвся Олимпиадалӧн юркар. 3) Миян школаын, ме ногӧн, вель уна спортивнӧй секция. 4) Ӧньӧ классын медъён: ӧти-кӧ, сійӧ быд асыв вӧчӧ зарядка, мӧд-кӧ, ветлӧ тренажёрзалӧ, медбӧрын, котралӧ. 5) Веськыда кӧ шуны, меным зэв окота велӧдчыны иславны конькиӧн.
 
−
 
 
−
1. Кутшӧм спорт сикас тэ радейтан?
 
−
2. Кытысь тӧдмалан радейтана спорт сикас йылысь юӧръяс?
 
−
3. Дасьты юӧртор.
 
−
 
 
−
40 удж. Комиӧд текстсӧ.
 
−
 
 
−
«Твоя параллель» газетысь
 
−
 
 
−
1. Аддзы тӧдчана спортсменъяслысь портретъяс.
 
−
2. Дасьты ӧти спортсмен йылысь юӧртӧм.
 
−
 
 
−
41 удж. Гӧгӧрво текстсӧ да содты лӧсялана вежлӧг суффиксъяс. Сет текстыслы ним.
 
−
 
 
−
Россияын спорт кутіс сӧвмыны Иван Грознӧйсянь. Сійӧ ёна радейтлӧма шахматасьны. Пётр І окотапырысь ворсіс шашкиӧн. Николай ІІ ворсіс теннисӧн, занимайтчис гимнастикаӧн, сынӧмӧн, конькиӧн. Владимир Ильич Ленин пыдди пуктіс каръясьӧм. Михаил Сергеевич Горбачёвлӧн радейтана спорт сикасыс — вӧлі ветлӧм. Борис Николаевич Ельцин вӧлі волейболистӧн да теннисистӧн. Владимир Владимирович Путин — дзюдоысь мастер. Дмитрий Анатольевич Медведев радейтӧ вартчыны да ветлыны байдаркаӧн.
 
−
Коми Республикаӧн Юралысьяс тшӧтш жӧ пыдди пуктӧны спорт. Иван Павлович Морозов асывъяснас котраліс паркын, Юрий Алексеевич Спиридонов радейтліс хоккей. Владимир Александрович Торлопов тшӧкыда исласьӧ лызьӧн, Вячеслав Михайлович Гайзер ёнмӧдӧ дзоньвидзалунсӧ вартчанінӧн.
 
−
 
 
−
Аддзы да гиж сетӧм кывъяслы лӧсялана синонимъяс.
 
−
 
 
−
Медым кывйитӧд йитӧ сложнӧй сёрникузяясын торъя юкӧнъяс.
 
−
 
 
−
Ми вӧчим йиа чой, медым исласьны шойччан лунӧ. Медым лоны ёнӧн да дзоньвидзаӧн, колӧ сӧвмӧдны вын-эбӧс.
 
−
 
 
−
42 удж. Лыддьы, гӧгӧрвоӧд, мый йылысь гижӧма. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
 
−
 
 
−
Отсалім выль ёртлы.
 
−
 
 
−
Ми ислалім лызьӧн крут чойсянь. Миян дорӧ матыстчис Сергей. Тайӧ роч детинкаыс локтӧма бабыс ордӧ карысь, медым каникул дырйи шойччыны.
 
−
Сергейлӧн вӧлі выль лыжи. Детинка кыкысь исковтіс чой шӧрсяньыс. Коймӧдысь смелмӧдчис исковтны чой йывсянь, но сунгысис джуджыд толаӧ. Лызь пӧлыс чегис.
 
−
Тадзи эськӧ гажтӧма и помасис карса детинкалӧн исласьӧмыс, но ми сійӧс ышӧдім. Менам вокӧй сетіс сылы ассьыс важ лызьсӧ, медым Сергей велӧдчис исласьны. Сергей лои зэв рад. Сиктысь детинка аддзис выль ёртъясӧс.
 
−
Некымын лун мысти Сергейӧс ставным колльӧдім карӧ.
 
−
 
 
−
1. Мыйла Сергей локтіс сиктӧ?
 
−
2. Мый сыкӧд лоис чой вылын?
 
−
3. Кыдзи выль ёртъяс отсалісны Сергейлы?
 
−
4. Кутшӧм нӧшта ним позьӧ сетны тайӧ текстлы?
 
−
 
 
−
43 удж. «Отсалім выль ёртлы» текстысь аддзы медым кывйитӧда сложнӧй сёрникузяяс.
 
−
 
 
−
Дасьтысь гортад да гиж велӧдан изложение.
 
−
 
 
−
Видзӧдлы 29-ӧд лист бок. Уськӧд тӧд вылӧ, кыдзи дасьтысьны да гижны изложение.
 
−
 
 
−
Тӧдмав нималана спортсменъяслысь овъяссӧ сетӧм пасъяс серти.
 
−
 
 
−
ЧУЖАН МУ
 
−
 
 
−
ТӦВСЯ СЕРПАС
 
−
 
 
−
Шӧркывъяс оз ков сорлавны кывбердъяскӧд.
 
−
Шӧркывъяслӧн шӧр вежӧртасыс действие.
 
−
 
 
−
мича коз
 
−
 
 
−
мичмӧдӧм коз
 
−
 
 
−
еджыд му
 
−
 
 
−
едждӧдӧм му
 
−
 
 
−
44 удж. Лыддьы да гӧгӧрво текстсӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. Аддзы текстысь шӧркывъяс.
 
−
 
 
−
Тӧвся вӧрын.
 
−
 
 
−
Едждӧдісны муяс да керка вевтъяс. Вӧсньыдик йиӧн вевттьысис лӧньӧм ю, унмовсис мойдын моз. Лым шапкаясӧн пасьтасьӧм пожӧмъяс да козъяс шойччӧны. Лӧсьыд видзӧдны шаллясьӧм пушыд кыдзьяс вылӧ. Лӧньӧмаӧсь лым улӧ дзебсьӧм ичӧтик кустъяс да томиник пуяс. Пелысь пу вылӧ павгӧм еджыд эшкын улысь быттьӧ гӧрд исергаяс тыдалӧны яръюгыд розъяс. Лым вылын тыдалысь кок туйяс серти позьӧ тӧдмавны вӧрса олысьясӧс.
 
−
 
 
−
1. Кыдзи вежсис тӧвся вӧр?
 
−
2. Кутшӧмӧсь пуясыс да кустъясыс тӧвнас?
 
−
3. Мый позьӧ тӧдмавны лым вылын тыдалысь кок туйяс серти?
 
−
4. Кутшӧм рӧмъясӧн позьӧ серпасавны «Тӧвся вӧрын» висьт?
 
−
 
 
−
Серпасав «Тӧвся вӧрын» висьт.
 
−
 
 
−
45 удж. Бӧрйы да гиж приметаяс, кӧні эмӧсь шӧркывъяс.
 
−
 
 
−
1) Лымйыс кӧ ёна усьӧ — гожӧмыс зэра лоӧ.
 
−
2) Сывдӧм му вылӧ лым усьӧ — йӧзлы сьӧкыд лоӧ.
 
−
3) Тӧлыс кӧ кӧдзыд да мича, гожӧмыс лоас бур.
 
−
4) Трачкакылан кӧдзыд кӧ лоӧ тӧвнас — бур урожай лоӧ.
 
−
5) Пашляк лыйсьӧ — дженьыд кӧдздӧдлӧм водзӧ.
 
−
6) Василей паныдалан войӧ сэзь — пув да чӧд лоӧ уна.
 
−
 
 
−
Мый йылысь позьӧ тӧдмавны тайӧ приметаяс серти?
 
−
 
 
−
46 удж. Скобкаӧ босьтӧм кадакывъясысь артмӧд шӧркывъяс. Гиж текстсӧ. Лыддьӧй артмӧм текстсӧ ӧта-мӧдлы класса ёртыдкӧд, донъялӧй.
 
−
 
 
−
Тӧлын сійӧ оз тыдав, дзебсьӧма усьӧм лым улӧ. Шоныд сэні, оз ков повны трачкакылысь кӧдзыдысь, скӧра пӧльтысьвой тӧлысь. Со ӧтилаын лымйыс вижӧдыштӧма кыпӧдчӧм шоныд руысь. Копыртчылӧй сы весьтӧ, и ті кыланныд сёльгысь шы. Тыдалӧ, тані йиыс абу удитӧма кызны, а выліас усьӧма нин лым. Со и дзольгӧ нинӧмысь повтӧм шорыс.
 
−
 
 
−
47 удж. Серпас серти лӧсьӧд висьт. Вӧдитчы сетӧм шӧркывъясӧн.
 
−
 
 
−
сералысь челядь
 
−
 
 
−
йизьӧм чой
 
−
 
 
−
гыӧртӧм пуяс
 
−
 
 
−
повтӧм зонка
 
−
 
 
−
чегӧм лыжи
 
−
 
 
−
шойччан лун
 
−
 
 
−
радейтана ворсӧм
 
−
 
 
−
нюмъялысь шонді
 
−
 
 
−
дзирдалысь лым
 
−
 
 
−
тыдавтӧм мыльк
 
−
 
 
−
МОРТТӦМ КАДАКЫВЪЯС.
 
−
 
 
−
48 удж. Лыддьы висьтсӧ. Аддзы да гиж морттӧм кадакывъяса сёрникузяяс.
 
−
 
 
−
Тӧвся рыт.
 
−
 
 
−
Рӧмдӧ. Быттьӧ кельыдлӧз тшынӧн вевттьысьӧ гӧгӧр. Ывлаын шы ни тӧв. Кокниа лолавсьӧ тӧвся сӧдз сынӧдӧн. Лымъя эшкын улын узьӧны сёнъяс да видзьяс. Вугралӧны гыӧртӧм кыдзьяс. Ичӧтик козъяс кӧдзыдысла йӧжгыльтчисны пышкайяс моз. Вочасӧн ӧшиньясын ӧзйӧны бияс. Тшынасьӧны пач трубаяс. Надзӧникӧн заводитӧ лымъявны. Сідзкӧ, регыд шондӧдас.
 
−
 
 
−
Вуджӧд роч кыв вылӧ тӧдчӧдӧм кывъяссӧ да кывтэчасъяссӧ.
 
−
 
 
−
49 удж. Гиж «Тӧвся асыв» висьт. Пырт морттӧм кадакывъяс.
 
−
 
 
−
50 удж. Лыддьы да гӧгӧрво висьтсӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
 
−
 
 
−
Выльвося вӧвлӧмтор.
 
−
 
 
−
Вӧрын, лесничӧйлӧн керкасянь неылын, чужис ичӧтик коз пу. Джуджыд пожӧмъяс да козъяс ылісянь нимкодясисны быдмысь козйӧн. Тӧвнас лымъя эшкын шебраліс козсӧ, гожӧмнас сійӧс мыссьӧдіс шоныд зэр.
 
−
Воис ӧшым тӧлысь. Ёна кӧдздӧдіс. Лунысь-лун лымъяліс. Коз вевттьысис усьӧм лымйӧн дзик туган йылӧдзыс.
 
−
— Вот и бур! — мӧвпаліс сійӧ. — Шоныд, и некод оз казяв менӧ.
 
−
Лӧсьыда и узьсис ичӧтик козлы лымъя эшкын улын.
 
−
Ӧти асылӧ коз аддзис сылань матыстчысь мортӧс. Морт кватитіс пулысь тугансӧ да чорыда пыркнитіс.
 
−
— Ме тэнӧ и корси! — шуис сійӧ.
 
−
Татшӧм кывъяс кылӧм бӧрын коньӧр коз воштіс садьсӧ. Ас садьӧ воӧм бӧрын нинӧм эз гӧгӧрво: сійӧ вӧлі ловъя, сулаліс важинын. Козлы эз эскыссьы, мый сійӧс эз керыштны. Кокньыдик шаръяс да эзысь сунисъяс мичмӧдісны сійӧс. Туган йылас дзирдаліс ыджыд гӧрд кодзув.
 
−
Выль во асылӧ петісны лесничӧй керкаысь челядь. Лызьӧн матыстчисны козлань. Чоя-вока бӧрся мӧдӧдчис и батьыс.
 
−
— Тэ буртор думыштін, батьӧ! Тайӧ лоӧ миян выльвося коз. И ми кутам мичмӧдны сійӧс быд во!
 
−
 
 
−
1. Кыдзи оліс ичӧтик коз?
 
−
2. Мыйысь повзис коз Выль во водзын?
 
−
3. Керыштісны-ӧ козсӧ Выль во кежлӧ? Мыйла тадзи чайтан?
 
−
 
 
−
1. Серпасав висьт юкӧнъяссӧ. Быд юкӧнлы сет ним.
 
−
2. Серпасъяс отсӧгӧн дасьтысь висьтавны коз йылысь.
 
−
 
 
−
51 удж. Лыддьы да гӧгӧрво кывбурсӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. Дасьтысь мичаа лыддьыны.
 
−
 
 
−
Турӧба войӧ.
 
−
 
 
−
Парма шӧрын турӧб
 
−
Тӧвся войӧ дурӧ,
 
−
Пожӧмъяскӧд бертӧ ассьыс вын.
 
−
Вӧсньыдик том пелысь
 
−
Тайӧ дурмӧм тӧлысь
 
−
Песовтчӧ, но некыдзи оз мын.
 
−
Ичӧт вӧрса лолӧс
 
−
Шымыртӧма полӧм:
 
−
Коньӧр кӧчлӧн вевтыс коз пу лап.
 
−
Раммӧдӧма мудзӧм
 
−
Зіля кыйсьысь ручӧс,
 
−
Нюгыльвидзӧ позъяс, абу тшап.
 
−
Шувгӧ-увгӧ вӧрыс,
 
−
Роймӧм пуыс вӧрӧ,
 
−
Горсъяс бӧжнас шебрасьӧма ур.
 
−
Ош гу вылын тола,
 
−
Сылы быть ӧд колӧ
 
−
Узьны — тӧлын сёяныд оз сюр.
 
−
 
 
−
1. Мый йылысь тайӧ кывбурыс?
 
−
2. Кутшӧм мӧвпъяс чужтӧ кывбурлӧн нимыс?
 
−
3. Кыдзи автор серпасалӧма тӧвся вӧр-васӧ?
 
−
4. Мый автор гижӧ пемӧсъяс йылысь?
 
−
 
 
−
Вуджӧд роч кыв вылӧ тӧдчӧдӧм кывъяссӧ.
 
−
 
 
−
52 удж. Лыддьы кывбурсӧ. Гӧгӧрвоӧд тӧдчӧдӧм кывъяссӧ, мыйӧн найӧ лоӧны.
 
−
 
 
−
Ӧшинь улын круткодь чой,
 
−
Петам, исковтам сэт, чой.
 
−
Оз и ков тай тэрыб вӧв,
 
−
Тӧвзям, полӧмным эз вӧв.
 
−
Пӧрам лымйӧ, чеччам бӧр —
 
−
Дадьлӧн крепыд льӧм пу бӧр.
 
−
 
 
−
Омонимъяс — ӧткодя юргысь, но вежӧртаснас торъялысь кывъяс.
 
−
 
 
−
Гӧгӧрвоӧд омонимъяслысь вежӧртассӧ.
 
−
 
 
−
53 удж. Аддзы да гиж Е. А. Айбабиналӧн, Л. М. Безносиковалӧн «Словарь омонимов коми языка» небӧгысь 5 — 6 омоним гоз. Лӧсьӧд некымын сёрникузя.
 
−
 
 
−
54 удж. Лыддьы да гӧгӧрво ыджыд кывъяслысь вежӧртассӧ.
 
−
 
 
−
Ыджыд айӧ вӧрӧ кайӧ,
 
−
Ыджыд нопйӧн мыйкӧ вайӧ.
 
−
Ыджыд мамӧ разьӧ ноп,
 
−
А сэн ыджыд-ыджыд гоб.
 
−
 
 
−
55 удж. Тӧдмав, кутшӧм омонимъяс серпасалӧма.
 
−
 
 
−
Серпасав кык омоним гоз.
 
−
 
 
−
МӦД КОЛЯН КАД.
 
−
 
 
−
Коми кывйын торйӧдӧны аслыспӧлӧс колян кад: мӧд либӧ аддзывтӧм. Мӧд колян када кадакыв юӧртӧ помасьӧм действие йылысь кодлӧнкӧ кывлӧм либӧ висьталӧм серти, а сідзжӧ тыдалана результат серти. Сёрнитысьыс действие йывсьыс тӧдӧ оз веськыда, а кодкӧ либӧ мыйкӧ пыр.
 
−
Роч кыв вылӧ вермас вуджӧдсьыны оказывается пыртана кыв отсӧгӧн.
 
−
 
 
−
Важӧн нывъяс войпуклӧмаӧсь.
 
−
Тэ тӧрыт кимӧститчӧмыд.
 
−
 
 
−
56 удж. Вежлав кадакывъяссӧ мӧд колян кадын.
 
−
 
 
−
57 удж. Лыддьы да гӧгӧрво висьтсӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. Аддзы мӧд колян када кадакывъяс.
 
−
 
 
−
Рӧштво гаж пасйӧны тӧвшӧр тӧлысь 7-ӧд лунӧ. Тайӧ лунӧ чужӧма Исус Кристос, йӧзӧс мездысь. Рӧштвоӧ помасьӧ видз. Йӧзыс заводитӧны гажӧдчыны, гадайтчыны, ворсны.
 
−
Важӧн комияс чайтлӧмаӧсь, Рӧштво лунсянь пӧ ваысь петӧны куттяяс. Наӧн повзьӧдлӧмаӧсь челядьӧс. Шулӧмаӧсь, куттяыс пӧ ваӧ кыскас. Йӧзыс эскылӧмаӧсь, мый лёк вынъяс вермӧны тшыкӧдны мӧстӧ. Быд кӧзяйка пернапасалӧма керка-карта ӧдзӧссӧ, лыддьӧма молитва.
 
−
Том йӧз чукӧртчылӧмаӧсь войпукъяс вылӧ: сьылӧмаӧсь, йӧктӧмаӧсь, тунасьӧмаӧсь. Зонъяс сёр рытын повзьӧдлӧмаӧсь ветлысь-мунысьӧс, кимӧститчӧмаӧсь.
 
−
 
 
−
1. Кор да мыйла пасйӧны Рӧштво?
 
−
2. Мыйла тайӧ лунсянь позьӧ гажӧдчыны?
 
−
3. Мыйла йӧзыс полӧмаӧсь куттяясысь?
 
−
 
 
−
Тӧдмав, кыдзи важӧн кимӧститчӧмаӧсь том йӧз.
 
−
 
 
−
Вӧдитчы А. Рассыхаевлӧн «Коми календар», В. Кудряшовалӧн «Коми народные приметы» да мукӧд небӧгъясӧн, юась бать-мамыдлысь да пӧль-пӧчыдлысь.
 
−
 
 
−
58 удж. Лыддьы сёрникузяяссӧ. Гиж скобкаысь кадакывъяссӧ мӧд колян кадын.
 
−
 
 
−
1) Паньын ваыс кынмӧма кӧ мылькйӧн, кага чужас. 2) Рӧштво дырйи челядь да пӧрысь йӧз славитӧмаӧсь Енмӧс. 3) Славитысьяслы керка кӧзяин сетӧмаӧсь пирӧг-шаньга, кампет, сьӧмтор. 4) Сёр рытын том нывъяс кывзысьӧмаӧсь йӧз ӧшинь улын. 5) Важӧн гадайтчӧмаӧсь Рӧштвосянь Крещенньӧӧдз. 6) Пызан улысь челядь корсьӧмаӧсь нянь крӧшки либӧ ид тусь, тӧдмалӧмаӧсь локтан урожай йылысь.
 
−
 
 
−
Шыӧдчӧм пасйӧ, коді либӧ мый дінӧ шыӧдчӧны сёрниын. Гижигӧн торйӧдӧны чутікӧн, сёрниын — шуанногӧн.
 
−
 
 
−
Пырӧй керкаӧ, дона гӧсьтъяс!
 
−
Нывъяс, ветлам миянӧ войпукны.
 
−
Энӧ вунӧдӧй, зонъяс, гудӧктӧ босьтны.
 
−
 
 
−
Лыддьы. Гӧгӧрво, мый йылысь висьтавсьӧ текстын. Сёрнит ёртыдкӧд.
 
−
 
 
−
Заводитчис тӧвся каникул. Челядь чукӧр паныдасисны чой йылын.
 
−
— Ёртъяс, петаламӧй рытнас кимӧститчыны, — вӧзйис Ӧльӧксан.
 
−
— Вай петалам! — кӧсйысисны ставӧн.
 
−
— Мед оз тӧдны, чужӧмтӧ колӧ дзебны, — шыасис Марина.
 
−
— Миянлы падейяс (маскаяс) тшӧтш вӧчӧй, нывъяс, — корис Ёгор.
 
−
— Важӧн тай чужӧмъяссӧ саӧн мавтлӧмаӧсь, — шуис Катя.
 
−
— Пӧчӧ висьтавліс, найӧ пӧ пасьтавлӧмаӧсь гуга пасьяс, — юӧртіс Ӧльӧксан.
 
−
— А кыдзи зонъяс кимӧститчӧны? — юаліс Семӧ. — Ме тай ог куж.
 
−
— Тані некутшӧм торъя кужӧмлун оз ков, Семӧ. Шмоньпырысь пакӧститчам: керка ӧдзӧс пыкам, сёрӧн мунысьӧс повзьӧдам, пач труба сиптам.
 
−
— Огӧ жӧ сэтшӧма дӧсадитчӧй, зонъяс, — повзис Катя.
 
−
— Огӧ, дерт, эн пов. Гажӧдчыштам, гуляйтыштам, и гортӧ! — эскӧдіс Ёгор.
 
−
 
 
−
59 удж. Лыддьы гадайтчӧмъяссӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
 
−
 
 
−
Рӧштво вечернясянь Крещенньӧӧдз (тӧвшӧр 7-ӧд лунсянь 12-ӧд лунӧдз) том йӧз вӧрӧжитчӧны-тунасьӧны уна ногӧн.
 
−
Нывъяс чукӧртчӧны туйвежын. Пасйӧны шомӧн (позьӧ пуртӧн, беддьӧн) ыджыд кытш. Пуксьӧны кытш шӧрас мӧс ку вылӧ да кывзысьӧны. Коді нывъяс пиысь кылас жыннян шы либӧ додь дзуртӧм, локтан воас петас верӧс сайӧ.
 
−
Водз асывнас ныв петӧ ывлаӧ нянь шӧрӧмӧн. Кутшӧм нима мужичӧй медводз паныдасяс, сэтшӧм нима и лоӧ верӧсыс.
 
−
Ныв куньса синмӧн туйвежын куимысь бергӧдчӧ да шыбитӧ мышкас сапӧг пӧв. Кодарлаӧ кутас индыны усьӧм сапӧг ныр, сысянь и локтасны корасьысьяс.
 
−
Пӧимӧн киськалӧны туйвеж. Асывнас видзӧдӧны пӧимсьыс кок туйяс. Гын сапӧг туй — верӧсыс лоӧ пӧрысь, кӧті туй — шӧр арлыда лоӧ верӧсыс, сапӧг туй — том зон сайӧ петас.
 
−
 
 
−
1. Кор позьӧ гадайтчыны?
 
−
2. Кыдзи тунасисны том йӧз?
 
−
3. Мый кӧсйисны тӧдмавны нывъяс гадайтчигӧн?
 
−
 
 
−
Тӧдмав да висьтав рӧштвоса гадайтчӧм йылысь ёртъясыдлы.
 
−
 
 
−
60 удж. Гиж текстсӧ, содты колана эмакывъяс.
 
−
 
 
−
Вежа ва.
 
−
 
 
−
Ва вежӧдан лун пасйӧны тӧвшӧр тӧлысь дас ӧкмысӧд лунӧ. Тайӧ лунӧ ӧбразъясӧн лэччӧны ю дорӧ. Вӧчӧны йӧрдан. Ва вежӧдӧм бӧрын сэні купайтчӧны. Йӧзыс йӧрданын купайтчӧм бӧрын бурдӧны.
 
−
Унаӧн босьтӧны вежа васӧ гортаныс. Сыӧн резӧны керка-карта, пывсян-амбар, гортса пемӧсъясӧс. Чайтӧны, тайӧ ваыс вермӧ вӧтлыны ... . Вежӧдӧм васӧ позьӧ видзны во чӧж да вӧдитчыны бурдӧдчантор пыдди.
 
−
 
 
−
61 удж. Лыддьы 62-ӧд лист бокысь кывворсӧ.
 
−
 
 
−
Кывъяс да ним серти мӧвпышт, мый йылысь вермас лоны кывбурыс.
 
−
 
 
−
62 удж. Лыддьы да гӧгӧрво кывбурсӧ. Дасьтысь мичаа лыддьыны. Висьтав тӧдчӧдӧм кывъяссӧ рочӧн.
 
−
 
 
−
Ва вежӧдан лун.
 
−
 
 
−
Выль во гажлун бара бӧрӧ колис,
 
−
Талун Ва вежӧдан лунӧй воис.
 
−
Тавой шемӧсмӧдан тӧвся войыс,
 
−
Коръя лымйӧн лунтыр век на койис.
 
−
 
 
−
Рытнас водла — вугралышта. Чечча,
 
−
Босьта дозмук — ӧшмӧс дорӧ лэчча.
 
−
Йӧрдан васӧ видла ... Ок и чӧскыд!
 
−
Таво тӧлыс шоныд — йиыс вӧсньыд.
 
−
 
 
−
Сӧстӧм васӧ юа, чужӧм мыська,
 
−
Йӧрдан дорас лымйыс быттьӧ рыська.
 
−
Пидзӧс вылӧ пукся — перна чӧвта,
 
−
Сӧстӧм шоныд тӧлыс мыйкӧ шӧпкас.
 
−
 
 
−
Вежа ваӧн дозмукӧс ме тырта,
 
−
Катӧда да гортӧ сійӧс пырта.
 
−
Сьӧлӧм вылын лоӧ сэтшӧм лӧсьыд!
 
−
Татшӧм войыс вонас сӧмын ӧтчыд...
 
−
 
 
−
1. Кутшӧм гажлун йылысь висьтавсьӧ кывбурын? Мый серти гӧгӧрвоин?
 
−
2. Кор пасйӧны тайӧ гажлунсӧ?
 
−
3. Мыйӧн шемӧсмӧдӧ тайӧ тӧвся войыс?
 
−
4. Мыйӧн аслыспӧлӧс вежа ваыс?
 
−
 
 
−
63 удж. Комиӧд роч кывъяссӧ. Сет висьтыслы ним.
 
−
 
 
−
Лӧсьӧд план.
 
−
 
 
−
Воис кӧдзыд тӧв. Ывлаын гӧгӧр куйліс лым. Вӧлі шойччан лун. Катя, Лена да Вова чукӧртісны лым, вӧчисны чой. Ведраясӧн новлісны ва да киськалісны чойсӧ ваӧн.
 
−
Чой лои дась. Йи кыр эновтісны чорзьыны-йизьыны. Челядь ёна кынмисны и пырисны гортас шонтысьны. Витя видзӧдіс ӧшиньӧд ёртъяслӧн удж вылӧ. Но отсавны эз пет. Кор ёртъясыс пырисны гортӧ шонтысьны, Витя петіс ывла вылӧ. Воис кыр дорӧ да кутіс иславны даддьӧн. Кыр эз на кынмы бура и колис дадь туйыс.
 
−
— Витя, тэ эн уджав, эн вӧч чойсӧ. Мыйла ислалан? — юалісны челядь.
 
−
— Жаль али мый? — броткис Витя.
 
−
— Абу жаль. Но тэ эн вӧч чойсӧ, эн и ислав.
 
−
Витялы лои яндзим.
 
−
 
 
−
64 удж. Сетӧм план серти лӧсьӧд «Тӧлын шойччӧм» нима висьт.
 
−
 
 
−
1. Кор тайӧ вӧлі?
 
−
2. Кӧні ті вӧлінныд шойччан лунӧ?
 
−
3. Кодъяс шойччисны тэкӧд тшӧтш?
 
−
4. Мый ті вӧчинныд?
 
−
5. Мый тэныд медъёна кажитчис?
 
−
6. Кыдзи казьтылан тайӧ шойччан лунсӧ?
 
−
7. Вӧзйы ёртъясыдлы, кыдзи бурджыка коллявны шойччан лун.
 
−
 
 
−
КОМИ ВОЙТЫРЛӦН ВӦЛӦГА
 
−
 
 
−
65 удж. Лыддьы да гӧгӧрво текстсӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
 
−
 
 
−
Коми йӧзлӧн вӧлӧга.
 
−
 
 
−
Коми йӧзлӧн быдлунъя вӧлӧгаыс вӧлі яй, чери, град выв пуктас. Солалӧм да косьтӧм чери да яй позис дыр видзны. Тшӧкыда пулісны яя, азя либӧ нуръя шыд, юква. Чӧсмасисны пражитӧм да солалӧм чериӧн. Ёна радейтана сёянӧн вӧлі черинянь.
 
−
Пызьтӧг да шыдӧстӧг комияс эз жӧ овны. Суктісны шыдъяс, пуисны рокъяс, пӧжасисны. Зӧр пызьысь пуӧм кисель вӧлі зэв пӧтӧса. А ид няньыд уджалысь мортлы сетліс эбӧс. Йӧв да сыысь дасьтӧм вӧлӧга (рысь, вый, нӧк) мичмӧдісны семьялысь пызан вывсӧ.
 
−
Войвывса войтырлӧн уна сикас град выв пуктас эз вӧв. Но кушман, сёркни, кӧчан да лук озырмӧдісны налысь сёянсӧ. Звер-пӧтка яй эз бырлы вӧралысьлӧн пызан вылысь. Косьтӧм чӧд, ӧмидз да льӧм, кӧтӧдӧм турипув, пӧжӧм мырпом да пув — аньясӧн заптӧм вотӧсъяс тырмылісны тӧвбыд.
 
−
Татшӧм вӧлӧгаыс сетіс кынӧмпӧт да вын-эбӧс, бурдӧдіс да видзис висьӧмъясысь.
 
−
 
 
−
1. Кутшӧм вӧлӧга йылысь висьтавсьӧ текстын?
 
−
2. Мый выльторсӧ тӧдмалін текстысь?
 
−
 
 
−
Тӧдмав, кутшӧм вӧлӧга коми йӧз дасьтісны гажлунъяс кежлӧ.
 
−
 
 
−
Урчитанъяс сёрникузяын йитчӧны кадакывъяскӧд. Оз вежласьны.
 
−
 
 
−
66 удж. Лыддьы текстсӧ. Вуджӧд роч кыв вылӧ тӧдчӧдӧм кывъяссӧ. Аддзы ина урчитанъяс сёрникузяясысь. Лӧсьӧд юалӧмъяс текст серти.
 
−
 
 
−
Куття лун.
 
−
 
 
−
Рӧштвоӧдзса лунсӧ шуисны куття лунӧн. Сійӧ рытӧ помасис видз. Тайӧ лунӧ быдлаын дасьтісны куття рок. Кӧзяйкаяс кисьтісны тасьтіӧ шабді вый, сэтчӧ содтісны шыдӧс да бура гудралісны. Пызан вылӧ лэптісны став чӧскыдторсӧ. Тані рысь и вый, яй и чери, ляз и юм, нӧкъя шаньгаяс, вотӧса пирӧгъяс. Водзвыв пуисны сур да ырӧш.
 
−
 
 
−
«Коми календар» небӧгысь
 
−
 
 
−
67 удж. Лыддьы текстсӧ, велӧдчы пуны ляз.
 
−
 
 
−
Колӧ пызьӧдз изны стӧкан джын кос льӧм либӧ чӧд, кӧтӧдны ваӧ, содтыны сэтчӧ стӧкан джын песок. Бура гудравны да пуктыны пӧжсьыны пачӧ либӧ духовкаӧ 150 жарын 2–3 час кежлӧ. Сэсся содтыны кык стӧкан да джын чуж пызь да пӧжны 30 минут 170 жарын. Лязсӧ сёйны кӧдзӧдӧмӧн. Позьӧ содтыны суктӧм йӧв выв либӧ нӧк.
 
−
 
 
−
68 удж. Лыддьы сёрникузяяссӧ. Содты ина урчитанъяс.
 
−
 
 
−
1) Коми мужичӧйяс ылӧдз вӧравны мунігӧн босьтлісны косьтӧм яй да нянь. 2) Рӧштво кежлӧ быдлаын пӧжавлісны уна сикас шаньга-пирӧг. 3) Кӧзяйкаяслӧн пач водзын став дозмукыс вӧлі матын. 4) Рӧштво кежлӧ сёян-юанӧн заптысисны водзвыв, ньӧбны ставсӧ пырысьтӧм-пыр вӧлі некытысь. 5) Ылӧдз нимавлісны коми пӧжасъяс: черинянь, тупӧсь-сӧчӧн, пирӧг-шаньга.
 
−
 
 
−
69 удж. Лӧсьӧд да гиж ина урчитанъясӧн 4 сёрникузя. Серпасав рӧштвоса пызан.
 
−
 
 
−
70 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ, медым артмис висьт.
 
−
 
 
−
1) Кутшӧм вӧлӧга дасьтісны коми йӧз быд лун да гажлунъяс кежлӧ? 2) Мый вӧчлісны яйысь да чериысь? 3) Мый пӧжавлісны коми аньяс? 4) Кутшӧм йӧла сёян-юан вӧлі коми йӧзлӧн? 5) Мый быдтылісны комияс град йӧрын? 6) Мый босьтлісны вӧрысь, ю-тыысь? 7) Мыйӧн вӧлі бур татшӧм вӧлӧгаыс?
 
−
 
 
−
71 удж. Лыддьы да гӧгӧрво текстсӧ. Лӧсьӧд прӧстӧй план, дасьтысь висьтавны Коми му йылысь.
 
−
 
 
−
Ми олам Коми Республикаын. Важӧн миян чужанін шусис Пермь Вычегодская, а сэсся Зыряна муӧн. Коми Республикаын вужвойтырыс комияс. Найӧ уна нэм сайын волісны татчӧ Кама да Волга юяс дорысь. «Коми» этноним серти республика шусьӧ Коми муӧн. Чужан мулӧн эмӧсь каналан пасъяс: дӧрапас, канпас, кып.
 
−
Канпасным гӧрд да зарни рӧма. Варыш, Зарни Аньлӧн чужӧм да йӧра юръяс петкӧдлӧны Коми Республикалысь асшӧрлунсӧ да вынсӧ. Дӧрапасным куим рӧма: лӧз, турунвиж да еджыд. Рӧмъясыс тӧдчӧдӧны Коми мулысь помтӧм-дортӧмлунсӧ. Кыпсӧ лӧсьӧдӧма В.А. Савинлӧн «Варыш поз» сьыланкыв серти. 2007-ӧд восянь сійӧ юргӧ комиӧн да рочӧн.
 
−
Коми Республикалысь чужан лунсӧ пасъям моз тӧлысь кызь кыкӧд лунӧ. Паськыда да кыпыда Сыктывкарын нуӧдӧны «Шондібан» гаж.
 
−
Комияскӧд ӧтсӧгласӧн олӧны мукӧд кывъя войтыр, сё гӧгӧр национальностя йӧз. Чужан мунымӧс став мир пасьта нимӧдӧны гижысьяс, сьылысьяс, спортсменъяс, политикъяс, туялысьяс.
 
−
Республикалӧн вӧр-ваыс аслыспӧлӧс. Эмӧсь Печоро-Илычскӧй заповедник да «Югыд ва» национальнӧй парк. Печора ю Европаын медыджыдъяс лыдын. Коми му озыр из шомӧн, мусирӧн, биаруӧн, зарниӧн, кӧрт рудаӧн, бокситъясӧн, дона изъясӧн.
 
−
Миян медшӧр могыс — кужӧмӧн видзны чужан мулысь мичлунсӧ да озырлунсӧ.
 
−
 
 
−
1. Мыйла Коми Республикалӧн кыпыс юргӧ комиӧн да рочӧн?
 
−
2. Кутшӧм войтыръяс олӧны Коми муын?
 
−
3. Кымын район Коми Республикаын?
 
−
4. Кымын кар да юрсикт?
 
−
5. Кымын во тырис таво Коми Республикалы?
 
−
6. Кымын во тырис тэнад чужан сиктлы (карлы)?
 
−
 
 
−
72 удж. Гиж кар да юрсикт нимъяссӧ анбур серти. Ордйысь класса ёртъясыдкӧд.
 
−
 
 
−
73 удж. Мусерпас отсӧгӧн помав таблица.
 
−
 
 
−
74 удж. Лыддьы да гӧгӧрво кывбурсӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. Аддзы кывбурсьыс шыӧдчӧмъяс.
 
−
 
 
−
Менам чужан сикт.
 
−
 
 
−
Чужан сиктӧй! Видза олан!
 
−
Менам сьӧлӧмлы век колан.
 
−
Тӧв кӧть гожӧм, тулыс, ар,
 
−
Олан гыыд тэнад яр!
 
−
 
 
−
Сӧстӧм, паськыд уличьясыд,
 
−
Абу джуджыд керкаясыд,
 
−
Сиктын олысьяслӧн сям,
 
−
Ставыс муса меным тан.
 
−
 
 
−
Кыдзлӧн корйыс — эзысь войт,
 
−
Ичӧт лэбачьяслӧн койт.
 
−
Ставыс синмӧ шыбитчана,
 
−
Быдӧн гажтӧ кыпӧдана.
 
−
 
 
−
Видза олан, Уса юӧй!
 
−
Джуджыд крежъяс, олан туйӧй!
 
−
Олӧм сетысь, гажлун сиысь,
 
−
Он и мудзлы некор сыысь.
 
−
 
 
−
Видза олан, помтӧм тундра!
 
−
Еджыд яла, паськыд эрд.
 
−
Коми йӧзлысь олан туйсӧ
 
−
Некор бырӧдны эн сет!
 
−
 
 
−
1. Кутшӧм кывъясӧн серпасалӧ ассьыс чужанінсӧ автор?
 
−
2. Кутшӧм мичкывъяс (эпитетъяс) автор пыртӧма кывбурас?
 
−
 
 
−
75 удж. Лыддьы да кут тӧд вылын.
 
−
 
 
−
Коми Республика лыдпасъясын.
 
−
 
 
−
75-ӧд удж вылӧ мыджсьӧмӧн лӧсьӧд презентация «Менам кар, сикт либӧ район лыдпасъясын». Вӧдитчы Power Poіnt программаӧн.
 
−
 
 
−
Лӧсьӧд 6 юалӧм «Коми Республика» тема вылӧ, нуӧд ёртъясыдкӧд интервью.
 
−
 
 
−
Велӧдӧй кывбур.
 
−
 
 
−
Ме ола сэн, кӧн визув ю
 
−
Друг ыджыд чукыль вӧчӧ.
 
−
Тан менам дона чужан му,
 
−
Тан бать, и мам, и пӧчӧ.
 
−
 
 
−
Тан быдмӧ менам ичӧт вок,
 
−
Век гажӧй сыысь бырӧ.
 
−
Тан корӧ школаӧ звӧнок,
 
−
Сэн ёртыд менам тырыс.
 
−
 
 
−
Кӧть овлӧ, шондіыс оз пет,
 
−
Зэв гажа овны гортын.
 
−
Кыдз батьӧ шуӧ, лоа мед
 
−
Тан йӧзлы колан мортӧн.
 
−
 
 
−
76 удж. Лыддьы да гӧгӧрво. Комиӧд текстысь роч юкӧнсӧ.
 
−
 
 
−
Кыдзи серпасавны канпас.
 
−
 
 
−
Ӧнія кадӧ вель уна сикт-карлӧн эм аслас канпас. Канпас лӧсьӧдан наукалӧн нимыс геральдика.
 
−
Сыктыв районса канпас вылын уджалісны «Шонді» клубӧ ветлысь челядь. Канпассӧ вӧчӧмаӧсь перымса зверинӧй стиль серти. Сійӧ петкӧдлӧ Сыктыв районлысь аслыспӧлӧслунсӧ. Канпасыс нёль рӧма: зарни, эзысь, кельыдлӧз да турунвиж. Шӧрас серпасалӧма ошкӧс, мый петкӧдлӧ районлысь вынсӧ. Ошлӧн юр весьтас шонді — Зарни Ань, коді став мусӧ югзьӧдӧ да шонтӧ. Небӧг серпас индӧ сы вылӧ, мый районын чужис медводдза коми поэт Иван Алексеевич Куратов. Пуяс да чери петкӧдлӧны вӧр да сиктса овмӧс сӧвмӧм. Вотӧсъяс петкӧдлӧны районса вӧръяслысь озырлунсӧ. Канпас шӧрын серпасалӧма туй, быттьӧ йитӧ районсӧ миян республикакӧд да став Россиякӧд.
 
−
 
 
−
77 удж. Нуӧд неыджыд туялӧм юалӧмъяс вылӧ мыджсьӧмӧн.
 
−
 
 
−
1. Мыйӧн аслыспӧлӧс Сыктыв районлӧн канпасыс?
 
−
2. Коми Республикаса кар-сиктлӧн кутшӧм канпасъясын паныдасьлӧны Сыктыв районлӧн канпасысь юкӧнъяс?
 
−
 
 
−
78 удж. Лыддьы гижӧдсӧ. Мӧвпышт, позьӧ-ӧ шуны сійӧс текстӧн да мыйла? Гиж сёрникузяяссӧ сьӧрсьӧн-бӧрсьӧн, медым артмис висьт.
 
−
 
 
−
Коркӧ важӧн Шошка сикт дорын вӧлӧма кар-гӧра (городище). Сыктывдін районса шӧрин — Выльгорт сикт. Новгородса князь Дмитрий Шемяка тшӧктӧма вяткаса олысьясӧс грабитны да сотны сійӧс. Выльгорт артмӧма «выль» — «новый» да «горт» — «сикт» кывъясысь (удмурт кывйын «гурт» — сикт). Ловйӧн кольӧм йӧз дзебсьӧмаӧсь пыді вӧрӧ, кӧні и лэптӧмаӧсь аслыныс выль оланін да шуӧмаӧсь Выльгортӧн. Муыс тані вӧлӧма бур, вӧрын олӧма уна звер-пӧтка, юын — чери.
 
−
 
 
−
79 удж. А.И. Туркинлӧн «Топонимический словарь Коми АССР» небӧг либӧ «Где ты живёшь» гипермедиаэнциклопедия отсӧгӧн туяв аслад кар-сиктлысь ним артмӧмсӧ.
 
−
 
 
−
Дасьты юӧр да тӧдмӧд ёртъястӧ.
 
−
 
 
−
Тӧдмав, кутшӧм районлӧн канпасыс. Вӧдитчы 2011-ӧд вося 34 No-а «Йӧлӧга» газетӧн. Позьӧ шыӧдчывны тайӧ газетлӧн сайт дорӧ: www.komіmu.com
 
−
 
 
−
Лӧсьӧд юӧр ас районса канпас йылысь.
 
−
 
 
−
80 удж. Бӧрйы серпасъяс дорӧ лӧсялана шусьӧгъяс.
 
−
 
 
−
Ас вӧр-ваад быд пу нюмъёвтӧ.
 
−
Чужан позйыд быдӧнлы дона.
 
−
Гортад олігӧн быттьӧ кык мам да кык бать дінын олан.
 
−
 
 
−
81 удж. Лыддьы шусьӧгъяссӧ. Бӧрйы ӧтиӧс, гӧгӧрвоӧд вежӧртассӧ да серпасав. Серпас дорӧ лӧсьӧд висьт план серти.
 
−
 
 
−
Ас муыд мам, йӧз муыд — тьӧтка.
 
−
Кӧть кытчӧ лэбач оз лэблы, а ассьыс позсӧ тӧдӧ.
 
−
Мортыслӧн ӧти мам, ӧти сылӧн и чужан му.
 
−
Ӧти чаг вылын олам.
 
−
Гортлань туйыс дженьыдджык.
 
−
Йӧз муын и ас рака вылӧ рад.
 
−
Саридз сайын шоныдджык, а чужан муын гажаджык.
 
−
Кӧть кутшӧм шань, век жӧ абу гортын.
 
−
Гортыд тай век горт, весиг вӧлыд тӧдӧ и мӧскыд тӧдӧ.
 
−
 
 
−
1. Кутшӧм шусьӧг тэ бӧрйин?
 
−
2. Мый серпасалін?
 
−
3. Кыдзи гӧгӧрвоӧдан серпастӧ?
 
−
 
 
−
82 удж. Сетӧм кадакывъясысь артмӧд шӧркывъяс. Шӧркывъясӧн лӧсьӧд кывтэчасъяс.
 
−
 
 
−
КОМИ ГИЖЫСЬЯС ЧУЖАН МУ ЙЫЛЫСЬ
 
−
 
 
−
ӧдзӧс вуг
 
−
 
 
−
83 удж. Лыддьы текстсӧ, лӧсьӧд юалӧмъяс.
 
−
 
 
−
Александра Петровна Мишарина чужис 1946-ӧд воын Кӧрткерӧс районса Ыджыдвидз сиктын. Педучилище помалӧм бӧрын уджаліс чужанінас велӧдысьӧн. Сыктывкарын олігӧн уджаліс «Войвыв кодзув» журналын, республикаса газетъясын да радиоын.
 
−
А. Мишарина сьӧлӧмсяньыс радейтӧ Коми му, вӧр-ва, челядьӧс. Гижӧ кывбуръяс да серамбана висьтъяс. Сылӧн кывбуръясыс югыдӧсь, сӧстӧмӧсь, мылаӧсь, ставныслы гӧгӧрвоанаӧсь. Висьтъясас сійӧ петкӧдлӧ ассьыс челядьдырсӧ. Уна кывбур сиӧ томъяслы.
 
−
Александра Петровна Мишариналысь гижӧдъяссӧ окотапырысь лыддьӧны и челядь, и верстьӧ йӧз.
 
−
 
 
−
Мичкыв — художествоа гижӧдын серпаса кыв, кывтэчас.
 
−
 
 
−
Пример вылӧ:
 
−
 
 
−
пемыд вӧр
 
−
 
 
−
эзысь тӧв
 
−
 
 
−
югыд шонді
 
−
 
 
−
мича ныв
 
−
 
 
−
84 удж. Лыддьы да гӧгӧрво кывбурсӧ. Аддзы кывбурысь мичкывъяс.
 
−
 
 
−
Коми муӧй менам дженьыд гожӧмъяса,
 
−
Но и сійӧ менам сӧстӧм пожӧмъяса.
 
−
Коми муӧй менам веж морозъяса,
 
−
Но и сійӧ менам мича козъяса.
 
−
Коми муӧй менам зэра аръяса,
 
−
Но и сійӧ менам байдӧг-таръяса.
 
−
Коми муӧй менам зыбуч нюръяса,
 
−
Но и сійӧ менам сьӧла-уръяса.
 
−
Коми муӧй менам кӧдзыд вой тӧла,
 
−
Шуда да быд уджысь повтӧм войтыра.
 
−
 
 
−
1. Кутшӧм мичкывъяс отсӧгӧн А. Мишарина серпасалӧ Коми мусӧ?
 
−
2. Кутшӧм сьӧлӧмкылӧм петкӧдчӧ кывбурын? Мыйла тэ тадзи мӧвпалан?
 
−
 
 
−
Корсь сетӧм кывъяс дорӧ синонимъяс.
 
−
 
 
−
уджысь повтӧм
 
−
 
 
−
Кывбурысь корсь сетӧм кывъяс дорӧ антонимъяс.
 
−
 
 
−
85 удж. Кывбур отсӧгӧн помав сёрникузясӧ.
 
−
 
 
−
Коми му озыр
 
−
 
 
−
Серпасав кывбурсӧ.
 
−
 
 
−
86 удж. Лыддьы кывбурсӧ да вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
 
−
 
 
−
Зарниӧй менам.
 
−
 
 
−
Зарниӧй менам,
 
−
Донаӧй менам,
 
−
Меным тэ помасьтӧм бур.
 
−
Муна кӧть ылӧ,
 
−
Сьӧлӧмӧй кылӧ —
 
−
Мусаджык тэысь оз сюр.
 
−
 
 
−
Этшаысь шаньӧн
 
−
Овлан кӧть, аньӧй,
 
−
Лёкӧн ме некор ог шу.
 
−
Мичаӧй менам,
 
−
Сьӧлӧмшӧр менам,
 
−
Муса тэ мен, Коми му.
 
−
 
 
−
1. Кутшӧм кывъясӧн автор шыасьӧ Коми му дорӧ?
 
−
2. Кутшӧм сьӧлӧмкылӧмъяс петкӧдчӧны тайӧ шыӧдчӧмъясын?
 
−
3. Кыдзи гӧгӧрвоан кывбурысь татшӧм кывъяс: «Муна кӧть ылӧ, сьӧлӧмӧй кылӧ — бурджыкыс тэысь оз сюр»? Бӧрйы вочакыв:
 
−
1) Авторыс радейтӧ чужанінсӧ и ылі муясын гажтӧмтчӧ сыысь.
 
−
2) Авторлы кажитчӧ овны Коми муын, но сійӧ кӧсйӧ аддзывны ылі муяс.
 
−
3) Автор чайтӧ, мый ылі муясын овны лӧсьыдджык.
 
−
4) Саридз сайын шоныдджык, а чужан муын гажаджык.
 
−
 
 
−
Аддзы А.П. Мишариналӧн кывбур дорӧ лӧсялана шусьӧгъяс.
 
−
 
 
−
Орччӧд А.Мишариналысь «Коми муӧй менам...» да «Зарниӧй менам» кывбуръяссӧ.
 
−
 
 
−
1. Мыйӧн ӧткодьӧсь тайӧ кывбуръясыс (темаӧн, шӧр мӧвпӧн, образъясӧн)?
 
−
2. Мыйӧн найӧ торъялӧны?
 
−
3. Кутшӧм художествоа средствоясӧн вӧдитчӧма авторыс тайӧ кывбуръясын?
 
−
 
 
−
Ас бӧрйӧм серти велӧд А. Мишариналысь ӧти кывбур.
 
−
 
 
−
87 удж. Лыддьы да гӧгӧрво висьтсӧ.
 
−
 
 
−
Тӧдчана коми гижысь, кывбур тэчысь, драматург Геннадий Анатольевич Юшков чужис 1932-ӧд воын Сыктывдін районса Час сиктын. Школа помалӧм бӧрын велӧдчис Москваса Горький нима литературнӧй институтын. Уджаліс Радиокомитетын, «Войвыв кодзув» журналын редактораліс. Уна во чӧж Геннадий Анатольевич веськӧдліс Коми гижысьяслӧн котырӧн.
 
−
Геннадий Юшков босьтчис гижны кывбуръяс да висьтъяс школаын велӧдчигас на. Аслас гижӧдъясын сійӧ чуксалӧ радейтны чужан му да вӧр-ва, коми кыв, пыдди пуктыны бать-мамӧс.
 
−
Г. А. Юшковлысь пьесаяс окотапырысь пуктӧны Коми Республикаын карса да сиктса театръясын.
 
−
 
 
−
Содтӧд литератураысь аддзы юалӧмъяс вылӧ вочакывъяс.
 
−
 
 
−
1. Кутшӧмӧсь медшӧр темаясыс Г. А. Юшковлӧн гижӧдъясын?
 
−
2. Кутшӧм жанръясын гижысь восьтӧ мам йылысь тема?
 
−
3. Мыйла тайӧ темаыс Г. А. Юшковлы матыс?
 
−
 
 
−
88 удж. Мичаа лыддьы кывбурсӧ да вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
 
−
 
 
−
Ми — комияс!
 
−
Ми — пармашӧрса козъяс,
 
−
И некор огӧ куснясьлӧй,
 
−
Кыдз росъяс.
 
−
Ми — комияс!
 
−
Ми — пармашӧрса чомъяс,
 
−
Век восьсаӧсь бур мортлы:
 
−
Лок, эн донъясь.
 
−
Ми — комияс!
 
−
Ми — пармашӧрса юяс.
 
−
А юясыдлы
 
−
Сӧстӧмлун и туян.
 
−
Ми — комияс!
 
−
Ми — пармашӧрса вӧрыс,
 
−
И ӧттшӧтш меліӧсь,
 
−
И зумышӧсь, и скӧрӧсь!
 
−
 
 
−
1. Кутшӧмӧн коми йӧзӧс петкӧдлӧма кывбуралысь?
 
−
2. Мыйкӧд орччӧдӧ Г. Юшков коми йӧзӧс?
 
−
 
 
−
Велӧд кывбурсӧ наизусьт.
 
−
 
 
−
89 удж. Лыддьы да гӧгӧрво кывбурсӧ. Дасьтысь мичаа лыддьыны сійӧс.
 
−
 
 
−
Ӧти сиктын.
 
−
 
 
−
Пырим ӧти сиктӧ
 
−
Мича гожся лунӧ.
 
−
Морт эз лолы паныд,
 
−
Кузяла кӧть мунім.
 
−
Абуӧсь мый гортас,
 
−
Кольӧмаӧсь пасъяс —
 
−
Кильчӧ ӧдзӧс вугъяс
 
−
Сюйӧмаӧсь тасъяс.
 
−
Кӧні зыр, кӧн палич,
 
−
Вӧсни ньӧртор кӧні.
 
−
Пырӧмысь оз кутны,
 
−
Мода вылас сӧмын.
 
−
Ӧшинь пырыс тӧдчӧ:
 
−
Олӧны оз гӧля.
 
−
Гусясис кӧ кодкӧ,
 
−
Тані сылы вӧля.
 
−
Сэтшӧмыс тан абу,
 
−
Оз кӧ кыськӧ волы.
 
−
Ӧтитӧг став йӧзыс
 
−
Уджӧн тані олӧ.
 
−
Та вӧсна и сиктас
 
−
Мича гожся лунӧ
 
−
Морт эз лолы паныд,
 
−
Кузяла кӧть мунім.
 
−
 
 
−
1. Кутшӧм бур традиция йылысь висьталӧ поэт кывбурын?
 
−
2. Тӧдмав коми йӧзлӧн традицияяс йылысь. Дасьтысь висьтавны ӧти традиция йылысь паськыдджыка.
 
−
 
 
−
90 удж. Лыддьы да гӧгӧрво текстсӧ. Ёртыдкӧд лӧсьӧд текст серти план. Дасьтысь висьтавны гижысь йылысь.
 
−
 
 
−
Владимир Васильевич Тимин чужис 1937-ӧд вося сора 2-ӧд лунӧ Сыктывдін районса Гаръя сиктын. Велӧдчис ювыв техникумын, а сэсся Коми пединститутын. Уджаліс Коми небӧг лэдзанінын да «Войвыв кодзув» журналын шӧр редакторӧн.
 
−
В. В. Тимин — Коми Республикаса нимйӧза гижысь. Поэтлӧн петіс чужан мулӧн мичлун, коми сиктъяс, орччӧн олысь йӧз, муслун йылысь квайт гижӧд чукӧр. В. Тиминлысь «Мича Ёма» кывбур чукӧрсӧ вылӧ донъялісны, сетісны Кастрен котырлысь премия. «Эжва Перымса зонка» повесьт лоис челядьлы радейтана небӧгӧн. Тайӧ небӧгсьыс Владимир Тиминлы сетісны Коми Республикаса каналан премия. В. В. Тиминлысь кывбуръяссӧ вуджӧдӧма роч, украина, эст, венгр да мукӧд кывъяс вылӧ.
 
−
 
 
−
91 удж. Лыддьы да гӧгӧрво кывбурсӧ. Лӧсьӧд юалӧмъяс кывбур серти, юась класса ёртъястӧ.
 
−
 
 
−
Мыйла муса мем Коми муыс —
 
−
Джуджыд пармаыс, Сыктыв юыс?..
 
−
 
 
−
Гашкӧ, сы вӧсна, мый тан чужи,
 
−
Муӧс ыдждӧдла, кыдзи кужа.
 
−
 
 
−
Кӧмтӧг котравлі зарни вӧрӧд,
 
−
Тӧді, Ёма кӧ эм, оз вӧрӧд.
 
−
 
 
−
Вӧвлі бать-мамлы муса пиӧн...
 
−
Гашкӧ, муыс мем дона сійӧн?
 
−
 
 
−
Асьным петім кӧть тӧдтӧм шӧрӧ,
 
−
Оз вун сиктсайса гажа нӧрыс.
 
−
 
 
−
Гортса пывсянысь чугун горйыс,
 
−
Чӧскыд туруна векни борйыс,
 
−
 
 
−
Куття войясыс, Сыктыв юыс,
 
−
Небыд сьӧлӧма Коми муыс.
 
−
 
 
−
92 удж. Мичаа лыддьы кывбурсӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
 
−
 
 
−
Коми нимъяс йылысь.
 
−
 
 
−
Ак, кыдзи коми нимъяс дзугам!
 
−
Ми быттьӧ йӧз муын нин нач:
 
−
Туй мортлы керка —
 
−
Лыддям «Югэр»,
 
−
Сьӧдкыркӧтш пыдди — Седкыркач.
 
−
Озъёль —
 
−
Озёлӧн лои важӧн,
 
−
Помоздиноӧн — Помӧсдін...
 
−
И татшӧм вежсьӧмыс оз гажӧд,
 
−
Оз нимкодьтӧд ни пель, ни син.
 
−
Коськ пӧри каньӧ —
 
−
Лои Кошки,
 
−
Чедьюӧн шуӧны Чӧд ю...
 
−
Ми огӧ нимъяс сӧмын воштӧй —
 
−
Ми ньӧжйӧ воштам чужан му.
 
−
 
 
−
1. Мый йылысь тӧждысьӧ В.В. Тимин?
 
−
2. Кутшӧм коми нимъяс йылысь висьтавсьӧ кывбурын?
 
−
3. Кыдзи тэ чайтан, мыйла найӧс дзугӧмаӧсь?
 
−
4. Кыдзи гӧгӧрвоан авторлысь кывъяссӧ: «Ми огӧ нимъяс сӧмын воштӧй — ми ньӧжйӧ воштам чужан му»?
 
−
 
 
−
Тӧдмав, кутшӧм нӧшта коми иннимъяс дзугӧмаӧсь.
 
−
 
 
−
1. Тӧдмав, кутшӧм кывбуралысьяс тшӧтш гижисны чужан му йылысь.
 
−
2. Вӧч буклет сяма удж (гижысь йылысь юӧр, кывбур, серпасъяс, юржугӧд).
 
−
 
 
−
Кыдзи вӧчны буклет, уськӧд тӧд вылӧ «Чолӧм, ёртӧй» темаысь (9-ӧд лист бок).
 
−
 
 
−
Видлы гижны кывбур чужан му йылысь. Верман вӧдитчыны сетӧм рифмаясӧн.
 
−
 
 
−
93 удж. Артмӧд выль кывъяс сетӧм иннимъясысь.
 
−
 
 
−
94 удж. Содты текстӧ лыдакывъяс, гиж. Бӧръя сёрникузяӧ содты лыдакывъяссӧ ачыд.
 
−
 
 
−
Усть-Сысольск погост йылысь медводдза пасйӧдъяс вӧлі аддзӧма ... вося писцӧвӧй небӧгын.
 
−
А ... воын Екатерина ІІ-лӧн Указ серти погостлы сетӧма кар ним. Сэки карын вӧлӧма сӧмын ... овмӧс.
 
−
... воын Усть-Сысольсклы тырӧма ... во. Сэки кар нимсӧ вежӧмаӧсь Сыктывкар вылӧ. ... воын Сыктывкар лоӧма юркарӧн. Кыпыда да гажаа ... воын ми пасйим юркарлысь ... вося тшупӧда пас.
 
−
 
 
−
Тӧдмав, кутшӧм ӧні уличалӧн нимыс. Важӧн уличалӧн нимыс вӧлӧма Трёхсвятительскӧй.
 
−
 
 
−
95 удж. Фотояс отсӧгӧн орччӧд важ да ӧнія уличаяс план серти.
 
−
 
 
−
1. Уличалӧн ывла серпас (туй, моски, пу-быдмӧг).
 
−
2. Уличвыв керкаяс.
 
−
3. Уличалӧн аслыспӧлӧслун.
 
−
 
 
−
96 удж. Сетӧм фотояс да серпас-схема отсӧгӧн лӧсьӧд ёрта сёрни «Сыктывкарса шӧр улича вылын».
 
−
 
 
−
97 удж. Текстӧ содты ина кывбӧръяс да урчитанъяс.
 
−
 
 
−
Ме радейта ветлӧдлыны Коммунистическӧй уличаті. Пыравла карса шӧр вузасянінӧ, сэні век уна йӧз. Сэсся кая Куслытӧм би дорӧдз. Татчӧ тшӧкыда волӧны том йӧз. Опера да балет театр водзын ыркыд. Сэні позьӧ нимкодясьны фонтанӧн. Улича пӧлӧн эмӧсь вузасянінъяс. Пыравла сэтчӧ. Кӧрт туй вокзал уна йӧза. Гуляйтӧм бӧрын шойчча кафеын, юа чай да сёя пӧсь блин. Татысь ме муна долыд сьӧлӧмӧн.
 
−
 
 
−
Лӧсьӧд виртуальнӧй экскурсия «Менам радейтана улича». Мыджсьы 96-ӧд да 97-ӧд уджъяс вылӧ.
 
−
Виртуальнӧй экскурсия позьӧ лӧсьӧдны компьютер программаяс отсӧгӧн.
 
−
 
 
−
98 удж. Лыддьы, гӧгӧрво да вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
 
−
 
 
−
Тэ меным муса, Сыктывкар,
 
−
Кор паркын шаракылӧ ар
 
−
Да кыӧ сер.
 
−
Кор мича лунсӧ вежӧ зэр.
 
−
Тэ меным муса, Сыктывкар,
 
−
Кор шонді тӧвся, абу яр,
 
−
Кор юсьлӧн гӧн кодь усьӧ лым,
 
−
Кор карса туйыс вольк да кын.
 
−
Тэ — меным быттьӧ чужанін,
 
−
И пытшкӧс гаж, и олӧм вын!
 
−
 
 
−
1. Мыйӧн мусмӧма авторлы Сыктывкарыс?
 
−
2. Кутшӧм миян юркарным гожӧмнас?
 
−
 
 
−
99 удж. Комиӧд текстсӧ.
 
−
 
 
−
100 удж. Лыддьы да гӧгӧрво текстсӧ. Чутъяс местаӧ содты колана кывъяс.
 
−
 
 
−
Юркарса тӧдчанаинъяс.
 
−
 
 
−
Воысь во Сыктывкар сӧвмӧ да паськалӧ. Памятникъяс содтӧны юркарлы культуралысь сям. Ставыс тані 31 памятник.
 
−
Медся тӧдчана усьӧм воинъяслы «Вечная слава» мемориальнӧй комплекс. Сы водзын — Куслытӧм би, гӧгӧрыс — Геройяслӧн аллея. Коммунистическӧй улича да Октябрь шӧртуйлысь туйвеж мичмӧдӧ «Уджлы слава» монумент.
 
−
Нималана йӧзлы сувтӧдӧм памятникъясысь да бюстъясысь быдӧнлы тӧдсаӧсь И. А. Куратовлы, В. А. Савинлы, Д. Каликовалы, В. И. Ленинлы, А. А. Католиковлы памятникъяс, М. С. Бабушкинлӧн, В. А. Малышевлӧн, С. Орджоникидзелӧн, Г. Димитровлӧн бюстъяс. Юркарса уличаясті ветлӧдлігӧн унатор на позьӧ аддзывны.
 
−
 
 
−
Тӧдмав, кодлы тайӧ памятникъясыс. Мый тӧдан тайӧ йӧз йывсьыс?
 
−
 
 
−
101 удж. Дасьтысь гижны ӧлӧдана диктант: гижтӧдз гӧгӧрвоӧд тӧдса орфограммаяслысь гижанногсӧ, уськӧд тӧд вылӧ гижан пасъяс.
 
−
 
 
−
Ӧнія Сыктывкар.
 
−
 
 
−
Ӧнія Сыктывкар — том, но ыджыд кар. Тані паськыд уличаяс. Вель уна выль керка. Кар шӧрыс мича да пельк.
 
−
Сыктывкарлӧн эм торъя юкӧнъяс: Давпон, Дырнос, Кырув, Изкар, Тентюков, Улыс да Вылыс Чов, Чит, Орбита, Эжва да мукӧд. Медся аслыспӧлӧс Париж нима юкӧн. Тані овлӧмаӧсь пленӧ веськалӧм французъяс. Важӧн Парижын вӧліны векни уличаяс, пу керкаяс. Ӧні кыпалӧны джуджыд оланінъяс, воссьӧны вузасян шӧринъяс.
 
−
Эжва юкӧн нималӧ ыджыд вӧр комбинатӧн. Сэні лэдзӧм кабала да картон мӧдӧдӧны уна канмуӧ.
 
−
Талун Сыктывкарын уджалӧны театръяс, филармония, вылыс тшупӧда велӧдчанінъяс, наука шӧрин. Ёнмӧдны дзоньвидзалун позьӧ вартчанінын, стадионын, «Скала» шӧринын.
 
−
Водзӧ сӧвмы да озырмы, миян дона юркарным!
 
−
 
 
−
Аддзы да визьнит «Ӧнія Сыктывкар» текстысь урчитанъяс.
 
−
 
 
−
Лӧсьӧд ёрта сёрни.
 
−
 
 
−
Отсӧг вылӧ юалӧмъяс
 
−
 
 
−
1. Висьталӧй, пӧжалуйста, кыдзи мунны вартчанінӧдз?
 
−
2. Кӧні сулалӧ Иван Куратовлы памятник?
 
−
3. Кутшӧм керкаяс сулалӧны тайӧ улича вылын?
 
−
4. Мый эм Опера да балет театр водзын?
 
−
5. Кӧні заводитчӧ да помасьӧ Коммунистическӧй улича?
 
−
6. Кутшӧм вузасянінъяс эмӧсь улича пӧлӧн?
 
−
7. Мый эм Вежа Стефан изэрд вылын?
 
−
8. Кӧні позьӧ шойччыны юркарса шӧр уличаын?
 
−
9. Кӧні позьӧ сӧвмӧдны вын-эбӧс?
 
−
10. Мый эськӧ тэ петкӧдлан юркарса гӧсьтъяслы Коммунистическӧй уличаысь?
 
−
11. Мыйӧн тэныд кажитчӧ юркарса шӧр улича?
 
−
 
 
−
102 удж. Лыддьы да гӧгӧрво кывбурсӧ. Корсь кывбурысь мичкывъяс.
 
−
 
 
−
Нимкодясьӧ менам сьӧлӧм ёна
 
−
Тэӧн талун, муса Сыктывкар.
 
−
Сьӧлӧмшӧрӧй, зарни кодь тэ дона,
 
−
Коми йӧзлӧн медся мича кар.
 
−
 
 
−
Быдман, сӧвман, войвыв кодзув миян,
 
−
Сыктыв — Эжва пӧлӧн воысь-во.
 
−
Вӧччӧдӧны тэнӧ уджач пиян,
 
−
Дона муса карӧй, быд лун со.
 
−
 
 
−
Кыксё кызь, а ичмонь кодь ӧд том на,
 
−
Пармашӧрса дзоридз — Сыктывкар.
 
−
Некор, некор пыран туй он томнав,
 
−
Виччан йӧзӧс тӧв кӧть, гожӧм-ар.
 
−
 
 
−
Сӧвмӧдін да велӧдін тан менӧ,
 
−
Сетін козин, муслун ӧзтысь ныв.
 
−
Ошкыны мед ас ног талун тэнӧ,
 
−
Сы вӧсна и гижи сьыланкыв.
 
−
 
 
−
1. Тӧдмав кывбурысь, кутшӧм воӧ гижӧма поэт тайӧ кывбурсӧ?
 
−
2. Кутшӧм кывъясӧн поэт нимӧдӧ Сыктывкарсӧ?
 
−
 
 
−
103 удж. Фотографияяс серти висьтав, кӧні сулалӧны Сыктывкарын театръяс.
 
−
 
 
−
В. Савин нима академическӧй драма театр
 
−
 
 
−
Первомай улича
 
−
 
 
−
Коми Республикаса вужвойтырлӧн шылада-драмаа театр
 
−
 
 
−
Бабушкин улича
 
−
 
 
−
Коми Республикаса опера да балет театр
 
−
 
 
−
Коммунистическӧй улича
 
−
 
 
−
Коми Республикаса филармония
 
−
 
 
−
Ленин улича
 
−
 
 
−
«Парма-2» кинотеатр
 
−
 
 
−
Бабушкин улича
 
−
 
 
−
ВАЙ ТШӦКТАНА КЫВТОР.
 
−
 
 
−
Вай тшӧктана кывтор кутӧ ӧтувъя вежӧртас — сёрнитысьыслысь кӧсйӧмсӧ, вӧзйӧмсӧ либӧ тшӧктӧмсӧ петкӧдлӧм. Сёрникузяын сійӧ векджык сулалӧ юӧрпас бердын.
 
−
Пример вылӧ: Вай пуксьыв пызан дорас. Вай сёрнитыштам. Вай ветлам киноӧ!
 
−
 
 
−
Вай ветлам театрӧ!
 
−
 
 
−
Велӧдысь урок вылын юаліс:
 
−
— Челядь, тӧданныд-ӧ ті, кутшӧм театръяс эмӧсь юркарын?
 
−
— Сыктывкарын эм В.А. Савин нима драма театр, Вужвойтырлӧн шылада-драмаа театр, Опера да балет театр да мукӧд.
 
−
— Ёртъяс, вай ветлам театрӧ! Мый кӧсъянныд видзӧдны?
 
−
— Кӧсъям видзӧдны «Яг Морт» балет. Сійӧ мунӧ Опера да балет театрын.
 
−
— Тӧданныд, кӧні сійӧ?
 
−
— Опера да балет театр Сыктывкар шӧрын, Коммунистическӧй улича вылын, Коми пединститутлы паныд, Коми наука шӧринкӧд орччӧн. Сэтчӧ позьӧ мунны 5-ӧд, 15-ӧд, 17-ӧд, 46-ӧд номера автобусӧн либӧ подӧн.
 
−
— Билет доныс 50 шайт. Вай аддзысям аски водзджык, 17 час да джынйын, фонтан дорын.
 
−
 
 
−
104 удж. Лӧсьӧд да гиж 5 сёрникузя вай кывторйӧн.
 
−
 
 
−
Воддза удж отсӧгӧн ачыд лӧсьӧд ёрта сёрни.
 
−
 
 
−
Тӧдмав юржугӧдансӧ.
 
−
 
 
−
1. Кутшӧм войтыр лӧсьӧдіс Яг Морт йылысь предание?
 
−
2. Коді вермис Яг Мортӧс?
 
−
3. Коді гижис «Яг Морт» медводдза коми балетлысь шыладсӧ?
 
−
4. Кодӧс гусяліс Яг Морт?
 
−
5. Коді вӧчис серпасъяс «Яг Морт» постановка дорӧ?
 
−
6. Коді серпасаліс челядьлы гижӧм «Яг Морт» небӧгсӧ?
 
−
7. Кӧні олӧма Яг Морт коми предание серти?
 
−
 
 
−
НОГА УРЧИТАНЪЯС.
 
−
 
 
−
105 удж. Кывбердъясысь артмӧд нога урчитанъяс. Лӧсьӧд некымын сёрникузя.
 
−
 
 
−
106 удж. Лыддьы да гӧгӧрво газет гижӧдсӧ. Лӧсьӧд план да дасьтысь висьтавны дженьыда. Бӧрйы да гиж нога урчитанъяса сёрникузяяс.
 
−
 
 
−
Ставыс налӧн артмӧ.
 
−
 
 
−
Усинск карын воссис «Дилижанс» нима театр. Артиставны ёнджыка окотитӧны велӧдчысь ныв-зон. Верстьӧыдлӧн пыр кадыс оз тырмы. Театрнас веськӧдлӧ А.Ю. Житлухиныс. Тайӧ мортыс радейтӧ ассьыс уджсӧ, театр искусствонас зільӧ мичмӧдны йӧзлысь олӧмсӧ.
 
−
Спектакльяс пуктӧ Н. В. Мамонтова. Сійӧ таӧдз уджалӧма Тула карса драма театрын. «Дилижансӧ» репетицияяс вылӧ волӧны ӧкмыс нывка да ӧти зон. Мыйлакӧ детинкаяс оз ёна кӧсйыны сцена вылад петкӧдчыны. Дасьтӧм спектакльяссӧ йӧз видзӧдӧны Культура дворечын. Челядьлӧн ворсӧмыс сьӧлӧм вылас воӧ оз сӧмын том войтырлы, но и верстьӧлы. Ӧд ныв-зон лӧсьыда артисталӧны. Ставыс налӧн артмӧ бура.
 
−
 
 
−
107 удж. Лыддьы текстсӧ. Дженьыда висьтав, код йылысь гижӧма. Лӧсьӧд текст сертиыс юалӧмъяс.
 
−
 
 
−
Театр — тайӧ олӧм.
 
−
 
 
−
Глафира Петровна Сидорова — нималана актриса. Сійӧс тӧдӧны оз сӧмын миян республика пасьтала, но и россияса уна карын да сиктын, кытчӧ В. Савин нима драма театр ветліс гастрольясӧн.
 
−
Г. Сидорова чужис 1922-ӧд вося ӧшым тӧлысь мӧд лунӧ Сыктывдін районса Паль сиктын. Школа помалӧм бӧрын пырис велӧдчыны ГИТИС-са коми студияӧ да 1942-ӧд воын помаліс сійӧс. Институтын велӧдчигӧн на заводитіс ворсны сцена вылын. Медводдзаысь сійӧ ворсіс «Домна Каликова» спектакльын. Глафира Сидоровалы сетісны шӧр героинялысь рольсӧ. Сійӧ стӧча кужис петкӧдлыны Домналысь сьӧлӧмкылӧмъяссӧ да восьтыны видзӧдысьяслы сылысь морттуйсӧ.
 
−
ГИТИС помалӧм бӧрын Г. П. Сидорова пырис уджавны В. Савин нима драма театрӧ. Сэні уджаліс квайтымын воысь унджык. Тайӧ кадколастнас ворсіс 200 унджык роль.
 
−
Глафира Петровна тшӧкыда шулывліс: «Дерт, эмӧсь и ыджыд, сьӧкыд рольяс, эмӧсь и ичӧтджыкъяс, кӧні ме муртса кежлӧ и петавла сцена вылӧ, но став рольыс меным ӧткодя дона да матыс. Чайта, мый збыльвывса артистлӧн олӧмас абуӧсь сэтшӧм рольясыс, кодъясӧс сійӧ оз сьӧлӧмсяньыс ворс».
 
−
Ачыс Г. Сидорова быд роль ворсігӧн олӧ герой олӧмнас. Сцена вылысь видзӧдысьяслы пыр тыдовтчӧ торъя мортлӧн этшыс, оласногыс. Спектакльяс пӧвстысь пасъям медся нималанаяссӧ: «Домна Каликова», «Кыськӧ тай эмӧсь», «Тундраса бияс», «Сиктса рытъяс», «Пиян», «На дне», «Васса Железнова», «Гроза», «Бесприданница», «Отверженные», «Ричард ІІІ».
 
−
Театрын уджалӧм йылысь, олӧмын лоӧмторъяс йылысь Глафира Петровна Сидорова гижис «Театр — .... это жизнь» нима небӧгын.
 
−
 
 
−
Корсь да лӧсьӧд юӧр коми ворсысь йылысь план отсӧгӧн.
 
−
 
 
−
1. Ворсысьлӧн ним, вич, ов, уджаланін.
 
−
2. Сылӧн ортсы, этш.
 
−
3. Театрын удж.
 
−
4. Радейтана рольяс.
 
−
5. Ворсысьӧс донъялӧм.
 
−
 
 
−
108 удж. Лыддьы, гӧгӧрво, мый йылысь юӧртӧма. Кыдзи шусьӧ татшӧм гижӧдыс?
 
−
 
 
−
109 удж. Видзӧдлы юӧртӧмъяс. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
 
−
 
 
−
1. Мый эм быд юӧртӧмын?
 
−
2. Мыйӧн найӧ торъялӧны?
 
−
3. Мыйла торъялӧны?
 
−
4. Мыйтӧг оз вермы лоны юӧртӧмыс?
 
−
 
 
−
Коми Республикаса культура министерство.
 
−
Коми Республикаса вужвойтырлӧн шылада-драмаа театр.
 
−
Кос му тӧлысь 15-ӧд лун.
 
−
Керча-ю кӧзяин.
 
−
Спектакльсӧ пуктіс С. Г. Горчакова.
 
−
Шыладсӧ лӧсьӧдіс М. Н. Бурдин.
 
−
Шӧр рольяссӧ ворсӧны Сергей Туркин, Александр Кузнецов.
 
−
Заводитчӧ 18 часын.
 
−
Билет доныс 100 шайт.
 
−
Пример отсӧгӧн ачыд лӧсьӧд да серпасав юӧртӧм.
 
−
Дасьтысь дорйыны уджтӧ.
 
−
 
 
−
110 удж. Сетӧм кывъяс отсӧгӧн гиж сёрникузяяс.
 
−
 
 
−
Заводит тадзи:
 
−
1. Театрын позьӧ ... .
 
−
2. Театрын оз позь ... .
 
−
3. Театрын позьӧ ..., но сӧмын ... (ворсысьяслы, видзӧдысьяслы, кост дырйи, спектакльӧдз, спектакль бӧрын, тшай юанінын, ворсанінын ...).
 
−
 
 
−
ТЕАТРЫН ПОЗЬӦ
 
−
 
 
−
кывзыны шылад
 
−
 
 
−
видзӧдны серпасъяс
 
−
 
 
−
козьнавны дзоридзьяс
 
−
 
 
−
аттьӧавны ворсысьясӧс
 
−
 
 
−
паныдавны нималана йӧзӧс
 
−
 
 
−
чӧскыда сёйны
 
−
 
 
−
кывзыны лэбачьяслысь сьылӧмсӧ
 
−
 
 
−
111 удж. Лӧсьӧд «Театрын» ас гижӧд.
 
−
 
 
−
1. Кутшӧм театръяс эмӧсь тіян карын (сиктын)?
 
−
2. Кор тэ ветлін театрӧ?
 
−
3. Мый видзӧдін?
 
−
4. Мый медся ёна воис сьӧлӧм вылад?
 
−
5. Коді пуктӧма спектакльсӧ?
 
−
6. Кодъяс ворсісны шӧр рольяссӧ?
 
−
7. Кодъяс ёнджыкасӧ волывлӧны театрӧ?
 
−
8. Мый тэныд окота нӧшта видзӧдны?
 
−
 
 
−
Комиӧд текстсӧ. Помав сійӧс.
 
−
 
 
−
1. Кымын театр эм Сыктывкарын?
 
−
2. Кутшӧм театр Коми Республикаын вӧлі восьтӧма медводз?
 
−
3. Кор вӧлі восьтӧма В. Савин нима драма театр.
 
−
4. Кутшӧм тӧдчана ворсысьясӧс драма театрысь тэ тӧдан?
 
−
 
 
−
Дасьты ёртъясыдкӧд петкӧдчӧм да сы йылысь юӧртӧм.
 
−
 
 
−
Позьӧ босьтны неыджыд коми мойд, висьт либӧ комиӧдны рочысь да пуктыны сійӧс уна ног, шуам, теш ног.
 
−
 
 
−
СОДТӦД УДЖЪЯС
 
−
 
 
−
112 удж. Лыддьы арся приметаяс. Аддзы кадакывъяс, инды налысь кад формасӧ.
 
−
 
 
−
1) Шыр поздысьӧма кӧ му вылӧ, арыс лоӧ кос, турун вылӧ кӧ — арнас зэрны кутас. 2) Арын кӧ пӧткаяс лэбӧны выліті, тӧв лоӧ шоныд; уліті кӧ — кӧдзыд. 3) Арнас кӧ лун тӧв пӧльтӧ, тулыснас вой тӧв кутас пӧльтны. 4) Медводдза лым бӧрын сывтӧм вылӧ лымъялас тӧлысь мысти.
 
−
 
 
−
113 удж. Лыддьы текстсӧ. Аддзы шӧркывъяс да мӧд колян када кадакывъяс, гӧгӧрвоӧд налысь артмӧмсӧ.
 
−
 
 
−
Арся тӧждъяс.
 
−
 
 
−
Дыр мӧдіс нюжавны ар пом, шоныд да мича. Лои вартыштӧма няньтор, босьтӧма картупель. Сӧмын галан-капуста кольӧма градъяс вылын. Муяс вылын юммӧ сёркни. Мед найӧ быдмӧны да кызӧны на!
 
−
Став прӧстджык кадсӧ йӧзыс чукӧртісны тшак да вотӧс. Марпалӧн найӧс чукӧртӧма тӧвйымӧн нин. Жытникас косьтӧм льӧм да чӧд, ыджыд тшанын кӧтӧдӧм пув, мешӧкын кынтӧм турипув, косьтӧм и солалӧм быдсикас тшак. Весиг войвылын медчӧскыд вотӧсъяс, ӧмидз да мырпом, Марпа кӧтӧдыштӧма праздникъяс кежлӧ.
 
−
«Кузь тӧлыд да тулысыд азым мӧсъяс кодьӧсь, ставсӧ изӧдасны», — шулывліс Марпа суседкаясыслы.
 
−
 
 
−
114 удж. Лыддьы кывбурсӧ да вочавидз юалӧмъяс вылӧ. Содтав кольӧм шыпасъяс.
 
−
 
 
−
Мыйӧн ме кӧсъя лоны.
 
−
 
 
−
Ог на ӧні висьтав
 
−
Ассьым ӧти мӧвп,
 
−
Коді юрӧ волӧ
 
−
Меным уна пӧв.
 
−
 
 
−
Думайта сы йылысь,
 
−
Мыйӧн лоны мем.
 
−
Уна югыд туй вож
 
−
Миян водзын эм.
 
−
 
 
−
Позьӧ лоны врачӧн —
 
−
Быдӧнсянь почёт.
 
−
Лэбзя небесаӧ,
 
−
Лоа кӧ пилот.
 
−
 
 
−
Саридз вылӧ кыскӧ
 
−
Том мечталӧн борд.
 
−
Ставсӧ ӧмӧй лыддян,
 
−
Вӧчлывлӧ мый морт?
 
−
 
 
−
Уна пӧлӧс уджъяс
 
−
Чужан муын эм.
 
−
Колӧ сӧмын бура
 
−
Велӧдчыны мем.
 
−
 
 
−
1. Кодӧн тэ кӧсъян лоны?
 
−
2. Мыйӧн тэныд кажитчӧ тайӧ уджыс?
 
−
3. Кодлӧн тэнад рӧдвужысь тайӧ уджыс?
 
−
4. Мый сійӧ висьтавлӧ удж йывсьыс?
 
−
 
 
−
115 удж. Висьтав аслад ёрт йылысь, пырт висьтад сетӧм кывбердъяс.
 
−
 
 
−
116 удж. Тӧдмав нӧдкывъяс.
 
−
 
 
−
Вевт улын быдмӧ увлань юрӧн.
 
−
Вылісянь кодзув усис, а киын сыліс.
 
−
Пӧрысь дед пос посйӧма чертӧг и пурттӧг.
 
−
 
 
−
117 удж. Лӧсьӧд да гиж «Ньӧжйӧ мунан — ылӧджык воан» ас гижӧд.
 
−
 
 
−
118 удж. Гӧгӧрвоӧд шусьӧгъяссӧ. Содтав кольӧм шыпасъяссӧ.
 
−
 
 
−
Ыджыд кӧдзыдъяснад ныртӧ дзеб.
 
−
Кӧдзыднад ӧдйӧ унмовсян, а садьмыны сьӧкыдджык.
 
−
Ӧшым тӧлысьын воыс помасьӧ, а тӧв сӧмын заводитчӧ.
 
−
 
 
−
119 удж. Юклы текстсӧ сёрникузяяс вылӧ.
 
−
 
 
−
Коми йӧз тӧдісны и кужисны, кыдзи позьӧ уна ногӧн вӧчны-видзны вӧлӧгасӧ быдлунъя сёйӧм вылӧ пулісны яя шыд эз кӧ вӧв яйыс, пулісны азя либӧ нуръя шыд ёна радейтісны комияс черинянь ни ӧти гажлун эз коль сытӧг зӧр пызьысь пуисны кисель ид нянь уджалысь мортлы сетіс вын йӧлысь дасьтылісны рысь, нӧк, вый, вылльӧв войвылын уна сикас быдмӧг эз паныдасьлы но кушман, лук, сёркни, кӧчан озырмӧдісны коми мортлысь пызан выв да видзисны висьӧмъясысь.
 
−
 
 
−
120 удж. Лыддьы да содтав кадакывъясӧ колана кольӧм суффиксъяс.
 
−
 
 
−
«Кисель» кывйыс воис коми кывйӧ рочысь. Ёнджыкасӧ кисельяссӧ шуӧны пызь либӧ шыдӧс ним сертиыс: шома кисель, няня кисель, зӧръя кисель, рудзӧг кисель, анькытша кисель.
 
−
Бур кисельыс сук желе кодь. Вӧчӧны сійӧс сю либӧ зӧр кыдйысь, кодӧс кӧтӧдӧны пу тасьтіясын да сулӧдӧны лун-кык шоныдінын. Артмӧмторсӧ бура гудралӧны. Сэсся ставсӧ пожналӧны, содтӧны ва да пуӧдӧны гудралігмоз.
 
−
Кисельтӧ сёйӧны пӧсьнас и кӧдзыднас, содтылӧны вый, вотӧсъяс.
 
−
 
 
−
121 удж. Лыддьы да вуджӧд висьтсӧ роч кыв вылӧ.
 
−
 
 
−
Куття лунӧ.
 
−
 
 
−
Рӧштвоӧдзса лунсӧ шуӧны куття лунӧн. Куття лун кежлӧ дасьтӧны куття рок. Куття роксӧ вӧчӧны шабді выйысь да шыдӧсысь. Помасьӧ кослунъя, заводитчӧ ульлунъя. Пызан вылӧ лэптӧны рысь, йӧв, нӧк, яя шыд, нӧкъя шаньгаяс, пирӧгъяс.
 
−
Кӧзяйкаяс сю пызьысь кӧтӧны сук шомӧс. Сыысь вӧчалӧны быдсяма чачаяс — вӧлӧс, мӧскӧс, порсьӧс, межӧс, петукӧс. Тайӧ пӧжассӧ шуӧны «чибиӧн». Фигураяссӧ пӧжалӧны пачын, сэсся сетӧны ворсны челядьлы. Наӧн челядь ворсӧны Ва вежӧдан лунӧдз, сэсся сёйӧны чибисӧ.
 
−
 
 
−
122 удж. Кадакывъяссӧ гиж мӧд колян кадын.
 
−
 
 
−
Енмӧс славитӧм.
 
−
 
 
−
Водз асывсянь челядь, пӧрысь йӧз ветлӧдлӧмаӧсь керкаысь керкаӧ Енмӧс славитны. Мукӧддырйи найӧ аскӧдныс новлӧдлӧмаӧсь «кодзув» — бедь йылӧ ӧшӧдӧм гӧгыль, кодӧс мичмӧдӧмаӧсь уна рӧма кабалаӧн.
 
−
Керкаӧ пырӧм бӧрын славитысьяс пӧрччылӧмаӧсь шапка, чӧвтлӧмаӧсь пернапас да вӧзйысьлӧмаӧсь Енмӧс славитны. Та бӧрын лыддьӧдлӧмаӧсь Исус Кристос чужӧм йылысь молитва: «[...]».
 
−
 
 
−
123 удж. Лыддьы да инды мӧд колян када када кывъяс.
 
−
 
 
−
Важӧн уна ног гадайтчылӧмаӧсь. Василей асылӧ пӧжавлӧмаӧсь сӧчӧн, гартыштлӧмаӧсь дӧраӧ да котӧртлӧмаӧсь ывлаӧ. Нывъяс юавлӧмаӧсь нимсӧ медводдза паныдасьысь зонлысь (мужичӧйлысь), а зонъяс — нывлысь (нывбабалысь). Кутшӧм сылӧн нимыс, сэтшӧм нима жӧ лоӧ верӧсыс либӧ гӧтырыс.
 
−
Вой шӧрын пуксьывлӧмаӧсь пач водзӧ, восьтывлӧмаӧсь пач труба. Блюд вылӧ пуктывлӧмны пӧим, сы вылӧ сувтӧдлӧмны ва тыра стӧкан. Стӧканӧ чӧвтлӧмны зарни чунькытш. Ва вылӧ видзӧдігӧн тыдовтчылӧма жӧниклӧн (невесталӧн) чужӧмыс.
 
−
 
 
−
124 удж. Комиӧд рочысь воӧм кывъяс.
 
−
 
 
−
125 удж. Комиӧд иннимъяссӧ. Тӧдмав, кутшӧм районъясын сулалӧны тайӧ сиктъясыс.
 
−
 
 
−
126 удж. Гиж сёрникузяяссӧ тетрадьӧ, содты лӧсялана суффиксъяс, инды вежлӧгсӧ.
 
−
 
 
−
1) Катялӧн пӧль-пӧчыс олӧны Ухтаын. 2) Печора ю озыр чериӧн. 3) Ме радейта чужан карӧс. 4) Интаын перйӧны из шом. 5) Усинсклӧн да Вуктыллӧн озырлуныс — мусир да биару. 6) Сыктывкарысь кабала нуӧны уна канмуӧ. 7) Бӧръя воясӧ Илля Вась оліс Москваын, но некор эз вунӧдлы чужан мусӧ. 8) Воркутасянь позьӧ мунны сӧмын поездӧн либӧ лэбны самолётӧн. 9) Микуньлӧн кӧрт туй гӧрӧд пыр мунӧны став поездыс. 10) Сосногорсклӧн нимыс вежӧртӧ «пожӧма кар».
 
−
 
 
−
127 удж. Текстӧ содты кар нимъяс, эмакывъяссӧ сувтӧд лӧсялана вежлӧг формаӧ, инды вежлӧгъяссӧ.
 
−
 
 
−
Коми Республикаса каръяс.
 
−
 
 
−
Инта да Воркута — медся войвыв каръяс. Тані перйӧны из шом. Тайӧ каръясысь лунвылӧджык паськӧдчӧмаӧсь Усинск, Вуктыл да Ухта, кодъяс озырӧсь мусирӧн да биаруӧн. Пожӧма кар — тайӧ Сосногорск. Печора гӧгӧр эм мупытшса озырлун, а юысь кыйӧны уна сикас дона чери. ... вӧчӧны фанера да пу кӧлуй. Коми мулӧн озырлуныс веськалӧ став страна пасьта Микуньлӧн кӧрт туй гӧрӧд пыр. А медваж кар — Сыктывкар. Сійӧ миян юркар. Сыктывкарын вӧчӧны вывті бур кабала да картон.
 
−
 
 
−
128 удж. Лыддьы да гӧгӧрво текстсӧ. Гиж, содты эмакывъяс дорӧ колана суффиксъяс, инды вежлӧгсӧ.
 
−
 
 
−
Сыктывкарса вӧр комплекс.
 
−
 
 
−
Сыктывкар — Коми Республикалӧн юркар, административнӧй шӧрин. Сыктывкарлӧн Эжваын паськӧдчӧма вӧр переработайтан комплекс. Комплексын лэдзӧны став мир пасьта тӧдса кабала да картон.
 
−
Сыктывкарысь тайӧ вӧчӧмторсӧ нуӧны поездӧн и машинаӧн Россиялӧн став регионӧ, Белоруссияӧ, Италияӧ, Англияӧ, Турцияӧ, весиг Вьетнамӧ да Филиппиныӧ.
 
−
 
 
−
129 удж. Комиӧд да помав текстсӧ. Лыддьӧй ёртыдкӧд ӧта-мӧдлы, донъялӧй.
 
−
 
 
−
130 удж. Сетӧм шӧркывъясӧн лӧсьӧд чужан сикт (кар) йылысь сёрникузяяс.
 
−
 
 
−
131 удж. Гиж текстсӧ роч кывъяс комиӧдӧмӧн.
 
−
 
 
−
Кыдзи мунны до гостиницы?
 
−
 
 
−
Сыктывкарса железнодорожный вокзалӧ матыстчис поезд. Из вагонов петіс уна йӧз. Ме дорӧ шыӧдчис том ань:
 
−
— Бур лун! Ме туристъяслӧн веськӧдлысь. Висьталӧй, кыдзи мунны до Стефановской площади?
 
−
— Висьтала, — вочавидзи ме. — А кытчӧ стӧчджыка тіянлы колӧ?
 
−
— Сэні неылын пӧ эм гостиница «Пелысь».
 
−
— Эм, но тіянлы оз ков мунны до площади. Ті сейчас пуксьӧй 46-ӧд номера автобусӧ.
 
−
— А долго колӧ мунны автобуснас? Гашкӧ, позьӧ пешком?
 
−
— Автобуснас абу долго, а пешком сумкаяснад абу кивыв. И сідз, мунӧй до остановки «Музей».
 
−
Петӧй туда, кежӧй направо. Мунӧй до перекрёстка, вуджӧй улицу, кежӧй налево. Мунӧй прямо некымын метра. Там и тіянлы колана гостиница.
 
−
— Аттьӧ, бур морт! — шуис ань.
 
−
— Рад вӧлі отсавны. Карті ветлӧдлӧй осторожно, энӧ торкӧй правила дорожного движения.
 
−
 
 
−
132 удж. Гиж ӧти состава сёрникузяяс, инды грамматика подувсӧ.
 
−
 
 
−
Ме дас куим во ола Сыктывкарын. Со менам керкаӧй. Сы гӧгӧр вель уна веж пу, уна сикас мича дзоридз. Гожся рытъясӧ ӧшинь улын ворсӧны челядь, лабичьяс вылын шойччӧны олӧма йӧз. Меным тані пыр лӧсьыд. Ме радейта ассьым чужанінӧс. Кӧть кытчӧ волан, а чужан муын медъёна колан.
 
−
 
 
−
133 удж. Гиж эмакывъяссӧ уна лыдын.
 
−
 
 
−
134 удж. Содты колана шыпасъяс.
 
−
 
 
−
135 удж. Лыддьы да вуджӧд текстсӧ.
 
−
 
 
−
Чери кыйӧм.
 
−
 
 
−
Чери кыйигӧн оз позь лёка сёрнитны кыйдӧс йылысь. Оз позь матькыны, видны-пинявны юсӧ, сьӧлавны ваӧ, шензьыны кыйӧм чери лыдыслы.
 
−
Юӧ тыв шыбитӧм водзын чери кыйысьяс тшынӧдӧны асьнысӧ. Бипурӧ шыбитӧны тусяпу и мунӧны тшын пыр. Сэсся тыв чӧвттӧдз налы оз позь сёрнитны. Чери кӧ оз шед — чайтӧны тшыкӧдӧм. Сэки сідзжӧ вӧзйӧны тшынӧдны асьтӧ. Бипурӧ шыбитӧны кӧмкотысь да паськӧмысь сунисторсӧ, ваысь нюйтсӧ, увторъяс. Сотігӧн шуӧны: «Ваысь кӧ — ваӧ, вӧрысь кӧ — вӧрӧ, мортысь кӧ — биӧ!»
 
−
 
 
−
«Коми календар» небӧгысь
 
−
 
 
−
Тӧдмав да гиж вӧралысьяслысь обычайяс.
 
−
 
 
−
136 удж. Лыддьы да комиӧд висьтсӧ.
 
−
 
 
−
137 удж. Роч шусьӧгъяслы корсь коми пӧвсӧ.
 
−
 
 
−
Коктӧ кӧ кӧтӧдан, и чуньтӧ нюлыштан.
 
−
Тулысын кӧ узян, арын шогӧ усян.
 
−
Пышйис зэрысь, веськаліс шер улӧ.
 
−
Коді кыакӧд чеччӧ, сылӧн олӧмыс судзсьӧ.
 
−
 
 
−
138 удж. Лыддьы кывъяссӧ. Лӧсьӧд кывтэчасъяс да гиж.
 
−
 
 
−
139 удж. Шусьӧгъясӧ содты антонимъяс.
 
−
 
 
−
Сьӧлӧмыд кӧ ыджыд, быд удж ичӧт.
 
−
Босьтан киыд кузь, сетан киыд дженьыд.
 
−
Тулыс гажа да гӧль, ар гажьӧм да озыр.
 
−
 
 
−
140 удж. Кывтэчасъясысь артмӧд сёрникузяяс, медым артмис неыджыд висьт. Висьтлы сет ним.
 
−
 
 
−
Кыпӧдчисны кымӧръяс. Ёна тӧвзис. Мурӧстіс гым. Заводитіс чардавны. Кутіс зэрны. Зэр лӧнис. Мыччысис шонді. Сынӧдыс лоис сӧстӧм. Дзользьӧны лэбачьяс.
 
−
 
 
−
141 удж. Лыддьы текстсӧ, содтав колана соссяна кывторъяс да гиж.
 
−
 
 
−
Некор эн вунӧдӧй, мый вӧр мичмӧдӧ да сӧстӧммӧдӧ ывлавыв. Вӧрын колӧ ас син моз жӧ видзны быд пу, куст да дзоридз. Ӧд найӧ весалӧны сынӧдысь бус, ковтӧм микробъясӧс, озырмӧдӧны ывлавывсӧ кислородӧн, сетӧны йӧзлы дзоньвидзалун да збодерлун. Вӧрын ковтӧг биасьны оз ков.
 
−
Ӧд ичӧтик бикинь вермас вӧчны ыджыд пӧжар. Энӧ кералӧй том пуяс. Оз позь нетшкыны моздоръясӧн пу вожъяс да дзоридзьяс. Оз позь нетшкыны вужъяснас озлысь, чӧдлысь да мукӧд вотӧслысь кустъяс. Эн нетшкӧй тшак вужъяснас. Эн талялӧй да чужъялӧй сісьмыны заводитӧм да пон тшакъяс. Наӧн чӧсмасьӧны уна пӧтка да пемӧс. Эн тыртӧй да няйтчӧдӧй ывлавывсӧ сёян колясъясӧн.
 
−
«Югыд туй» газетысь
 
−
 
 
−
142 удж. Комиӧд текстсӧ.
 
−
 
 
−
143 удж. Сетӧм кыв параясӧн лӧсьӧд сёрникузяяс, медым артмис неыджыд висьт.
 
−
 
 
−
велӧдчысьлӧн удж
 
−
 
 
−
босьті батьлысь
 
−
 
 
−
ворса канькӧд
 
−
 
 
−
сёя паньӧн
 
−
 
 
−
муна автобусӧн
 
−
 
 
−
локтіс уджтӧг
 
−
 
 
−
муна няньла
 
−
 
 
−
велӧдча школаын
 
−
 
 
−
муна гортӧ
 
−
 
 
−
пета классысь
 
−
 
 
−
вӧчис пуысь
 
−
 
 
−
ворсам футболысь
 
−
 
 
−
муна музейлань
 
−
 
 
−
воис воксянь
 
−
 
 
−
мунам Кировӧдз
 
−
 
 
−
кывтӧ юті
 
−
 
 
−
мунӧ туйӧд
 
−
 
 
−
коми кывйысь тетрадь
 
−
 
 
−
Кадакывлӧн кадъяс серти вежласьӧм
 
−
 
 
−
==КОМИ КЫВ. 8 КЛАСС. 2 ПЕТАС. 2013==
 
−
 
 
−
— матын вежӧртаса кыв (синоним)
 
−
 
 
−
— ӧткодя юргысь кыв (омоним)
 
−
 
 
−
— велӧд наизусьт
 
−
 
 
−
— босьт тӧд вылад
 
−
 
 
−
— вӧчам содтӧд удж
 
−
 
 
−
— грамматика тема
 
−
 
 
−
— гортса удж
 
−
 
 
−
— енби пестан (творчествоа) удж
 
−
 
 
−
— туялана удж
 
−
 
 
−
— вочавидз юалӧм вылӧ
 
−
 
 
−
ДОНА ЧЕЛЯДЬ!
 
−
 
 
−
Чолӧмалам тіянӧс выль велӧдчан воӧн!
 
−
8-ӧд класса велӧдчан небӧгысь ті тӧдмаланныд коми йӧзлӧн традицияяс, Коми Республикаын сӧвмысь спорт сикасъяс да туризм, нималана композиторъяс да сьылысьяс, Гӧрд небӧгӧ пыртӧм пемӧс-быдмӧгъяс да бурдӧдчан турунъяс йылысь. Лыддянныд коми преданиеяс.
 
−
Вӧзъям тіянлы сӧвмӧдны сёрни сям выль кыввор отсӧгӧн.
 
−
Сиам тіянлы выль велӧдчан воын ыджыд вермӧмъяс коми кыв велӧдӧмын!
 
−
 
 
−
ВЫЛЬ ВЕЛӦДЧАН ВОӦН!
 
−
 
 
−
1 удж. Лыддьы да гӧгӧрво кывбурсӧ. Гӧгӧрвоӧд торйӧдӧм кывтэчасъяссӧ да сёрникузяяссӧ.
 
−
 
 
−
Арся серпас.
 
−
 
 
−
Юыс ланьтӧма, вӧрыс сотчӧ...
 
−
Гӧгӧр видзӧдлан — сэн и тан —
 
−
Быттьӧ сӧмын на
 
−
          (Здукӧн водзджык)
 
−
Тані мунӧма Левитан.
 
−
Сылӧн лов шыыс век на кылӧ...
 
−
Корсӧ гылӧдӧ пипу рас —
 
−
Быттьӧ тӧдтӧм на серпас вылӧ
 
−
Мастер пас бӧрся чӧвтӧ пас.
 
−
 
 
−
2 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
 
−
 
 
−
Гажным быри, школа, тэысь!
 
−
 
 
−
1. Кутшӧм оланінпас тіян велӧдчанінлӧн?
 
−
2. Кымын судтаа тіян школаныд?
 
−
3. Кымын велӧдчан вежӧс тіян велӧдчанінын?
 
−
4. Кымынӧд судтаын тіян классныд?
 
−
5. Кутшӧм рӧма стенъясыс коми кыв вежӧсын, физкультура залын?
 
−
6. Кыдзи шуӧны классӧн веськӧдлысьтӧ?
 
−
7. Кодлӧн урок вылын ті пукаланныд шы ни тӧв?
 
−
8. Кутшӧм велӧдысьлы окота козьнавны дзоридзьяс?
 
−
 
 
−
3 удж. Лӧсьӧд тест нога удж ас велӧдчанін, класс йылысь.
 
−
 
 
−
1. Кутшӧм выль предметъяс ми кутам велӧдны 8-ӧд классын?
 
−
 
 
−
2. Мый гижӧма миян класслӧн ӧдзӧс вылын?
 
−
 
 
−
Лӧсьӧд да гиж челядьлы да велӧдысьяслы выль велӧдчан воӧн чолӧмалӧм.
 
−
 
 
−
4 удж. «Коми-роч кывчукӧр» отсӧгӧн вуджӧд кывъяссӧ. Вӧдитчы наӧн «Гожӧм» кывбур вылын уджалігӧн.
 
−
 
 
−
Дасьтысь мичаа лыддьыны кывбурсӧ. Бӧрйы гожся серпасъясысь либӧ фотографияясысь кывбур дорӧ лӧсяланаясӧс, гӧгӧрвоӧд бӧрйӧмтӧ кывбур юкӧнӧн.
 
−
 
 
−
Мазіыс дзоридзлы шӧпкӧдӧ: гож-ж-жӧм!
 
−
Быттьӧкӧ дзоридз оз тӧд.
 
−
Ачыс со чужӧмсӧ вежон нин пӧжӧ,
 
−
Сотчӧмысь оз тай пов рӧд.
 
−
 
 
−
Зонпосни вадорын лунтырӧн жӧдзӧ,
 
−
Гильзьӧмысь — енэж ув тыр.
 
−
Оз повны кульпиян номйысь ни лӧддзысь,
 
−
Пемдытӧдз уличын пыр.
 
−
 
 
−
Челядьлы гажысла вашъялӧ шонді,
 
−
Уджавны шойччытӧг дась.
 
−
Тӧдӧ ӧд: арыс мый жарлунсӧ кондас,
 
−
Ковмас мый ар бӧрад пась.
 
−
 
 
−
Кутшӧм вежӧртасыс кульпиян кывлӧн?
 
−
 
 
−
Мӧвпышт да лӧсьӧд ас гижӧд «Восьса ӧшинь дорын гожӧмнас».
 
−
 
 
−
5 удж. Фотографияяс серти видлы лӧсьӧдны «Колана да кыпыд удж» текстлысь темасӧ.
 
−
 
 
−
6 удж. Лыддьы да гӧгӧрво текстсӧ. Мӧвпышт, кутшӧм ним нӧшта позьӧ сетны сылы. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
 
−
 
 
−
Колана да кыпыд удж.
 
−
 
 
−
Зіль да водзмӧстчысь мортыд гортас пукавны оз вермы. Торйӧн нин гожӧмнад. Окота мунны водзӧ, пыр мыйкӧ вӧчны, дасьтыны. Унаӧн ӧнія кадӧ радейтӧны туризм, вӧр-ва.
 
−
Гожӧмбыд миян республикаын уджалӧны быдсяма шойччан лагеръяс, кӧні нуӧдӧны спортивно-патриотическӧй ворсӧмъяс да ордйысьӧмъяс. Шуам, «Мечта» челядь лагерын котыртӧны вын-эбӧс да вежӧрлун петкӧдлан ордйысьӧмъяс. Татшӧм ӧтув ордйысьӧмъяс дырйи челядь котралӧны эстафетаын, петкӧдлӧны тӧдӧмлунъяс мортӧс неминучаысь мездӧмын, велӧдчӧны аддзыны колана нырвизь вӧрын ветлігӧн. Гажаа котыртӧма и рытъяссӧ: челядь тӧдмасьӧны ӧта-мӧдныскӧд, йӧктӧны да сьылӧны бипур дорын, шмонитӧны да сералӧны. Командаяс ёртасьӧны, отсасьӧны ӧта-мӧдлы.
 
−
 
 
−
1. Мый вӧчӧны зіль да водзмӧстчысь челядь гожӧмнас?
 
−
2. Мый нуӧдӧны гожся лагеръясын?
 
−
3. Мый вӧчӧны сэні?
 
−
4. Мыйла колӧны татшӧм ордйысьӧмъясыс?
 
−
 
 
−
7 удж. «Колана да кыпыд удж» текст отсӧгӧн висьтав, кутшӧм интереснӧйтор вӧлі тэкӧд гожӧмын.
 
−
 
 
−
8 удж. 5-ӧд уджысь фотографияяс серти лӧсьӧд да гиж сёрникузяяс.
 
−
 
 
−
Вӧлін-ӧ тэ либӧ тэнад ёртыд спортивно-патриотическӧй ворсӧмъяс либӧ ордйысьӧмъяс вылын? Гиж та йылысь неыджыд юӧр.
 
−
 
 
−
9 удж. Мичаа лыддьы кывбурсӧ да вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
 
−
 
 
−
Коми муын гожӧм.
 
−
 
 
−
Помасьӧ июнь —
 
−
Лӧддза-номъя тӧлысь.
 
−
Шоныд гыма-зэра
 
−
Пыр на сійӧ вӧлі.
 
−
 
 
−
И со потшӧс дорын
 
−
Июль тӧлысь — сора.
 
−
Регыд косаясӧн
 
−
Видзьяс вылӧ корас.
 
−
 
 
−
Вуграсьны на слӧйма,
 
−
Шедас зарни чери.
 
−
Кисьмас вотӧс — вотча,
 
−
Унатор на кера.
 
−
 
 
−
Чужан Коми муын,
 
−
Видз вылын и вӧрын,
 
−
Ставыс сэтшӧм муса,
 
−
Мича, чӧскыд кӧра.
 
−
 
 
−
Катшасинма видзьяс
 
−
Купальнича сорӧн,
 
−
Льӧм пуяс да кыдзьяс
 
−
Чукльӧдлысь ёль дорын.
 
−
 
 
−
Кӧч бӧж кузьта гожӧм
 
−
Он и тӧдлы коляс.
 
−
Но оз вун нин некор
 
−
Синва кодь сӧдз ёльыс.
 
−
 
 
−
1. Кутшӧмӧн петкӧдлӧ гожӧмсӧ А. П. Мишарина?
 
−
2. Кутшӧм гожся тӧлысьяс йылысь мунӧ сёрниыс кывбурын?
 
−
3. Кутшӧм шусьӧг паныдасьӧ кывбурын?
 
−
4. Мыйла авторыс тадзи гижӧма гожӧм йылысь?
 
−
5. Кутшӧм гожӧмыс миян войвылын?
 
−
6. Мый вӧчӧ кывбур тэчысь гожӧмнас?
 
−
7. Мый тэ вӧчин гожӧмнас?
 
−
8. Кутшӧм приметаяс тэ тӧдан гожӧм йылысь?
 
−
 
 
−
10 удж. Лыддьы Николай Алексеевич Тюрнинлысь кывбурсӧ, вуджӧд роч кыв вылӧ.
 
−
 
 
−
Гожӧмыд нимкодя
 
−
Сывъясьӧ дзоридзкӧд.
 
−
Гожӧмын рамджыка
 
−
Визувтӧ ю.
 
−
Ворсӧдчӧ асывнас
 
−
Енэжлӧн саридзкӧд
 
−
Ю весьтӧ йӧвваӧн
 
−
Кенясьӧм ру.
 
−
 
 
−
11 удж. Лыддьы текстсӧ, вуджӧд роч кыв вылӧ. Сет текстыслы ним. Лӧсьӧд план.
 
−
 
 
−
Таво ме ветлі Сочиӧ. Сочи — тайӧ Россияса кар-курорт, нюжӧдчӧ Сьӧд саридз дорті 145 километра. Ӧти лунӧн Сочитӧ он кытшовт.
 
−
Быд лун купайтчи саридзын да гожйӧдчи. Ветлі дельфинарийӧ да «Амфибиус» аквапаркӧ. «Три Софии» фермаысь аддзылі африканскӧй страусъясӧс да австралийскӧй эмуясӧс. Окотапырысь шойччи «Южные Культуры» паркын.
 
−
Ветлі экскурсияӧн Ахун нима гӧра вылӧ. Сылӧн судтаыс саридзсяньыс 663 метра вылнаын. Гӧра йылас сувтӧдӧма 30 метра судтаа смотрӧвӧй башня. Сэтчӧ окотапырысь волывлӧны кӧлысясьысьяс. Башнясяньыс зэв бура тыдалӧ Сочи кар да Сьӧд саридзыс.
 
−
Мӧд во ме бара на ветла Сочиӧ.
 
−
 
 
−
12 удж. Вайӧдӧм приметаяслы аддзы лӧсялана роч приметаяс.
 
−
 
 
−
Мазі лэбавны кутіс — шондӧдас. Джыдж позъялӧма вылӧ — зэра гожӧм лоӧ. Кыдзи тӧлыс мунӧма, сідзи и гожӧмыс лоӧ.
 
−
 
 
−
ВУДЖАН ВЕЖЛӦГ.
 
−
 
 
−
Эмакыв да нимвежтас вуджан вежлӧгын вочавидзӧны мыйӧд? мыйті? юалӧмъяс вылӧ. Роч кывйын лӧсялӧ по чему? Юалӧмлы.
 
−
 
 
−
Челядь котралісны паркті. Ме восьлалі гажа раскӧд. Енэжӧд шлывгисны рудоват кымӧръяс.
 
−
 
 
−
13 удж. Лыддьы да гӧгӧрво текстсӧ. Содты эмакывъясӧ колана суффиксъяс. Гӧгӧрвоӧд текстлысь нимсӧ.
 
−
 
 
−
Коми саридз.
 
−
 
 
−
Кулӧмдін районса Керчомъя сиктсянь неылын эм Кадам ты. Сэтчӧдз позьӧ воӧдчыны вӧрӧд подӧн либӧ юті пыжӧн. Кадам ты зэв ыджыд — нёль километр пасьта да вит километр кузьта. Тылӧн джудждаыс нёль метр гӧгӧр. Ваыс зэв сӧстӧм.
 
−
Тыыс озыр уна пӧлӧс чериӧн. Ты гӧгӧрыс вӧр да нюр. Сэні быдмӧ уна сикас тшак-вотӧс. Челядь котралӧны вӧрті, ветлӧдлӧны нюрті, корсьӧны кисьмӧм вотӧс.
 
−
Немдінса челядь быд во волывлӧны Кадам ты дорад. Некутшӧм геб-номйысь оз повны. Оз шӧйӧвошны подӧн вӧрӧд мунігӧн. Зонкаяс зіля сувтӧдалӧны палаткаяс, дасьтӧны пес да ӧзтӧны бипур. А нывкаяс дасьтӧны сёян. Кадам ты дорын челядь зэв бура шойччӧны: купайтчӧны, вуграсьӧны, ворсӧны, ордйысьӧны, ветлӧны тыті пыжӧн! Вӧрті котралігӧн пӧттӧдз чӧсмасьӧны мырпом-чӧдлачӧн.
 
−
Челядьлы ёна кажитчӧ татшӧм ногӧн шойччынытӧ. Весиг гортаныс абу окота мунны.
 
−
 
 
−
Лыддьы ёрта сёрни да ачыд лӧсьӧд висьт гожся каникул коллялӧм йылысь.
 
−
 
 
−
Кирӧ эз и казяв, кыдзи помасис гожся каникул. Воис кад мунны школаӧ. Школа йӧрын тырыс нин чукӧртчӧмаӧсь челядь. Ставныс зэв ёна гожъялӧмаӧсь, быдмӧмаӧсь. Медся ёна гожъялӧма Глеб.
 
−
— Глеб, кӧні татшӧмасӧ гожъялін? — юасисны ёртъясыс.
 
−
— Бать-мамкӧд ветлім шойччыны Крымӧ.
 
−
— Саридзсӧ аддзылін? Кутшӧм сійӧ? — юаліс Кирӧ.
 
−
— Саридзыс зэв ыджыд, помтӧм-дортӧм. Ваыс сола. Саридз весьтӧд лэбалӧны каляяс. Саридзын эмӧсь медузаяс. Берег дорысь позьӧ аддзыны ракпаньяс, — висьталіс ёртыс.
 
−
— А ме ветлі походӧ. Печора ю кузя резина пыжӧн кывтім. Мӧд во бара на мӧда,— тшӧтш ошйысис Кирӧ.
 
−
 
 
−
14 удж. Лӧсьӧдӧй ёрта сёрни саридз, ю либӧ ты дорын шойччӧм йылысь.
 
−
 
 
−
15 удж. Гӧгӧрвоӧд кывтэчасъяссӧ.
 
−
 
 
−
Ваті-муті ветлыны, ватӧм ваӧ вӧйны, ва шыр кодь кӧтасьӧма.
 
−
 
 
−
16 удж. Лыддьы текстсӧ, мӧвпышт да помав сійӧс. Сет ним.
 
−
 
 
−
Немдінса челядь зэв ёна радейтӧны ветлыны быдсяма походӧ. Радпырысь виччысьӧны гожӧм пуксьӧмсӧ.
 
−
Со и таво июнь тӧлысь помын гырысь класса велӧдчысьяс ӧти вой кежлӧ ветлісны Кулӧмдін районса Красноярӧ. Тайӧ грездас ӧні некод нин оз ов. Но сэтчӧс местаясыс сэтшӧм мичаӧсь! Тані вӧрзьӧдлытӧм вӧр-ва, крут берег, уліас визувтӧ Нем ю. Вадорсянь неылын быдмӧны мича сус пуяс. Ю шӧрын эм кось, а изъяс вомӧныс ваыс бузгӧмӧн визувтӧ.
 
−
Красноярсянь неылын эм карьер. Коркӧ сэтысь босьтлӧмаӧсь туй вӧчӧм вылӧ из.
 
−
Красноярын челядь ... .
 
−
 
 
−
Лӧсьӧд гожся шойччӧм йылысь презентация, дасьтысь петкӧдчыны ёртъяс водзын.
 
−
 
 
−
ГОЖСЯ ШОЙЧЧӦМ. Ю ДОРЫН ШОЙЧЧӦМ. КОМИ РЕСПУБЛИКАСА ЮЯС
 
−
 
 
−
17 удж. Серпас серти лӧсьӧд неыджыд висьт ю дорын гожӧмын шойччӧм йылысь.
 
−
 
 
−
ВЕСЬКЫД ДА КОСВЕННӦЙ СЁРНИ.
 
−
 
 
−
Веськыд сёрни — сёрнитысьлысь кывъяссӧ вежлавтӧг гижӧдын вайӧдӧм.
 
−
 
 
−
Веськыд сёрниа сёрникузя
 
−
 
 
−
Веськыд сёрни
 
−
 
 
−
Авторлӧн кывъяс
 
−
 
 
−
Веськыд сёрни вермас сулавны авторлӧн кывъяс водзын либӧ бӧрын. Веськыд сёрни гижсьӧ ыджыд шыпассянь да босьтсьӧ кавычкаясӧ.
 
−
 
 
−
Веськыд сёрниа сёрникузяяслӧн схемаяс
 
−
 
 
−
«Печора — Коми муын медыджыд ю», — юӧртіс велӧдысь.
 
−
«Гожӧмнас ми ветлім Из гӧраӧдз!» — ошйысис ёртъяс водзын Кирӧ.
 
−
«Мунан аски мекӧд вуграсьны?» — юаліс рытнас вокӧй.
 
−
Батьӧй шуис: «Окота чӧскыд юква сёйыштны».
 
−
Челядь радлісны: «Регыд кывтам байдаркаясӧн Эжваті!»
 
−
Миша юаліс: «Мый колӧ босьтны аскӧд походӧ?»
 
−
 
 
−
Косвеннӧй сёрни — кодлыськӧ сёрни ас кывйӧн висьталӧм.
 
−
 
 
−
Кирӧ ошйысис ёртъяс водзын, мый гожӧмнас ветліс Из гӧраӧдз. Рытнас вокӧй юаліс, муна-ӧ ме аски сыкӧд вуграсьны. Челядь радлісны, сы вӧсна мый кывтасны байдаркаясӧн Эжваті.
 
−
 
 
−
18 удж. Гижӧй сёрникузяяссӧ гижан пасъяс содталӧмӧн.
 
−
 
 
−
1) Ниналы чойыс шуис Ме гижи кывбур чужан сикт йылысь, видзӧдлы. 2) Чойыс вочавидзис Позьӧ ыстыны «Йӧлӧга» газетӧ. 3) Ме сэтшӧма нимкодяся тіян вермӧмъясӧн нюмъяліс мамныс. 4) Челядь, корсьӧй юӧр Коми Республикаса юяс йылысь корис велӧдысь. 5) Наста юаліс Кӧні тэ велӧдчин татшӧм бура вартчыны? 6) Гожся университетын уджалысьяс вӧзйисны Бӧрйӧй ас кӧсйӧм серти нырвизь: проза либӧ поэзия. 7) География урокъяс вылын ті тӧдмаланныд уна выльтор висьталіс классӧн веськӧдлысь.
 
−
 
 
−
19 удж. Лыддьы да веськыд сёрниа сёрникузяяссӧ веж косвеннӧйясӧн.
 
−
 
 
−
Кодлы шедӧ, кодлы оз.
 
−
 
 
−
Ваня воккӧд ми радейтлім вуграсьны. Ӧтчыд вуграсим сыкӧд дзик орччӧн. Сійӧ кельчи-мыктӧ сӧмын лэпталӧ, а меным оз шед. Скӧрми да кори: «Вай вежсям местаясӧн!» И бара — сылы шедӧ, меным оз. Бара вежсим. Сылы шедӧ, меным оз.
 
−
Скӧрми сы выйӧдз, платтьӧӧн и бузгыси ваас да став черисӧ повзьӧді. Ваня дӧзмис ме вылӧ: «Но и тӧлктӧм жӧ тэ, нидзувсӧ ӧд оз шӧрӧдыс пысавны вугырас, а тэнад вугыр йылыд аршин кузя тыдалӧ. Чериыд ӧд абу тэ кодь йӧй!». «Быттьӧ водзджык эз позь висьтавны та йылысь!» — горӧді ме.
 
−
 
 
−
Му шар юкӧнъяс
 
−
 
 
−
рытыв-войвыв
 
−
 
 
−
рытыв-лунвыв
 
−
 
 
−
асыв-войвыв
 
−
 
 
−
асыв-лунвыв
 
−
 
 
−
20 удж. Тӧдмась му шар юкӧнъясӧн. Комиӧд текстысь кывъяссӧ, гиж.
 
−
 
 
−
Коми Республика паськӧдчӧма Европаса Россиялӧн асыв-войвылын. Миян чужан муным аслыспӧлӧс: войвылын нэмӧвӧйся кынйир, а лунвылын быдмӧны яблӧг пуяс. Асыввывсянь войвылӧ визувтӧ медся ыджыд ю — Печора. Рытыввылын визувтӧ Мезень ю, асыв-лунвывсянь рытыв-войвылӧ шлывгӧ Эжва ю.
 
−
 
 
−
Коми Республикалӧн мусерпас
 
−
 
 
−
21 удж. Аддзы Коми Республикалӧн мусерпас вылысь юяс. Висьтав, кутшӧм юяс визувтӧны лунвылын, войвылын, асыввылын да рытыввылын.
 
−
 
 
−
ӦТУВТАН ЛЫДАКЫВЪЯС.
 
−
 
 
−
22 удж. Тӧдмась таблицаын сетӧм юӧрӧн да вочавидз юалӧм вылӧ.
 
−
 
 
−
Медшӧр коми юяс.
 
−
 
 
−
Кутшӧм юяс визувтӧны сӧмын Коми муті?
 
−
 
 
−
23 удж. Вуджӧд роч кыв вылӧ сёрникузяяссӧ. Тӧдмав, кутшӧм юяс йылысь висьтавсьӧ. Инды ӧтувтан лыдакывъяссӧ. Лӧсьӧд 2—3 сёрникузя, гиж.
 
−
 
 
−
1. Тайӧ кыкнан юыс усьӧны Эжваӧ.
 
−
2. Куимнан юыслӧн кузьтаыс витсё километрысь унджык.
 
−
3. Витнан юыс нуӧны васӧ Печораӧ.
 
−
4. Куимнан медся ыджыд юыслӧн ӧтув кузьтаыс куим сюрс ӧкмыссё вит километр.
 
−
5. Квайтнан юыс визувтӧны сӧмын Коми муті.
 
−
 
 
−
Вӧдитчы 22-ӧд уджын сетӧм таблицаӧн.
 
−
 
 
−
24 удж. Содты лӧсялана суффиксъяс. Нёль кывтэчасӧн лӧсьӧд да гиж сёрникузяяс.
 
−
 
 
−
куйлӧ асыв-войвылын
 
−
 
 
−
визувтӧ Из гӧрасянь
 
−
 
 
−
усьӧны Печораӧ
 
−
 
 
−
кыкнан берегыс
 
−
 
 
−
олӧ сиктын
 
−
 
 
−
катӧны Эжваті
 
−
 
 
−
нёльнан юыс
 
−
 
 
−
петӧ нюрысь
 
−
 
 
−
квайтнан районыс
 
−
 
 
−
кывтӧ Коми муті
 
−
 
 
−
кывтӧ Войвыв Двинаті
 
−
 
 
−
даснан вожыс
 
−
 
 
−
локтіс войвылӧ
 
−
 
 
−
вуджны пості
 
−
 
 
−
25 удж. Лӧсьӧд схемаяс отсӧгӧн текст. Дасьтысь висьтавны юяс йылысь.
 
−
 
 
−
Войвыв Двина — Эжва — Сыктыв, Висер, Емва
 
−
 
 
−
Баренцев саридз — Печора — Уса, Тшугӧр, Изьва
 
−
 
 
−
Коми муын куим ыджыд ю — Печора, Эжва, Мозын. Печора — Европаса медыджыд юясысь ӧти. Сійӧ петӧ ... да усьӧ Баренцев саридзӧ. Печораӧ усьӧны Уса, Тшугӧр, Изьва.
 
−
Эжва неуна ичӧтджык Печораысь, но зэв жӧ вына да паськыд ю. Эжваӧ усьӧны Сыктыв, Висер, Емва. А ачыс усьӧ Войвыв Двинаӧ.
 
−
Коймӧд ыджыд ю — Мозын. ...
 
−
 
 
−
Тӧдмав Мозын ю йылысь. Гиж неыджыд юӧр план серти.
 
−
 
 
−
1. Кысянь заводитчӧ да кытчӧ усьӧ Мозын ю?
 
−
2. Кыті сійӧ кывтӧ?
 
−
3. Кутшӧм юяс усьӧны Мозынӧ?
 
−
4. Мыйӧн озыр Мозын ю?
 
−
 
 
−
26 удж. Гиж аслад кар (сикт) дорті визувтысь юяс йылысь.
 
−
 
 
−
Ме ола ... . Сы дорті визувтӧ(ны) ... . Менам пӧль-пӧч олӧны ... . Сэні визувтӧ(ны) ... . Гожӧмнас ме ветлі ... . Орччӧн эм ... .
 
−
 
 
−
Вочавидз юалӧмъяс вылӧ, дасьтысь сёрнитны ёртыдкӧд.
 
−
 
 
−
1) Кӧні тэ олан?
 
−
2) Кӧні шылькнитчӧма Коми Республика?
 
−
3) Кутшӧм ыджыд юяс визувтӧны Коми муті?
 
−
4) Мый верман висьтавны на пиысь ӧти йылысь?
 
−
5) Кутшӧм ичӧт юяс тэ тӧдан?
 
−
6) Кутшӧмӧсь миян юяс?
 
−
7) Кутшӧм ю визувтӧ тіян сикт (кар) дорті?
 
−
 
 
−
Тӧдмав кывъяслысь вежӧртассӧ. Гӧгӧрвоӧд найӧс.
 
−
Лӧсьӧд тайӧ кывъясӧн сёрникузяяс.
 
−
 
 
−
27 удж. Кыввор отсӧгӧн тӧдмав, мый йылысь «Мунӧны» поэмалӧн юкӧныс.
 
−
 
 
−
28 удж. Лыддьы да гӧгӧрво поэма юкӧнсӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
 
−
 
 
−
(Поэмаысь юкӧн.)
 
−
 
 
−
Видзӧдлӧй: лӧзалан Сыктывным нюмъялӧ,
 
−
Гож водзӧ, луд вылӧ водӧма Эжваным.
 
−
Видзӧдлы, став Коми му,
 
−
Шлывгӧ кыдз Печора ю,
 
−
Из вомӧн чеччалӧ Изьва,
 
−
Сӧдз выйӧн визувтӧ Емва,
 
−
Шуньгӧны ворсігтыр рама
 
−
Мезень, и Луза, и Кама.
 
−
Коми му сӧнъясӧд, енэж лӧз ю кузя
 
−
Пыжаяс лыд ни тшӧт кывтӧны-катӧны.
 
−
Тільсъялӧ ӧпаснӧй шы,
 
−
Сералӧ посньыдик гы.
 
−
 
 
−
1. Кутшӧм ю нимъяс паныдасьӧны «Мунӧны» поэма юкӧнын?
 
−
2. Кутшӧм кывъяс отсӧгӧн автор серпасалӧма юяссӧ?
 
−
3. Кутшӧм художествоа средствоӧн сійӧ вӧдитчӧ?
 
−
4. Мый позьӧ тӧдмавны тайӧ юяс йывсьыс?
 
−
5. Кутшӧмӧсь найӧ?
 
−
6. Мӧвпышт, позьӧ-ӧ поэма юкӧныслы сетны торъя ним. Кутшӧм ним лӧсялас?
 
−
 
 
−
Тӧдмав Василий Ильич Лыткин йылысь да дасьты ёртъясыдкӧд юӧр. Юӧрсӧ позьӧ вӧчны Power Poіnt программа отсӧгӧн.
 
−
 
 
−
КЫВБЕРДЪЯСЛӦН КАДАКЫВЙЫСЬ -СА СУФФИКСӦН АРТМӦМ.
 
−
 
 
−
29 удж. Артмӧд кадакывъясысь кывбердъяс, гиж сёрникузяяссӧ.
 
−
 
 
−
1. Восьса ӧшинь пыр тыдалӧ юсайса вӧр.
 
−
2. Купайтчыны колӧ тӧдса местаын.
 
−
3. Тупкыса пляжын гожйӧдчыны да купайтчыны оз позь.
 
−
4. Тайӧ зонкаыс сувтса синма. (Зумыд кывтэчас.)
 
−
5. Пӧдса ӧдзӧс дорын ковмис дыр сулавны.
 
−
 
 
−
30 удж. Комиӧд сёрникузяяссӧ, артмӧд текст, сет ним да гиж.
 
−
 
 
−
31 удж. Лыддьы, содтав кольӧм суффиксъяссӧ. Лыдпасъяссӧ гиж кывъясӧн.
 
−
 
 
−
Эжва — Коми муын Печора бӧрын мӧд ыджыд ю. Сійӧ заводитчӧ кык ичӧтик вожсянь. Ӧтиыс босьтӧ васӧ Дзурнюрысь, а мӧдыс заводитчӧ Мылва дорын пукалысь Нальӧг керӧссянь. Ыджыд ӧдӧн нуӧ Эжва ассьыс сӧстӧм васӧ Войвыв Двинаӧдз. Кузьтаыс Эжвалӧн 1130 километр. Коми му кузя визувтӧ ыджыдджык юкӧныс — 915 километр. Эжваӧ усьӧ 200 сайӧ ыджыд да ичӧт ю.
 
−
 
 
−
Мичаа лыддьы кывбурсӧ, аддзы кывбердъяс, вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
 
−
 
 
−
Эжва, Эжва, визув Эжва,
 
−
Коми парма юӧй!
 
−
Уна ёльлысь сӧстӧм васӧ
 
−
Саридзӧ тэ нуан.
 
−
 
 
−
Уджын лун-вой тэнад кольӧ,
 
−
Эбӧссьыд он петав.
 
−
Пуръяс кылӧдан мыш вылад,
 
−
Мича чери сетан.
 
−
 
 
−
Тэнад кыркӧтш йылын быдми,
 
−
Кольлі челядь вояс.
 
−
Унаысь ме ветки пыжӧн
 
−
Кывтлі тувсов войӧ.
 
−
 
 
−
Эжва, Эжва, визув Эжва,
 
−
Коми парма юӧй!
 
−
Тэнсьыд чӧскыд сӧстӧм ватӧ
 
−
Олӧм помӧдз юа.
 
−
 
 
−
1. Кутшӧм тӧдчанлуныс Эжва юлӧн?
 
−
2. Тӧдмав, кутшӧм юяс усьӧны Эжваӧ.
 
−
 
 
−
32 удж. Лыддьы да вуджӧд текстсӧ роч кыв вылӧ, лӧсьӧд юалӧмъяс.
 
−
 
 
−
Емва — Эжвалӧн медся ыджыд вож. Сылӧн кузьтаыс 499 километр. Вымь — тадзи шуӧны Емвасӧ рочӧн. Заводитчӧ Емва Шӧр Тиман гӧраясын да визувтӧ лунвывлань. Юыс то лӧнь, то визув. Увланьыс юлӧн пасьтаыс 200—300 метр.
 
−
Емвалӧн медся гырысь вожъясыс — Весыва, Вӧрыква, Йӧлва, Коин да Пожӧг.
 
−
Ӧткымынъяс Емва нимсӧ йитлісны ем кывкӧд. Ваыс пӧ юас сэтшӧм сӧдз, мый весиг ва пыдӧссьыс ем тыдалӧ. Мукӧдъяс аддзылісны татысь ен кыв. Перымса Степан пӧ уна роч ен вайлӧма. Коймӧдъяс зілисны ӧткодявны юыслысь нимсӧ вомкӧд (устьекӧд). Эжваас усигас пӧ вомыс (устьеыс) паськыд.
 
−
Но ем кыв паныдасьлӧ и мукӧд нимъясын, шуам, Емваль, Емгорт. Тайӧ нимъясыс йитчӧмаӧсь йӧгра кывкӧд. Хант сёрниын ем кывлӧн вежӧртасыс «вежа». Сідзкӧ, Емва — вежа ва, вежа ю.
 
−
 
 
−
33 удж. Гӧгӧрвоӧд шусьӧгъяссӧ.
 
−
 
 
−
1) Ойдысь ютӧ он потш. 2) Визув ю лӧнинті оз визувт. 3) Гудыр ваад чериыд абу. 4) Ю вылын абу вӧрын, шӧпкӧдчӧмыд гора.
 
−
 
 
−
34 удж. Лыддьы да гӧгӧрвоӧд зумыд кывтэчасъяслысь вежӧртассӧ.
 
−
 
 
−
Ваыс вомас кынмӧма.
 
−
Ва вывті котӧртӧма.
 
−
Ва пыр видзӧдысь.
 
−
Вадор берба кодь.
 
−
Ваувса кодь.
 
−
Ва вундӧ сёрнитӧ.
 
−
 
 
−
Ставсӧ аддзӧ.
 
−
Ланьтӧмӧн олӧ.
 
−
Статя, мичаник ныв.
 
−
Лӧсьыда, гӧгӧрвоана сёрнитӧ.
 
−
Кокньыдик.
 
−
Мудер, наян.
 
−
 
 
−
35 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ, медым артмис висьт. Сет ним, гиж.
 
−
 
 
−
1. Кутшӧм ю визувтӧ тіян сикт (кар) дорті?
 
−
2. Кыдзи артмӧма ю нимыс?
 
−
3. Ыджыд-ӧ пасьтаыс да кузьтаыс тіян сиктдорса (кардорса) юлӧн?
 
−
4. Мыйӧн нималӧ тіян сиктдорса (кардорса) юыс?
 
−
5. Кыдзи тэ шойччан ю дорын?
 
−
 
 
−
36 удж. Лыддьы текстсӧ да сет ним. Вуджӧд роч кыв вылӧ да лӧсьӧд юалӧмъяс.
 
−
 
 
−
Финн кыв туялысь Даниэль Европеус гӧгӧрвоӧдіс, мый Вычегда — йӧгра ним, вежӧртӧ «виддза вож». Мӧд финн кыв туялысь Юрьё Вихман, коді 1901—1902 воясӧ воліс Комиӧ, гижліс, мый Вычегда нимсӧ важ комияс вуджӧдӧмаӧсь Эжваӧн. «Выч» юкӧнсӧ Юрьё Вихман йитліс хант «ванжи, ванча» — «турун, эжа» да манси «вансин, вансен» — «быдмӧма, тырӧма турунӧн» кывъяскӧд.
 
−
Роч профессор Б. А. Серебренников шуӧма, мый «выч» юкӧныс важ манси кывйысь, вежӧртасыс — «васӧд места».
 
−
Сідзкӧ, Вычегда да Эжва нимъяслӧн вежӧртасыс ӧти — «виддза ю, видзьяс пӧлӧн визувтысь ю».
 
−
 
 
−
37 удж. Тӧдмав нӧдкывъяс.
 
−
 
 
−
Ваын чужис, а ваысь полӧ. Китӧм-коктӧм, а став мирсӧ кытшовтӧ — юӧр вайӧ.
 
−
 
 
−
Тӧдмав, кутшӧм ю йылысь мунӧ сёрниыс текстын.
 
−
 
 
−
Войвыв Урал шӧрсянь гырысь изъяс костӧд шор моз заводитӧ писькӧдчыны миян республикаса медыджыд ю. Кузьтаыс сылӧн 1809 километр, усьӧ Баренцев саридзӧ. Юыслысь нимсӧ новлӧ кар.
 
−
Туялысьяс гижлісны, мый тайӧ кывйыс индӧ «пещера» кыв вылӧ. Нимсӧ йитлісны финн «петая» — «пожӧм» да хант «пеши» — «кӧрпи» кывъяскӧд. Нӧшта чайтлісны, мый тайӧ юыслӧн нимыс артмӧма «петшӧр» кывйысь.
 
−
Но збыльвылас юыслӧн нимыс артмӧма «войтыр» нимысь. Самодийскӧй кывйын пэ, пэа — «вӧр, вӧрса» да чер, чера — «олысь».
 
−
 
 
−
38 удж. Ребус отсӧгӧн тӧдмав, кутшӧм войвыв ю петкӧдлӧма серпас вылын. Ӧткодяв серпасъяссӧ, пасйы юыслысь аслыспӧлӧслунсӧ.
 
−
 
 
−
39 удж. Гиж диктант колана кывбердъяс содталӧмӧн.
 
−
 
 
−
Ылыдз вожын.
 
−
 
 
−
Неважӧн ме бара вӧлі Ылыдз вожын. Ылыдз ю пансьӧ Из гӧра бердын да усьӧ Печораӧ. Тайӧ вель ыджыд да сӧстӧм ю.
 
−
Ӧні быдӧн нин мотора пыжӧн ветлӧны, а важӧн зібъясьӧмӧн ветлісны. Визув юсӧ Ылӧдзӧн шуисны, сы вӧсна мый ылӧдз катлісны вӧравны да видз пуктыны.
 
−
Ӧні Ылыдз вожын медся ... сиктыс Еремей. Ылыдз юлӧн веськыдладорыс пырӧ заповедникӧ. Сэтысь нинӧм оз позь вӧрӧдны. Шуйгаладорсӧ вичмӧдӧма ... вӧралысьяслы.
 
−
 
 
−
40 удж. Лыддьы да гӧгӧрво текстсӧ. Серпасав класса ёртыдкӧд плакат, бӧрйы текстысь лӧсялана кывъяс. Классын дасьтӧй плакатъясысь выставка.
 
−
 
 
−
Видзчысьӧй ваысь!
 
−
 
 
−
Матыстчӧ гожӧм. Унджыкыслӧн син водзас — саридз, берег, ю дор. Вартчӧм отсалӧ мынтӧдчыны ковтӧм сьӧктаысь, ӧткымын висьӧмысь, бурмӧдӧ сьӧлӧмкылӧмтӧ.
 
−
Медся ёна йӧз радейтӧны вавывса спорт сикасъяс: мотора пыжӧн, вавывса лыжиӧн, вавывса велосипедӧн, «Водолёт» самокатӧн да бананӧн шлывъялӧм. Томджыкъяслы сьӧлӧм вылӧ воӧ сёрфинг (ва вывті пӧвйӧн катайтчӧм), виндсёрфинг (паруса пӧв вылын катайтчӧм), вейкбординг (буксовочнӧй катерӧ кутчысьӧмӧн пӧв вылын катайтчӧм).
 
−
Энӧ вунӧдӧй: ва вылӧ петігӧн колӧ пасьтавны спасательнӧй жилет. Видзчысьӧй тӧдтӧминъясын да визулаинъясын купайтчӧмысь. Энӧ пырӧй вывті ылӧ. Оз позь ёна эскыны пӧльтӧм матрацъяслы. Тіянкӧд кӧ лоис неминуча, медшӧрыс — энӧ повзьӧй, пыдіа лолыштӧй, водӧй мышнад, энӧ шӧйӧвошӧй.
 
−
 
 
−
41 удж. Лыддьы, гӧгӧрво да вуджӧд текстсӧ.
 
−
 
 
−
Ва нимлун.
 
−
 
 
−
Йӧз костын ва нимлун индӧм серти абу ӧткодь видзӧдласыс. Кӧнсюрӧ шуӧны, мый ва нимлун Трӧича бӧрын лун кост мысти. А мӧдъяс шуӧны — коймӧд лунас пӧ. Ва нимлунӧ оз позь мыськасьны-пожъясьны, ветлыны пыжӧн. И вала ю дорӧ либӧ шор дорӧ лэччигӧн, колӧ пӧ гӧститӧдны васӧ — гумовттӧдзыс лэдзны ва вылас няньтор либӧ сакартор.
 
−
 
 
−
КОМИ МУЫН ВӦР-ВА ВИДЗӦМ. КОМИ ГИЖЫСЬЯС ВӦР-ВА ВИДЗӦМ ЙЫЛЫСЬ
 
−
 
 
−
КӦ ДА ЭСЬКӦ КЫВТОРЪЯС.
 
−
 
 
−
Кӧ да эськӧ вермӧны лоны кывторйӧн и кывйитӧдӧн. Найӧ асшӧр кывсикасъяскӧд гижсьӧны торйӧн.
 
−
Ветлам кӧ вотчыны-а.
 
−
Тэ кӧ радейтан чужан мутӧ, век кутан тӧждысьны сылӧн сӧстӧмлун вӧсна.
 
−
Ме эськӧ висьталі ставныслы войвывса вӧр-валӧн мичлун йылысь.
 
−
 
 
−
42 удж. Лӧсьӧд да петкӧдчы ёртъяс водзын вӧр-ва нимсянь шыӧдчӧмӧн.
 
−
 
 
−
Ме гут кулан тшак, мича да тшап. Менам гӧрд рӧма еджыд чутъяса шляпаӧй тыдалӧ ылісянь. Но мыйлакӧ тшак вотысьяс пырджык нӧрӧвитӧны менӧ чужйыны либӧ талявны. Йӧз, ме кӧ ог ков тіянлы, йӧраяслы зэв колана бурдӧдчантор. Энӧ чужъялӧй да талялӧй менӧ, кольӧй вӧрпаяслы!
 
−
 
 
−
43 удж. Аддзы быд гажлунлы лӧсялана кадпас.
 
−
 
 
−
Пӧкрӧв лун йирым тӧлысь дас нёльӧд лун
 
−
 
 
−
Илля лун моз тӧлысь мӧд лун
 
−
 
 
−
Семен лун кӧч тӧлысь дас нёльӧд лун
 
−
 
 
−
Митрей лун вӧльгым тӧлысь витӧд лун
 
−
 
 
−
44 удж. Гӧгӧрвоӧд приметаяс. Мӧвпышт, кывторйӧн либӧ кывйитӧдӧн лоӧ кӧ-ыс.
 
−
 
 
−
1) Илля лунӧ кӧ мича, арбыд мича лоӧ. 2) Арыд кӧ лун тӧла, тулысыд лоӧ вой тӧла. 3) Пӧкрӧв субӧта кӧ кушӧн воас, и Митрей субӧтаӧдз оз лымъяв. 4) Лымйыс кӧ кок улын дзуртӧ, сывлас на. 5) Арся видз (пост) дырйи кӧ куим лун шондіа, воыд бур лоӧ. 6) Семен лун кӧ зэра, ар пом зэра. 7) Турияс кӧ ёна горзӧны — пужъялас. 8) Пелысьыс кӧ уна, тӧлыс кӧдзыд лоӧ.
 
−
 
 
−
45 удж. Лыддьы да гӧгӧрво текстсӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
 
−
 
 
−
Со кардорса неыджыд ты. Водзті ваыс сэні вӧлі сӧстӧм, кельыдлӧз рӧма. Тыын олісны черияс, ты весьтын лэбалісны тэрыб юрсигусьяс. Челядь сэтчӧ волывлісны купайтчыны.
 
−
Но орччӧн сувтӧдісны завод. Уджсӧ кужтӧма котыртӧм вӧсна, заводысь шыбласъяс веськалӧны ваӧ. Ӧні сійӧ няйт, мусир кӧра. Абу ни черияс, ни юрсигусьяс. Некод оз волы шойччыны ты дорӧ. Мый эськӧ водзӧ лоӧ?
 
−
 
 
−
1. Кутшӧм вӧлі кардорса тыыс?
 
−
2. Кутшӧм омӧльтор артмис йӧз киӧн?
 
−
3. Мый вӧсна лоис татшӧм неминучаыс? Гӧгӧрвоӧд вочакывтӧ серпас да текст отсӧгӧн.
 
−
4. Мый лоӧ, нинӧм кӧ оз вежсьы заводса удж котыртӧмын?
 
−
5. Мый эськӧ колӧ вӧчны, медым сӧстӧммӧдны тыысь васӧ?
 
−
6. Кыдзи сэки вежсяс тыгӧгӧрса вӧр-ваыс?
 
−
 
 
−
1. Мӧвпышт да висьтав:
 
−
 
 
−
• Эм-ӧ тіян сикт-кар дорын тшыкӧдӧм вӧр-ва?
 
−
• Эм-ӧ сылӧн инним? Мый сійӧ вежӧртӧ?
 
−
• Кутшӧм неминуча лоис сэні?
 
−
• Кыдзи тэ чайтан, мыйла тадзи артмис?
 
−
 
 
−
2. Дасьты сиктса (карса) олысьяс дорӧ вӧр-ва видзӧм йылысь шыӧдчӧм.
 
−
3. Бӧрйӧй медся бур шыӧдчӧмсӧ да ыстӧй сиктса (карса) веськӧдлысьлы.
 
−
 
 
−
46 удж. Помав сёрникузяяссӧ.
 
−
 
 
−
1) Ме кӧ вӧлі вӧр-ва дӧзьӧритан министерствоса веськӧдлысьӧн, сэки эськӧ ... . 2) Ме кӧ вӧлі вӧралысьӧн, сэки эськӧ ... . 3) Ме кӧ вӧлі чери видзӧм-кыйӧм вӧсна кывкутысь инспекторӧн, сэки эськӧ ... . 4) Ме кӧ вӧлі Вӧрсаӧн, сэки эськӧ ... . 5) Ме кӧ вӧлі Пера-багатырӧн, сэки эськӧ ... . 6) Ме кӧ вӧлі «Гринпис» котырын, сэки эськӧ... .
 
−
 
 
−
Юалана да йитӧса нимвежтасъяс.
 
−
 
 
−
Коді вермас висьтавны, мый поводдяыскӧд лоӧма?
 
−
Энӧ кералӧй пожӧма яг, коді быдмӧма нэмъяс чӧж!
 
−
Кутшӧм мича зэрӧн мыссьӧм рас!
 
−
Мыйта озырлуныс коми пармаын!
 
−
Кымын вӧр-ва видзанін Коми Республикаын?
 
−
 
 
−
Гӧгӧрвоӧдтӧм нимвежтасъяс.
 
−
 
 
−
Кодкӧ висьталіс, мый шондӧдас.
 
−
Вӧчин-ӧ тэ талун кутшӧмкӧ буртор?
 
−
Кодсюрӧ эскӧны быдмӧгъяслӧн бурдӧдчан вынӧ.
 
−
«Югыд ва» вужвойтыр парк йылысь мыйсюрӧ тӧдмалім география урок вылын.
 
−
Некымын лун ми идралім школадорса парк.
 
−
 
 
−
47 удж. Содты текстӧ лӧсялана нимвежтасъяс да кывйитӧдъяс. Инды налысь сикассӧ.
 
−
 
 
−
Вок пыдди.
 
−
 
 
−
Зэра арыс быттьӧкӧ казяліс, мый вунӧдіс прӧщайтчыны жар гожӧмыскӧд. Кодкӧ быттьӧ вештіс кымӧръяссӧ. Лунтыръясӧн кутіс дзирдавны шонді.
 
−
Ӧти татшӧм асылӧ ми, челядь, ветлім ягӧ пувла. Друг кутісны кывны нора кливксан шыяс.
 
−
— Юсьяс лэбӧны, — ышловзис Веня ёртӧй. — Некымын лун мысти лымъялас. Пӧльӧй шулывлӧ, мый юсьяс бордъяс выланыс вайӧны тӧв.
 
−
— Юсьяс лэбисны уліті. Кутшӧм мича, лым еджыд лэбачьяс! Но мый тайӧ? Кельӧб помын лэбис кутшӧмкӧ сьӧдруд ичӧтджык пӧтка.
 
−
 
 
−
48 удж. Серпас серти тӧдмав Серафим Алексеевич Поповлӧн «Кыдз пулы морӧс вылас» кывбурлысь темасӧ.
 
−
 
 
−
49 удж. Лыддьы, гӧгӧрво кывбурсӧ да висьт юкӧнсӧ. Аддзы наысь нимвежтасъяс, тӧдмав сикассӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
 
−
 
 
−
Кыдз пулы морӧс вылас.
 
−
 
 
−
Кыдз пулы морӧс вылас
 
−
Вӧчӧма кодкӧ пас:
 
−
Пурт либӧ ӧжын йылӧн
 
−
Кольӧма кырымпас.
 
−
 
 
−
Бурдӧма пулӧн дойыс,
 
−
Важӧн нин сійӧ кос.
 
−
Вежӧдысь чалльӧн лои
 
−
Мыччысьӧм сэтысь рос.
 
−
 
 
−
Уна на морт нэм олас
 
−
Юсайса кыддза рас...
 
−
Мыйла нӧ ми огӧ полӧй,
 
−
Му вылас кодыр олам,
 
−
Колявны мисьтӧм пас?
 
−
 
 
−
Чукыль сайын вӧлі кузь да векни ты. Сы гӧгӧр быдмис вӧр. Кодлыкӧ юрас воӧма «сюсь» мӧвп: вӧчны татчӧ видз. Вайисны вына техника, кералісны пуяссӧ, шыльӧдісны пӧрӧдӧминсӧ. А коз-пожӧмсӧ, кыдз-пипусӧ тракторӧн йӧткалісны-дзебисны орчча неыджыд тыӧ.
 
−
Но вӧр-ватӧ он ылӧдлы. Быдмас ӧмӧй турун кос сёй вылын! Увтасінас жӧ муыс вывті небыд. Гожся медся жар луннас трактор сибдӧ. Ставсӧ жугӧдісны, а тӧлкыс сідзи эз и ло. Ӧні тані коктӧ позьӧ чегны: то морӧсӧдз кӧлея, то джуджыд мыльк. Лёкинын ыджыдалӧны бадь, пипу, ловпу, сэтӧр да нинӧмысь повтӧм лежнӧг.
 
−
 
 
−
1. Кутшӧм морт дойдіс кыдзсӧ? Кыдзи чайтан, позьӧ-ӧ тадзи вӧчны?
 
−
2. А тэ дойдалан пуяссӧ?
 
−
3. Мыйла висьт юкӧнын «сюсь» кывсӧ босьтӧма кавычкаясӧ? Кутшӧм кывйӧн позьӧ вежны сійӧс текстын?
 
−
4. Кутшӧм ним позьӧ сетны висьт юкӧныслы?
 
−
5. Мыйӧн ӧткодьӧсь кывбурыс да висьт юкӧныс?
 
−
6. Мыйӧн вермӧ отсавны вӧр-ваыслы морт?
 
−
7. Кыдзи тэ видзан вӧр-васӧ?
 
−
 
 
−
Бӧрйы лӧсялана серпас (фото) кывбур либӧ текст дорӧ. Гӧгӧрвоӧд бӧрйӧмтӧ.
 
−
 
 
−
50 удж. Лыддьы шусьӧгъяссӧ, гӧгӧрвоӧд найӧс. Бӧрйы 49-ӧд уджса висьт юкӧн да кывбур дорӧ лӧсялана шусьӧгъяс.
 
−
 
 
−
1) Заводитны бурӧн, а помавны дурӧн. 2) Кор отсавны кӧсйӧны, оз юасьны. 3) Бур заводитӧм — удж джын. 4) Он кӧ уджав, он и сёй. 5) Век ов да век велӧдчы. 6) Мый кӧдзан, сійӧс и вундан.
 
−
 
 
−
Дасьты «Вӧр-ва видзӧм» тема вылӧ 10—12 кывъя юржуглан (кроссворд). Вӧзйы тӧдмавны ёртъясыдлы.
 
−
 
 
−
51 удж. Лыддьы да гӧгӧрво текстсӧ. Лӧсьӧд юалӧмъяс текст сертиыс.
 
−
 
 
−
Экология — греческӧй кыв, вежӧртӧ «ас керка, асгӧгӧрса овмӧс». Быдӧн гӧгӧрвоӧ, мый ас оланін колӧ видзны сӧстӧма, дзоньтавны-бурмӧдны сійӧс. Кодсюрӧ нӧшта и мичмӧдӧны олан керкасӧ, йӧрсӧ. Дерт, тадзи жӧ велӧдӧны овны и челядьсӧ. Но та кындзи, колӧ видзны-дӧзьӧритны вӧр-васӧ, сынӧдсӧ. Ӧд сӧстӧм оланіныс, сынӧдыс, вӧр-ваыс топыда йитчӧма мортлӧн дзоньвидзалункӧд.
 
−
Тшӧкыда овлӧ, мый йӧз асьныс тшыкӧдӧны вӧр-васӧ. Уджсӧ кужтӧма котыртӧм вӧсна юясӧ, саридзьясӧ киссьӧ мусир. Тшӧкыда ковтӧг кералӧны вӧр. Быдсикас шыбласъяс пежалӧны сынӧдсӧ, мусӧ, васӧ. Кусӧдтӧм бипуръясысь заводитчӧны ыджыд пӧжаръяс. Вошӧны гежӧд быдмӧгъяс да пемӧсъяс.
 
−
Сӧмын экология наука тӧдӧм да пыдди пуктӧм отсалас бырӧдны лёкторъяс, бурдӧдны мувывса дойяс. Та вылӧ колӧны ас му радейтысь, мывкыд да киподтуя йӧз.
 
−
 
 
−
Тӧдмав, мый велӧдӧ экология наука. Висьтав ас кывйӧн.
 
−
 
 
−
ӦТВЫВТАН НИМВЕЖТАСЪЯС.
 
−
 
 
−
Быд морт радейтӧ чужанінсӧ. — [...].
 
−
Быдӧн радейтӧ чужанінсӧ. — [...].
 
−
 
 
−
Парма-вӧр, ю-тыяс — ставыс тайӧ миян озырлун.
 
−
Став йӧзлы колӧ тӧждысьны чужан вӧр-ва вӧсна.
 
−
Ставныслы колӧ дӧзьӧритны Гӧрд небӧгӧ пыртӧм быдмӧгъяс. — [...].
 
−
 
 
−
Мукӧд йӧзыс оз мӧвпавны вӧр-ва видзӧм йылысь.
 
−
В. Чисталёв, И. Коданёв, С. Раевский да мукӧд гижисны коми вӧр-ва йылысь.
 
−
 
 
−
52 удж. Лыддьы да гӧгӧрво текстсӧ. Аддзы да вуджӧд роч кыв вылӧ ӧтвывтан нимвежтаса сёрникузяяссӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
 
−
 
 
−
Миян вӧр.
 
−
 
 
−
Вӧр сетӧ стрӧитчӧм да быд коланторсӧ вӧчӧм вылӧ пу. Сійӧ нӧшта видзӧ ставныслысь дзоньвидзалун. Быдӧн тӧдӧ, мый вӧр сӧстӧммӧдӧ сынӧдсӧ. Вӧрыс мича вогӧгӧрся став кадӧ: и тӧвся лунъясӧ, и веж тулысын, и жар гожӧмын.
 
−
Но торйӧн нин мича вӧрыс арын. Быд мортлы воӧны сьӧлӧм вылас зарни коръяс, сӧдз енэж, тшак-вотӧс кӧра сынӧд.
 
−
Вӧр — миян озырлун. Сӧмын мукӧд йӧзыс оз видзны-дӧзьӧритны сійӧс.
 
−
Ёртъяс, ставнымлы колӧ гӧгӧрвоны, вӧр — ыджыд да дона колантор.
 
−
 
 
−
1. Мый тэ тӧдмалін вӧр йылысь?
 
−
2. Мыйла колӧ видзны вӧр?
 
−
3. Кыдзи тэ верман дӧзьӧритны вӧрсӧ?
 
−
 
 
−
53 удж. Лӧсьӧд да гиж 4—5 сёрникузя ӧтвывтан нимвежтасъясӧн.
 
−
 
 
−
54 удж. Гӧгӧрвоӧд кывтэчасъяссӧ.
 
−
 
 
−
Быд бурыс эм, быдлаӧ киыс сибалӧ, став дышсӧ лэдзис, ставыс тышкӧн-мышкӧн лои.
 
−
 
 
−
ВӦРЫН, Ю-ТЫ ДОРЫН
 
−
 
 
−
55 удж. Уськӧд тӧд вылад соссяна кадакывъяс артмӧм. Комиӧд кывтэчасъяссӧ. Содты 3—4 кывтэчас.
 
−
 
 
−
56 удж. 55-ӧд удж отсӧгӧн лӧсьӧд да гиж, кыдзи тэ дӧзьӧритан вӧр-ва.
 
−
 
 
−
Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. Сёрнит ёртыдкӧд.
 
−
 
 
−
1) Мый вежӧртӧ экология кыв?
 
−
2) Мыйӧ велӧдӧ экология наука?
 
−
3) Кодлы колӧ дӧзьӧритны вӧр-васӧ?
 
−
4) Мый овлӧ мортлысь уджсӧ кужтӧма котыртӧм вӧсна?
 
−
5) Кыдзи тэ видзан вӧр-васӧ?
 
−
6) Мый вӧзъян ёртъясыдлы?
 
−
 
 
−
Дасьты «Вӧр-ва» тема вылӧ 10 юалӧма тест. Быд юалӧм дорӧ лӧсьӧд 3—4 вочакыв, медым ӧти на пиысь вӧлі лӧсялана.
 
−
 
 
−
Коми Республикаын медыджыд ю — тайӧ Печора.
 
−
 
 
−
57 удж. Вежсьы ёртыдкӧд гортын дасьтӧм тестӧн. Прӧверитӧй ӧта-мӧдныдлысь уджтӧ, донъялӧй.
 
−
 
 
−
Комиӧд плакатъяс вылысь гижӧдъяс. Вӧзйы ас нимъяс. Дасьты ёртъясыдкӧд вӧр-ва дӧзьӧритӧм йылысь плакат. Классын (ас велӧдчанінын) лӧсьӧдӧй выставка.
 
−
 
 
−
58 удж. Мичаа лыддьы кывбурсӧ. Содтав кадакывъясӧ колана суффиксъяс. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
 
−
 
 
−
Мый лоас водзӧ?
 
−
 
 
−
То куш му дырйи вӧрыс, ваыс кынмас,
 
−
То войтва виялӧ, кор коскӧдзыд нин лымъя.
 
−
То тулыс нюжалӧ да гожӧм шӧрӧдз кыссьӧ,
 
−
А гожӧм бӧрын шляча зэрӧн мыссьӧ.
 
−
 
 
−
Ӧд енэжным нин косяссьӧма, розя,
 
−
А сынӧдтӧгыд овнытӧ мӧй позьӧ?
 
−
Вӧр-ваыс оз нин лолав аслас лолӧн.
 
−
И морт нэм чинӧ, слабмӧ рӧд и олӧм.
 
−
 
 
−
И палявнысӧ некыдзи ог кӧсйӧ,
 
−
И бур олӧмсӧ челядьлы ог вӧзйӧ.
 
−
Став ловъя ловсӧ вайӧдім нин пикӧдз.
 
−
Ми вежӧрсялам коркӧ? Йӧймам дзикӧдз?
 
−
 
 
−
Ӧд Му шарыслӧн талун лолыс пӧдӧ,
 
−
Мый лоас водзӧ, сӧмын Енмыс тӧдӧ.
 
−
 
 
−
1. Мый йылысь тайӧ кывбурыс?
 
−
2. Тэ думысь, мый лоас водзӧ?
 
−
 
 
−
59 удж. Гӧгӧрвоӧд шусьӧгъяссӧ.
 
−
 
 
−
Арся луныд кӧч бӧж кузя.
 
−
Арын кӧ узян — тӧлын шогӧ усян.
 
−
 
 
−
Тӧдмалӧй, кыдзи дасьтыны да нуӧдны социальнӧй проект. Дасьтӧй да нуӧдӧй сійӧс.
 
−
 
 
−
1. «Сӧстӧм шойччанін».
 
−
2. «Сӧдз ю».
 
−
3. «Веж улича».
 
−
4. «Школалы дзоридз».
 
−
5. «Лэбачьяслы сёянін».
 
−
6. «Ичӧтъяслы ворсанін».
 
−
 
 
−
Корсь роч либӧ мукӧд кывъя литератураысь вӧр-ва йылысь кывбуръяс. Орччӧд найӧс коми гижысьяслӧн кывбуръяскӧд.
 
−
 
 
−
Пример вылӧ:
 
−
 
 
−
М. Лермонтовлӧн «На севере диком» да В. Чисталёвлӧн «Ниа» кывбуръяс.
 
−
 
 
−
Джуджыд изъя слуда йылын
 
−
Быдмис ыджыд ниа пу...
 
−
Йылыс кымӧр пӧвстын, вылын,
 
−
Вужйыс — корсис пыдысь му.
 
−
 
 
−
Вӧлі тыдалӧ зэв ылӧ
 
−
Сылӧн ёсьмӧм туган йыв,
 
−
Юрсӧ кыпӧдӧма вылӧ,
 
−
Быд пу вылын вӧлі вев.
 
−
 
 
−
1. Мыйӧн ӧткодьӧсь тайӧ кывбуръясыс?
 
−
2. Мыйӧн найӧ торъялӧны?
 
−
3. Кутшӧм серпасъяс сувтісны син водзад кывбуръяс лыддьӧм бӧрын?
 
−
4. Кутшӧм сьӧлӧмкылӧмъяс чужтӧны кывбуръясыс?
 
−
 
 
−
60 удж. Лыддьы да комиӧд висьтсӧ.
 
−
 
 
−
Кутшӧм лёктор вӧчисны йӧзыс пелысьлы?
 
−
 
 
−
61 удж. Лыддьы да вуджӧд приметаяссӧ. Висьтав, мый йылысь найӧ юӧртӧны.
 
−
 
 
−
Вӧрын уна пелысь — зэра арлӧн пас.
 
−
Аръявыв нин выльысь петісны тшакъяс — дыр на оз усь лым.
 
−
Лунвылӧ лэбачьяс мӧдӧдчисны выліті — шоныд тӧв лоӧ, уліті — кӧдзыд.
 
−
Уна вотӧс вӧрын — кӧдзыд тӧв водзын.
 
−
Турияс лэбӧны ньӧжйӧ, чуксасигмоз — мича ар туналӧны.
 
−
 
 
−
Лыддьы да гӧгӧрво кывбурсӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
 
−
 
 
−
Энӧ лыйлӧй еджыд юсьясӧс,
 
−
Рудов уткаясӧс, эн!
 
−
Дзодзӧгъясӧс энӧ уськӧдӧй,
 
−
Виӧмысь мед видзас Ен!
 
−
 
 
−
Энӧ лыйсьӧй югыд вӧр-ваын,
 
−
Энӧ торкӧй асъя ун.
 
−
Медым сэсся воас бӧрвылас
 
−
Югыд шондіа на лун.
 
−
 
 
−
Лэбач шыыс мунас лунвылӧ,
 
−
Нуас миянсянь привет.
 
−
Тулысӧдзыс сэсся вунлывлас,
 
−
И бӧр воас татчӧ мед.
 
−
 
 
−
1. Мый йылысь тайӧ кывбурыс?
 
−
2. Мыйӧ сійӧ велӧдӧ?
 
−
3. Кутшӧм ним позьӧ сетны кывбурыслы?
 
−
4. Кутшӧм тэнад видзӧдласыд кывбурын кыпӧдӧм мытшӧд вылӧ?
 
−
 
 
−
Тӧдмав, нӧшта кутшӧм художествоа гижӧдъясын кыпӧдсьӧ вӧр-ва дӧзьӧритӧм тема.
 
−
 
 
−
МОРТЛӦН ДЗОНЬВИДЗАЛУН
 
−
 
 
−
62 удж. Лыддьы текстсӧ, сет ним да вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
 
−
 
 
−
Вина юӧм вайӧ мортлы зэв ыджыд шог. Учёнӧйяс лыддьӧны, мый весиг сурын эм алкоголь. Сурӧ да винаӧ мортлӧн вир-яйыс зэв ӧдйӧ велалӧ. Юысь мортлӧн пыкталӧ чужӧмыс, тіралӧ ки-кокыс. Сур вӧтлӧ морт организмысь В1 витамин. Юысь мортлӧн тшӧкыда висьӧ сьӧлӧмыс, мускыс, слабмӧ вежӧрыс, паметьыс, торксьӧны вей клеткаясыс. Сійӧ ӧдйӧ скӧрмӧ, пырӧдчӧ венӧ, вермӧ вӧчны уна лёктор.
 
−
 
 
−
1. Кутшӧм лёктор виччысьӧ юысь мортӧс?
 
−
2. Кыті висьӧ татшӧм мортлӧн?
 
−
 
 
−
63 удж. Аддзы шусьӧгъяслысь да кывйӧзъяслысь помсӧ. Гӧгӧрвоӧд найӧс.
 
−
 
 
−
Сурыд эбӧстӧ ньылалӧ.
 
−
Код морт и ю вомӧн воськовтас.
 
−
Вомад оз кисьтны, он кӧ ю.
 
−
Юӧмнад керкаыд оз кыпты.
 
−
Тагъя сур дурмӧдӧ юр.
 
−
Коді юӧ вина, сылӧн доныс чинӧ.
 
−
Винатӧ он помав, морттӧ винаыд помалас.
 
−
 
 
−
Вӧдитчы Фёдор Васильевич Плесовскийлӧн «Коми шусьӧгъяс да кывйӧзъяс» небӧгӧн.
 
−
 
 
−
Корсь роч кывйысь лӧсялана шусьӧгъяс да кывйӧзъяс.
 
−
 
 
−
64 удж. Комиӧд шусьӧгсӧ.
 
−
 
 
−
ЛЫДА КЫВБӦРЪЯС.
 
−
 
 
−
Лыда кывбӧръяс сулалӧны эмакывъяс, лыдакывъяс, нимвежтасъяс бӧрын. Сёрникузяын оз лоны торъя юкӧдӧн, стӧчмӧдӧны асшӧр кывсикасъяссӧ.
 
−
 
 
−
Пример вылӧ:
 
−
 
 
−
дас гӧгӧр морт
 
−
 
 
−
вит кымын час
 
−
 
 
−
нёль пӧв унджык
 
−
 
 
−
кык пельӧ юкис
 
−
 
 
−
сы мында тӧдӧ
 
−
 
 
−
чуман тыр вотіс
 
−
 
 
−
65 удж. Лыддьы текстсӧ да вуджӧд роч кыв вылӧ. Аддзы лыда кывбӧра сёрникузяяссӧ. Вочавидз текст помын юалӧм вылӧ.
 
−
 
 
−
Медводдза папирос Россияӧ веськаліс XVІІ-ӧд нэмын. Табак тшынын куим сюрс сайӧ лёк яд. Медлёк ядыс — сир (смола). Сійӧ пуксьӧ мортлы тыас, бронхъясас. Сэки мортсӧ зэв ёна кызӧдӧ. Мӧд лёк яд — никотин, сійӧ пырӧ наркотикъяс лыдӧ. Кор никотин веськалӧ морт пытшкӧ, мортыслӧн дурмӧ юр вежӧрыс. Табакын эм и коймӧд яд — кольмӧдысь (токсическӧй) газъяс. Тайӧ лёк газъясыс чинтӧны вирысь гемоглобин. Мортыс сэки слабмӧ, лёка велӧдчӧ, вунӧдчӧ.
 
−
Куритчысь морт ӧдйӧ скӧрмӧ, мудзӧ уджысь, сьӧкыда ветлӧ-котралӧ, пӧдӧ, кык пӧв ӧдйӧджык тырӧ сылӧн лолыс. Куритчӧм дженьдӧдӧ мортлысь олӧмсӧ. Куритчысь мортлӧн оз сӧвмыны мускулъяс, вошӧ аппетит, вижӧдӧны да гылалӧны пиньясыс.
 
−
Сы мында лёктор вайӧ куритчӧм! Колӧ-ӧ тайӧ мортлы?
 
−
 
 
−
66 удж. Видзӧдлы серпассӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ кывтэчасъяс отсӧгӧн.
 
−
 
 
−
1. Кыдзи тэ чайтан, кутшӧм лёкторйӧ велалӧма зонкаыс?
 
−
2. Мыйла тэ тадзи чайтан?
 
−
3. Кутшӧмӧн сійӧ лоӧ, ӧтдортчас кӧ тайӧ лёкторсьыс?
 
−
 
 
−
• Лёк дука юрсиа.
 
−
• Чукырӧсь вом дора.
 
−
• Чӧскыдтӧм лов шыа.
 
−
• Виж пиньяса да чуньяса.
 
−
• Гӧрдӧдӧм синма.
 
−
• Слаб сьӧлӧма.
 
−
• Дзӧрысь киа.
 
−
• Тыясын тшын.
 
−
• Дугдывтӧг кызӧ.
 
−
• Омӧля ветлӧ вирыс.
 
−
 
 
−
67 удж. Комиӧд сёрникузяяссӧ. Тэч найӧс сьӧрсьӧн-бӧрсьӧн. Артмӧм текстыслы сет ним.
 
−
 
 
−
68 удж. Мӧвпышт да висьтав, мый йылысь юӧртӧ тайӧ плакатыс.
 
−
 
 
−
Серпасав плакат. Сет ним.
 
−
 
 
−
Шуам, «Ми куритчӧмлы паныд!», «Куритчӧм — тайӧ лёктор!», «Тэныд тайӧ колӧ?».
 
−
 
 
−
Дасьтысь гӧгӧрвоӧдны уджтӧ:
 
−
 
 
−
1. Мый серпасалӧма тэнад плакат вылын?
 
−
2. Мыйысь коран видзчысьны йӧзӧс?
 
−
3. Мый тэ вӧзъян ёртъясыдлы?
 
−
4. Мый сиан налы?
 
−
 
 
−
69 удж. Лыддьы, вуджӧд да тэч текстсӧ сьӧрсьӧн-бӧрсьӧн. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
 
−
 
 
−
Морт да наркотикъяс.
 
−
 
 
−
А) Дурмӧдчанторйысь мортлӧн дугдӧны уджавны мус, вӧрк, юр вем. Сӧнын артмӧны тромбъяс, лёкмӧ вирыс. Вермӧ сувтны сьӧлӧмыс. Наркоманъяс олӧны зэв этша.
 
−
Б) Став наркотикыс — яд. Найӧ дурмӧдӧны мортлысь вежӧрсӧ. Татшӧм йӧзыслӧн вежсьӧ оланногыс, вошӧ морттуйыс, олан нырвизьыс.
 
−
В) Мортыслы колӧ аслыс гӧгӧрвоны да ас кадӧ бурдӧдчыны-мынтӧдчыны тайӧ лёкторсьыс. Сэки сійӧ, дерт, вермас нюжӧдны олан нэмсӧ.
 
−
Г) Наркотик дорӧ мортыс ӧдйӧ велалӧ. Сылы быд пӧрйӧ колӧ пыр унджык дурмӧдчантор. Медым судзӧдны сійӧс, гортсьыс нуӧ медбӧръясӧ либӧ гусясьӧ да вузалӧ наркотик ньӧбӧм могысь. Наркоман яндысьтӧг ылӧдлӧ весиг медматысса йӧзсӧ, оз вӧч кӧсйысьӧмторсӧ.
 
−
 
 
−
1. Кутшӧм лёктор вайӧны наркотикъяс?
 
−
2. Кыдзи вежсьӧ дурмӧдчанторйӧн вӧдитчысь мортлӧн оласногыс?
 
−
 
 
−
Ёртыдкӧд дасьты серпас да лӧсьӧд наркотиклы паныд листовка.
 
−
 
 
−
70 удж. Видзӧдлы серпассӧ да лӧсьӧд ёрта сёрни витаминъяс йылысь.
 
−
 
 
−
Бӧрйы витамин либӧ минерал. Дасьты сы йылысь юӧр сетӧм план серти. Лӧсьӧд презентация да дорйысь ёртъяс водзын.
 
−
 
 
−
«Витаминъяс да минералъяс мортлӧн олӧмын» проект.
 
−
 
 
−
Проектлӧн юкӧнъяс:
 
−
 
 
−
1 лист бок — Титульнӧй (велӧдчанін; проект ним; позьӧ серпас; вӧчысьлӧн ним да ов, класс; ин, во).
 
−
 
 
−
2 лист бок — Витаминлӧн либӧ минераллӧн коланлун йылысь висьт:
 
−
 
 
−
А) Мый йылысь проектыс?
 
−
Б) Мыйла витаминыс (минералыс) колӧ мортлы (бурдӧдӧ, ёнмӧдӧ, отсалӧ, содтӧ, ...)?
 
−
В) Кӧні сійӧ эм (сёянын, юанын, быдмӧгъясын да с.в.)?
 
−
Г) Мый лоӧ, сійӧ кӧ оз тырмы вир-яйын?
 
−
Д) Ёртъяслы вӧзйӧм (юӧй, сёйӧй, видзӧй, ёнмӧдӧй, ...).
 
−
3 лист бок — Серпасъяс (кутшӧм вӧлӧгаын, препаратъясын эм тайӧ витаминыс либӧ минералыс).
 
−
4 лист бок — «Дзоньвидзалун» тема вылӧ лӧсьӧдӧм юржуглан(ъяс) (кроссворд, ребус, нӧдкывъяс).
 
−
5 лист бок — Ӧшмӧс (автор; небӧг ним; ин, во).
 
−
 
 
−
«Витаминъяс да минералъяс мортлӧн олӧмын» проект дорӧ пример:
 
−
 
 
−
Уджсӧ вӧчисны Коми национальнӧй гимназияысь 7-ӧд класса велӧдчысьяс Рудакова Анастасия да Лоскутов Александр
 
−
 
 
−
*D витамин — зэв колана вир-яйын. Тайӧ витамин колӧ мортлы, медым лыяс лоисны крепыдӧсь. Ичӧт челядьлы D витамин колӧ, медым найӧ эз висьны рахитӧн.
 
−
*Кор D витамин оз тырмы вир-яйын, морт висьӧ, лёка узьӧ, усьӧны пиньяс, яй чиг лоӧ омӧль. Сёянторъяс, кӧні эм тайӧ витаминыс, колӧ зэв уна сёйны тӧлын.
 
−
*Морт босьтӧ D витамин шонді пыр. Колӧ унджык гуляйтны ывлаын, бура сёйны да юны витаминъяс!
 
−
 
 
−
Сійӧ эм йӧла сёянторъясын, чери госын, пӧкйын, тшакын, петшӧрын. D витамин сёян колӧ зэв уна сёйны тӧлын.
 
−
 
 
−
71 удж. Лыддьы да гӧгӧрво, кыдзи дасьтыны картупеля тшак.
 
−
 
 
−
Мыськалӧй да весавтӧг пуӧй куим картупель, сэсся кульӧй да вундалӧй. Рудзӧдӧм сола тшак пиас вундалӧй ичӧтик лук джын. Ставсӧ гудралӧй кӧнтусь выйӧн. Позьӧ содтыны пув да град выв турун.
 
−
 
 
−
72 удж. Вуджӧд роч кыв вылӧ текстсӧ. Сет ним.
 
−
 
 
−
Кӧсъян кӧ лоны дзоньвидзаӧн — сёй град выв пуктас свежӧйнас, наын уна витамин. Лук, чеснӧк, укроп, сельдерей да вотӧсъяслӧн сок бурмӧдӧны сёянлысь кӧрсӧ да содтӧны витаминъяс. Тшӧкыдджыка колӧ сёйны фруктъясысь да вотӧсъясысь юмовторъяс. Медым вӧлі этшаджык калорий, пуӧй кисельяс, вӧчӧй юмйӧла сорасъяс. Пуӧй шомкорйысь, петшӧрысь шыд. Юӧй душник турунысь, сэтӧр корйысь чайяс. Найӧ чӧскыд кӧраӧсь, бура веськӧдӧны горштӧ.
 
−
Туялысьяс тшӧктӧны сёйны фолиевӧй кислотаа сёян. Сійӧ эм веж анькытшын, фасольын, салатын, кӧчанын, лук турунын, морковын, гречаын да зӧрйын, мускын, сырын, чери пӧкйын да чипан кольк вижын.
 
−
 
 
−
73 удж. Лыддьы да гӧгӧрво текстсӧ. Тӧдмав, кутшӧм град выв пуктас йылысь висьтавсьӧ текстын.
 
−
 
 
−
Медколана град выв пуктас.
 
−
 
 
−
Картупельын уна С витамин. 400 грамм пуӧм картупель сетас мортлы аскорбинка да калий суткися пай. Том картупельын эм белок, жиръяс, магний, кальций, цинк, кӧрт, витаминъяс, каротин. Картупельлӧн крахмалыс зэв бура отсалӧ сёян изӧмлы, чинтӧ холестерин.
 
−
Сьӧкта бӧрся видзӧдысьяс чайтӧны, мый картупельын уна калорий. Но тайӧ абу сідз. 100 грамм весалӧм пуӧм картупельын 75 калорий, а корнас пуӧм картупельын — сӧмын 60. Медся колана печенча, пӧжӧм, грильын жаритӧм да ру вылын пуӧм картупель.
 
−
Бурджык том картупель пуны корнас, сы вӧсна мый сэні уна коланатор. А томӧн картупель лыддьыссьӧ вӧльгым тӧлысьӧдз.
 
−
Картупель сетӧ оз сӧмын кынӧмпӧт, но и бурдӧдӧ. Ставлы тӧдса картупель руа ингаляцияяс. Корнас картупель колӧ сёйны вӧрк висигӧн. Юр висигӧн плешкӧ пуктӧны вӧсньыда чӧлалӧм картупель да гартыштӧны бинтӧн орӧсь доймӧминъяс. Кызігӧн да прӧстуда дырйи вӧчӧны картупельысь шонтысянтор: корнас пуӧм картупель нырӧны, гартыштӧны марляӧ да пуктӧны морӧс вылӧ.
 
−
 
 
−
74 удж. 73-ӧд удж отсӧгӧн лӧсьӧд схема картупельлӧн коланлун йылысь. Дасьтысь висьтасьны схема серти.
 
−
 
 
−
Лӧсьӧд схема град выв пуктас йылысь ас бӧрйӧм серти. Дасьтысь сы серти висьтавны.
 
−
 
 
−
75 удж. Лыддьы текстсӧ да дасьты юӧр бурдӧдчан вотӧс либӧ турун йылысь ас бӧрйӧм серти.
 
−
 
 
−
Бурдӧдчы чӧдйӧн.
 
−
 
 
−
Чӧд абу сӧмын чӧскыд, но и бурдӧдчан вотӧс. Тӧлысь чӧж кӧ быд лун сёйны стӧкан джын свежӧй чӧд, позьӧ чинтыны ковтӧм сьӧкта. Син бурдӧдӧм могысь зэв бур юны чӧд корйысь чай.
 
−
Быдӧн окотапырысь чӧсмасяс чӧдъя варенньӧӧн, пирӧгӧн, лязйӧн. Чӧдсӧ позьӧ кынтыны либӧ косьтыны, медым бурдӧдчыны тӧвнас.
 
−
Чӧдъя ва вӧчӧны тадзи: 4 ичӧт пань кос чӧдйӧ кисьтӧй кык стӧкан пуан ва да сулӧдӧй 5 час. Мылӧд висьӧм бурдӧдігӧн юӧй чӧдъя васӧ луннас витысь.
 
−
 
 
−
76 удж. Лыддьы текстсӧ, содты лӧсялана суффиксъяс. Гӧгӧрво да вочавидз юалӧмъяс вылӧ. Юклы текстсӧ абзацъяс вылӧ.
 
−
 
 
−
Ёнмӧд дзоньвидзалунтӧ!
 
−
 
 
−
Быд ныв-зон кӧсйӧ лоны повтӧмӧн да вынаӧн. Но медым лоны татшӧмнас, колӧ видзны дзоньвидзалунтӧ. Колӧ мыссьыны кӧдзыд ваӧн. Ваӧн киськасьны заводитӧны 30 градусӧдз шоналӧм ваӧн, вочасӧн чинтӧны 15 градусӧдз. Позьӧ купайтчыны кӧдзыд ваын. Вартчигӧн став вир-яйыд вӧрӧ. Позьӧ зырасьны ваӧн кӧтӧдӧм ки чышкӧдӧн. Унаӧн закаляйтчӧны кӧдзыд сынӧдӧн. Сэк колӧ пӧрччыны вылыс паськӧм, медым вир-яйыд велалас кӧдзыд дінас. Колӧ гуляйтны кӧдзыд поводдя дырйи ывлаын, узьны восьса форточкаӧн.
 
−
 
 
−
1. Кыдзи позьӧ ёнмӧдны дзоньвидзалун?
 
−
2. Кыдзи тэ ёнмӧдан ассьыд дзоньвидзалунтӧ?
 
−
 
 
−
77 удж. Лыддьы текстсӧ да гӧгӧрвоӧд сылысь нимсӧ. Инды темасӧ да шӧр мӧвпсӧ.
 
−
 
 
−
И синъясыд шуасны тіянлы аттьӧ.
 
−
 
 
−
Некымын час чӧж кӧ тэ пилитан пес, сэк мудзасны киыд, коскыд. Ылӧдз кӧ котӧртан, мудзас кокыд.
 
−
А кыдз нӧ шойччывтӧг быдса лун уджалӧны синъяс? Кодсюрӧ оз видзны ассьыныс синнысӧ: лыддьысьӧны водсӧн, пемыдын. Некымын час чӧж видзӧдӧны телевизор.
 
−
Колӧ, медым урок вӧчигӧн пызанвывса лампалӧн югыдыс усис шуйгавывсянь. Энӧ вунӧдӧй прӧверитны, колана ылнаын-ӧ синсяньыд небӧгыс. Вӧчӧй тадзи: пуктӧй гырддзатӧ пызан вылӧ, чунь йывнад инмӧдчӧй кӧсичаад. Та ылнаын колӧ кутны небӧгсӧ. Энӧ лыддьысьӧй омӧль биӧн, водсӧн. И синъясыд шуасны тіянлы аттьӧ.
 
−
 
 
−
78 удж. Лыддьы да гӧгӧрво текстсӧ. Сет ним. Лӧсьӧд юалӧмъяс текст серти.
 
−
 
 
−
Наркотикъяскӧд тыш мунӧ став мир пасьтала. Тайӧ дурмӧдчанторйыс — зэв ыджыд мытшӧд. Сійӧ босьтӧ аслас крепыд кабырӧ миянлысь тӧдсаясӧс, рӧдвужӧс, а бӧрсӧ найӧс сэтысь он перйы. Тэ кӧ казялін, мый ёртыдлӧн тшӧкыда вежсьӧ аскылӧмыс, сійӧ быдторйысь ӧдйӧ скӧрмӧ, оз сёй, пыр кӧсйӧ узьны, сылы нинӧм оз ков, лоӧ веськодьӧн вӧвлӧм ворсӧмъяс, хобби дорӧ, заводитіс ылӧдчыны-гусясьны, керкаын кылӧ кутшӧмкӧ лёк дук, киын эмӧсь укол туйяс, эн виччысь, шыӧдчы психолог дорӧ. Сёрнит ёртыдкӧд зумыда, стрӧга, но эн горзы. Эн ӧтдортчы ёртсьыд, ставсӧ позяс венны сӧмын ӧтвылысь.
 
−
Республикаын быд во нуӧдӧны «Скажи, где торгуют смертью» акция. И унаӧн звӧнитчӧны да висьтасьӧны. Тэ кӧ казялін тайӧ лёкторсӧ, висьтав верстьӧяслы. Ӧтвылысь звӧнитӧй телефон пыр.
 
−
 
 
−
КОМИ ПРЕДАНИЕЯС
 
−
 
 
−
79 удж. Мӧвпышт да висьтав, сетӧм І колян када кадакывъяссьыс ставсӧ-ӧ позьӧ сувтӧдны ІІ колян када формаӧ. Гиж кадакывъяссӧ мӧд колян кадын. Бӧрйы 4—5 кыв да лӧсьӧд наӧн сёрникузяяс.
 
−
 
 
−
80 удж. Серпасав кывъясӧн преданиеясса геройяссӧ план серти.
 
−
 
 
−
1. Геройяслӧн ортсы.
 
−
2. Геройяслӧн паськӧм.
 
−
3. Чужӧм мыччӧдлӧм да мыгӧр кутанног серти этшыс.
 
−
4. Геройяс вылӧ аслад видзӧдласыд.
 
−
 
 
−
81 удж. Сёрникузяясӧ содтав преданиеясса геройяслысь нимъяссӧ. Гиж сетӧм сёрникузяяссӧ ІІ колян када кадакывъяс пыртӧмӧн.
 
−
 
 
−
1. ... кыйсис Емва вожын.
 
−
2. ...-багатыр чужис Лупья ю дорын.
 
−
3. Скӧр ... полісны Изьва вожын олысьяс.
 
−
4. ... вӧлі мудер тӧдысьӧн.
 
−
5. ... чепӧн потшліс Эжва ю да корліс пыжаяслысь вот.
 
−
6. ... атаманӧс лёк йӧзысь видзис уна рӧма вӧньыс.
 
−
7. Вынйӧра ... отсасис Маджа сиктса став олысьыслы.
 
−
 
 
−
82 удж. Корсь юӧр Тювӧ йылысь. Дасьты план, план серти лӧсьӧд неыджыд висьт. Висьтӧ пырт ІІ колян када кадакывъяс. Вӧдитчы «Мифология коми» небӧгӧн либӧ Д. Г. Костылевӧн, В. Э. Шараповӧн, О. И. Уляшевӧн дасьтӧм тайӧ небӧгыслӧн Ӧтуввезйысь (Интернетысь) электроннӧй версияӧн.
 
−
 
 
−
83 удж. Комиӧд преданиесӧ. Юклы текстсӧ абзацъяс вылӧ. Кадакывъяссӧ гиж ІІ колян кадын.
 
−
 
 
−
Пера-богатырь.
 
−
 
 
−
Паличӧн кыскысьӧм.
 
−
 
 
−
Кык ворсысь пуксьӧны воча, мыджсьӧны кокнаныс, кутчысьӧны паличӧ шӧрӧдыс да заводитӧны кыскыны паличсӧ быдӧн асланьыс. Коді кыскас паличсӧ ворсысьыскӧд асланьыс, сійӧ лоӧ вермысьӧн да кутас лыддьысьны багатырӧн.
 
−
 
 
−
84 удж. Серпас отсӧгӧн вочавидз юалӧмъяс вылӧ.
 
−
 
 
−
1. Мыйла геройсӧ шуӧмаӧсь Яг Мортӧн?
 
−
2. Кутшӧм вӧвлӧмтор йылысь гижӧма Михаил Николаевич Лебедев «Яг Морт» преданиесӧ?
 
−
 
 
−
85 удж. Лыддьы да гӧгӧрво преданиеысь юкӧнсӧ, вочавидз юалӧмъяс вылӧ. Дасьтысь мичаа лыддьыны.
 
−
 
 
−
Яг Морт.
 
−
(Преданиеысь юкӧнъяс.)
 
−
 
 
−
Уна тӧдліс коми войтыр
 
−
Шудтӧм лун да гажтӧм кад.
 
−
Коркӧ важӧн сылы вӧлі
 
−
Парма шӧрын веськыд мат.
 
−
 
 
−
Ветліс сэні, пашкыр ош моз,
 
−
Гундыр сяма гӧна морт.
 
−
Гашкӧ, вакуль пӧвстысь петысь,
 
−
Гашкӧ, вӧрсаяслӧн ёрт.
 
−
 
 
−
Туша сылӧн вӧлі ыджыд —
 
−
Быттьӧ увтӧм пожӧм пу.
 
−
Паськӧм пыдди сійӧ новліс
 
−
Куим вуртӧм йӧра ку.
 
−
 
 
−
Вой шӧр войын быдтор аддзис
 
−
Сылӧн мисьтӧм гӧрдов син.
 
−
Кӧнкӧ шуштӧм, пемыд вӧрын
 
−
Вӧлі сылӧн оланін.
 
−
 
 
−
Мукӧддырйи ӧти киӧн
 
−
Сійӧ шыбитліс кыз кер.
 
−
Татшӧм вӧлі Яг Морт нима
 
−
Вӧрса гундыр нисьӧ звер.
 
−
 
 
−
Йӧзыс садьтӧг сыысь поліс,
 
−
Дзоргис гӧгӧр лун и вой:
 
−
Оз-ӧ кыськӧ пуяс костысь
 
−
Мыччысь сылӧн гӧна сой?..
 
−
 
 
−
Изьва дорын, Кыпыд сиктын,
 
−
Оліс сэки пӧрысь пӧль.
 
−
Бура сёйис, бура юис,
 
−
Эз вӧв озыр, эз вӧв гӧль.
 
−
 
 
−
Сылӧн вӧлі шань да мича
 
−
Райда нима ӧтка ныв.
 
−
Регыд сылы удал зонкӧд
 
−
Воис чунькытшасян лун.
 
−
 
 
−
Свадьба лунлы паныд Райда
 
−
Муніс вотны чӧскыд оз.
 
−
Сьӧрсьыс босьтіс вугъя чуман —
 
−
Вотанторлы ичӧт доз.
 
−
 
 
−
Вӧрсьыс петіс ыджыд шыӧн,
 
−
Быттьӧ тӧв ныр, гӧна морт,
 
−
Ош кодь мисьтӧм, гашкӧ, збыльысь
 
−
Вӧрса мутияслӧн ёрт.
 
−
 
 
−
Ош моз равӧстіс лёк гундыр.
 
−
Уси Райда сы ни садь,
 
−
Кыдзи кералігӧн усьӧ
 
−
Небыд коръя вӧсни бадь.
 
−
 
 
−
Матігӧгӧрса том йӧзӧс
 
−
Туган чукӧртіс дзик пыр...
 
−
Муӧ водалісны зонъяс.
 
−
Гӧгӧр лои шы ни тӧв.
 
−
 
 
−
Вӧрсьыс мыччысис лёк гундыр,
 
−
Вылас куим йӧра ку.
 
−
Аслас туйӧд сійӧ муніс,
 
−
Киас нинӧмтор эз ну.
 
−
 
 
−
Рытӧдз косясисны найӧ.
 
−
Воис шонді лэччандор.
 
−
Веськыд бугыляс Яг Мортлы
 
−
Пырис ёсьтӧм кыдз пу зор.
 
−
 
 
−
Эбӧс быри, эбӧс абу.
 
−
Кокыс водзӧ эз нин ну.
 
−
Коръяс костӧ сійӧ усис,
 
−
Быттьӧ ыджыд пожӧм пу.
 
−
 
 
−
Сюри зонлы мича Райда.
 
−
Яг Морт сійӧс эз на сёй.
 
−
Вевта гуын сійӧ оліс
 
−
Сизим лун да сизим вой.
 
−
 
 
−
Предание юкӧнысь корсь сетӧм кывъяслы синонимъяс.
 
−
 
 
−
1. Кодъяс шӧр геройясыс М. Н. Лебедевлӧн «Яг Морт» преданиеын?
 
−
2. Кутшӧмӧн Михаил Николаевич Лебедев петкӧдлӧма Яг Мортӧс? Кодкӧд сійӧс орччӧдӧма?
 
−
3. Мыйла коми войтыр полӧмаӧсь Яг Мортысь?
 
−
4. Мый позьӧ висьтавны Райда да Туган йылысь?
 
−
5. Кутшӧм герой тэныд медъёна кажитчис? Мыйла?
 
−
 
 
−
МӦД КОЛЯН КАДА СОССЯНА КАДАКЫВЪЯС.
 
−
 
 
−
Мӧд колян када соссяна кадакывъяс артмӧны абу соссяна кывтор отсӧгӧн.
 
−
 
 
−
87 удж. Вежлав кадакывъяссӧ мӧд колян кадын соссяна формаын.
 
−
 
 
−
88 удж. Лыддьы преданиесӧ, содтав кадакывъясӧ ІІ колян када суффиксъяс. Юклы текстсӧ абзацъяс вылӧ.
 
−
 
 
−
Йиркап.
 
−
 
 
−
Предание серти Йиркап овлӧма Емдін районса Кони сиктын. Нималӧма бур вӧралысьӧн. Ӧтчыд Йиркап аддзӧма Синдор ты дорын Васалысь Вӧрсакӧд тышкасьӧмсӧ. Отсалӧма Вӧрсалы вермыны Васаӧс: лыйӧма Васалы ньӧввужйысь. Вӧрса аттьӧалӧма Йиркапӧс, тшӧктӧма аддзыны вӧрысь шуд вайысь Ас пу. Тайӧ шуда пусьыс Йиркап лӧсалӧма аслыс лызь гоз. Лызьыс вӧлӧма ӧдйӧ котралысь. Йӧзыс шулӧмаӧсь, мый пач абу на ваймылӧма, а Йиркап пӧ вӧраланінысь нин бӧр воӧ. Сӧмын маті сиктса вӧралысьяслы абу кольлӧма кыйдӧссӧ. Скӧрмӧмаӧсь найӧ Йиркап вылӧ. Ӧтчыд Йиркаплӧн гӧтырыс мудерлунӧн тӧдмалӧмаӧсь верӧсыслысь гусяторсӧ. Юкталӧмаӧсь Йиркапӧс пожйӧг ваӧн да ыстылӧмаӧсь вӧравны. Синдор ты вуджигӧн Йиркап кутӧма вӧйны, вундӧма лызь кутӧдсӧ да мый вынсьыс шыбитӧма берегланьыс. Абу кывзӧма лызьлысь корӧмсӧ. Йӧзыс шуӧны, мый ӧти лызьыс пӧ весигтӧ берег дорын сулалысь пожӧм пуӧ сатшӧма.
 
−
 
 
−
«Коми легендаяс да преданиеяс» небӧгысь
 
−
 
 
−
Тӧдмав, мый йылысь корӧма Йиркапӧс лызьыс.
 
−
 
 
−
Лыддьы да гӧгӧрво преданиесӧ, кадакывъяссӧ лӧсьӧд мӧд колян кадын. Мӧвпышт, кӧні мӧд колян када кадакывйыс лоӧ соссянаӧн.
 
−
 
 
−
Кӧрткерӧс районса Маджа сиктын олӧма нималана вӧралысь Юрка. Пыр отсалӧма вермытӧм пӧрысь йӧзлы, дзеблӧма вӧрысь вайӧм кыйдӧс, юксьылӧма сыӧн. Юрка вӧлӧма вывті ён, некор абу ӧткажитлӧма лэптыны сиктсаяслы керка-карта.
 
−
Ӧтчыд Юрка чорыда висьмис. Суседъясыс некод эз видлыны Юркаӧс. Гортас абу кольӧма некутшӧм сёян. Дыр висьӧм бӧрын тшыг Юркалӧн дзикӧдз бырис эбӧсыс. Петіс ывла вылӧ да гусяліс ӧти ыжӧс.
 
−
Кокни кыйдӧсӧ велаліс Юрка, дугдіс вӧравны. Пондіс гусявлыны суседъясыслысь подаяссӧ. Скӧрмисны суседъясыс да вӧйтісны Юркаӧс.
 
−
Но гӧгӧрвоисны маджасаяс, мый вӧчисны лёктор. Чукӧртчисны ты дорӧ, пуисны рок да корисны прӧща Юркалысь. Сӧмын локтӧмаӧсь абу ставӧн. А виччысигас рокыс кӧдзаліс. Ӧнӧдз на маджасаясӧс шуӧны «кӧдзыд рок сёйысьясӧн».
 
−
 
 
−
«Коми легендаяс да преданиеяс» небӧгысь
 
−
 
 
−
89 удж. Лыддьы да гӧгӧрво преданиесӧ. Содты геройлысь нимсӧ.
 
−
 
 
−
Кӧртайка вӧлӧма вына тунӧн, овлӧма Кӧрткерӧсын. Сылӧн пӧ керкаыс и паськӧмыс вӧлӧмаӧсь кӧртысь.
 
−
Кӧртайка нюжӧдӧма Эжва ю вомӧн кӧрт чеп, ю кузя кывтысь-катысьяслысь мырддьывлӧма став эмбурсӧ. А коді абу сетӧма — вӧйтлӧма юас.
 
−
Кӧртайкалӧн тшӧктӧм серти пӧ шонді да тӧлысь дзебсьылӧмаӧсь. Лун вежсьылӧма войӧн, вой — лунӧн.
 
−
Ёна дӧсадитчӧма йӧзлы. Сӧмын Пама тун абу полӧма Кӧртайкаысь.
 
−
 
 
−
90 удж. Юкӧнъясысь чукӧрт преданиесӧ. Гиж кадакывъяссӧ комиӧдӧмӧн.
 
−
 
 
−
Кирьян-Варьян.
 
−
 
 
−
Кӧрт дӧрӧма, булатнӧй сабляа Кирьян-Варьян шыбитчис дорйыны Роч му. Ӧтарӧ-мӧдарӧ шенасьӧ саблянас, лёк вӧрӧгӧс кералӧ. Мездіс Роч му лёк вӧрӧгысь.
 
−
Збыль висьтасьысь катша да рака Левоник сарлы вайисны шог юӧр: Роч государство вылӧ уськӧдчис лёк вӧрӧг. Левоник сар мӧдӧдіс слугаяссӧ корны отсӧг вылӧ Кирьян-Варьян багатырӧс.
 
−
Левоник сар вӧчис пир, вӧзйис Кирьян-Варьянлы зарни да эзысь. Но багатыр ӧткажитчис сарӧн вӧзйӧм козинъясысь.
 
−
Кирьян-Варьян багатыр оліс Емдін районса Ыб сиктын.
 
−
 
 
−
Вуджӧд текстсӧ роч кыв вылӧ да вочавидз юалӧм вылӧ.
 
−
 
 
−
Ёма Баба да Яга-Баба — чойяс?
 
−
 
 
−
Яга-Баба артмӧма «баба» (пӧч) да «яга» (скӧр) кывъясысь. Ёма кывйыс В. И. Лыткинлӧн «Коми кывйысь краткӧй этимологическӧй словар» серти и эм ведьма, вӧрса пӧч-кӧлдуння, вӧр-валӧн кӧзяйка, вына да ловъя ва видзысь. Кывйыс вуджӧма прибалтийско-финскӧй кывъясысь: вепсъяслӧн — юма, эстъяслӧн — юмал, финнъяслӧн — юмала.
 
−
Яга-Бабалӧн да Ёмалӧн важся вужъяс. Кыкнанныс водзынсӧ вӧлӧмаӧсь лёкысь видзысь Енъясӧн. Христианизация бӧрын шуӧмаӧсь кӧлдунняясӧн да повзьӧдлӧмаӧсь наӧн ичӧт челядьӧс. Кыкнанныслӧн косясьлӧм важ паськӧм, дзор лёзь юрси, няйт ки да крука ныр. Ёма да Яга-Бабалӧн оланіныс курӧг кока керка. Баба гусявлӧ челядьӧс, лэбалӧ гӧлик вылын либӧ гырйын. Ёма ёртасьӧ Вӧрсакӧд да Васакӧд, повзьӧдлӧ йӧзӧс да гусявлӧ челядьӧс.
 
−
Яга-Баба да Ёма Баба костын эм топыд йитӧд, уна ӧткодьлун. Вермас лоны, роч Яга-Баба персонаж вуджӧдӧма роч мойдъясӧ буретш коми либӧ нӧшта кутшӧмкӧ финн-угор войтырсянь.
 
−
 
 
−
Лыддьы коми да роч мойдъяс Ёма Баба да Яга-Баба йылысь. Лӧсьӧд ӧткодялан донъялӧм.
 
−
 
 
−
91 удж. Содтав текстӧ колана кадакывъяс, отсӧг вылӧ босьт сетӧм кадакывъяссӧ.
 
−
 
 
−
Александр Александрович Доронин чужлӧма Сыктывдін районса Шыладор сиктын. Выльгортын шӧр школа помалӧм бӧрын сійӧ велӧдчылӧма Сыктывкарса государственнӧй университетлӧн химия да биология факультетын. Велӧдліс первой номера школа-интернатын. Сэсся уджавліс Сыктывкарса 18-ӧд номера школаын рисуйтчӧм да физкультура велӧдысьӧн. Бӧрынджык уджавліс Коми Республикаса краеведческӧй музейын художник-реставраторӧн. Веськӧдліс Юннатъяслӧн республикаса станцияын декоративно-прикладнӧй искусство кружокӧн. Уджавлӧма Материаловедение кузя научно-исследовательскӧй институтлӧн Коми юкӧнын инженер-художникӧн, «Шыладор» асшӧр предприятиеса директорӧн.
 
−
Серпасасьны А. Доронин босьтчывлӧма вит арӧссянь. Сылӧн серпасъясыс да пуысь вӧчӧмторъясыс талун тӧдсаӧсь абу сӧмын Комиын, но и Россиялӧн мукӧд пельӧсын. Ассьыс серпасъяссӧ да пуысь вӧчӧмторъяссӧ сійӧ петкӧдліс Выльгортса история да культура музейын, Сыктывкарын Финн-угор да Коми культура шӧринъясын да мукӧдлаын.
 
−
 
 
−
92 удж. Сетӧм кывъясысь да кывтэчасъясысь лӧсьӧд сёрникузяяс, медым артмис висьт. Гӧгӧрвоӧд висьтыслысь нимсӧ.
 
−
 
 
−
Енбиа серпасалысь.
 
  
−
1. Аркадий Васильевич Мошев чужлӧма Перым-Коми кытшса юркарын, Кудымкарын, 1936-ӧд вося кӧч тӧлысь 29-ӧд лунӧ.
 
−
2. Ичӧтдырсяньыс радейтлӧма серпасасьны.
 
−
3. Школаас велӧдчигас на сылысь уджъяссӧ казялӧмаӧсь, ошкӧмаӧсь.
 
−
4. Батьтӧг сьӧкыд олӧмыс тшӧктӧма том мортлы бӧрйыны сьӧмаджык профессия.
 
−
5. Водзӧ велӧдчыны пырӧма Кудымкарса вӧр техникумӧ.
 
−
6. Недыр уджавлӧма Перым-Коми кытшса краеведческӧй музейын, десятникӧн Леспромхозын, вӧлӧма мастерӧн Кудымкарса вӧр техникумын.
 
−
7. Ёртъясыс чуйдӧдӧмаӧсь сійӧс вӧчны некымын небӧглы серпасъяс.
 
−
8. Артмӧма зэв бура, да лоӧма художественнӧй редакторӧн Кудымкарса небӧг лэдзанінын.
 
−
9. Тӧдӧмлунсӧ содтӧм могысь велӧдчӧма Москваын, помалӧма Полиграфия институт.
 
−
10. Локтӧма Коми муӧ, овмӧдчӧма Сыктывкарын.
 
−
11. Уджъяссӧ серпасавлӧма Перымса зверинӧй стильын.
 
−
12. Зільӧма петкӧдлыны аслас серпасъясын став мичсӧ.
 
−
13. Лыддьысьысьяслы воӧны сьӧлӧм вылас «Ёма да Чача», «Иван — крестьянинлӧн пи», «Пам да руч», «Кӧчлӧн во» да уна мукӧд мойд.
 
−
14. Аркадий Васильевич, пыртӧма мифысь, аслас быд серпасӧ, мойдысь да преданиеысь персонажӧс.
 
−
15. Аслыснога серпасалӧма ловтӧмсӧ ловъяӧн.
 
−
16. Сылӧн ловъя ставыс: шонді, кымӧр, ӧшкамӧшка.
 
−
17. Коми Республикаса нимйӧза серпасалысь, вӧлі художественнӧй редакторӧн Коми небӧг лэдзанінын.
 
  
−
93 удж. Лыддьы, гӧгӧрво текстсӧ да сувтӧд кадакывъяссӧ мӧд колян кадын.
+
7.
 +
Руй-руй
 +
— Руй-руй, кытчӧ ветлін?
 +
— Ме ветлі ыжӧс корсьны.
 +
— Руй-руй, кутшӧм тэнад ыжыд?
 +
— Менам ыжӧй шӧвк гӧна.
  
−
Гӧрд гача.
 
  
−
Керкаын олысьӧс уна ног шулӧмаӧсь: гӧрд гача, олыся, пипитои, суседко, домовӧй. Гожӧмъяснас, кор верстьӧ войтыр мунлӧмаӧсь уджавны, а ичӧт челядь кольлӧмаӧсь ӧтнаныс гортаныс, найӧ корлӧмаӧсь олысяӧс. Медводз челядь тупкылӧмаӧс
+
— Руй-руй, кытчӧ ветлін?
 +
— Ме ветлі межӧс корсьны.
 +
— Руй-руй, кутшӧм тэнад межыд?
 +
— Менам межӧй зарни сюра.

Текущая версия на 09:37, 15 ӧшым 2017

Ичӧт школа

  1. Сёрнитам комиӧн: 1 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Йӧзӧдӧма коймӧдысь, содталӧмӧн да вежлалӧмӧн / Велӧдчан небӧгсӧ серпасаліс С.Г. Терещенко. Сыктывкар: Коми небӧг лэдзанін 2000.
  2. Ӧмидз тусь: 2 кл. челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг / Худож. В.М. Пунегов]. Ч.1. Сыктывкар, 2003. 192 с.
  3. Öмидз тусь: Роч программа серти 2 кл. велӧдчысьяслы велӧдчан книга / Худож. В.М. Пунегов]. Ч.2. М.: Дизайн. Информация. Картография, 1998. 160 с.
  4. Эзысь тӧлысь: 3 кл. челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Ч.1. М.: Дизайн. Информация. Картография, 1999. 144 с.
  5. Эзысь тӧлысь: 3 кл. челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг / Худож. Г.Н. Шарипков]. Ч. 2. М.: Дизайн. Информация. Картография, 2000. 176 с.
  6. Югыд кодзув: 4 кл. челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг / Под ред. Л.А. Моториной. Ч. 1. М.: Дизайн. Информация. Картография, 1999. 112 с.
  7. Югыд кодзув: 4 кл. челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг / Под ред. Л.А. Моториной. Ч.2. М.: Дизайн. Информация. Картография, 2000. 128 с.
  8. Вязова Е.Н., Сизова А.В. Войт. 1 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг, 2011.
  9. Вязова Е. Н., Сизова А. В., Терентьева С. Н. Коми кыв рочьяслы. Медводдза класс. 2016.
  10. Вязова Е. Н., Сизова А. В. Коми кыв: 2 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. — Сыктывкар: Анбур, 2011.
  11. Вязова Е. Н., Сизова А. В. 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. — Сыктывкар, 2013.
  12. Вязова Е. Н., Сизова А. В. 4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. — Сыктывкар, 2013.
  13. Вахнина М. И., Кинева Н. А. Коми язык. 2 класс. Сыктывкар: Анбур, 2015.


СЁРНИТАМ КОМИӦН. 1 КЛАСС. 2000

<Kodko @ Сёрнитам комиӧн : велӧдан гижӧд // Моторина Л. А. Сёрнитам комиӧн: 1 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Йӧзӧдӧма коймӧдысь, содталӧмӧн да вежлалӧмӧн / Велӧдчан небӧгсӧ серпасаліс С.Г. Терещенко. Сыктывкар: Коми небӧг лэдзанін, 2000. Лб. 3-132.>


— Видза олан, Лена. Кыдзи олан? — Аттьӧ, бура. — Аддзысьлытӧдз. — Став бурсӧ.

— Менӧ шуӧны Ваняӧн. Кыдзи тэнӧ шуӧны? (Мый нимыд?) — Аняӧн. (Нимӧй Аня.) — Кыдзи аканьтӧ шуӧны? — Аканьӧс шуа Таняӧн.

— Тайӧ коді? — Тайӧ детинка. — А тайӧ Оля. Оля — нывка.

— Тайӧ коді? — Ӧльӧксан да Мишук — детинкаяс. — А Настук да Ира — нывкаяс.

— Тайӧ менам бать-мамӧй.

— Тайӧ нывкаыс менам чойӧй. — Тайӧ мый? — Тайӧ акань.

— Менам эм ыджыд вок. Тэнад эм вок? — Да. Менам эм ичӧт вок. Тэнад эм чой? — Абу. Тайӧ нывкаыс тэнад чойыд? — Да. Тайӧ менам чойӧй.

— Батьыд гортын? — Гортын. — Мамыд гортын? — Абу. — Гудӧкыд эм? — Эм. — Позьӧ ворсны? — Позьӧ.

— Бур рыт! Батьыд гортын? — Абу гортын. — Коді гортын? — Ме гортын. Ыджыд мам гортын. Ыджыд бать гортын. Пӧч да пӧль абу гортынӧсь.

— Тайӧ менам гортӧй. А ме сэні ола. — Менам эм кань. Тэнад эм кань? — Абу. Менам эм пон. — Кыдзи шуӧны понтӧ? — Джекӧн. Ме радейта Джекӧс.

Ме велӧдчысь. Ме муна школаӧ. Тайӧ менам школаӧй.

— Тайӧ менам классӧй. Кӧні тэнад классыд? — Менам классӧй сэні.

ВЕЛӦДЫСЬ КЛАССЫН.

— Видза оланныд, челядь! — Видза оланныд! — Ме — велӧдысь. Менӧ шуӧны Ольга Ивановнаӧн. Кыдзи тэнӧ шуӧны? — Менӧ шуӧны Олегӧн. Ме — велӧдчысь. — Коді талун дежурнӧй? — Ме дежурнӧй. — Бур. Пуксьы.

— Кӧні ӧшинь? — Со ӧшинь. — Кӧні ӧдзӧс? — Сэні ӧдзӧс. — Кӧні улӧс? — Тані улӧс. — Тайӧ мый? — Тайӧ пызан.

— Мый вӧчӧ велӧдысь? — Велӧдысь пукалӧ. — Мый вӧчӧ велӧдчысь? — Велӧдчысь сулалӧ.

— Висьтав, коді тайӧ? — Тайӧ ыджыд мамӧй. Тайӧ ыджыд батьӧй. — Тэнад эм вок? — Да. Со менам ыджыд вокӧй.

ыджыд пызан

улӧс вылын

пызан вылын

Пӧч пукалӧ. Шура сулалӧ. — Бур асыв! Ме муна школаӧ. — Шура, талун эм коми кыв урок? — Абу. Ме талун классын дежурнӧй. — Мун, бура дежурит.

Ми велӧдчам. Миян коми кыв урок. Ми велӧдам выль кывъяс. — Мый эм пызан вылын? — Пызан вылын эм ручка, карандаш, тетрадь, велӧдчан небӧг.

ичӧт улӧс

Пызан вылын сулалӧ часі. Сійӧ мунӧ: тіч-точ, тіч-точ. Ӧні сизим час. — Бур асыв, шонді! А тайӧ коді? Ме тӧда. Таиӧ мазі.

— Тайӧ коді? — Тайӧ Игорь. Сійӧ детинка. — А тэ коді? — Ира.

Ме — нывка. Ме — велӧдчысь.

Детинкаяс ворсӧны. — Менӧ шуӧны Ӧльӧшӧн. Мый нимыд? — Нимӧй Ӧньӧ.

— Но! Но! Но!

— А кӧні Нина? — Нина гортын. Сійӧ ворсӧ аканьӧн. — Нина, вай меным нянь.

— На, Нина, ... . Ну нин. — Но, нуа. — Ну ӧні.

Ӧні ме школаын. Пызан вылын карандаш да ручка. Велӧдысь классын. Сійӧ сулалӧ. — Кӧні тэнад тетрадьыд? — Сійӧ ранецын.

мелі мам

Рытнас ми гортынӧсь. Менам мамӧй пукалӧ улӧс вылын. Сійӧ мелі да шань. — Кӧні Миша? — Миша ывлаын. Сійӧ ворсӧ. — Бур лун! Чужан лунӧн, Анна. Со тэныд акань. На, босьт. — Аттьӧ. — Со тэныд козин — серпас. На, Анна.

— Со ... . На, Анна, ... . — Со ... . На, Анна, ... .

пызан улын

улӧс улын

— Анна, ку-ку! — Кӧні Нина? Кӧні? — Ку-ку! — Со кӧні!

Кӧк кӧкӧ: «Ку-ку! Ку-ку! Ку-ку!»

МИ БОЛЬНИЧАЫН.

— Кыті тэнад висьӧ? — Менам висьӧ кокӧй. — Петкӧдлы, кыті висьӧ. Со тэныд витамин. — Аттьӧ. — Менам висьӧ синмӧй. — А менам некыті оз вись. И аддза бура.

— Кӧні кок? — Тані. — Кӧні ки? Кӧні син? — Со. — Кыті ... ? — ... . — Мамӧ, ывлаын лымъялӧ. Ме пета ворсны. — Пет. — Ме тшӧтш пета.

— Толик, лок! Ну. — Но, Алина. Нуа.

Иралӧн сыр, ... . Ромалӧн рок.

— Рома, мый тэ сёян? — Ме сёя рок. — Ира, мый тэ сёян? — Меным колӧ рысь да сыр. Аттьӧ.

Риталӧн ур.

— Видза олан, мамӧ. Ме пета ывлаӧ. — Вова, пасясь да кепысясь. — Но. Став бурсӧ.

Вова ворсӧ ывлаын. Вова вӧв вылын: — Но-о!

сьӧд нянь

— Мамӧ, ме отсала тэныд. Лена, лок тшӧтш. — Аттьӧ, челядь. — Мый сумкаын? — Сумкаын еджыд нянь, сьӧд нянь, чери, яй.

еджыд нянь

— Алло! Полина, петан ывлаӧ? — Пета. — Ывлаын шоныд? — Абу шоныд. Ывлаын кӧдзыд. Пасьтась шоныда. Пасясь, кепысясь, шапкаась да гынкӧмась.

пукалӧ улӧс вылын. вылын пурт. улын пукалӧ понпи.

— Бур асыв, Рома. Лок мыссьы. Со Мила мыссьӧ. — Менам майтӧгӧй абу. — Со майтӧг. На, босьт. — Аттьӧ. Ме мысся.

Рома мыссьӧ. Мила ... . Мурка ... .

Мам: «Мила, меным колӧ». Нывка: «Со. Ме муна нин. Менам коми кыв урок». Мам: «Но. Мун, муса ныв».

ӧшинь дорын

— Ми сьылам да йӧктам коз дорын.

МОРОЗ ПӦЛЬ.

Классын сулалӧ коз. Коз ... Слава, Лиза, Зина, Роза, Павлик, Вова. ... сулалӧ Ира. — Ира, кӧні? — Со локтӧ кӧр вылын. Сылӧн лӧз , лӧз .

Мороз пӧльлӧн эмӧсь козинъяс. — На, Антон, козин — вӧв. — На, Зина, козин — зыр. Ворс. Сима: «А меным?» — Со — лӧз лента. ... ин.

МИ ВОРСАМ.

— Бур рыт! — Бур рыт, Борис. Лок ворсам. — Ме — лӧз бобув. — А ме — Бобик пон: р-рр! — Ме — мазі: з-зз! — Бур. А менам барабан: бум-бам, тара-рам. — Бур барабан.

бур асыв

бур лун

бур рыт

... дорын сулалӧ пызан. Пызан дорын сулалӧ улӧс. Улӧс вылын — лӧз дӧрӧм.

ИДӦРТӦМ СИДӦР.

Детинка петӧ ывлаӧ. — Мамӧ, кӧні менам дӧрӧмӧй? — Улӧс вылын. — А кӧні менам ... ? — Со, Дима, ... дорын. Но и идӧртӧм Сидӧр.

Тӧдмав: кымын тані дӧрӧм?

Ме узя. Ме мысся. Ме лыддя небӧг. Ме сёя яблӧк.

ГОРТ ДОРЫН.

Гена ворсӧ горт дорын. Пон увтӧ: «Ув-ув». Гортын мам гладитӧ ... да гӧрд дӧрӧм. Мамыс корӧ: — Гена, пыр гортӧ. — Ог на пыр, ме ворса на. Но, мамӧ? — Но. Ворс...

гӧрд яблӧк

гӧрд оз

Талун ывлаын усьӧ лым. Детинкаяс ислалӧны даддьӧн. Ӧньӧлӧн сьӧд пась. — Ӧньӧ, пуксьы даддьӧ. — Ог. А уся кӧ? — Он усь. Даддьыс выль. Кепысясь. — Менам абу. — На, босьт. — Аттьӧ.

сьӧд нянь

Лыддьы кывпесансӧ.

Тасьті-пань ... нянь. ... корӧ Сера кань.

Ӧньӧ усьӧ. Ош узьӧ.

Челядь ворсӧны чачаясӧн. — Менам мича акань. — Менам чери. — Менам руч. — Менам кӧч.

Лыддьы кывбурсӧ.

Мамӧй меным Ньӧбис мач. Мачыс менам Ветлӧ скач.

Велӧд кывпесансӧ.

Пӧчӧлы пӧльӧ Вӧчӧма гӧлик, Пӧльӧлы пӧчӧ Вӧчӧма сӧчӧн.

Велӧдысь шуӧ: — Звук — комиӧн шы, а буква — шыпас. Со «ш» шыпас. Маша, шу: ш-ш, шыр. Маша шуӧ. — Ш-ш, шыр. — Саша, шу: ӧшинь, шонді шонтӧ. Саша шуӧ: — Ӧшинь, шонді шонтӧ.

Велӧд шусьӧгсӧ. Шыд да рок — медбур вок.

ЧУЖАН ЛУН.

Талун Жанналӧн чужан лун. — Чужан лунӧн, Жанна! — Со козин — «Жонь» серпас. — Со «Би кинь» журнал. — Аттьӧ.

чужан лунӧн

чужан му

чужӧмбан бӧж

Велӧдысь шуӧ: — Женя, гиж: «Жонь пукалӧ ув вылын. Жоньлӧн гӧрд морӧс». Велӧдчысь гижӧ.

Висьтав рочӧн.

Усьӧ небыд лым. Челядь ислалӧны лыжиӧн, даддьӧн. Налӧн чужӧмныс гӧрд. — Со ур пукалӧ. — Кӧні? — Ув вылын. То тай пашкыр бӧжыс тыдалӧ. Сэні сылӧн шоныд жыр — горс.

Пуктіс пӧль сёркни. Быдмис сёркни ён. Кыскӧ пӧль сёркнисӧ да оз вермы кыскыны. Сійӧ корӧ пӧчӧс: «Лок сёркнисӧ кыскам». Пӧч корӧ внучкаӧс: «...». Внучка корӧ понйӧс: «...». Пон корӧ каньӧс: «...». Кань корӧ шырӧс: «...».

Шыр кутчысис кань бердӧ, кань — пон бердӧ, пон — внучка бердӧ, внучка — пӧч бердӧ, пӧч — пӧль бердӧ, пӧль — сёркниӧ. Кыскисны да кыскисны, вермисны кыскыны сёркнисӧ. Сёркни кольквиж, чӧскыд. Пӧль шуӧ: «Ме сёя сёркни». Пӧч шуӧ: «...».

Нёль вок ӧти шапка улын пукалӧны.

— Бур лун! — Мый колӧ, Алёна? — Меным колӧ вый, йӧв, небыд нянь да сёркни йылысь мойд. — Пӧжалуйста, босьт. — Аттьӧ.

— Челядь, мыськӧй китӧ майтӧгӧн. Ёгор, мый сёян? — Меным колӧ выя нянь да йӧла чай. Аттьӧ. — А тэныд, Катюк, мый колӧ? — Яя шыд да ырӧш. Босьтӧй квайт шайт.

Гӧгрӧс, а абу шар. Кольквиж, а абу вый, Бӧжа, а абу шыр.

— Мый холодильникын? — Холодильникын: йӧв. — Мый пызан вылын? — Пызан вылын: сакар, сукар.

Галип гача, кокни кӧма, Дӧрӧм небыд шӧвкысь. Бӧжыс ӧзйӧ сизим рӧма, Быттьӧ ӧшкамӧшка.

Юля да Юра — чоя-вока. Юра шуӧ: — Менам горшӧй косьмӧ. — Мый юан? — юалӧ мамыс. — Ме юа юмов чай. Аттьӧ, мамӧ. — Юля, ю йӧв. — Но, мамӧ, юа. — Ме пуа юква. Сёйӧй.

менам горшӧй косьмӧ

Люда сыналӧ юрси.

Йӧра сулалӧ ю дорын.

Талун циркын концерт. Сэні гажа. Сцена вылын пон. Сійӧ петкӧдлӧ лыдпас «3». А со ош. Сійӧ пукалӧ мотоцикл вылын. Юрий Куклачёвлӧн каньяс ворсӧны мачӧн.

— Кытчӧ мунан, Люба? — Ме муна больничаӧ. Мамӧй — челядьӧс бурдӧдысь. — Кӧні больничаыс? — Больничаыс Куратов улича вылын. — А ме муна циркӧ. Циркыс Савин улича вылын.

Вычегда комиӧн Эжва. Тайӧ юыс кузь. Сыктывкар сулалӧ Эжва да Сыктыв юяс дорын. Эмӧсь и мукӧд юяс. Юын олӧ уна чери.

Ю дорын эм кык сэтӧр куст. Сэні ми радейтам сёйны сэтӧр. — Ме сёя сьӧд сэтӧр. Чӧскыд вотӧсыс! Юмов. А тэ мый сёян? — А ме сёя гӧрд сэтӧр. Чӧскыд жӧ! — А со сэні куст улын лэбачпиян! — Эн вӧрӧд! Оз позь!

Кывпесан. Тэрыб Педӧр Ветліс недыр, Вайис Педӧр Китыр сэтӧр.

Асывнас весала щӧткаӧн пинь, мысся майтӧгӧн, сынала юрси, сёя рысь да юа юмов чай, пасьтася, муна школаӧ. Ме — велӧдчысь.

ДЫШ ПИ.

— Пиӧй, пиӧй, чеччы, чеччы! — Чечча, но ог мыссьы. — Пиӧй, пиӧй, мыссьы, мыссьы! — Мысся, но ог пасьтась. — Пиӧй, пиӧй, пасьтась, пасьтась! — Пасьтася, но ог кӧмась. — Пиӧй, пиӧй, кӧмась, кӧмась! — Кӧмася, но ог мун. — Пиӧй, пиӧй, мун, мун!

Лыддьы да висьтав, кымын тані ф да п шыяса кыв.

— Мамӧ, кӧні менам гӧрд шарпӧй? — Шкапын. Надюк, талун абу шоныд. — Ме платтьӧася, партукася да лӧз ковтаася. — Но. — Ми ӧні мунам фабрикаӧ экскурсияӧн. Федялӧн батьыс шофёр. Сійӧ нуас автобусӧн. — Бур. Со портфельыд. Босьт.

Кывпесан. Холодильник, Флаг да ферма, Дзик став кывсӧ Шуны верма.

дзик став

шуны верма

Кӧч йӧктӧ, йӧктӧ Мича табъя кокнас, Вый тупыль юрнас, Шабді пачӧс бӧжнас, Ёсь йыла пиньнас. Сыла-госа кывнас, Льӧм пу кор пельнас, Сьӧд сэтӧр синнас, Аслас дона кунас.

кӧкъямыс чышъян

Кывпесанъяс. Дзоля Коля - гачыс кын. Дзоля Коля дзугӧ лым.

Кыддза виддзын мудзӧм дзодзӧг, асывводзнас лэбзяс водзӧ.

Лена сулалӧ ӧдзӧс дорын. — Видза олан, Лена! — Видза оланныд, Нина Ивановна. Чолӧмала Тіянӧс Ань лунӧн. Со дзоридзьяс. — Мича дзоридзьяс. Аттьӧ. Кыдзи олан? — Аттьӧ, бура. — Ывлаын кӧдзыд али шоныд? — Абу кӧдзыд. — Пӧрччысь. Пыр жырйӧ. Юам маа чай. Менам эм чӧскыд чӧдъя пирӧг.

чолӧмала Тіянӧс

— Видза оланныд! — Видза олан. Кыдзи тэнӧ шуӧны? — Менӧ шуӧны Таняӧн. — Бур. — Меным колӧ «Би кинь» журнал да дзоридзьяс йылысь небӧг. — На, лыддьы. — Аттьӧ. Аддзысьлытӧдз. — Аддзысьлытӧдз, Таня.

Шонді лунтыр шӧйтӧ, мудзӧ,

Вӧр ді сайын сійӧ узьӧ, Садьмӧ, кодзыд ваӧн мыссьӧ, Енэж шӧрӧдз сэсся кыссьӧ, Шуӧ: — Дона челядь, чолӧм, Сиа тіянлы бур олӧм, Быдта уна-уна дзоридз, Тырта мусӧ лэбач горӧн.

Юышт, пиӧй, йӧв, Ворсышт шы ни тӧв. Сёйышт, пиӧй, рок, Вынсялас мед кок. Сёйыштан кӧ нянь, Быдман ён да шань. Панялыштан шыд — Лоан зэв ыджыд.

УДЖ ЙЫЛЫСЬ. Ыджыд мамӧй абу гортын. Сійӧ удж вылын ме щӧткаӧн чышка джодж. Ичӧтджык чойӧй вӧчӧ гортса удж. Ыджыдджык вокӧй вӧчис меным джадж. Сэні сулалӧны небӧгъяс. Мамӧй уджалӧ бурдӧдысьӧн, а батьӧй уджалӧ велӧдысьӧн.

Удж йылысь шусьӧгъяс.

Бӧжтӧ кӧ кӧтӧдан — чери сёян. Коді оз уджав, сійӧ оз сёй.

еджыд гоб

Котӧртӧ руд шыр. А ыджыд мыр вылын пукалӧ кӧч. Кӧчлӧн бӧжыс дженьыд, а шырлӧн кузь. Мыр дорын сулалӧ еджыд гоб. А со сэні — джуджыд ю.

Эжва кӧджын Джуджыд бужӧд. Бужӧдланьыс Пыжа вуджӧ.

Ыджыд айӧ вӧрӧ кайӧ, Ыджыд нопйӧн мыйкӧ вайӧ. Ыджыд мамӧ разьӧ ноп, А сэн ыджыд еджыд гоб.

нопйӧн мыйкӧ вайӧ

разьӧ ноп

тшак нимъяс

Татшӧм вӧрад Тшакыд эм. Татшӧм вӧрад Тшакыд тшем.

Потшӧс вылын катша. Потшӧс улын Катшӧ. Йирӧ Катшӧ лы, Оз сет катшалы.

йирӧ лы

Кузь бӧжа, Сьӧд юра, Еджыд морӧса.

КУТШӦМ РӦМА?

— Тайӧ мый? — Тайӧ тшак. — Кутшӧм тшак? — Еджыд гоб. Со оз. — А оз кутшӧм? — Гӧрд. Тані сэтӧр. — А сэтӧр кутшӧм? — Сьӧд. А сэні шыр котӧртӧ. — А шыр кутшӧм? — Руд. — А шонді кутшӧм? — Кольквиж. — А кутшӧм тэнад ковтаыд? — Турунвиж. — А кутшӧм менам синмӧй? — Лӧз.

— Гӧрд ошкӧс мойда ог? — Мойд! — Тэ шуан: «Мойд»? Ме шуа: мойд! Лӧз ошкӧс мойда ог? — Мойд! — Тэ шуан: «Мойд»? Ме шуа: мойд! Руд ошкӧс мойда ог? — Мойд! — Тэ шуан: «Мойд»? Ме шуа: мойд! Еджыд ошкӧс мойда ог? — Мойд! — Тэ шуан: «Мойд»? Ме шуа: мойд! Сьӧд ошкӧс мойда ог?

ВЕЛӦДЧӦЙ, ЧЕЛЯДЬ.

Велӧдчӧй, челядь, Югдӧдӧй юр, Велӧдчӧм вайӧ Тіянлы бур.

Понданныд тӧдны Быдсяматор: Шондіыс, муыс Лоӧма кор.

Му вылын кутшӧм Дивӧяс эм. Мый вӧсна йӧзыс Уджалӧ нэм.

Понданныд тӧдны Омӧль и бур. Велӧдчӧй, челядь, Югдӧдӧй юр!

МЕДМУСА КОМИ КЫВЪЯС

Видза олан! Чолӧм! Аттьӧ! Бур лун! Бур рыт! Нянь да сов! Пывсян жар! Шуда туй! Бур туй! Бур вой! Чӧскыд ун! Кыпыд удж!

ГОРТСА ПЕМӦС

Коді оз лӧсяв?

Ӧшинь вылын шонді водзын Шӧвк тупыль кодь шань, Еджыд уска, куньса синма Куткырвидзӧ кань.

Сюркнялӧма улас бӧжсӧ, Копыртӧма юр, Зумыштчӧма, вомгорулас Мыйкӧ мойдӧ: «Куррр».

Миян йӧрӧ кӧк пуксис, Йӧр шӧрас и пукалӧ. Кӧкӧй, кӧкӧй, мый кӧкан? Кымын арӧс мен, тӧдмав: Ку-ку! Ку-ку! Ку-ку!

Аттӧ дивӧ! Кыдз пу вылӧ Ӧшйис яблӧк — Гӧрдсьыс-гӧрд.

Ёртъяс! Висьтала ме гусьӧн, Татшӧм яблӧк Жоньӧн шусьӧ.

Катша-катша, китш-котш. Тури помечӧ корӧ, Мой кер лэдзӧ, Ош керка лэптӧ, Кӧин кер кыскалӧ, Сизь ӧшинь писькӧдӧ, Руч дӧра кыӧ, Ур би видзӧ, Кӧч кӧвдум пӧжалӧ.

Мый позьӧ сёйны?

Мый позьӧ юны?

пув ва

йӧла чай

маа чай

Мый позьӧ ньӧбны?

Шонді петіс, Асыв воис. Садьмӧм лэбач Ид тусь сёйӧ, Кӧч — капуста, Шыръяс — нянь, Дзоля челядь — Йӧв да нянь.

Кыдзи Галя чужан лунӧ, Ми пӧжалім тупӧсь нянь, Тупӧсь нянь, тупӧсь нянь, Эта судта, эта ляпта, Эта пасьта, эта оттӧм, Тупӧсь нянь, тупӧсь нянь, Коді муса — сійӧс босьт.

— Кутшӧм кывбуръяс тэ тӧдан? — Ме тӧда Агния Бартолысь чача йылысь кывбуръяс:

Миян Таня бӧрдӧ гора: Мачсӧ уськӧдӧма шорӧ. Ӧвсьы, Танюкӧй, эн бӧрд: Оз вӧй мачыд — кутам бӧр.

Ошкӧс джоджӧ уськӧдісны, Сылысь коксӧ нетшыштісны. Ог сет шыбитны ме сійӧс, Кута бурдӧдны ошпиӧс.

Бӧрдӧ кӧчиль лабич вылын, Сылӧн бӧрдӧм ылӧдз кылӧ. Талун сійӧ вывті нэр — Дзикӧдз кӧтӧдӧма зэр.

Тайӧ менам дӧрӧмӧй. Сійӧ гӧрд. Тайӧ тэнад гачыд. Сійӧ сьӧд. Тэнад пасьыд руд. Менам кепысьӧй лӧз. Тайӧ сьӧд гынкӧм. Тайӧ чышъяныс еджыд. Сылӧн шарпыс турунвиж. Тайӧ сылӧн кольквиж ковтаыс.

Настуклӧн эм акань. Настук шуӧ аканьсӧ ичӧт нылӧн. Аканьлӧн эмӧсь юбкаяс, ковтаяс, чышъянъяс, шарп, партук, пась, кепысь да гынкӧм. Настук ворсӧ аканьӧн. Сійӧ сьылӧ: Ӧввӧ, ӧввӧ, ӧввӧ, Бай, бай, бай, бай, Дона нылӧй, узь нин, узь! Баю, баю, баю, бай, Ӧввӧ, ӧввӧ, ӧввӧ, Ичӧт нылӧй, узь нин, узь!

Ӧтик — мӧтик, Кык — мык, Куим — муим, Нёль — моль, Вит — мит, Квайт — майт, Сизим — мизим, Кӧкъямыс — мӧкъямыс, Ӧкмыс — мӧкмыс, Дас — мас, Пес чипас.

ЛЫДДЬӦДЛАНА ФИЗЗАРЯДКА.

Чеччам чӧла — Шум ни зык. Вӧчам тадзи, Ӧтик-кык. Ӧтик-кык, Ӧтик-кык. Вӧчам тадзи, Ӧтик-кык. Коскӧ пуктам Кыкнан ки, Недыр чеччалыштам Ми. Медым ньӧти Мудз эз коль: Куим-нёль, Куим-нёль.

Ӧні лолыштамӧй Пыдӧдз, Китӧ шевкнитламӧй Быдӧн. Ме ног, челядь, Вӧчӧй вай: Вит и квайт, Вит и квайт.

Китӧ нюжӧдамӧй Тадзи, Сэсся лажыньтчамӧй Надзӧн. Сувтам: Сизим и кӧкъямыс. Бара лажыньтчамӧй Надзӧн, Сувтам: Сизим и кӧкъямыс.

Физзарядка вӧчам Водзӧ, Киӧн судзӧдчылам Джоджӧдз. Молодечьяс, ай да Класс, Помаламӧй: Ӧкмыс-дас, Ӧкмыс-дас.

Лӧсьӧд сёрникузяяс.

Ме велӧда коми кыв. Ме ог велӧд коми кыв.

Тэ велӧдан коми кыв. Тэ он велӧд коми кыв.

Сійӧ велӧдӧ коми кыв. Сійӧ оз велӧд коми кыв.

Ме велӧдча 1 классын. Тэ велӧдчан 1 классын. Сійӧ велӧдчӧ 1 классын.

Ме ог велӧдчы 1 классын. Тэ он велӧдчы 1 классын. Сійӧ оз велӧдчы 1 классын.

Ме гижа чолӧмалӧм. Тэ гижан чолӧмалӧм. Сійӧ гижӧ чолӧмалӧм.

Ме ог гиж чолӧмалӧм. Тэ он гиж чолӧмалӧм. Сійӧ оз гиж чолӧмалӧм.

Ме лыддя небӧг. Ме сёрнита комиӧн. Ме висьтала гораа. Ме тӧда кывбур. Ме петкӧдла серпас. Ме мысся майтӧгӧн. Ме весала пинь. Ме сынала юрси. Ме сёя рысь. Ме юа йӧв. Ме ворса гудӧкӧн. Ме отсася мамлы. Ме узя диван вылын. Ме муна вӧрӧ. Ме локта гортӧ. Ме босьта козин. Ме нуа нянь. Ме пыра классӧ. Ме пета школаысь. Ме пукала улӧс вылын. Ме сулала пызан дорын. Ме котӧрта библиотекаӧ. Ме чеччала скакалкаӧн. Ме уджала сиктын. Ме ола карын. Менам висьӧ юрӧй. Ме ислала даддьӧн. Ме вая дзоридз. Ме аддза чипанӧс. Меным колӧ ошпи. Ме вунда кабала. Ме чолӧмала велӧдысьӧс. Ме пасьтася шоныда. Ме пӧрччыся рытнас. Ме сьыла сьыланкыв. Ме йӧкта «Шондібан». Ме кӧсъя сёйны рок. Ме радейта пӧль-пӧчӧс.

Ме радейта

видзӧдны телевизор

Небӧгъяс сулалӧны джаджйын.

Чань сулалӧ вӧв дорын.

Мазі пукалӧ дзоридз вылын.

Бобув пукалӧ турун вылын.

Тшак быдмӧ пу улын.

Лэбач пукалӧ ув вылын.

Коді кӧні олӧ?

— Тэ сёрнитан комиӧн? — Сёрнита комиӧн да рочӧн. Кӧні тэ олан? — Ме ола карын. А кӧні тэ олан? — Ме ола сиктын.

ЧУЖАН МУ.

Ме ола сэн, кӧн визув ю Друг ыджыд чукыль вӧчӧ. Тан менам дона чужан му, Тан бать и мам, и пӧчӧ. Тан быдмӧ менам ичӧт вок, Век гажӧй сыысь бырӧ. Тан корӧ школаӧ звӧнок, Сэн ёртыд менам тырыс.

— Ӧшкамӧшка, мегыр пос, Зэр оз ков, му абу кос, Мӧдӧд югыд шонді, Челядьӧс шонты.

Вӧрын коз пу вылын Йӧктӧ-ворсӧ ур. Юрыс гӧгрӧс сылӧн, Бӧжыс лышкыд, бур.

Дзиръя дорын Дзоля чибӧ, Сэтшӧм мича, Но оз сибӧд.

УНА КЫВ.

Уна кыв ме рочӧн тӧда. Со вот висьтавлыны мӧда: Каньыд — кошка, Паньыд — ложка, Пиыд — сын, а нылыд — дочь, Луныд — день, а войыд — ночь, Нырыд — нос, а вомыд — рот, Пуктас йӧрыд — огород, Пидзӧсыд — колено, Кос пескыд — полено, Туруныд — трава, Юрыд — голова. А вот, шуам, пионер, Школа, трактор, инженер, Автомат и витамин — Ӧти ногӧн шуам ми. Медбур, видзӧдны кӧ водзӧ, Кужны комиӧн и рочӧн.

ӦМИДЗ ТУСЬ. 2 КЛАСС. 1 ЮКӦН

<Kodko @ Менам ставсӧ дасьтӧма нин школаӧ // Моторина Л. А. Ӧмидз тусь: 2 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 1 юкӧн. Сыктывкар : Коми небӧг лэдзанін, 2003. Лб. 3-27.>


— сёрнит тадзи

— велӧд сьыланкыв

— содтӧд удж

Дона челядь! Чолӧмала тіянӧс выль велӧдчан воӧн. Таво ті тӧдмаланныд выль кывъяс, велаланныд бурджыка сёрнитны комиӧн, лыддянныд уна мойд, висьт, кывбур.

ВАЙ ТӦДМАСЯМ.

ДЕТИНКА. Видза олан. Вай тӧдмасям. Ме Толя. А тэнад мый нимыд? ДЕТИНКА. Бур лун! Нимӧй Вова. А ёртлӧн нимыс Миша. Вай тӧдмасям. ТОЛЯ. Вай. Менам тшӧтш эм ёрт. Сылӧн нимыс Юра. Ми велӧдчам ӧтлаын.

1 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.

Видза олан, тӧдмасям, тшӧтш, велӧдчам.

3 удж. Лыддьы кывбурсӧ.

Тайӧ — ме. А тайӧ — Дима. Тайӧ — менам чужан сикт. Димакӧд ми тӧдмасимӧ Тӧрыт дзик. Дима олӧ Сыктывкарын. Сиктын — гӧсьт. — Тані со детсад да ясли, Сэтчӧ ветлӧ дзоля чой. Эстӧн больнича, аптека, Сэтчӧ огӧ мунӧй тэкӧд. Но а тайӧ — миян школа, Татчӧ велӧдчыны волам. Дима шуӧ: — Вывті бур Овны тіян сиктын дыр.

4 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1. Кыдзи тэнӧ шуӧны? 2. Тэ коді: нывка али детинка? 3. Тэнад эм ёрт?

5 удж. Содты колана кыв.

Нимӧй Шурик. Ме велӧдчысь. Меным дас арӧс. Ме ола Сыктывкарын. Менам эм ёрт. Сылӧн нимыс Васьӧ.

— Менам эм акань. — Кыдзи аканьыдлӧн нимыс? — Кагаӧй. — Кутшӧм тешкодь нимыс!

А: — Ме Вася. А тэнад кыдзи нимыд? Б: — Лида.

Мӧвпышт бура.

Серпасалӧмсӧ шу комиӧн. Быд визьын кывъяссьыс босьт медводдза шыпассӧ да йит.

Тэ тӧдмалін челядьлысь нимсӧ. Найӧ кутасны отсасьны тэныд коми кыв велӧдігӧн.

Нӧшта кодкӧ кутас отсасьны тэныд. Комиӧд кывъяссӧ да тӧдмав, коді тайӧ.

ШКОЛА ДОРЫН.

Нывкаяс да зонкаяс мунӧны школаӧ. Найӧ — велӧдчысьяс. Школаныс выль да ыджыд. Велӧдысьыслы челядь нуӧны гӧрд, лӧз да кольквиж дзоридзьяс.

ВЕЛӦДЧЫСЬ. Видза олан, Таня! ТАНЯ. Видза олан, Валя. ВАЛЯ. Кыдзи лоӧ комиӧн: «...»? ТАНЯ. Ме велӧдча мӧд классын. ВАЛЯ. А кыдзи лоӧ комиӧн: «...»? ТАНЯ. Талун лоӧ коми кыв урок. ВАЛЯ. Бура сёрнитан коминас. Со звӧнок нин. Ӧдйӧджык пырам школаӧ.

6 удж. Лыддьы кывбурсӧ.

Видза олан, дона школа! Видза олан, муса класс! Миян тіянысь зэв ёна Ставлӧн бырӧма нин гаж.

7 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.

Выль, ыджыд, челядь, велӧдысьяс, кольквиж, дзоридзьяс, велӧдчысьяс, кыдзи, ӧдйӧджык.

9 удж. Лыддьы сёрникузяяссӧ. Гиж да быд сёрникузя помӧ пукты колана пас.

Миян, класс ыджыд да югыд. Ӧшинь вылын быдмӧны мича дзоридзьяс. Стенын ӧшалӧны серпасъяс. Классын эм телевизор. Классным сӧстӧм да гажа.

10 удж. Велӧдчы юасьны комиӧн.

Даша велӧдчӧ мӧд классын.

1. Коді велӧдчӧ мӧд классын? 2. Кутшӧм классын велӧдчӧ Даша?

Стенын ӧшалӧ серпас.

Классын быдмӧны мича дзоридзьяс.

11 удж. Лыддьы кывбурсӧ. Гласнӧй шыпасъяс улӧ карандашӧн пукты чут.

Быд вежонӧ ӧтчыд петӧ Миян классын стенгазета. Кор кӧть школаӧ эн лок, Ӧшалӧ сэн «Звӧн-звӧнок».

Первой номерыс кор петіс на, Тайӧ нимсӧ сылы сетісны Даша, Маша, Валя, Галя, Зина, Нина, Ваня, Саня, Шурик, Юрик, ме да Влас —

Ставнас миян мӧдӧд класс.

12 удж. Помав сёрникузяяссӧ.

Ме велӧда коми кыв. Тэ велӧдан роч кыв. Сійӧ велӧдӧ коми кыв. Ми велӧдам коми кыв. Ті велӧданныд коми кыв. Найӧ велӧдӧны коми кыв.

А: — Ме велӧдча мӧд классын. А тэ кутшӧм классын велӧдчан? Б: — Ме тшӧтш.

Думышт ӧ шыпаса кывъяс.

МИШУК РИСУЙТЧӦ.

Мишук босьтіс карандаш да кабала лист, кутіс рисуйтчыны. Первой сійӧ зэв кузь визь нюжӧдіс. — Аттӧ, кутшӧм веськыд туйыс! Сэсся босьтіс турунвиж карандаш да пондіс вӧчавны посни визьяс. — Тайӧ турун, быдмӧ туй пӧлӧныс. — Мамӧ, мамӧ, ме нӧшта серпасала коз пу да кӧчильӧс! — Рисуйт, пиук, рисуйт. Да бӧрас петкӧдлы мамыдлы, мый артмас. Мишук нӧшта рисуйтіс туй вылас ичӧтик гӧгыль да сетіс мамыслы. — На, мамӧй, видзӧдлы! Артмис менам? — Артмӧма, пиук, артмӧма. Кутшӧм нӧ эськӧ мойд серпасалін?

13 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.

15 удж. Лыддьы кывбурсӧ.

Надя чоюклы Рисуйта лючки: Турунвиж тетрадьяс, Пенал да ручка, Сумка да книгаяс (Эз на и дышӧд). Нӧшта на рисуйта Ичӧтик лыжи. Чойӧй мед школаӧ Котралӧ ӧдйӧ.

16 удж. Висьтав, кутшӧм рӧма шаръясыс Танялӧн да Ӧньӧлӧн.

17 удж. Висьтав, коді ыджыд, а коді ичӧт.

18 удж. Лӧсьӧд сёрникузяяс.

19 удж. Юась ёртыдлысь.

Отсӧг: Тайӧ мый? — Нянь. Тайӧ коді? — Нывка.

Пашӧ кӧсйис гижны «Паш», Киас босьтіс карандаш, Кабалаӧ пуктіс чут. Водзӧ гижасьны эз кут, Гӧгӧрвоис миян Паш: Велӧдчытӧм карандаш.

Славик серпасаліс вӧлӧс да петкӧдліс батьыслы. — Вӧлыс тай нӧ бӧжтӧм?! — чуймис бать. — Бӧжыс карандашын на.

20 удж. Висьтав, мый портфеляд.

Отсӧг: Менам портфельын эм тетрадь, небӧг, ручка.

А: — Менам эм пон. А тэнад? Б: — Менам эм кань.

Эжва — Печора бӧрын миян мӧд ыджыд ю. «Эжва» нимыс артмӧма эж да ва кывъясысь. «Эжва, Эжва, визув Эжва, коми парма юӧй!» — гижӧ Геннадий Юшков аслас кывбурын. Эжва ю бокын эмӧсь паськыд эрдъяс.

ВЕЛӦДЫСЬ. Видза оланныд, челядь. Пуксьӧй. Коді талун дежурнӧйыс? ВЕЛӦДЧЫСЬ. Ме дежурнӧй. ВЕЛӦДЫСЬ. Коді талун абу? ЮРА. Ставӧн эмӧсь. Весиг ӧти лишнӧй. ВЕЛӦДЫСЬ. Но? Коді нӧ? Кыдзи нимыд? НЫВКА. Света. ВЕЛӦДЫСЬ. А коді тэнӧ вайӧдіс школаас? СВЕТА. Ачым локті. ВЕЛӦДЫСЬ. Мыйла? СВЕТА. Велӧдчыны. ВЕЛӦДЫСЬ. А тэныд кымын арӧс? СВЕТА. Регыд квайт лоӧ. ВЕЛӦДЫСЬ. Ичӧт на. СВЕТА. Со Юра меысь на ичӧт, а велӧдчӧ. ЮРА. Ме ичӧт?! СВЕТА. Ноко, Юра, сувтлы орччӧн. ЮРА. Мун сэтысь, эн тракйы. Меным сизим арӧс нин. ВЕЛӦДЫСЬ. Тушаыд ыджыд, а арлыдыд ичӧт. Тэ он кут велавны. СВЕТА. Ме?! Со тайӧ «М». Тайӧ «А». Орччӧн кӧ гижам, лоӧ «МА». Ӧтчыд «МА» да мӧдысь «МА» лоӧ «МАМА»... ВЕЛӦДЫСЬ. Тэ зэв сюсь нывка. Но ичӧт на. ВЕЛӦДЧЫСЬЯС. Ми кутам отсавны Светалы. Мед велӧдчӧ. ВЕЛӦДЫСЬ. Аттӧ дивӧ! Но, сідзкӧ... Пуксьы, Света. Заводитам коми кыв урок.

21 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.

Пуксьӧй, локтісны, весиг, кыдзи, вайӧдіс, коді, локті, квайт, меысь, орччӧн, сэтысь, мӧдысь, козьналі, сюсь, сідзкӧ.

— Кӧні тэ олан? — Ме ола Ухтаын, Куратов улича вылын. — Дивӧ тай! Ме ола Куратов улича вылын жӧ, но Сыктывкарын.

23 удж. Лыддьы кывбурсӧ.

Меным дона сиктса школа, Сэні уна книга эм, Сэтчӧ велӧдчыны вола, Медым сюсьӧн лои ме.

24 удж. Висьтав, коді кӧні олӧ.

Отсӧг: Кань олӧ керкаын.

1. Кӧч олӧ вӧрын. 2. Пӧч олӧ гортын. 3. Ур олӧ горсйын. 4. Чери олӧ ваын. 5. Пон олӧ чомйын. 6. Пышкай олӧ позйын.

25 удж. Помав сёрникузяяссӧ.

Тшак быдмӧ коз улын. Ур пукалӧ коз лап вылын. Нывка сулалӧ ӧшинь дорын.

26 удж. Содты лӧсялана кывъяс: вылын, улын, дорын, сайын.

Отсӧг: Со коз пу. Коз лап вылын пукалӧ ур.

1. Со му. Му вылын быдмӧ картупель, кушман да сёркни. 2. Ӧшинь улын эжа. Эжа вылын ми ворсам. 3. Воис Выль во. Ми ворсім да сьылім коз дорын. 4. Менам чомйӧй керка сайын.

27 удж. Лыддьы кывбурсӧ.

КӦНІ САКАР?

Ва стӧканӧ Ичӧт Ваньӧ Лэдзис ыджыд сакар тор. Ачыс ворсӧдіс на каньӧс, Кысук мелі, оз и пур.

Сэсся нюжӧдіс бӧр кисӧ Юмолысла миян Вань. Видзӧдӧ да, стӧкан пиас Лювъялӧ куш сӧмын ва.

Горзӧ Ваньӧ бӧрдӧм сорыс, Узьны некыдзи оз вод: — Кӧн нӧ менам сакар торйыс? Васьыс сійӧс перйис код?

28 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1. Мый сулалӧ пызан дорын? 2. Коді пукалӧ да бӧрдӧ улӧс вылын? 3. Мый куйлӧ пызан вылын? 4. Мый ӧшалӧ стенын?

29 удж. Лӧсьӧд тайӧ кывъясӧн сёрникузяяс.

30 удж. Велӧд кывпесансӧ.

Йирӧ Серӧд йӧла йӧн, Лоӧ рытнас йӧлаӧн.

Содты лӧсялана шыпас. Висьтав, мый эз лӧсяв.

А: — Висьтав, кӧні тасьтіыс. Б: — Пызан вылын.

1. Нёль вок ӧти шапка улын пукалӧны. 2. Мича ныв пукалӧ керкаын, а кӧсаыс — ывлаын. 3. Керка весьтын ӧшалӧ нянь шӧрӧм, понъяс увтӧны, оз и судзлыны. 4. Джодж улын ош лапа, джадж дорын ош кабыр.


<Kodko @ Менам ставсӧ дасьтӧма нин школаӧ : велӧдан гижӧд // Моторина Л. А. Ӧмидз тусь: 2 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 1 юкӧн. Сыктывкар : Коми небӧг лэдзанін, 2003. Лб. 28-66.>


КОДӦН МЕ ЛОА?

— Ывла вылын сідз и тадз Коля лунтыр жбучкӧ мач. Сылӧн сувтӧдӧма мог: Лоны футболистӧн, — висьталіс зонпоснилы Ӧньӧ. Витя шевкнитіс кинас да шуис: — Кӧсъя лётчикӧн ме лоны, Таысь менӧ ошкӧ бать. Кута велӧдчыны ёна, Медым ставыс вӧлі «пять». А Миша пельпомсӧ лэптыштліс да шуис: — Ог на тӧд ме, кодӧн лоа, Ыджыд арлыдӧ кор воа. Гашкӧ, лоа инженерӧн. Гашкӧ, лоа милиционерӧн. — Батьӧ моз жӧ быдма кор (Велӧдча ме бура), Лоа сы моз жӧ шофёрӧн, —

Ошйысьыштіс Юра. — Дерт, шофёрӧн абу лёк, —

Шыасис сэк Вова, —

Ас водзӧ ме пукті мог: Космонавтӧн лоа.

31 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.

— Ме кужа ворсны шашкиӧн. Тэ мыйӧн кужан ворсны? — Шахматӧн. Тӧвнас котрала лыжиӧн, конькиӧн. Ворса хоккейӧн. — Ме тшӧтш.

Мыйӧн гижӧ детинка? Детинка гижӧ ручкаӧн. Мыйӧн рисуйтчӧ нывка? Нывка рисуйтчӧ кисточкаӧн.

33 удж. Лӧсьӧд серпасъяс серти висьт да нимты.

Кисӧ мыськӧ майтӧгӧн. Пиньсӧ весалӧ щӧткаӧн. Юрсисӧ шыльӧдӧ сынанӧн. Гачсӧ гладитӧ утюгӧн. Роксӧ сёйӧ паньӧн. Черисӧ сёйӧ вилкаӧн.

34 удж. Помав сёрникузяяссӧ.

Отсӧг: Нывка ворсӧ мачӧн.

1. Илля рисуйтчӧ карандашӧн.

2. Машук вундӧ бумагасӧ ножичӧн.

3. Ӧльӧш кодйӧ мусӧ зырйӧн.

4. Мам вундӧ няньсӧ пуртӧн.

5. Колюк кыйӧ чери вугыр шатинӧн.

35 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

Отсӧг: — Кыдзи шуан аканьтӧ? — Аканьӧс шуа Настукӧн.

1. Кыдзи нимыс чой-вокыдлӧн? 2. Кыдзи нимыс бать-мамыдлӧн? 3. Кыдзи нимыс ёртыдлӧн? 4. Кыдзи нимыс велӧдысьыдлӧн?

36 удж. Содты лӧсялана кыв.

Отсӧг: Ме гижа мелӧн.

Ӧльӧксан рисуйтчӧ кисточкаӧн. Олюк джодж чышкӧ щӧткаӧн. Мам песласьӧ машинаӧн. Бать тувъясьӧ мӧлӧтӧн. Велӧдысь петкӧдлӧ указкаӧн.

37 удж. Содты кольӧм шыпасъяс.

38 удж. Велӧд кывпесан.

Сюйӧ пӧчӧ пачӧ сӧчӧн, Сёйӧ сӧчӧн чайӧн пӧчӧ.

39 удж. Лыддьы чорыд да небыд согласнӧй шыяссӧ бура шуалӧмӧн. Корсь кодӧн? мыйӧн? юалӧмлы кывъяс.

1. Таня вайис бидонӧн кык литра йӧв. 2. Ми ислалім лыжиӧн. 3. Важӧн комияс ворслісны сигудӧкӧн. 4. Сійӧ гижӧ ручкаӧн. 5. Батьӧй уджалӧ директорӧн. 6. Коді тайӧ уджсӧ вӧчис кык минутӧн? 7. Петя зіля тувъясьӧ мӧлӧтӧн. 8. Зина сёйӧ рок пу паньӧн. 9. Детинкаяс ветлісны карӧ экскурсияӧн. 10. А тӧданныд-ӧ ті, мый комияс черитӧ сёйӧны киӧн? 11. Чолӧмала нимлунӧн! 12. Кузь нэм да бур шуд! 13. Зеленечӧдз ме муні автобусӧн. 14. Зэв бура лыддьысян комиӧн.

40 удж. Думышт тайӧ кывъясӧн сёрникузяяс.

Тӧдмав нӧдкывсӧ. Инды чорыд да небыд с шыа кывъяс.

Овлӧ еджыд, гӧрд и сьӧд, Сёян, сёян и он пӧт, Видзӧдлан да вежыд петӧ, Вотӧсыслӧн нимыс ... .

А: — Мый вӧчӧ мамыд? Б: — Сійӧ уджалӧ врачӧн.

Комиӧд. Мый казялін ӧткодьсӧ?

Содты лӧсялана шыпасъяс.

ШЫРӦН-КАНЬӦН.

Маша тьӧт тшӧкыда корлӧ менӧ нылыскӧд ворсны. Сійӧ шуӧ: — Ме ветла лавкаӧ да почтаӧ. А тэ, бур пи, пукышт Катякӧд. Катя радлӧ, кекӧначасьӧ: — Юрик локтіс, ворсны кутам! — Кутам, — шуа ме. — Юрочка, мыйысь тэ кӧсъян ворсны? — юалӧ нывка. — Вай детсадйысь! Но, Юрик? Медводз вӧчам зарядка. Ӧти-кык, ӧти-кык! Вӧч кинад ме моз жӧ! — Мун! Зарядкасӧ вӧчӧны вольпасьысь чеччӧм бӧрын, меным детсадйысь ворсны абу окота. — Но, огӧ кутӧй зарядка вӧчны. Вай ворсыштам «шырӧн-каньӧн». Тэ быттьӧ кань, а ме быттьӧ шыр! Но, Юрик? — Но-о, вай котӧрт, а ме суӧда тэнӧ. Сӧмын Катя удитіс воськов-мӧд вӧчны, «кань» сійӧс кутіс. — Тэ он куж ворсныд да! — дӧзмис нывка. — Вай выльысь. Каньыс ӧд первой узьӧ. Куткыртчы, кунь синтӧ. Ме пукси улӧс вылӧ да шуа: — Мун котрав. Ме узя нин, — Катя малыштіс синмӧс да заводитіс котравны. — Ме садьми нин. — Садьмин кӧ, «няв» колӧ шуны, — велӧдіс Катя. — Няв! — горӧді ме да куті сійӧс. — Ӧні тэ кань. Ме шыр лоа. Топыда кунь синтӧ и узь. Дыр узь. — Ме, дерт, шыравны эг и думайт. — Ме ог куж шыравнытӧ, — шуи ме недыр мысти. Тэ ичӧтик, тэ и ло шырнас, а ме кань бӧр лоа. — Вай! — Няв! Няв! — стрӧга шыаси ме, уськӧдчи шыр вылӧ. Куті Катяӧс. — Ням-ням... сёйи ме тэнӧ. ...Регыд воис Маша тьӧтӧй. «Аттьӧ» меным шуис.

41 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.

Тшӧкыда, кекӧначасьӧ, мыйысь, вольпасьысь, чеччӧм, быттьӧ, сійӧс, выльысь, узьӧ, куткыртчы, узя, аттьӧ, сёйи.

— Субӧтаӧ ми мунам походӧ. — Автобусӧн? — Ог. Ми мунам подӧн. «Туйӧ кӧ он петав, овны он велав», — шуӧ ыджыд мамӧй. — Бур туй, сідзкӧ!

мунӧ (кыдзи?) подӧн

мунӧ (кыдзи?) скачӧн

43 удж. Лыддьы кывбурсӧ.

Таня ноксьӧ тасьті-паньӧн, Ваня ворсӧ шырӧн-каньӧн. Сійӧ тивк — и улӧс вылын, Сэсся со нин лабич улын.

— Мешайтчыны кутан он? Ок тэ миян вильыш зон! — Кута вильшасьны на дыр, Аддзан он тэ? Ме ӧд шыр.

Вочавидз юалӧмъяс вылӧ:

1. Мый вӧчӧ Таня? 2. Мый вӧчӧ Ваня?

44 удж. Велӧд шусьӧгсӧ.

Важ бур йӧзлӧн шулӧмыс Менам нэм оз вун: Йӧлӧн-выйӧн исковтӧ Гожся мича лун.

45 удж. Думышт кывъяс сетӧм слогъясӧн. Вӧдитчы кывчукӧрӧн.

46 удж. Висьтав, коді мый вӧчӧ да кӧні.

Отсӧг: Челядь ворсӧны джоджын.

1. Нина небӧгъяссӧ видзӧ джаджйын. 2. Пӧль пукалӧ джек вылын. 3. Шыр котралӧ джодж улын. 4. Катшыс куйлӧ жытник сайын.

47 удж. Корсь пӧвсӧ.

дженьыд бӧж

джуджыд ю

еджыд кӧч

ыджыд пон

48 удж. Лыддьы кывбурсӧ.

Уджыд му вылад эм уна, вӧчны быдтор куж, мырсьысьлы эн вунӧд шуны: — Кыпыд удж!

А: — Кӧні уджалӧны бать-мамыд? Б: — Мамӧй уджалӧ лавкаын, а батьӧй больничаын.

Мед кӧть коді: зон ли, ныв ли, Сылысь бӧрдӧм шы он кывлы. «Мам-мам», — шуӧ бурӧн-такӧн, Дерт жӧ, лоӧ тайӧ ... .

КАРӦ ЭКСКУРСИЯӦН.

Ӧтчыд Коля аслас жырйын вӧчис гортса удж. Кухняын сёрнитісны мам-батьыс. — Школаын Колялӧн велӧдысьыс висьталіс, коді пӧ бура велӧдчӧ, гожӧмнас ветлас карӧ экскурсияӧн, — висьталіс мамыс. — Миян Колялӧн эмӧсь тройкаяс. Оз кӧ кут бура велӧдчыны, экскурсияӧн оз и мун, — шуис батьыс. Коля кыліс тайӧ сёрнисӧ да шуис: — Карӧ ветласны бура велӧдчысьяс? И ме тшӧтш кӧсъя ветлыны. Ме кута бура велӧдчыны. И гожӧмнас ветла карӧ экскурсияӧн. Быд лун сійӧ ветліс школаӧ радпырысь. Воис тулыс. Тулыс сідзи и кыскӧ челядьӧс ывлаӧ. Но Коля оз пет ывлаӧ. Сійӧ отсасьӧ мамыслы да пуксьӧ вӧчны гортса удж... Велӧдчан во детинка помаліс бура. — Карӧ экскурсияӧн Коля тшӧтш ветлас, — висьталіс велӧдысь бӧръя урок дырйи. Гортас Коля локтіс котӧрӧн: — Мам, ме вуджи коймӧд классӧ! Аски ми автобусӧн мунам карӧ. Ветлам музейӧ, паркӧ, кафеӧ, циркӧ да театрӧ.

49 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.

— Кутшӧм лун талун? — Талун четверг. — А тӧрыт кутшӧм лун вӧлі? — Середа. Ме ветлі киноӧ. — Войдӧрлун кутшӧм лун вӧлі? — Войдӧрлун вӧлі воторник. — Аски кутшӧм лун лоӧ? — Аски лоӧ пекнича. Ме муна школаӧ. — Аскомысь кутшӧм лун лоӧ? — Аскомысь — субӧта. Ме ветла театрӧ. — Сэні кутасны петкӧдлыны сёркни йылысь мойд.

ВЕЖОН ЛУНЪЯС

Детинка мунӧ школаӧ. Ур пырӧ горсйӧ. Ош кавшасьӧ пу вылӧ. Пон дзебсьӧ чомйӧ.

51 удж. Гиж кывъяссӧ колана ногӧн. Рочӧд.

52 удж. Содты кольӧм кывсӧ.

Отсӧг: Тайӧ миян керка. Мам пырӧ керкаӧ.

1. Сиктын выль школа. Челядь мунӧны школаӧ. 2. Со сикт. Сиктӧ воисны карса артистъяс. 3. Со вӧр. Вотчысьяс мунӧны вӧрӧ. 4. Сыктывкар — Коми Республикалӧн юркар. Ми волім Сыктывкарӧ. 5. Со енэж. Ме видзӧда енэжӧ.

53 удж. Лӧсьӧд сёрникузяяс.

Ме муна. Тэ мунан. Сійӧ мунӧ. Ми мунам. Ті мунанныд. Найӧ мунӧны.

54 удж. Содты колана кыв. Сёрнит ёртыдкӧд.

— Выльлунӧ тэ кытчӧ ветлін? — А воторникӧ тэ кытчӧ мунан?

55 удж. Содты колана кыв.

1. Васьӧ пуктӧ небӧгсӧ (кытчӧ?)

2. Лена пуктӧ тетрадьсӧ (кытчӧ?)

3. Челядь мунӧны (кытчӧ?)

ДЗ шыа кывъяс:

— Мый тэ, Таня, гожӧмнас вӧчин? — Ветлі вӧрӧ ӧмидз вотны. Видз вылын ӧкті мича дзоридз. — А ӧні кӧдзыдӧсь нин войясыс. Дзодзӧгъяс лэбӧны лунвылӧ. Видзӧдлы ӧшиньӧд. Кыдз пу вижӧдӧма нин. Войнас енэжын дзирдалӧ уна кодзув.

А: — Кытчӧ тэ мунан? Б: — Ме муна библиотекаӧ.

МАШУК. Мамӧ, лыддьы меным мойд. МАМ. Ог эшты ме, шӧвктугӧй. Ыджыд мамтӧ кор мыйкӧ мойдны. МАШУК. Ыджыд мамлӧн ӧчкиыс жугалӧма. Батьӧлӧн кадыс абу жӧ. ЫДЖЫД МАМ. Ӧньӧ, сёшайтӧй, лыддьы чойыдлы мойдсӧ. ӦНЬӦ. Машук, ме ӧд тэнад ыджыд вок. Велӧдча мӧд классын нин. Лыддя, дерт, мойдсӧ. Лок, кывзы.

ЧАЧАЯСЛӦН ДОКТОР.

Диван вылын уна йӧз: Гоз-мӧд акань, ошпи, мӧс, Сэн жӧ йӧй бӧб — визя гача. Висьмӧдчӧма со став чача.

Кодлӧн музгыльтчӧма кок, Кодлӧн аппетитыс лёк, Межлысь чегӧмаӧсь сюрсӧ, Мӧслысь поткӧдӧмась юрсӧ.

Ошлӧн пазалӧма ныр, Каньлӧн кынӧм висьӧ пыр. Виччысьӧны врачлысь локтӧм: — Кор нин воас бара доктор?

Локтіс ӧкмыс часын стӧч Чачаяслӧн мелі врач, Висьысь войтыр дорӧ петіс, Быдӧнлы лекарство сетіс.

Кынӧмӧн оз норась кань: Юӧ йӧв и сёйӧ нянь; Муніс дзоньвидзаӧн гортас Варгыль ош и сылӧн ёртыс.

Важсьыс ён нин межлӧн сюр, Мӧслысь вурӧмаӧсь юр, Некод эз коль китӧм-коктӧм... — Аттьӧ тэныд, муса доктор.

56 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.

— Кодлӧн тайӧ аканьыс? — Олялӧн. — А мыйла аканьлӧн платтьӧыс няйт? — Талун субӧта. Олялӧн аканьыс пывсяс да вежас паськӧмсӧ. Аканьлӧн мамыс, Оля, песлалас платтьӧсӧ. — Ичӧтысянь кӧ радейтан удж, лоан бур уджалысьӧн.

Леналӧн акань

кӧчлӧн морков

каньлӧн шыр

Мишалӧн серпас

58 удж. «Чачаяслӧн доктор» кывбур серти висьтав, кодлӧн кыті висьӧ. Содты колана шыпасъяс.

1. Межлӧн чегӧма сюр. 2. Мӧслӧн потӧма юр. 3. Ошлӧн пазалӧма ныр. 4. Каньлӧн висьӧ кынӧм. 5. Аканьлӧн музгыльтчӧма кок.

59 удж. Висьтав, кодлӧн эм коді.

Отсӧг: Мамлӧн эм ныв.

1. Внучкалӧн эм пӧч. 2. Воклӧн эм чой. 3. Ыджыд батьлӧн эм внук. 4. Челядьлӧн эм бать-мам. 5. Батьлӧн эм пи.

60 удж. Содты колана кывъяс.

Отсӧг: Челядьлӧн эм мам.

1. Чойлӧн эм вок. 2. Внуклӧн эм ыджыд бать. 3. Пӧчӧлӧн эм внучка. 4. Бать-мамлӧн эм челядь. 5. Внучкалӧн эм пӧч-пӧль.

61 удж. Ворсыштӧй.

Ичӧтик пышкайлӧн кынӧмыс висьӧ. Кӧн вӧлін, кӧн ветлін, ичӧтик пышкай? Ичӧтик пышкайлӧн мышкуыс висьӧ. Кӧн вӧлін, кӧн ветлін, ичӧтик пышкай? Ичӧтик пышкайлӧн пельыс висьӧ. Кӧн вӧлін, кӧн ветлін, ичӧтик пышкай?

62 удж. Рочӧд шусьӧгъяссӧ.

1. Лэбачлӧн ичӧт юрыс да ыджыд вежӧрыс. 2. Дышлӧн пыр кык мыш. 3. Сырчиклӧн вӧсни кокыс да йи чегъялӧ. 4. Мамлӧн чунь помыс небыд.

63 удж. Содты лӧсялана кыв.

Отсӧг: Ошлӧн пасьыс шоныд.

1. Каньлӧн гыжйыс лэчыд. 2. Йӧралӧн кокыс тэрыб. 3. Ручлӧн гӧныс шыльыд. 4. Урлӧн куыс дона.

ТШ шыа кывъяс:

— Менам ёртлӧн эм Катшыс пон. — Менам понйыд эм жӧ. Середаӧ ме ветлі тшем вӧрӧ тшак вотны. Буско тшӧтш. А катшаяс аддзисны Бускоӧс да заводитісны тшетшкыны. — А кутшӧм нӧ тшак вотін? — Уртшак. Понтшактӧ да гут кулан тшактӧ эг вот. — Миян потшӧс бокын анькытш быдмӧ. Лок ветлам. — Но ӧд сэні и петшӧр быдмӧ!

64 удж. Велӧд кывпесансӧ.

Потшӧс пӧлӧн петшӧр ытшка, Кутш да катша петшӧр пытшкын.

А: — Воторникӧ Сашалӧн чужан лун. Б: — Чужан лунӧн, Саша!

Дзоля-дзоля керка, керка тырыс олысь, ни ӧдзӧс, ни ӧшинь абу.

БУР МАМ.

Менам мамӧй медся бур. Сыысь мусаыс оз сюр. Менӧ пасьтӧдӧ и вердӧ, Шонтӧ аслас сьӧлӧм бердын, Ичӧт юрӧ кӧдзӧ сям... Тіян эм-ӧ татшӧм мам?

менам мам (мамӧй)

менам бать (батьӧй)

менам пальто (пальтоӧй)

Тайӧ мамӧй. Тайӧ менам мам. Тайӧ вокӧй. Тайӧ менам вок.

65 удж. Содты лӧсялана кыв.

1. Менам эм кань. 2. Менам чой уджалӧ воспитательӧн. 3. Менам вок велӧдчӧ университетын.

тэнад мам (мамыд)

тэнад бать (батьыд)

тэнад пальто (пальтоыд)

— Тэнад ичӧтик чойыд сёрнитӧ нин? — А мыйла сылы сёрнитнысӧ? Сӧмын сійӧ муртса бӧрддзас, сылы и сідз ставсӧ сетӧны.

сылӧн мам (мамыс)

сылӧн бать (батьыс)

сылӧн пальто (пальтоыс)

Тайӧ Ӧньӧ да сылӧн чойыс. Тайӧ Таня да сылӧн вокыс.

66 удж. Рочӧд.

1. Кӧні вокыд? 2. Пӧльӧй пӧрысь нин. 3. Сылӧн мамыс зэв том. 4. Менам эм выльтор. 5. Сылӧн эм ёрт. 6. Тэнад эм «Би кинь» журнал?

миян мам (мамным)

миян бать (батьным)

67 удж. Лыддьы кывбурсӧ.

Миян пӧчӧ ставсӧ вӧчӧ, Ок, майбырӧй, сё майбырӧй!

Быдмӧ Ваня ӧтка пиӧн, Ӧтка пиӧн, кужтӧм киӧн.

Сылӧн радейтана пӧчӧ Гортын ставсӧ ачыс вӧчӧ.

Ичӧт дырйи менам оз вӧлі артмы л шы, сы пыдди артмӧ вӧлі й шы. Ме кӧсъя шуны: йӧлыд шома, а артмӧ: йӧйыд шома. Гырысьджык челядь ме вылын сералӧны: йӧйыд, шуӧны, йӧй и эм — абу шома ни юмов. Кӧсъя шуны: менам лӧг петӧ, а артмӧ: менам йӧг петӧ. Бара ме вылын сералӧны — сьӧмдӧмаӧсь.

68 удж. Думышт щ шыпаса кывъясӧн сёрникузяяс.

69 удж. Тӧдмав нӧдкывсӧ. Воча кывсӧ серпасав.

Няйт кӧмӧн кӧ гортад пыран, Джоджыд муӧн регыд тырас. Кинад мутӧ он на ӧкты, Тайӧс бура вӧчас ... .

А: — Кӧні тэнад бать-мамыд?

Сытӧг эз чуж эськӧ олӧм. Мелі нюмсьыс ставлы долыд. Коді мусӧ, васӧ шонтӧ? Тайӧ миян зарни ... .


<Kodko @ Во гӧгӧр кытшовтӧм : велӧдан гижӧд // Моторина Л. А. Ӧмидз тусь: 2 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 1 юкӧн. Сыктывкар : Коми небӧг лэдзанін, 2003. Лб. 67-181.>


АРСЯ ПОВОДДЯ.

МАМ. Чеччы, зарниӧй, асыв нин воис. Школаӧ мунан кад. ӦНЬӦ. Но, час чечча. А кутшӧм талун поводдяыс? МАМ. Арся поводдя. Талун зэрӧ. Енэжыс кымӧра. Шондіыс абу. Ывлаын тӧла. Пасьтась шоныдджыка — дӧрӧмась, гачась, свитерась, шапкаась, курткаась да резина сапӧгась. ӦНЬӦ. Мед кӧть зэрӧ Сувтса зэрӧн, Шоныд зэрыд бур. Сэсся кыдз нӧ, Мамӧ, быдма, Оз кӧ кӧтась юр? МАМ. Ачыд кывбурсӧ лӧсьӧдін? ӦНЬӦ. Эг. Тайӧ кывбурсӧ гижис Серафим Попов. Ме лыдди «Би кинь» журналысь. Мамӧ, а тӧрыт вӧлі бур поводдя? МАМ. Да ... . Тӧрыт вӧлі шондіа. Енэжыс лӧз. Кос вӧлі. Лӧнь да шоныд.

70 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.

72 удж. Лыддьы сёрникузяяссӧ. Серпасъяс местаӧ висьтав колана кывъяс.

1. Менам гӧрд. А тэнад гӧрд 2. Леналӧн кольквиж. Светалӧн кольквиж. 3. Игорьлӧн турунвиж. Мишалӧн турунвиж.

Град выв пуктас

73 удж. Лыддьы кывбурсӧ.

Ок и зэрӧ, зэрӧ. Шондіа, да зэрӧ. Гажсӧ шонді вӧзйӧ, Челядьлӧн син ӧзйӧ —

Чиктылӧны, котралӧны, Нимкодьпырысь шуалӧны: — Выль зэр улын быдмӧдчам, Быдмӧдчам да ёнмӧдчам.

Кут тӧд вылад: зэр, шонді, челядь кывъяс шуигӧн -яс эн содты.

74 удж. Содты колана кывъяс.

Кӧч котӧртӧ. Кӧчьяс котӧртӧны.

Джыдж лэбӧ. Джыджъяс лэбӧны.

Кыдз пу сулалӧ. Кыдз пуяс сулалӧны.

Ошпи пукалӧ. Ошпиян пукалӧны.

75 удж. Лыддьы серпасъяс серти.

Отсӧг: — ӧти ош.

76 удж. Висьтав сӧмын уна лыда кывъяссӧ.

77 удж. Корсь пӧвсӧ.

78 удж. Лыддьы коми шусьӧгъяс. Корсь роч пӧвсӧ.

1. Ар бӧрын гожӧм оз пуксьывлы. 2. Арыд тыра караб кодь. 3. Арнад катша и рака пӧт. 4. Арся луныд кӧч бӧж кузьта.

— Мыйла нӧ тэ, Маша, серпасалӧмыд нывкалысь синсӧ кымӧс вылас? — Синмыс сылӧн чуймӧмысла сэтчӧ кайӧма. — Семӧлӧн вӧлі куим кампет, ӧтиӧс сійӧ сетіс ёртыслы, — висьталӧ велӧдысь. — Кымын кампет аслыс колис? — Горш Семӧыд некодлы оз сет! — горӧдіс Ӧньӧ. — Менсьым на мырддяс.

А: — Коді пукалӧ ув вылын? Б: — Ме думысь, лэбач.

1. Менӧ тшӧкыда корӧны, виччысьӧны, а петкӧдча кӧ, ставныс дзебсьӧны. 2. Зэра кадыд сылы бур, Пыр и мыччас мусьыс юр. Олӧ лун дай олӧ мӧд, Быдмӧ вывлань, шог оз тӧд. Гӧрд шляпаа, вывті тшап — Зэв кыз кока косьтан ... .

ВАНЬӦ ДА САНЬӦ.

Кӧр видзысьяслӧн чум тыдалӧ ылӧдз. Чумкӧд орччӧн дадь вылын пукалӧны кык вок, Саньӧ да Ваньӧ. — Ноко, висьтав, тайӧ кутшӧм шыпас? — юаліс Ваньӧ орччӧн пукалысь вокыслысь. — Тайӧ? Тайӧ... Вунӧма! — Тӧрыт на тӧдін да! Он тӧд? — Часлы!.. — Ӧдйӧджык но! — А-а-а! Тӧда, тӧда! Тайӧ «А-а-а!» шыпас. — Но, а тайӧ шыпассӧ тӧдан? — Тайӧс тӧда. Тайӧ «кӧлач» шыпас. — Кӧлач?! — Да. Кӧлач. — Ноко. Мӧвпышт бурджыка. Кор батьыд уна чери кыйӧ, тэ сэки мый шуан, кор чуйман? — Уна чери? О-о-о! «О» шыпас! А мамыс вердӧ батьсӧ чомдорса бипур вылын пуӧм шыд-рокӧн, чайӧн юкталӧ. Найӧ орччӧн пукалӧны, кывзӧны челядьлысь сёрнисӧ да гусьӧн радлӧны-вашъялӧны.

79 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.

81 удж. Думышт быд шыпасӧн кыв. Вӧдитчы кывчукӧрӧн.

82 удж. Отсав серпасалысьлы гижны анбур.

Шыяс ми кылам да шуам. Шыпасъяс ми аддзам да гижам. Опонь дядь юалӧ вит арӧса Колялысь:

— Тэ кужан серпасавны? — Кужа. — А гижны? — Кужа жӧ. — А лыддьысьны? — Ог. Шыпасъяссӧ ог на тӧд.

83 удж. Висьтав ӧ шыпассянь заводитчан кывъяс.

84 удж. Гиж анбур серти.

1. Вежон лунъяс: четверг, субӧта, выльлун, середа, воторник, пекнича, вежалун. 2. Коми кар нимъяс: Сыктывкар, Ухта, Емва, Усинск, Печора, Воркута, Инта, Вуктыл, Микунь, Сосногорск. 3. Коми газет да журнал нимъяс: «Коми му», «Чушканзі», «Би кинь», «Йӧлӧга», «Войвыв кодзув». 4. Коми ю нимъяс: Эжва, Сыктыв, Печора, Изьва, Луза, Уса, Висер, Вашка.

85 удж. Лыддьы кывъяссӧ. Висьтав, мыйӧн найӧ торъялӧны.

86 удж. Лыддьы важ нӧдкывсӧ.

Кар дорын керасьӧны, а татчӧ чагъясыс чеччалӧны.

А: — Кымын шыпас коми анбурын?

Думышт куим шыпаса кывъяс.

Арнас кӧч лэптіс выль керка. Колис тэчны пач. Ныв-пияныс отсасьӧны батьыслы: коді кирпич пыртлӧ, коді мыччалӧ сылы. Уджыс пуӧ. Выль керка дорті мунӧ меж. Кӧч аддзис межӧс да чукӧстіс: — Лок, Мегар, пач тэчны отсав... Шуӧны, тэ пӧ мастер. А ме первойысь пачсӧ тэча да, гашкӧ, оз артмы. — Да-а, ме-е мастер! Пачтӧ тэчны и жугӧдны верма. Тӧрыт ме-е-е ёна люкаси да талун юрӧй висьӧ. Коркӧ мӧдысь отсала. Кӧч нинӧм эз шу, сӧмын зільджыка заводитіс уджавны. Регыд мысти пачыс вӧлі дась нин. Кӧч-мам пуис сэні ыджыд чугун тыр капуста шыд. Восьса ӧшиньӧд чӧскыд дукыс ылӧдз разаліс. Меж кыліс чӧскыд дуктӧ да локтіс Кӧч керка дорӧ: — Эй, Табъя кок! Помнитан, ме кӧсйи тэныд отсасьны? — Помнита, — вочавидзис Кӧч. — Ме-е-е со локті шыдтӧ сёйны отсавны... . — Аттьӧ, Мегарин! Ми и тэтӧг шыднымӧс помалам. Кӧчпиян серӧктісны да зіля кутісны панясьны.

87 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.

Лэптіс, тэчны, отсасьӧны, мыччалӧ, аддзис, люкаси, висьӧ, зільджыка, регыд мысти, дась, сэні, ыджыд, восьса, ылӧдз, серӧктісны, панясьны.

— Челядь, ме уджала «Йӧлӧга» газетын. Ме — журналист. Кора вочавидзны менам юалӧмъяс вылӧ. Мый ті вӧчанныд школаын? — Ми велӧдчам. — Олег, а тэ отсасян мамыдлы? — Да. Ме отсася. — А мый тэ вӧчан? — Ме мыськала дозмук. — Петя, а тэ отсасян мамыдлы? — Ог. Ме отсася батьлы. — Шань! А кыдзи тэ отсасян? — Ме отсала сылы газет лыддьыны да телевизор видзӧдны.

ме гижа

ме лыддьыся

ми гижам

ми лыддьысям

тэ гижан

тэ лыддьысян

ті гижанныд

ті лыддьысянныд

сійӧ гижӧ

сійӧ лыддьысьӧ

найӧ гижӧны

найӧ лыддьысьӧны

89 удж. Содты колана кывъяс.

Отсӧг: Ме пукала. Тэ пукалан.

Ме котӧрта. Тэ котӧртан.

Тэ сулалан. Ме сулала.

Ме чышка. Тэ чышкан.

Тэ мунан. Ме муна.

Ме гижа. Тэ гижан.

90 удж. Лӧсьӧд серпасъяс серти сёрникузяяс.

Кӧч котӧртӧ. Кӧчьяс котӧртӧны.

91 удж. Содты лӧсялана кыв.

Отсӧг: Ме ворса мачӧн. Тэ ворсан мачӧн.

1. Ме муна школаӧ. Тэ мунан школаӧ.

2. Ме гижа ручкаӧн. Тэ гижан ручкаӧн.

3. Ме пукала парта сайын. Тэ пукалан парта сайын.

4. Ме сулала ӧшинь дорын. Тэ сулалан ӧшинь дорын.

92 удж. Серпасъяс серти лӧсьӧд сёрникузяяс.

Отсӧг: Колялӧн эм небӧг. Сійӧ лыддьысьӧ.

1. Сашалӧн эм пань. Сійӧ панясьӧ.

2. Леналӧн эм акань. Сійӧ ворсӧ.

3. Олялӧн эм щӧтка. Сійӧ весалӧ пинь.

4. Ниналӧн эм карандаш. Сійӧ серпасасьӧ.

93 удж. Содты колана кыв.

Шарик тявзӧ: ав, ав, ав! Мурзик нявзӧ: няв, няв, няв! Чибук гӧрдлӧ: го, го, го! Чипан котсьӧ: ко, ко, ко! Полюк Машка помся кашкӧ Йӧрын кылӧ: рук, рук, рук. Ставыс виччысьӧны, гашкӧ, Кытчӧдз сёян ме ог юк.

94 удж. Содты колана шыпасъяс.

1. Ме велӧдча мӧд классын. 2. Коля, тэ кӧні велӧдчан? Ме велӧдча сиктса школаын. 3. Кыдзи Саша велӧдчӧ? Сійӧ велӧдчӧ бура. 4. Кутшӧм школаын ті велӧдчанныд? Ми велӧдчам карса школаын. 5. Кутшӧм классын велӧдчӧны Лена да Таня? Найӧ велӧдчӧны мӧд классын.

95 удж. Лыддьы сьыланкывсӧ. Висьтав, коді мый вӧчӧ.

Джиги, джиги! Меж пач вартӧ, Кӧин му лэптӧ, Кӧч лысьтысьӧ, Шыр би видзӧ, Рака ва катлӧ, Кань тасьті-дозмук мыськалӧ.

96 удж. Лыддьы кывбурсӧ. Висьтав, мый вӧчӧ кӧчиль.

Тутш-тотш, тутш-тотш —

Вӧрын кӧчиль заптӧ потш. Потшӧ ассьыс йӧрсӧ, Керка водзсӧ-бӧрсӧ.

Картупельтӧ, луктӧ, Сёркни йӧрас пуктӧ, Лун-лун градсӧ бертӧ Морков улӧ, дерт ӧд.

Тутш-тотш, тутш-тотш —

Кӧчиль тувъялӧ нин потш, Сэсся уджач Кӧчыс Мастеритӧ ӧдзӧс:

— Пырӧй, гӧсьтъяс, сэті, Морков ставлы сета!

Велӧд сьыланкыв.

Уна блин ме пӧжала, Гӧсьтъясӧс ме корала.

Припев. Волӧй, гӧсьтъяс, миянӧ, Дзожгана пӧсь блин дорӧ.

Ӧшинь улӧс чышкала, Гӧрд ковёрӧс вольсала.

Пызан вылӧ вая ырӧш. Юӧй ырӧш кӧть тыр кӧш.

Пызан вылын самӧвар. Гӧсьтъясыдлӧн сёрни-гар.

Миян праздник гажа тан, Кытшӧн вайӧ йӧктыштам.

А: — Ме быд лун чышка джодж. А тэ отсасян мамыдлы? Б: — Отсася.

Гожӧмнас руд рӧма ветлӧ. Тӧлын еджыд гӧн век петлӧ. Пельыс кузь, но дженьыд бӧж. Полӧ быдторйысь нэм чӧж.

Воча кывсӧ корсь 94 лист бокысь.

Кокӧ, кокӧ, котрав, Чӧдла, пувла — ягӧ, Мырпомла — нюрӧ, Сэтӧрла — лоскӧ, Льӧмла — кустӧ, Озла — тылаӧ.

УР ШОГ.

Асывнас Кӧч кыліс бӧрдӧм шы. Котӧртіс шы вылас. Коз лап вылын пукаліс Ур да, коньӧр, синвасӧ чышкаліс. — Мый нӧ бӧрдан? — юаліс Кӧч. — Быть ӧд бӧрд, — шуис Ур. — Тӧв локтӧ, а ни ӧти коль со некӧн. Мунны ковмас гортысь. — Кытчӧ мунны? — Кытчӧкӧ. Кӧні артмис колльыс. Кӧч сӧмын жугыля топӧдліс пельсӧ. Сійӧ эз тӧд, кыдзи отсавны Урлы. — Тэ жӧ радейтан тшактӧ! Ульсӧ на йирлан. Яла яг вылӧ бара зэв уна гоб петіс, — висьталіс Кӧч. — Да эськӧ да, — нурбыльтіс Ур. — А яла ягыд ылын. Кыдзи ме сэтысь ваяла? — Ме отсала! — шуис Кӧч. И ваяліс сійӧ яла ягысь гобсӧ. А Ур ӧшліс косьтыны, пысавліс коз пу увъясӧ. Кор воис тӧв, Ур эз и усь шогӧ.

97 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.

— Талун ми урок дырйи ворсам «Мыйысь?». Челядь, мыйысь артмӧ вый? — Вый артмӧ йӧлысь. — Мыйысь мамныд пуӧ роктӧ? — Шыдӧсысь. — А шыдтӧ? — Яйысь. — А мыйысь пӧжалӧны нянь? — Пызьысь. — А мый артмӧ ваысь, но васьыс полӧ?

Ур пырӧ горсйӧ. Пон пырӧ чомйӧ.

Ур петӧ горсйысь. Пон петӧ чомйысь.

99 удж. Содты колана шыпасъяс.

Сергей пырӧ автобусӧ. Сергей петӧ автобусысь. Нина мунӧ школаӧ. Нина локтӧ школаысь.

100 удж. Лӧсьӧд сетӧм кывъяснас куим сёрникузя.

Отсӧг: Пуяс вылысь гылалӧ кор.

101 удж. Висьтав, мыйысь вӧчӧма кӧлуйсӧ.

Чер вӧчӧма кӧртысь. Шкап вӧчӧма пуысь. Кепысь кыӧма вурунысь.

102 удж. Висьтав, мыйысь ыджыд мам пуӧ чӧскыд варенньӧсӧ.

Отсӧг: Ыджыд мам пуӧ варенньӧ чӧдйысь, ӧмидзысь, озйысь.

103 удж. Лыддьы кывбурсӧ.

Пачӧ, пачӧ, гажъяв, Уль пу доддя мунӧ, Кос пу доддя локтӧ. Низя-ура вӧрысь, Чӧдъя, пувъя ягысь, Ӧмидза кустысь, Сэтӧра лоскысь.

Кӧч чеччалан шор дорысь, Вурд ислалан чой помысь, Байдӧг баксан бадь дорысь, Тури чуксан нюр дорысь!

А: — Кымын часын тэ локтін школаысь? Б: — Куим час на эз вӧв.

1. Вӧлыс кӧртысь, а бӧжыс шӧртысь.

2. Лудысь аддза тась и сэтысь, Ветлӧдлӧны пась и кепысь.

3. Гортысь петавтӧг Ылӧдз нулывлӧ. «Бур вой» — меным тшӧтш Быд рыт шулывлӧ.

ӦМИДЗ ЙЫЛЫСЬ СЬЫЛАНКЫВ.

1. Садйӧ ӧмидзла петам, ми петам, ми петам. Чӧскыд ӧмидз ми ӧктам, ми ӧктам, ми ӧктам. Припев. Шондіа сад йӧрын югыд да лӧсьыд, Ӧмидзлӧн тусьясыс юмов да чӧскыд. 2. Ӧмидз, ӧмидз, эн дзебсясь, эн дзебсясь, эн дзебсясь. Тэнӧ алӧйӧс аддзам, ми аддзам, ми аддзам. Припев. 3. Зіля чуманӧ лӧдам, ми лӧдам, ми лӧдам. Чӧскыд ӧмидз ми ӧктам, ми ӧктам, ми ӧктам. Припев. 4. Чӧскыд пирӧгтӧ сёйны, да сёйны, да сёйны. Ёртъяс, миянӧ волӧй, да волӧй, да волӧй. Припев.

Ведраын мый?

Кӧні чери?

Конверт пытшкын мый?

Кӧні открытка?

Ведраын чери.

Чериыс ведраын.

Конверт пытшкын открытка.

Открытка конверт пытшкын.

104 удж. Висьтав, мый овлӧ керка пытшкын.

— Ыджыд мам, ми петам ывлаӧ. Миянлы гортын оз пукавсьы. — Петӧй. Но лымйын эн туплясьӧй.

105 удж. Лӧсьӧд куим сёрникузя.

Отсӧг: Миян Коля пытш кодь визув.

лым пиын

му пытшкын

лым пиӧ

му пытшкӧ

лым пиысь

му пытшкысь

106 удж. Лыддьы мойдсӧ.

ТШАКЪЯСЛӦН ЗЫК.

Зэра шоныд лунтӧ тшакыд радейтӧ. Му пытшкысь петісны еджыд гобъяс: — Аттьӧ шоныд зэрыслы, отсаліс петны миянлы му пытшкысь. Друг кодкӧ еджыд гоб пиысь горӧдіс: — Видзӧдлӧй, кодкӧ мусӧ вӧрӧдӧ! И небыд яла нитш пиысь петіс гӧрд гоб. — А ті коді? — юаліс сійӧ. — Ме — путник. А этайӧ — уртшак. — А менӧ рыжик-пыжикӧн шуӧны. Друг чилӧстіс виж гоб: — Мыйла меным узьны онӧ лэдзӧй? Босьта да вӧтла татысь ставнытӧ! — Зэв на ичӧт тэнад доныд, виж гоб, — шуис сылы еджыд гоб. — Да менӧ быдӧн пуктас кӧрзинаас... — Серамнымӧс эн петкӧдлы. Еджыд гобыд — медся мича да дона тшак! — И ми, рыжикъяс, зэв мичаӧсь да чӧскыдӧсь. Сэки чилӧстіс гут кулан тшак: — Эм абу кодкӧ меысь мичаыс тані?! Друг став тшакыс ланьтіс: налань матыстчисны кык детинка... — Шурик, меным гӧрд гоб сюри. — А ме куим еджыд гоб аддзи. ...Челядь вотісны уна тшак: еджыд, гӧрд да виж гоб, рыжик, путник, уртшак, масленик, ягсер. На пиысь кутшӧмсюрӧӧс косьтісны, кутшӧмсюрӧӧс солалісны. Сӧмын гут кулан тшак колисны вӧрӧ.

107 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.

Му пытшкысь, еджыд гоб, яла нитш пиысь, онӧ лэдзӧй.

109 удж. Содты лӧсялана кыв.

1. Тшак петіс му пытшкысь. 2. Гӧрд гоб петіс нитш пиысь. 3. Ош олӧ вӧрын. 4. Пон пырӧ чомйӧ.

110 удж. Лыддьы кывпесансӧ.

«Китш, китш», — тшапа Катша китшкӧ, Нитшкысь нетшкӧ Тшӧгӧм тшак. Тшаклӧн тшыкӧма нин пытшкыс, Тшыкӧм тшакыд век на тшап.

111 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1. Коді дзебсясьӧ сапӧг пытшкын? 2. Коді петӧ шкап пытшкысь? 3. Мый пуктӧ Таня портфеляс? 4. Мый босьтӧ Юра холодильникысь?

Сёрни артмӧ сёрникузяясысь. Сёрникузя артмӧ кывъясысь. Сёрни панӧны, кор колӧ мыйкӧ висьтавны либӧ юавны.

А: — Кытысь петіс тшак? Б: — Му пытшкысь.

1. Ичӧтик-ичӧтик зонка му пытшкысь шляпа аддзис.

2. Вирич пытшкын быдмӧ-олӧ, Кӧдзыдысь зэв ёна полӧ. Быдмас — солав, дозйӧ тэч, Тайӧ лоӧ ... .

Урок дырйи велӧдысь шуис: — Челядь, вайӧ серпасалӧй, коді мый кӧсйӧ да кужӧ. Серпасалӧй сійӧс, мый ті радейтанныд... Петя серпасаліс танк (батьыс танкистӧн вӧлӧма), Вова — ошкӧс (пӧльыс моз жӧ, буракӧ, кыйсьысьӧн кӧсйӧ лоны), Вера — уна пӧлӧс дзоридз. Коля серпасаліс катер. Катя радейтӧ гортса пемӧсӧс. Сійӧ серпасаліс сера куканьӧс. Сӧмын Ваня видзӧдӧ ӧшиньӧ. — Ваня, мыйла нӧ нинӧм он серпасав? Ваня босьтіс гӧрд карандаш да тшӧтш кутіс рисуйтчыны. Урок помын видзӧдлісны, кодлӧн мый артмис. Петяӧс да Вераӧс велӧдысь ошкис: — Зэв мича серпасныд! Воваӧс да Коляӧс малыштіс юрӧдыс: — Оз ков тэрмасьны. Велӧдысь матыстчис Ваня дорӧ, видзӧдліс сы альбомӧ, сэсся Ваня вылӧ. Ваня гӧрдӧдіс пель йылӧдзыс, юрсӧ копыртіс. Велӧдысь босьтіс альбомсӧ да петкӧдліс челядьлы. Сэні гырыся да мичаа вӧлі гижӧма: «МАМ». — Зэв бур, Ваня... Молодеч, — шуис велӧдысь.

112 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.

Пель йылӧдзыс.

Ме радейта. Ме аддза. Ме лыддя.

Мый лыддьӧ Коля?

Коля лыддьӧ

«Йӧлӧга» газет «Би кинь» журнал

Кодӧс кывзӧ Сеня?

Сеня кывзӧ.

114 удж. Содты лӧсялана кывъяс.

1. Ме серпасала (кодӧс?). 2. Тэ радейтан (кодӧс?). 3. Надя аддзӧ (кодӧс?). 4. Мам вердӧ (кодӧс?).

115 удж. Висьтав, кодӧс тэ аддзан серпассьыс.

Отсӧг: Серпассьыс ме аддза урӧс.

116 удж. Содты колана кыв.

1. Велӧдысь лыддьӧ (мый?) ... . 2. Нывка кывзӧ ... . 3. Ыджыд мам кыӧ ... . 4. Внучка серпасалӧ ... . 5. Мам вурӧ ... . 6. Таня вотӧ ... . 7. Женя чукӧртӧ ... . 8. Вӧрын быдмӧ ... .

— Чолӧм! Кодӧс нӧ тэ виччысян тані? — Чойӧс. Сійӧ Ыбӧ кайис бабсӧ видлыны. А тэ кодӧскӧ виччысян жӧ? — Да. Батьӧс виччыся. Сійӧ пырис вокзалӧ билетла. Ми Кулӧмдінӧ мӧдім. — Видзӧд! Тіян автобусыд со вӧрзьӧ нин. — Батьӧ, ӧдйӧджык лок! Кытчӧ нӧ вошлін?!

117 удж. Лыддьы кывбурсӧ.

УДЖАЧ ЗИНА.

Миян Зина босьтіс рос, Чышкис джодж да зыртіс пос, Мыськис тасьті, мыськис пань, Сэсся муніс ньӧбны нянь. Мунӧ Зина, ичӧт ныв. Сылы радлӧ ывла выв. — Видзӧд, видзӧд! — гӧгӧр кыліс. —

Быдмӧма нин тайӧ нылыс. Киас сумка кутӧ Зина. Зина мунӧ магазинӧ. Магазиныс матын, Вузасьысьыс татӧн. — Мый тэд колӧ? — Сакар-чай. — Пӧжалуйста, пӧлучай. Ньӧб тшӧтш нӧк да рысь. — Деньгаыс нӧ кысь? — Сідзкӧ, талун пом, Магазин тім-том.

Вочавидз юалӧмъяс вылӧ:

1. Мый вӧчис гортас Зина? 2. Мый сійӧ ньӧбис магазинысь?

118 удж. Корсь пӧвсӧ.

Ме пасьтала дӧрӧм

Ичӧт Витя чышкӧ джодж

Пӧчӧ пуӧ чӧскыд шыд

Пӧльӧ лыддьӧ мойд

Бать вӧчӧ джадж

119 удж. Содты кольӧм кывсӧ.

Катша-катша, китш-котш. Тури помечӧ корӧ, Вурдысь (мый?) пӧрӧдӧ, Кӧин (мый?) кыскалӧ, Ош (мый?) лэптӧ, Сизь (мый?) писькӧдӧ, Руч (мый?) кыӧ, Ур (мый?) видзӧ, Кӧч (мый?) пӧжалӧ.

120 удж. Ворсыштам.

Ошкӧ бабӧ, ошкӧ бабӧ, Чӧдтӧ вотам, пувтӧ ӧктам, Бур вотӧссӧ босьтам, Лёк вотӧссӧ чӧвтам.

121 удж. Лыддьы гӧлӧстӧ вежлалӧмӧн.

1. Сёрнитам комиӧн. Сёрнитам комиӧн? Сёрнитам комиӧн! 2. Саша ворсӧ аканьӧн. Саша ворсӧ аканьӧн? Саша ворсӧ аканьӧн! 3. Мам ньӧбис Машалы гач. Мам ньӧбис Машалы гач? Мам ньӧбис Машалы гач!

А: — Тӧрыт ме вӧрысь аддзылі кӧчӧс. Б: — Збыльысь?!

Тӧдмав ребуссӧ да висьтав, мый вотіс гожӧмнас Таня.

МЕДБУР ОЛӦМ — ЧУЖАН МУЫН. Финн мойд.

Арнас тури лӧсьӧдчис лэбны лунвылӧ. Сійӧ корис дозмӧрӧс: — Вай лэбам тшӧтш. Ми, ыджыд лэбачьяс, лэбам водзын. Мукӧд лэбачыс — миян бӧрын. — Меным дзик ӧткодь: сэні кӧть тані. Сёянӧй менам ньыв лыс. И дозмӧр кӧсйысис лэбны лунвылӧ. Лэбисны тури да дозмӧр юяс, муяс весьтӧд. Аддзӧны — водзын паськыд саридз. Лыска вӧр некӧн оз тыдав. Гӧгӧр ва да лӧз енэж. Лэбачьяс пуксисны саридз дорӧ шойччыны. Дозмӧр шуӧ: — Лыс ем сёя, лым пиын узьла, но кольчча аслам чужан муӧ. Ог лэб саридз сайӧ. — А меным колӧ лэбны. Лэбачьяслы туй петкӧдлыны шоныд муясӧ. А то найӧ кулаласны тані, кӧдзыд му вылын. Тури лэбис водзӧ. Босьтіс мыш вылас джыджъясӧс да мукӧд посни лэбачӧс, ӧд найӧ вӧлі мудзӧмаӧсь да эз вермыны лэбны водзӧ. А дозмӧр бергӧдчис войвылӧ, лыска вӧрӧ.

122 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.

— Кытчӧ нӧ тэ котӧртан? — Детсадйӧ ичӧтджык чойла. — Менам эм жӧ ичӧтджык вок. Но сійӧ пузчужӧм кага на. Ыджыдджык чойӧй сійӧс видзӧ. Ме гортӧ тэрмася, сылы отсасьны колӧ. — Быд пӧтка аслас позйӧ лэбӧ.

медся ён

124 удж. Артмӧд выль кывъяс.

Лӧсьӧд вит сёрникузя.

Велӧд паныд вежӧртаса кывъяс.

125 удж. Артмӧд паныд вежӧртаса кывъяс.

126 удж. Висьтав, кыдзи лэбӧны.

Отсӧг: лёддзӧн, ныра кельӧбӧн.

Став лэбачсьыс медӧдйӧ лэбӧны дзодзӧгъяс. Часӧн найӧ лэбӧны 88 километр.

127 удж. Лыддьы кывбурсӧ.

АДДЗЫСЬЛЫТӦДЗ, ЛЭБАЧЬЯС.

Тэрмасьӧны лэбачьяс, Мыйӧн воас ар. — Кытчӧ найӧ лэбӧны? — Во чӧж кӧні жар. — Лэбӧй лючки-бура, Дзодзӧг, юсь да тури!

Корсь торъя кывъяс. Кутшӧм кыв оз лӧсяв?

128 удж. Лыддьы кывбурсӧ.

Тури-туриӧй, кузь кок, Му кытшовтін гӧгӧрбок. Мудзис кокыд, мудзис борд. Пуксьыв татчӧ, муса ёрт!

Висьтав меным тэ, бур ань, Кытӧн олӧм медся шань? Лэбигмозыс тури шуӧ: «Медбур олӧм — аслам муын!»

129 удж. Лыддьы кывбурсӧ да вочавидз юалӧм вылӧ.

Гыбад нюрӧд собалім, Ӧктім турипув. Гортын тшӧктам мамӧлы: «Шома кисель пу».

Нюрысь петім радлігтыр, Енэж — мича, лӧз. Мыйла тадзи вотӧссӧ Шулӧмаӧсь йӧз?

130 удж. Велӧд шусьӧгсӧ.

Коз пу йылысь туриӧс висьталӧ.

131 удж. Содты колана кыв.

Отсӧг: Пон — кыйсьысьлӧн медбур ёрт.

1. Июль — медшоныд кад. 2. Ош — медыджыд вӧрса пемӧс. 3. Декабрын медпемыд вой. 4. Январ — медкӧдзыд тӧлысь. 5. Печора — Коми Республикаын медкузь ю.

132 удж. Лӧсьӧд сетӧм кывъясысь нёль сёрникузя.

1. Лэбачьяс лӧсьӧдчӧны лэбны лунвылӧ 2. Мӧдӧдчӧны дзодзӧгъяс да турияс

3. Чикышъяс, сырчикъяс лэбисны нин 4. Байдӧгъяс, сьӧлаяс, таръяс кольччисны тӧвйыны

133 удж. Лӧсьӧд кывбурсӧ стӧча.

Турипувйыс — оз босьт син. Тапикасис тури, Сійӧ таво Ыджыд нюрын Тэчис, тэчис витамин.

А: — Миян классын медбур велӧдчысьыс — Ваньӧ Сизев. Б: — А миянын — Васьӧ Пыстин.

Нырыс кузь дай кокыс кузь, Сувтас вутш бердӧ и узьӧ. Веськодь сылы — ва кӧ нюрыс, Коми ногӧн сійӧ — ... .

Воча кывсӧ корсь 124 лист бокысь.

КАТША РӦМПӦШТАН.

Катша вӧрын оліс, а сёйнысӧ сиктӧ волывліс. И быдторсӧ ваяліс сэтысь: то кизь, то чашка тор, то кампет кыш. Ӧтчыд Кӧч аддзис Катшаӧс мыр вылысь. — Кытчӧ, кытчӧ? — юаліс Катша. — Сідзи. — А менам со мый эм! — Мый нӧ тайӧ тэнад? — юаліс Кӧч. — Рӧмпӧштан! Ачыд асьтӧ аддзан! — Ноко? — Со, колӧкӧ! — вешйыштіс Катша. — Вай вежсям! — корис Кӧч. — Мый вылӧ? Мый тэнад эм? — чиктыліс Катша. — Менам? Ме тэныд оз вота! — Но, видзӧдлам. Кӧч вотіс оз да вайис Катшалы. Катша кокаліс ставсӧ да шуис: — Мун, эг и пӧтлы! — Либӧ шыранькытш вота? — няргыштіс Кӧч. — Вот! — чиктыліс Катша. Кӧч нетшкис шыранькытш да вайис Катшалы. Катша кокаліс ставсӧ да шуис: — Мун! Веж на тэнад шыранькытшыд! — А ставсӧ кокалін да? — чуймис Кӧч. — Мед! А сьӧлӧмӧй эз и бурмы. — Кутшӧм сюсь! Мырддя кӧ эськӧ рӧмпӧштантӧ! — Кыськӧ тай! — дзерӧдіс Катша да лэбзис рӧмпӧштаннас коз пу йылӧ.

134 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.

— Мый тэ вӧчин тӧрыт рытнас? — Телевизор видзӧді. — А ме лыдди «Би кинь» журнал. — Ме гуляйті да вӧчи гортса удж. — Юра, а тэ видзӧдін «Ӧшкамӧшка» телепередача? — Эг видзӧд. Эг эшты. Пӧч-пӧльлы отсаси. — Коктӧ кӧ кӧтӧдан, и чуньтӧ нюлыштан.

ме висьталі

ме пасьтаси

ми висьталім

ми пасьтасим

тэ висьталін

тэ пасьтасин

ті висьталінныд

ті пасьтасинныд

сійӧ висьталіс

сійӧ пасьтасис

найӧ висьталісны

найӧ пасьтасисны

136 удж. Содты лӧсялана кывъяс.

Отсӧг: Ме муні. Тэ мунін.

Ме мысси. Тэ мыссин.

Тэ восьтін. Ме восьті.

Тэ гижин. Ме гижи.

Ме сеті. Тэ сетін.

Ме петі. Тэ петін.

Тэ пуксин. Ме пукси.

137 удж. Лӧсьӧд серпасъяс серти «Шойччан лунӧ» висьт.

Заводит тадзи: Шойччан лунӧ Сандра садьмис, вӧчис зарядка... .

138 удж. Юась ёртыдлысь.

1. Мый тэ вӧчин шойччан лунӧ? 2. Мый тэ вӧчин тӧрыт? 3. Мый тэ вӧчин гожӧмнас?

Велӧд паныд вежӧртаса кывъяс.

140 удж. Лыддьы да висьтав мойд нимсӧ. Помав.

Пӧльӧлӧн да пӧчӧлӧн Сера чипан вӧлі, Зарни кольк вайис, Пызан помас пуктіс. Шыр сэті котӧртіс, Бӧжнас тай ӧвтыштіс, Нырнас тай тувкнитіс. Колькйыд усис дай жугаліс.

Корсь мойдысь мый вӧчис? юалӧм вылӧ кывъяс.

141 удж. Содты колана кывъяс.

Ме кӧмаси да котӧрті ывлаӧ. Тэ кӧмасин да котӧртін ывлаӧ. Сійӧ кӧмасис да котӧртіс ывлаӧ. Ми кӧмасим да котӧртім ывлаӧ. Ті кӧмасинныд да котӧртінныд ывлаӧ. Найӧ кӧмасисны да котӧртісны ывлаӧ.

142 удж. Содтав чут пыдди і либӧ и шыпас.

143 удж. Лыддьы кывбурсӧ.

Рӧдтім-гӧнитім, Тшынмунім да бусмунім, Дедыс-бабыс ордӧ воим. — Дедӧ-бабӧ, звӧзсӧ восьт! Дедыс-бабыс петісны, Звӧзсӧ дзум-дзам восьтісны. Грым-грам кайим, Пос тшупӧдыс чегис, Емва гуӧ тюп-тёп. Дедыс-бабыс лэччисны, Сойбордйӧдыс кутісны да Керкаас пыртӧдісны, Пызан сайӧ пуксьӧдісны да Чӧскыд кӧлачӧн вердісны, Юмов чайӧн юктӧдісны, Виж крӧватьӧ водтӧдісны, Гӧрд шебрасӧн шебралісны: — Узь жӧ, узь тэ, муса пи, Дедтӧ-бабтӧ эн вунӧд.

Кыв позьӧ вуджӧдны визьысь визьӧ слогъясӧн. Слогын век эм гласнӧй шы. Оз позь кольны гижан визь помӧ ӧти шыпаса слог и оз позь мӧд визьӧ вуджӧдны шыпас.

144 удж. Гиж «Рӧдтім-гӧнитім» кывбурысь кывъяс куим столбикӧ. Кывсӧ юклы слогъяс вылӧ.

Велӧд сьыланкывсӧ.

— Бобӧ, бобӧ, кытчӧ ветлін? — Чожӧ гуӧ ветлі. — Бобӧ, бобӧ, мый нӧ вайин? — Выя нянь вайи. — Бобӧ, бобӧ, кытчӧ пуктін? — Джек помӧ пукті. — Бобӧ, бобӧ, абу тай нӧ. — Сьӧд пон тай сёйӧма...

А: — Оньӧ, кытчӧ тэ ветлін? Б: — Лавкаӧ няньла.

Еджыд гулю керкаӧ пырис, свет вывсьыс мый аддзыліс, ставсӧ висьталіс.

КАТША РӦМПӦШТАН.

Аскинас Кӧч вотіс оз да шыранькытш. Локтіс коз пу улӧ, кӧні оліс Катша. Кутіс ачыс чӧсмасьны. Катша лэччис коз пу вылысь да пуксис Кӧчлы воча. А Кӧч быттьӧкӧ оз аддзы сійӧс. — А мый нӧ, оз нин ков рӧмпӧштаныд? — юаліс Катша. — Оз. — Ньӧти оз ков? — Ньӧти оз. — Дзик ньӧти оз ков? — Дзик ньӧти. Катша жбыркнитліс коз пу вылӧ да вайис рӧмпӧштансӧ, пуктіс Кӧчлы ныр улас да юаліс: — Он и видзӧдлы? — Ог. — Он вежсьы ни? — ... Ме ог тӧд. — Он босьт весиг? — Но, гашкӧ ... — Кӧч тувччис табъя кокнас рӧмпӧштан вылӧ, мед нин сылӧн лоӧ.

145 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.

Тірс, торс, Куим стӧкан морс.

— Вай ворсыштам «Пышкайысь». — Ог. — А, гашкӧ, «Ошкысь»? — Ог кӧсйы. — Но, сідзкӧ, «Шырӧн-пельӧсӧн»? — Ог жӧ ворс. — Мыйла нӧ эськӧ? — Медводз колӧ пудъясьны.

Он кӧ вӧдит, Он и ворс.

ме ог тӧд

тэ он тӧд

сійӧ оз тӧд

ми огӧ тӧдӧй

ті онӧ тӧдӧй

найӧ оз тӧдны

147 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ ог кывйӧн.

Отсӧг: — Тэ мунан талун театрӧ? — Ме талун театрӧ ог мун.

1. Тэ пукалан детинкакӧд? 2. Тэ отсасян мамыдлы? 3. Тэ асывнас мыссян? 4. Тэ рытнас видзӧдан телевизор? 5. Тэ радейтан мойдъяс?

148 удж. Содты кольӧм кывъяс.

Отсӧг: Ме ог мун. Тэ он мун. Сійӧ оз мун.

Ме ог сет. Тэ он сет. Сійӧ оз сет.

Тэ он пет. Сійӧ оз пет. Ме ог пет.

Тэ он ну. Ме ог ну. Сійӧ оз ну.

Сійӧ оз вай. Тэ он вай. Ме ог вай.

Сійӧ оз пыр. Ме ог пыр. Тэ он пыр.

Ме ог босьт. Сійӧ оз босьт. Тэ он босьт.

149 удж. Комиӧд шусьӧгсӧ.

150 удж. Лыддьы кывбурсӧ.

СЮЗЬ ДА СИЗЬ.

Кодкӧ торкис Унсӧ сюзьлысь, Садьмис сюзь —

Оз вермы узьны. Пожӧм пуӧ —

«Дізь» да «дізь»! Дізьгӧ коді? Тайӧ сизь. Шуӧ сюзьлы Лэбач сизь: «Дона сюзьӧ, Он-ӧ вись? Мыйла узян Лун шӧр лунӧ? Вай жӧ чеччы, Ворсны мунам!» Но оз кӧсйы Ворсны сюзь: «Ме на пу йылысь Эг усь! Ворсан ёрттӧ Мӧдӧс корсь, Лун шӧр лунӧ Сюзь оз ворс!»

Висьтав кывбурысь ь (небыд паса) кывъяс.

151 удж. Велӧд лыддьӧдланкыв.

Тыртӧм-быртӧм Тасьті оз. Гӧбӧч вылын Рака поз. Куим каньысь Шыр оз пов. Он кӧ эскы, Оз и ков.

Первой классын на велӧдчысь Юра шуис ыджыд мамыслы: — Миян велӧдысьным нинӧм оз тӧд! — Чӧв! Кыдзи нӧ лысьтан татшӧмтор шуны? — Мыйла нӧ, сідзкӧ, пыр миянлысь юасьӧ? Ми ӧд нинӧм жӧ ог тӧдӧй.

152 удж. Рочӧд.

КӦЗА ОЗ МУН ТУСЬЛА.

— Кӧзаӧй, кӧзаӧй, Ме тэнӧ ыста тусьла. Кӧза оз мун тусьла. — Кӧин жӧ, кӧинӧ, Ме тэнӧ ыста кӧза сёйны. Кӧин оз мун кӧза сёйны, Кӧза оз мун тусьла. — Мортӧ жӧ, мортӧ, Ме тэнӧ ыста кӧин кыйны. Морт оз мун кӧин кыйны, Кӧин оз мун кӧза сёйны, Кӧза оз мун тусьла.

А: — Кытчӧ тэ талун рытнас ветлан? Б: — Ог на тӧд.

1. Уджала ме лун и вой, Кӧть ог юлы ни ог сёй. Кор тэд ковмас тӧдны кад, Висьтавны ме вывті рад.

2. Век вомад, а он ньылышт.

3. Биын оз сотчы, ваын оз вӧй.

— Талун миян велӧдысь висьталіс нянь йылысь. Няньтӧ пӧ оз позь шыблавны. Тэ, Агния баб, няньтӧ эн шыблав, — велӧдӧ пӧчсӧ Аннуш. — Сійӧс зэв пӧ сьӧкыд быдтынысӧ. — Ок тэ, шӧвктуг, да менӧ ӧмӧй колӧ велӧдны няньтӧ видзны? Ме ӧд сійӧс ас киӧн быдтывлі. Вундігад вӧлі быд шепла копыртчывлам. Кӧдзам, быдтам, а сёйныс вӧлі аслыным оз тырмы. Кысуклӧн сёян дозйын вӧлі куим нянь тор. Кык торсӧ Кысук нюм-нямвӧчис, а коймӧдсӧ эновтіс. Вешйис бокӧ, пуксис да мӧдіс нювсьыны-мыссьыны. Аннуш уськӧдчис сы дорӧ: — Кысук, сёй, оз позь няньсӧ шыблавны. Кань мыссис, быттьӧкӧ оз и кыв нывлысь шуӧмсӧ. — Кодлы шуи, сёй нянь торсӧ. Кысук весиг пельсӧ оз вӧрзьӧд. — Мый сійӧ оз сёй няньсӧ? Мыйла оз кывзысь? — бӧрддзис Аннуш. — Миян велӧдысь шуис, ставлы пӧ висьталӧй, мед некод нянь оз шыблав. — Да энлы, Аннуш, бӧрд. Каньыд ӧд оз быдтор гӧгӧрво, — лӧньӧдіс нывкаӧс пӧчыс. — Мед оз кӧ сёй. Оз на шыбитчы ӧти нянь торйыд. Петкӧд пос помӧ гулюяслы. — Петкӧда либӧ, — шуис Аннуш.

153 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.

ЭН ПӦРЪЯСЬ.

— Вась, Вась, эн пӧръясь. — Ог. Пӧльӧй менам кузь тошка, кузь тошка. — Вась, Вась, эн пӧръясь. — Ог. Пӧчӧй вӧлі квайт чуня, квайт чуня. — Вась, Вась, эн пӧръясь. — Ог. Мамӧй менам зэв мича, зэв мича. — Вась, Вась, эн пӧръясь. — Ог. Батьӧй менам вӧр лэдзысь, вӧр лэдзысь. — Вась, Вась, эн пӧръясь. — Ог. Чойӧй менам зэв востер, зэв востер. — Вась, Вась, эн пӧръясь. — Ог. Мамӧ сетіс ӧрешки, ӧрешки. — Вась, Вась, мем юкышт, мем юкышт. — Абу нин, ставсӧ сёйи.

155 удж. Лӧсьӧд соссяна сёрникузя оз кывйӧн.

Отсӧг: — Тӧлын гылалӧ кор. — Тӧлын кор оз гылав.

1. Ур лэбалӧ енэжын. 2. Шыр пукалӧ зептын. 3. Кӧч куталӧ кӧинӧс. 4. Луннас челядь узьӧны классын. 5. Войнас нывка котралӧ ывлаын.

УНА НОГ.

Миян Таня уна ног Кужӧ шуны «ог». А кор колӧ шуны «да», Артмӧ сэтшӧм сьӧкыда.

156 удж. Лӧсьӧд эскӧдана сёрникузя.

Отсӧг: — Мам оз радейт челядьӧс. — Мам радейтӧ челядьӧс.

1. Велӧдчысь оз тӧд шыпасъяс. 2. Мӧс оз сет йӧв. 3. Тури арнас оз лэб лунвылӧ. 4. Асывнас оз ков мыссьыны. 5. Ыджыд мамыдлы оз ков отсасьны. 6. Гортса уджтӧ оз ков вӧчны.

157 удж. Содты «ыджыдджык» либӧ «ичӧтджык» кыв.

Отсӧг: Кӧч ичӧтджык ручысь.

1. Чань ыджыдджык каньысь. 2. Сюзь ыджыдджык сизьысь. 3. Порсьпи ичӧтджык куканьысь. 4. Кӧин ичӧтджык йӧраысь. 5. Кӧр ыджыдджык понйысь.

158 удж. Ворсыштам.

— Пуксьы, другӧ, Мекӧд ворс. Ворсанторйӧн: «Вермас, оз?» — Кӧкӧ-чойӧ вӧчӧ поз, Позйыс сылы колӧ? ... — Ичӧт пусӧ, зэв тай нэр на, Ошпи пӧрӧдны, дерт? ... — Коз пу вылын коляоз Кӧдзыд тӧлын быдмӧ? ...

159 удж. Лыддьы кывбурсӧ.

Ме да Зина Вотім оз. Кыкнаннымлӧн Ӧткодь доз. Тыртіс Зина Быдса тасьті. Сэки видзӧдлі Ме ассьым. Муртса киысь Эз усь доз: — Кӧні, кӧні Менам оз? Мыйла пыдӧсас Дзик сӧмын? Гашкӧ, дозлӧн Уси дӧмас? Гашкӧ, кӧнкӧ Ыджыд розь, Кыті киссис Менам оз? Сэки шуис Зина чойӧй: — Гежӧда кӧ Вомад коян, Ӧдйӧ тырас Тэнад доз. — Мыйла вомӧ. Чеччӧ оз?

160 удж. Артмӧд кывъяс. Инды найӧс серпасысь.

161 удж. Лыддьы «Ылаліс» кывбурсӧ.

Ӧктӧ Коля коляоз, Сирӧссьӧма киыс. Ок тэ, Коля, вильышпоз, Коляозйыд абу оз, Абу юмов сійӧ.

А: — Ті тӧданныд, кӧні быдмӧ турипув? Б: — Огӧ тӧдӧй. Гашкӧ, ягын?

Мыръяс дорын, турун пӧвстын, Ӧзйӧ би моз мича роз. Вомад босьтан, сэтшӧм чӧскыд, Мый нӧ тайӧ, челядь? ...

КОДЛЫ МЫЙ КОЛӦ?

Талун Анналӧн сёйигас уси пиньыс. «Кыдз нӧ пиньтӧгыс кута овны? Ставыс ӧд серавны мӧдасны. Да сэсся пиньтӧгыд и шушкыль кывъя лоа. Агния баб моз мӧда сёрнитны», — шогсьӧ нывка. Муртса оз бӧрд. Но мамыс пыр и бурӧдіс нылӧс: — Эн шогсьы, выль пинь петас. — Кысь петас. Агния бабыдлӧн тай оз пет! — А тэнад петас. Шыбит пиньтӧ гӧбӧчӧ да шу:

Вир туп, яй топ, Ошлы — нитш пинь, Каньлы — йӧв пинь, Шырлы — яй пинь, Меным — лы пинь.

— Мам, а мыйла тайӧс колӧ шунысӧ? — юалӧ Аннуш. — Мед выль пинь петас. — А мыйла нӧ тэ эськӧ Агния бабыдлы он висьтав тайӧс? Шуас кӧ, гашкӧ, сылӧн быдмас жӧ выль пиньыс. — Пӧрысь нин сійӧ, оз нин сылӧн быдмы. — Мамӧ, а ошкыс мый сёйӧ? — Вотӧс сёйӧ, турун. — А шырыс мый сёйӧ? — Быдторсӧ: шыдӧс и, сукар. Мый сюрӧ пинь улас, сійӧс и гиджгӧ-йирӧ. "А кыдзи нӧ шырыс мӧдас сукарсӧ йирны яй пиньнас? — думайтӧ Анна. — Некыдз оз позь сетны шырыслы яй пиньсӧ, сылы ӧд сёйны жӧ колӧ». — Но мый, эн на шыбит пиньтӧ? — юалӧ мамыс. Аннуш матыстчис гӧбӧч ӧдзӧс дорӧ да чӧвтіс сэтчӧ пиньсӧ:

Вир туп, яй топ, Ошлы — нитш пинь, Каньлы — йӧв пинь,

а сэсся ньӧжмӧдіс гӧлӧссӧ да содтіс:

Шырлы — лы пинь, И меным — лы пинь.

162 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.

— Субӧтаӧ Юралӧн нимлун. — Тӧда. — Колӧ гӧсьтъясӧс корны нимлун пасйыны. — Ме звӧнитлі нин ыджыд мамлы да Сандра тьӧткалы. — Опонь дядьыдлы эн жӧ вунӧд юӧртны. — Ог вунӧд. Аски висьтала сылы. — Но, шань.

Ӧньӧ сетӧ вокыслы книга. Коді сетӧ вокыслы книга? Мый Ӧньӧ сетӧ вокыслы? Кодлы Ӧньӧ сетӧ книгасӧ?

164 удж. Серпас серти лӧсьӧд юалана сёрникузя.

Вурдысь сетӧ кӧчлы морков.

165 удж. Содты колана кыв.

Отсӧг: — Мам висьталӧ (кодлы?). — Мам висьталӧ нылыслы.

1. Пи гижӧ (кодлы?) письмӧ. 2. Пӧч висьталӧ (кодлы?) мойд. 3. Ӧльӧш звӧнитӧ (кодлы?). 4. Аннуш отсасьӧ (кодлы?).

166 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

— Кымын арӧс?

Ваньӧлы 7 арӧс.

167 удж. Лыддьы шусьӧгъяссӧ. Корсь пӧвсӧ.

Сьӧд понлы еджыд гӧн оз пет. Сюсьлы и ош йӧктӧ. Гулюлы варыш гыж оз пет. Ракалы дзуг пуктыны оз куж.

168 удж. Лыддьы кывбурсӧ.

Самӧвар со дзожгӧ пӧсь —

Талун локтас уна гӧсьт: Воас Ира, Кодлӧн вески эм да-й гира; Воас Нюра, Коді акань платтьӧ вурӧ; Воас Вань, Кодлӧн нявгысь чача-кань; Воас Васьӧ, Коді вомнас гудӧкасьӧ; Воас Нина, Кодлӧн аслас пианино. — Пуксьӧй, гӧсьтъяс, юӧй чай! Талун Юрочкалы — квайт.

169 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1. Кодлы Юра мӧдӧдіс нимлун вылӧ корӧм?

2. Кодлы сійӧ звӧнитліс?

170 удж. Содты колана кывъяс.

171 удж. Лыддьы кывбурсӧ.

Чӧскыд вотӧсъяссӧ Зіля котрӧдлы тэ Батьыдлы да мамыдлы, Пӧльыдлы да пӧчыдлы, Ыджыд айыдлы, Ыджыд мамыдлы. Пувсӧ — кузолӧн, Тшаксӧ — пестерӧн, Озсӧ — тасьтіӧн, Льӧмсӧ — пож тырӧн, Сэтӧр — наберушкаӧн, Чӧдсӧ — колачуманӧн, Мырпом — ыджыд туисӧн, Ӧмидз — паськыд шердынӧн.

СОГЛАСНӦЙ ШЫЯС

172 удж. Комиӧд. Вӧдитчы кывчукӧрӧн.

А: — Кутшӧм мича дзоридз! Б: — Ме козьнала сійӧс чойлы.

Тӧдмав ребуссӧ да висьтав, кутшӧм козин воис сьӧлӧм вылас Юралы медъёна.

МУНІС, МУНІС...

Анна пукаліс Агния баб ордын лабич вылын да видзӧдіс ӧшиньӧ. Анналы вӧлі гажтӧм, кӧть пӧчыс вӧлі орччӧн да печкис. — Агния баб, вай мыйкӧ мойд, — корис Аннуш. — Став мойдсӧ нин мойдлі, нинӧм нин эз коль. — Мойд, — нюжӧдіс Аннуш. — Ачыд вай кӧть ӧтиӧс мойд. Али он жӧ куж? — юаліс Агния баб. — Мыйла ог куж? Мойда. Чӧв олыштіс. Мичаджыка пуксис. Сэсся лӧсьӧдыштіс платтьӧсӧ, кисӧ пуктіс пидзӧс вылас да заводитіс. — Олісны-вылісны гозъя. Налӧн вӧлі Иван нима пи. Коркӧ Иван и шуӧ: «Ветла ме ылі муӧ-ваӧ, йӧзсӧ видзӧдла, ачымӧс петкӧдла». Косьтіс нянь, сӧвтіс мыш нопйӧ и мӧдӧдчис. Муніс да муніс, да муніс; муніс да муніс, да муніс. Ю воис. Вуджис. Муніс да муніс, да муніс; муніс да муніс, да муніс. Муніс да муніс, да муніс. Сэсся бӧр гортас воис. Аннуш ланьтіс. Агния баб видзӧдліс внучкаыс вылӧ да юаліс: — Пом нин воис? — Пом. — А мыйкӧ зэв дженьыд мойдыд да? — Да-а, — нюжӧдіс Аннуш. — А мый дыра сійӧ муніс...

173 удж. Лыддьы гораа колана ногӧн.

— Тэ он тӧд, кӧні ме вӧлі каникул дырйи? — Ог. А кӧн эськӧ? — Ог висьтав. — Мыйла? — Выйла!

175 удж. Лыддьы кывбурсӧ. Верман кӧ, вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

Мыйла ручлы колӧ бӧж? Мыйла кольксӧ кӧк оз пӧж? Мыйла гожся шонді пым, Тӧлын мусӧ вевттьӧ лым? Мыйла паськӧм вежӧ пу? Мыйла горув кывтӧ ю? Мыйла мусмӧ шоныд зэр, Оз во сьӧлӧм вылӧ шер? Мыйла лунсӧ вежӧ вой? Мыйла лэбач корсьӧ койт? Мыйла, висьтав, дона пи, Оз позь вӧрӧ лэдзны би? Мыйла?

Коми кывйын эмӧсь гоз артмӧдан гора да гортӧм согласнӧй шыяс.

176 удж. Лыддьы. Висьтав гоз артмӧдан гора да гортӧм согласнӧй шыяса кывъяс.

Коми кыв урок дырйи ми велӧдім согласнӧй шыяс. Медым гӧгӧрвоанаджык лои гора да гортӧм согласнӧйяс йылысь тема, урок помланьыс заводитім ворсны. Ёрта-ёртӧс юасим: — Кыдзи шусьӧ лэбачлӧн оланін? — Поз. — Мый колӧ, медым пуктыны сёян? — Доз. — Мый полӧ ваысь? — Би. — Вежан кӧ первой шыпассӧ, лоӧ бать-мамлӧн радейтана ... . — Пи. Ми аддзим уна татшӧм кыв гоз: ӧтиыс заводитчӧ либӧ помасьӧ гора согласнӧйӧн, мӧдыс — гортӧмӧн. Ворсыштӧй и ті.

177 удж. Лыддьы кывбурсӧ.

МЫЙЛА ШОНЫД ВАСЬЛЫ?

Миян Вася шоныд пася —

Сійӧс Васьлы Мегӧ дасьтіс, Мед эз кынмы Васьлӧн юр, Пушыд шапка вурис Ур. Кисӧ шонтӧ вурун кепысь —

Сійӧс Васьлы Баля сетіс. Коксӧ кӧдзыд мед эз кӧр, Гӧна пими ыстіс Кӧр.

Сыктывкар — Коми мулӧн юркар. Тайӧ нимыс артмӧма кык кывйысь: «Сыктыв» да «кар». Сідзкӧ, Сыктывкар — сійӧ Сыктыв ю дорын сулалысь кар.

178 удж. Тӧдмав метаграммаяс. Инды тайӧ предметъяссӧ серпасысь.

МЫЙ ТАЙӦ?

1. Гора согласнӧйӧн быдмӧ пыр веж, Гортӧмӧн — ӧткымын нывлӧн кыдз вез. 2. Гортӧм согласнӧйӧн вуджӧ ёль вомӧн, Гораӧн — шыр да руч сэні — ас чомйын. 3. Гортӧм согласнӧйӧн — матысса морт, Гораӧн — мичмӧдӧ ю дор и сёрд. 4. Гортӧмӧн рака и руч сійӧс сёйӧ, Гораӧн — зіля зэв йӧрысь лым койӧ. 5. Гортӧмӧн — быттьӧ лымвывса пытш, Гораӧн — му лукйӧ, вӧчӧ бур удж. 6. Гораӧн — ӧдзӧстӧ ӧшӧдантор, Гортӧмӧн — лымлӧн зэв дзоляник тор. 7. Гораӧн — абу ме быдса кило, Гортӧмӧн вежан — ме битӧг ог ло.

«Би кинь» журналысь.

179 удж. Лыддьы кывбурсӧ.

Мыйла талун синва сорӧн бӧрдӧ ичӧт зон? — Менӧ, — шуӧ, — кильчӧ дорын пурис аслам пон. — Мыйла дӧзмӧдан тэ сійӧс помся кык лун чӧж? — Шыран муртса босьтлі киӧ, чинтыштны... кузь бӧж.

Аннуш рытнас водігас шуӧ: — Бабӧ, талун мойдсӧ лыддьы помсяньыс. — Мыйла нӧ? — Ӧдйӧджык тӧдмалам, мыйӧн помассьӧ.

А: — Мыйла ош ар помын пырӧ гуӧ? Б: — Узьны тулысӧдзыс.

— Кутшӧмӧн овлӧ тӧвся поводдяыс? — Ывлаын кӧдзыд. — Пӧльтӧ вой тӧв. — Ӧшиньяс гыӧртісны. — Керка стенӧ лыйсьӧ пашляк. — Кок улын дзуртӧ лым. — Лунъяс дженьыдӧсь, а войяс кузьӧсь.

180 удж. Висьтав серпасъяс серти, мый вӧчӧны челядь тӧлын?

181 удж. Лӧсьӧд ёртыдкӧд сёрни тӧвся лун коллялӧм йылысь.

182 удж. Лыддьы кывбурсӧ.

Лымйӧ, лымйӧ, кытысь усян? Мыйла чирйӧн, абу тусьӧн? Лымйӧ, лымйӧ, кытысь воин? Кыдзи еджыднас тэ лоин?

Мыйла сэтшӧм кокни ачыд? Сылан, веськалан кӧ пачӧ? Веськалан кӧ ваӧ, йизян? Мыйла усян визьӧн-визьӧн?

183 удж. Лӧсьӧд сёрникузяяс серпас серти. Висьтав, кыдзи тэ пасьтасян тӧлын.

184 удж. Лыддьы кывбурсӧ.

Коді камгӧ керка стенӧ? Коді садьмӧдӧ пыр менӧ?

Тадзи кӧдзыд бара дурӧ, Тшӧктӧ лэдзны тырӧн-бурӧн.

Шӧйтӧ ывлатіыс кӧдзыд, Корсьӧ менсьым керка ӧдзӧс.

ДЕКАБР — ӦШЫМ.

Декабр Комиын — лымъя да кӧдзыд тӧлысь, сы вӧсна шулӧмаӧсь важӧн сійӧс ӧшым кывйӧн. Тайӧ кывйыс кутӧма пашляк вежӧртас.

185 удж. Содты лӧсялана кыв.

1. Детинкаяс ислалӧны даддьӧн. 2. Турун кыскалӧны доддьӧн. 3. Уръяс чӧсмасьӧны колльӧн. 4. Челядь ывлаын ворсӧны дзолльӧн.

186 удж. Лыддьы шусьӧгсӧ. Рочӧд.

Додьтӧ дасьты гожӧмын, а телегатӧ — тӧлын.

187 удж. Гиж чолӧмалана юӧр бать-мамлы, чой-воклы, пӧч-пӧльлы, ёртыдлы да мукӧдлы.

Чолӧмала Выль воӧн! Сиа кузь нэм да бур шуд!

188 удж. Лыддьы да велӧд кывбуръяссӧ.

Тӧлын уна удж оз вӧч Дженьыд бӧжа тэрыб кӧч. Мый нӧ колӧ вӧчны Дзикӧдз кынмӧм кӧчлы?

Коз пу вылын — лым, лым, Коз пу улын — лым, лым, —

Гӧгӧр лымйӧн тырӧма. Ошкыс гуӧ пырӧма, Тӧвбыд узьӧ, вой и лун, —

Энӧ торкӧй ошлысь ун.

Луныс вывті дженьыд лоис —

Чайтан, войлы пом оз во. Миян керкаӧ тшӧтш воис Озыр шуд — гажа Выль во. Пашкыр коз пу вайим вӧрысь: Аддзан, лыснас абу гӧль. Регыд пырас тошка, пӧрысь, Ноп тыр козина Вой пӧль.

Велӧд коз йылысь сьыланкыв.

Козйӧ, козйӧ, мый сулалан? Ме ӧд тэнӧ пӧрӧда,

Ме ӧд тэнӧ пӧрӧда да, Пескӧ керала,

Пескӧ керала да, Пачӧ ломта,

Кыз ӧгырӧ уськӧда да, Сё блин пӧжала,

Вӧсни ӧгырӧ уськӧда да, Сё печенча пӧжала.

А: — Мыйӧн тэ ислалан тӧлын? Б: — Ме ислала лызьӧн.

1. Еджыд эшкын став мусӧ эжис. 2. Тӧлын и гожӧмын ӧти паськӧма.

Воча кывсӧ корсь 181 лист бокысь.

вежӧй петӧ

гаж бырис

горшӧй косьмӧ

кынӧмӧй сюмалӧ

лӧгӧй петӧ

серам петкӧдлыны

сьӧлӧм вылӧ воис

сьӧлӧмӧй бурмис

чӧв овны

шогӧ усьны

яндысьтӧм син

ӦМИДЗ ТУСЬ. 2 КЛАСС. 2 ЮКӦН

<Kodko @ Тӧвся мойд : велӧдан гижӧд // Моторина Л. А., Лодыгина З. А. Öмидз тусь: Роч программа серти 2 класса велӧдчысьяслы велӧдчан книга. 2 юкӧн. М.: Издательство ДИК, 1998. Лб. 3-30.>


Условнӧй пасъяс:

— сёрнит тадзи

— велӧд сьыланкыв

ТӦВСЯ МОЙД.

Дзирдалӧны керка вевтъяс, Шебрас улын муяс. Вата кодь жӧ небыд лымйӧн Вӧччисны и пуяс.

Еджыд бобув бӧрся бобув Паськӧм вылӧ пуксьӧ. Челядь радлӧны, мый помтӧг Лымйыс усьӧ-усьӧ.

Бать козьналіс Митруклы кӧрпиӧс. Кӧрпи тіраліс кӧдзыдысла. Митрук малаліс сійӧс, но эз тӧд, кыдзи бурӧдны. — Тшыг сійӧ, — висьталіс батьыс. — Лым пиысь сюри, мамыс воштӧма турӧб дырйи. Митрук котӧрӧн пыраліс чумӧ, петкӧдіс тасьтіын шыд. Но кӧрпи эз и исыштлы сёянсӧ, кӧть кыдзи Митрук эз матыст сы дорӧ: — Сёйышт, чӧскыд тайӧ зэв. Ми ставӧн чумын шыд сёям. Митруклы зэв жаль вӧлі кӧрпиыс. — Оз сёй! — шыасис сійӧ батьыс дорӧ. — Оз на куж сійӧ сёйнысӧ. Велӧдам, — вочавидзис батьыс. Сійӧ восьтіс кӧрпилысь вомсӧ. А Митрук ичӧтикаӧн кисьтышталіс сэтчӧ шыд. Кӧрпи сёйыштіс. А лун-мӧд мысти сійӧ ачыс велаліс сёйны тасьтіысь. Сэсся регыд лым сыліс, турун петіс. Кӧрпилы сёяныс лоис уна. И кӧрпи ӧдйӧ быдмис-сӧвмис. Сійӧс нимтісны Авкоӧн. Тадзи кӧр видзысьяс шуӧны быд кӧрӧс, коді мамтӧг быдмӧ морт дінын. Митрук радейтӧ Авкоӧс. Петас асылын чумысь да чукӧстас: — Аво-ав! Лок, эн пов, лок! Кӧрпи уськӧдчӧ кӧзяин дорӧ. Но Митрук оз прӧста кор, пыр няньторйӧн чӧсмӧдлӧ. А медся любӧ Митруклы Авколӧн вильшасьӧм-люкасьӧмыс. Небыдик гӧна сюрнас сійӧ гильӧдчӧ.

1 удж. Лыддьы гораа да бура шуав тӧдчӧдӧм шыяссӧ.

3 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. Корсь воча кывъяссӧ «Кӧрпи» текстысь.

1. Мыйла тіраліс кӧрпи? 2. Мыйла пыраліс чумӧ Митрук? 3. Мыйла тшӧктіс Митрук кӧрпилы сёйны? 4. Мыйла эз сёй шыдсӧ кӧрпиыс? 5. Мыйла кӧрпиӧс шуисны Авкоӧн?

юалӧмъяс вылӧ вочавидзысь кывъяс.

Ветлыны няньла

Ветлыны сакарла

Ветлыны чойла

Ветлыны вокла

4 удж. Содты лӧсялана кывъяс.

Отсӧг: Челядь кайисны вӧрӧ тшакла, чӧдла, пувла.

1. Юра ветліс магазинӧ

2. Таня пырис книга лавкаӧ

3. Нывкаяс мунісны видз вылӧ

Пӧльлы эз узьсьы. Сійӧ чеччис водз. Талун пӧль мӧдӧдчӧ вӧрӧ песла. Сійӧ доддясис нин. Ме ӧдйӧ пасьтаси да пӧльлы вӧзйыся: — Босьт менӧ тшӧтш вӧрад. — Песла али мый? — Кӧч няньла. Тэ тай век вайлан вӧрад ветлігад. — Кӧч няньла? Но, сідзкӧ, сӧв доддяс. А няньтӧ сёйны совтӧ босьтін? — Со. Босьті, — петкӧдлі истӧг кӧрӧб, кытчӧ пуктышті совтор. И ми вӧрзьӧдчим вӧрса козинла небыд лым кузя.

ЭН СОРЛАВ!

Мыйла бӧрдӧ ичӧт Вань? Нырсӧ парсыштӧма кань! Медым сыкӧд пыр оз дур! Но ӧд миян каньыс бур, кылан, мургӧ: му-р-р, му-р-р... Сы кодь мудер зверь оз сюр.

5 удж. Восьты велӧдчан книгаысь 40-ӧд урок. Висьтав серпас серти, мыйла нывкаяс ветлӧны видз вылӧ.

6 удж. Тӧдмав, кутшӧм мойдысь тайӧ юкӧныс.

Ветліс сэки каньыс Рыныш дорӧ шырла, Шыркӧд сэні лои Сёркни перйысь квайтӧн, Шыркӧд налӧн выныс Бура уна содіс.

Кутчысьӧма пӧльыс, Кутчысьӧма пӧчыс, Кутчысьӧма нылыс, Кутчысьӧма понйыс, Кутчысьӧма каньыс, Кутчысьӧма шырыс, Кутчысисны квайтӧн — Нетшыштісны сёркни.

8 удж. Лыддьы кывбурсӧ. Кыдзи шусьӧны декабрь да ноябрь тӧлысьяс комиӧн? Мыйла?

Коми парма Важӧн лымъя, важӧн тӧв. Ноябрь бӧрысь

Декабрь тӧлысь Локтӧ еджыд пасьӧн пыр, Вевттьӧ муяс, Дорӧ юяс, Зонпоснилы дасьтӧ кыр.

9 удж. Лыддьы шусьӧгъяссӧ. Корсь пӧвсӧ.

Тӧв горшыд зэв кузь, турун-пескыд да нянь-солыд уна колӧ. Тӧв помыс кузь, ставыс сёйсяс. Гожӧм заптӧ, тӧв дзимлялӧ.

Бӧрйы лӧсялана кыв.

А: — Ветлы, пиук, лавкаӧ черила. Б: — Чериыд тӧвнад йи улын узьӧ.

Тӧдмав нӧдкывсӧ.

Еджыдӧсь, небыдӧсь, му вылӧ лэбӧны, киад босьтан — сылӧны.

ОЗ НА ТӦД.

Му вылӧ пуксис кӧдзыд тӧв, кынтіс му и ва. Быдлаын лым толаяс. Руньгӧны-руньгӧны кытчӧкӧ, собӧны кӧръяс. Детинкаӧс гартӧмаӧсь юр вывтіыс да гезйӧн кӧрталӧмаӧсь мамыс дадь бӧжӧ. Тані Митруклы шоныд. Но детинкалӧн заводитӧ кынӧмыс сюмавны. Сійӧ корӧ нянь. Марина чойыс сетіс из кодь чорыд няньтор. — Небыд нянь вай! — корис Митрук. — Абу. Кӧдзыдыс сёйис! — вочавидзис Марина. — Сылӧн абу вомыс! Кӧдзыдыслӧн абу вомыс! Эн пӧръясь, Марина. — Но, кынмис няньыс. — Нянь оз кынмы, сійӧ абу ва. Кӧні небыд няньыс? Кытчӧ воштін? — Авкоыд став няньсӧ сёйӧма. Ачыд тӧдан, кутшӧма сійӧ радейтӧ няньтӧ сёйны, — лӧньӧдіс воксӧ Марина. Коркӧ аргышаяс сувтісны чумъясьны. — Ок тэ, яндысьтӧм син, — горӧдіс Митрук Авко вылӧ. — Мыйла сёйин став небыд няньсӧ? Но кӧрпи видзӧдіс Митрук вылӧ веськодя. Сійӧ исасис, корис нянь. Митрук кватитіс бедь да ырыштчис Авко вылӧ. Авко повзис, котӧртіс чум дорысь. Сійӧ скӧрмис жӧ Митрук вылӧ... Ӧні Митрук тӧдӧ: кӧдзыд дырйи и нянь кынмӧ, из моз чорзьӧ. Чумын, пач дорын сывдӧны кын няньсӧ. Сійӧ бара лоӧ небыд да чӧскыд.

10 удж. Лыддьы гораа да бура шуав тӧдчӧдӧм шыяссӧ.

Руньгӧны, кытчӧкӧ, кӧртавлӧмаӧсь, сёйис, эн пӧръясь, яндысьтӧм син, заводитӧ кынӧмыс сюмавны, веськодя, уськӧдчис, из моз чорзьӧ.

— Пукалам кильчӧ вылын куим нывъёрт да Опонь дед. — Дедӧ, тэ том дырйиыд зэв ён вӧлін? — юалӧ Таня. — А мый, тэ чайтан, ме ӧні абу ён, вынтӧмджык али мый лои? — Дерт, пӧрысь нин да, беддьӧн ветлӧдлан. — Мый кӧть и пӧрысь, менам вынӧй век на томдырся кодь, — ньӧти нюмъявтӧг шуис дед. — Эн ылӧдчы, — оз ӧвсьы нывка. — Ньӧти ог. Вичко дорсьыс ыджыд изсӧ аддзылінныд? — Да-а... — Вот ме сійӧс том дырйи эг вермыв лэптыны и ӧні ог вермы лэптыны. Ми гылыда сералам.

ме эг гиж

тэ эн гиж

сійӧ эз гиж

ми эгӧ гижӧй

ті энӧ гижӧй

найӧ эз гижны

12 удж. Содты кольӧм кывсӧ.

Ме эг лок. Тэ эн лок.

Ме эг мун. Тэ эн мун.

Ме эг сулав. Тэ эн сулав.

Ми эг висьталӧй. Ті эн висьталӧй.

Тэ эн котӧрт. Ме эг котӧрт.

Сійӧ эз лыддьы. Найӧ эз лыддьыны.

Ме эг ну. Ми эг нуӧй.

13 удж. Лыддьы кывбурсӧ.

ОН КУЖ ОВНЫ.

Лоӧ пӧльӧысь век повны, Некыдз он куж сылы овны. Пызан саяд панясь чӧла. Пуртӧн джодж шӧрад эн вӧлась.

Сарай вылад эн лысьт кайны. Сюрӧм кӧрттор эн лысьт вайны. Гуран вомӧныд эн чеччышт, Гусьӧн вадорад эн лэччы.

Эн лысьт дойдны коктӧ-китӧ. Сэк пӧ-й лоан муса пи тэ. А ме тадзитӧ ог вермы. Меным колӧ мыйкӧ керны.

14 удж. Лӧсьӧд сёрникузяяс серпасъяс серти.

ТАДЗИ ЭН ВӦЧ!

16 удж. Лыддьы кывбурсӧ. Кыдзи шусьӧ комиӧн январь тӧлысь? Мыйла?

Тайӧ тӧлысьыс зэв кӧдзыд. Сэзьдӧ енэж. Гӧгӧр чӧв. Тэчас тола морӧсӧдзыс Миян сиктъяс гӧгӧр тӧв.

Мед кӧть помся ывла вылас Пашляк лыйсьӧ шкув да шков, Гӧра йылын челядь чукӧр Ныръяс кынтӧмысь оз пов.

17 удж. Сетӧм кывъяс дінӧ содты соссяна кывъяс.

Отсӧг: муніс — эз мун.

18 удж. Висьтав, мыйӧн торъялӧны тайӧ сёрникузяясыс.

1. Лым эз усь. — Лым оз усь. 2. Лэбачьяс эз сьывны. — Лэбачьяс оз сьывны. 3. Понъяс эз увтны. — Понъяс оз увтны. 4. Кӧин эз омляв. — Кӧин оз омляв. 5. Шонді эз югдӧд ни эз шонты. — Шонді оз югдӧд ни оз шонты.

19 удж. Лыддьы кывбурсӧ. Висьтав абу кывлысь вежӧртассӧ.

Коді видзӧ парма-вӧрсӧ? Парма-вӧрсӧ видзӧ Вӧрса. Сійӧ тіян кодь жӧ ичӧт, Тіян ыджда, зэв-зэв мича. Сійӧ абу дзӧрысь юра. Сійӧ абу сизим сюра. 'Сылӧн нырыс абу крукля. Сылӧн кокыс абу чукля. Сійӧ абу-абу скӧр. Эскӧй, челядь, — ог ӧд сӧр.

Талун Женя висьмис да эз мун школаӧ. Рытнас батьыс юаліс сылысь: — Врачыд тэ дорӧ воліс? — Да. — Дӧрӧмтӧ пӧрччӧдліс? — Эз. — И укол эз вӧч? — Эз. Сӧмын киӧс босьтліс, сэсся видзӧдліс аслас часі вылас, мунӧ али оз, да бӧр лэдзис.

Бӧрйы лӧсялана кыв.

А: — Тэ тӧрыт ветлін эн лыжиӧн? Б: — Эг. Зэв кӧдзыд вӧлі.

Тӧдмав нӧдкывсӧ.

Быттьӧ абу — сэтшӧм сӧдз, Оз лэдз гортӧ геб ни лӧдз. Збыльысь, сійӧ кӧ эз вӧв, Керка пытшкын вӧлі тӧв.

ПӦСЬ НЯНЬ.

Мишӧ тӧвнас быд лун вердіс пышкайясӧс. Талун мамыс мӧдӧдіс сійӧс лавкаӧ няньла. Няньыс вӧлі небыд да пӧсь. А кутшӧм чӧскыд дукыс! Чепӧльтыштны эськӧ... Мишӧ дзебис няньсӧ пальто пӧла улас. Ывлаыс вӧлі кӧдзыд да руа. Лавкасянь гортӧдзыс Мишӧ муніс котӧрӧн. Медым нянь тупӧсьыс эз удит кӧдзавны. — Мамӧ! Со кутшӧм небыд да пӧсь няньыс! — Мишӧ нюмъялігтыр мыччис тупӧсьсӧ мамыслы. Мамыс шуис: — Небыд тай и эм, абу на и кӧдзавлӧма. — Вунды меным ӧти шӧрӧм, — корис Мишӧ. Сэсся курччис коркасӧ да котӧртіс ывлаӧ. — Кытчӧ татшӧм кӧдзыднас? — чуймис мамыс. — Пышкайясӧс вердны. Аски ӧд Выль во. Мед пӧт кынӧмӧн бордъя ёртъясӧй Выль восӧ пасъясны. Ывлаын Мишӧс пырысьтӧм-пыр кытшалісны пышкайяс. На пӧвстын вӧліны сылӧн важ тӧдсаясыс — Прошка да Гошка. Прошка вӧлі пемыдгӧрд, сӧмын юрыс рудов. А Гошка нинӧмӧн эз торъяв мукӧд пышкайясысь. Найӧ кыкӧн чирзісны мукӧд пышкайясысь гораджык, эз повны зонкаысь, а няньсӧ кокалісны медся горша да тэрыба.

20 удж. Лыддьы гораа да бура шуав тӧдчӧдӧм шыяссӧ.

Пӧсь, нянь, чепӧльтыштны, эськӧ, дзебис, лавкасянь, гортӧдзыс, кӧдзавны, нюмъялігтыр, курччис, бордъя ертъясӧй, кытшалісны, пышкайяс, эз торъяв, чирзісны гораджыка.

22 удж. Лыддьы кывбурсӧ.

Та-ра-ра, та-ра-ра, Ме мӧді баляла, Он кӧ кеж, таляла, Кежан кӧ, ог таляв!

Талун луныс пекнича Ме пасьталі малича, Чеччалі да чеччалі, Кокӧ пырис клянича.

Ме мӧді больничаӧ, Котӧрті да котӧрті — Больничаыс калича, Тотшкӧдчи да тотшкӧдчи.

Врачыс петіс палича, Палич помыс свинеча. Ойкӧдіс да ойкӧдіс — Со тэныд и больнича.

Ц да ч шыпасъяс гижӧм.

Татшӧм кывъясын гижсьӧ ч:

Татшӧм кывъясын гижсьӧ ц:

23 удж. Лӧсьӧд тайӧ кывъяснас некымын сёрникузя.

24 удж. Содты лӧсялана шыпасъяс.

КУТ ТӦД ВЫЛАД!

25 удж. Артмӧд кывъяс.

А: — Пышкайяс лэбисны лунвылӧ тӧвйыны? Б: — Эз. Найӧ кольччисны войвылӧ.

Юяс кын, Му вылын лым. Быдлаын тола, Кор тайӧ овлӧ?

УР ШОГ.

Кор пуксис тӧв, Ур шогӧ эз усь. Ёна кӧдзыд дырйи сійӧ весиг кок туйсӧ эз вӧчлы лым вылӧ: муртса петыштлас позсьыс, перъяс кос тшак и бӧр дзебсяс. А Кӧчлы ковмывліс кӧдзыдысла котравны да кын пипу йирны. Вот и вежыс петіс Ур олӧм вылӧ. — Вайышт меным тшактӧ! — локтіс коз улӧ да кутіс дзайгыны сійӧ. — А кыдзи нӧ ме тӧвъя? — шай-паймуніс Ур. — Тэнад со на мыйта ӧшалӧ! Эн горшась! — Ог и горшась. Тӧлыс ӧд кузь на. Сэсся ме тшыгйӧн коля? — Ме ог тӧд. А тайӧ тшаксӧ ме на тэныд вотлі. Вайышт и ставыс! Тадзикӧн Кӧч бӧр пайкис Урлысь дзонь чукӧр кос тшак. А воддза вӧчӧм бурыс сылӧн лёкӧн бергӧдчис. Сӧмын ачыс таысь дзик ньӧти эз шогсьы. Недыр мысти Кӧч бара кежавліс коз пу дорӧ. Сэні кыліс Урлӧн нора бӧрдӧмыс: пуксьӧма коз лап вылӧ да йирӧ лыс тугъяссӧ. А Кӧчлы окота вӧлі сыкӧд варовитыштны: зэв ёна гажыс бырӧма. Но ас вӧчӧм мыжысла сійӧ эз и лысьт шыасьны.

26 удж. Лыддьы гораа да бура шуав тӧдчӧдӧм шыяссӧ.

Пуксис, эз усь, ёна, позсьыс, вайышт, дзайгыны, тшыгйӧн коля, тшаксӧ, воддза, бергӧдчис, недыр мысти, бӧрдӧмыс, йирӧ, мыжысла, эз лысьт, шыасьны.

— Челядь, талун ми кутам висьтавны ас йывсьыным. Коді кӧсйӧ заводитны? — Ме висьтала бать-мам йылысь. Мамӧй уджалӧ больничаын. Батьӧй — вӧр пилитан цехын. Найӧ зэв шаньӧсь. — А ме висьтала чой йылысь. Чойӧй ыджыдджык меысь. Сылы 12 (дас кык) арӧс. Сійӧ велӧдчӧ витӧд классын сӧмын «4» да «5» вылӧ. — Зэв бура висьталінныд. А кутшӧм праздник регыд воас? — Выль во. — А мый ті тӧданныд Выль во йылысь? — А коді тӧдӧ Вой пӧль йылысь? — Ме эг на кывлы сы йылысь. А ті мый тӧданныд сы йылысь?

Мыйла тадзи шуам?

Коми мойдъясын паныдасьлӧ Войпель кыв. Войпель вайлӧма му вылӧ тӧв, лым, турӧб. Коми войтыр тадзи шулӧмаӧсь кӧдзыдсӧ. Но ёна важӧн Войпель пыдди шулӧмаӧсь Вой пӧль. Вой пӧль — сійӧ пӧрысь морт, коді вайлӧма кӧдзыдсӧ войвывсянь. Сідзкӧ, Дед Мороз, Мороз пӧль, Кӧдзыд пӧль нимъяс пыдди позьӧ шуны и Вой пӧль.

— Код йылысь тэ висьталан? — Ме висьтала кӧч йылысь.

— Мый йылысь тэ лыддян? — Ме лыддя Коми му йылысь.

— Мый йылысь ми сёрнитам?

— Код йылысь ми тӧдмалім?

28 удж. Содты кольӧм кыв.

Отсӧг: Валя висьталіс тӧвйысь лэбачьяс йылысь.

1. Юра кывліс радио пыр Сибирса комияс йылысь. 2. Вова висьталіс Сыктывкар йылысь. 3. Ӧньӧ висьталіс сизь йылысь кывбур. 4. Таня мӧвпаліс Выль вося козин йылысь.


<Kodko @ «А ме тадзитӧ ог вермы, меным колӧ мыйкӧ керны» : велӧдан гижӧд // Моторина Л. А., Лодыгина З. А. Öмидз тусь: Роч программа серти 2 класса велӧдчысьяслы велӧдчан книга. 2 юкӧн. М.: Издательство ДИК, 1998. Лб. 31-50.>


«А МЕ ТАДЗИТӦ ОГ ВЕРМЫ, МЕНЫМ КОЛӦ МЫЙКӦ КЕРНЫ»

УСЬКӦДЛЫСЬ ЛЫЗЬ.

Батьыс Анналӧн шофёр. Сійӧ ветліс карӧ да вайис нылыслы выль лызь. Лызьыс кокньыдик, лӧз краскаӧн мавтӧма, нырас мича лым чир серпасалӧма. Босьтіс Аннуш лызьсӧ да петіс ывлаӧ. Кӧдзыдыс пыр и тшапкис нывкаӧс нырӧдыс. Луныс шондіа. Сынӧдыс югыд да сэзь. Лымйыс дзирдалӧ да дзуртӧ кок улад. Лызясис Аннуш да кайис джуджыд чой йылӧ. Сылы окота вӧлі, мед ставӧн аддзылісны сылысь выль лызьсӧ, но сэні некод эз вӧв. Сійӧ сувтіс чой йылас. Сьӧлӧмыс радысла тіпкӧ. Сэсся йӧткыштчис бедьяснас, исковтіс да и шнёпкысис-усис. Ёна эськӧ доймис, но кутчысис, эз бӧрддзы. Мӧдысь исковтіс — бара усис. Коймӧдысь, нёльӧдысь... И век ӧтарӧ усис. Синваыс доршасьӧ Аннушлӧн. Кутшӧм мича лызьыс, да уськӧдлысь вӧлӧма. «Мед батьӧ ачыс ислалӧ уськӧдлысь лызьнас. А ме ассьым важ ичӧтик лызьӧс босьта», — ас кежсьыс броткис нывка. — О-о-о! Тэ тай дзик нин лым сюръя кодь! — кыліс кодлӧнкӧ сералӧм. Аннуш букыша видзӧдліс да аддзис орчча керкаын олысь зонкаӧс, Шурӧс. Зэв еджыд юрси вӧснаыс челядь нимтісны сійӧс Нӧк юрӧн. — А лызьыс, лызьыс! Кысь нӧ тэныд татшӧмыс? — завидьпырысь юаліс зонка. — Батьӧ карысь вайис. Да лёк лызь сюрӧма. Зэв ёна уськӧдлӧ. — А вай ме исковтла, — корис лызьсӧ Шурик. Исковтіс джуджыд чой йывсянь да эз и усь. — Эк тэ, уськӧдлысь лызь пӧ! Ачыд он на куж иславнытӧ, со и усьласян, — сераліс Шур. Аннуш весиг эз лӧгась татшӧм кывъяссьыс. Сылы лои зэв нимкодь, мый батьыс бур лызь вайӧма. А иславныс ӧд велалас.

ЭН СОРЛАВ!

29 удж. Лыддьы гораа да бура шуав тӧдчӧдӧм шыяссӧ.

Уськӧдлысь, ветліс, вайис, лызьыс, тшапкис, шондіа, дзирдалӧ, дзуртӧ, джуджыд, чой йылӧ, йӧткыштчис, бедьяснас, нельӧдысь, лым сюръя кодь, эськӧ, ассьым, орчча, весиг.

31 удж. Висьтав лыдпасъяссӧ комиӧн.

32 удж. Висьтав, коді кутшӧм классын велӧдчӧ.

Ме велӧдча мӧд классын. Петя велӧдчӧ коймӧд классын.

33 удж. Лыддьы кывбурсӧ.

Ворсісны кыкӧн — Нывка да зонка, Ӧтиыс — Коля, Мӧдыс — Алёнка. Ворсісны-дурисны Ичӧтик йӧз. Вӧлі сэк шондіа, Енэжыс — лӧз.

Мыйла тадзи шуам? Январь — комиӧн лоӧ тӧв шӧр. Тайӧ тӧлысьыс войвылын медкӧдзыд. Январь — мӧд тӧвся тӧлысь. А февраль?

34 удж. Лыддьы шусьӧгсӧ да велӧд.

Удж бӧрын шойччӧг — мӧд уджлы отсӧг.

35 удж. Содты лӧсялана кывъяс.

Петісны ывлаӧ иславны дзоляник челядь: Сашук да Машук, Натук да Гриша, витӧдыс Васюк, квайтӧдыс Петя.

36 удж. Лӧсьӧд сёрникузяяссӧ стӧча.

1. Лым весалӧны зырйӧн. 2. Тӧлын лэбачьясӧс вердӧны шыдӧсӧн. 3. Велӧдчысьяс гижӧны ручкаӧн. 4. Челядь ислалӧны лыжиӧн. 5. Детинкаяс ворсӧны хоккейӧн.

Ичӧтик Машалӧн талун вӧлі медводдза велӧдчан лун. Урокъяс бӧрын сійӧ воис гортас да ошйысьӧ пӧчыслы: — Миян велӧдысьыс зэв бур. — А мыйӧкӧ велӧдіс нин? — Эз. Аски бара на школаӧ корис.

37 удж. Лыддьы дзоля чой-вокыдлы лелькуйтчан-кывсӧ.

Катша рок пуис, пуис, пуис. Ӧтик видліс, Мӧд солаліс, Коймӧд гудраліс, Нёльӧд паньыштіс, Витӧдыслы эз тырмы, Зэрмис да кобулӧ тюр пышйис.

38 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1. Код йылысь тэ радейтан лыддьыны мойдъяс? 2. Код йылысь висьтавсьӧ «Ур шог» мойдын? 3. Мый йылысь тэ тӧдмалін талунъя коми кыв урок вылын?

39 удж. Сетӧм кывъясӧн лӧсьӧд сёрникузяяс. Сет висьтыслы ним.

Лунъяс, пуксисны, кӧдзыд. Юяс, кынмисны, да, шоръяс. Лым, сэсся, уси. Муяс, вевттис, лым, видзьяс, да. Котӧртісны, кыр йылӧ, челядь, иславны.

А: — Кутшӧм классын тэ велӧдчан?

Кык сулалӧ, кык куйлӧ, витӧд ветлӧдлӧ, квайтӧд новлӧдлӧ, сизимӧд сьылӧ.

ВЫЛЬ ЛЫЖИ.

И школаын, и гортын Генялӧн век ӧти дум: лыжи колӧ. Дышӧдіс нин дадьнад иславны, абу ӧд дзоля кага. Ыджыдджык вокыслы неважӧн выль лыжи ньӧбисны — ёсь ныра, югыдлӧз рӧма. Мича! Шурик вокыс лыжиасис да котӧртіс кыр йылӧ: — Эй, менам выль лыжи! Зонпосни кытшалісны Шурикӧс. Ставӧн лыжиаӧсь, ставӧн радлӧны. А Геня вылӧ эз и видзӧдлыны, тэ пӧ лыжитӧм, кыдз тэкӧд ворсан. Забеднӧ Генялы, бать-мамыслысь быд лун лыжи дзайгӧ. Но мый вӧчан, лавкаас кӧ абу. Ӧтчыд папыс вайис кыдз пу, паччӧрас лэптіс сійӧс. — Мый вылӧ тайӧ, папа? — юаліс Геня. — Косьтам да видзӧдлам, мый артмас, — нюмдіс батьыс. Ӧти асылӧ Геня кайис паччӧрӧ да чуймис: — О-о-о, лыжи! Да, тайӧ вӧлі лыжи. Батьыс вӧчӧма. Сӧмын мавттӧм, лым кодь еджыд, но ёна жӧ мича. Регыд лыжиыс лои дась: ёсь ныра, сук турунвиж краскаа, тасмаысь вӧчӧм кӧвъя. Геня котӧрӧн кайис кыр йылӧ да Шурик мозыс жӧ горӧдіс: — Эй, менам выль лыжи! И тӧвзис чой горув.

40 удж. Лыддьы гораа да бура шуав тӧдчӧдӧм шыяссӧ.

— Регыд тӧвся каникул воас. Толя, мый тэ кутан вӧчны каникул дырйи? — Ме кута иславны даддьӧн, лыжиӧн, конькиӧн. — А ті, нывкаяс? — Ме ветла Ухта карӧ соревнование вылӧ. — А ме велӧда комиӧн тӧв йылысь кывбур да висьтала каникул бӧрын ёртъяслы.

42 удж. Висьтав, мый тэ кутан вӧчны каникул дырйи.

Ме гижа. Тэ гижан. Сійӧ гижас. Ми гижам. Ті гижанныд. Найӧ гижасны.

43 удж. Лӧсьӧд сёрникузяяс.

Отсӧг: Рытнас ме видзӧда (мый?) «Кодзувкоткар» передача.

1. Рытнас ме отсася (кодлы?) ... . 2. Аски ме ветла (кытчӧ?) ... . 3. Субӧтаӧ ме муна (кытчӧ?) ... .

44 удж. Лыддьы кывбурсӧ. Корсь «Тӧв» темалы лӧсялана кывъяс да гиж.

ГУСЬӦН ЛОКТӦ КӦДЗЫД ТӦВ.

Ывла вылын лым нин усьӧ — Гожӧм быттьӧ эз и вӧв. Войвыв саридз дорсянь гусьӧн Бара локтӧ кӧдзыд тӧв.

Но ме исласьны нин кужа, Вильыд лызьӧй важӧн дась. А мед кӧдзыдыс эз дзужав, Мамӧ вурис ыж ку пась.

45 удж. Артмӧд лӧсялана сёрникузяяс.

Отсӧг: Вежалунӧ Ӧльӧш ветлас театрӧ. — А ме ветла музейӧ.

1. Гожӧмнас Ӧньӧ мунас Москваӧ. 2. Каникул дырйи Олег ветлас походӧ. 3. Рытнас Таня ветлас библиотекаӧ. 4. Аски Ваньӧ пыралас пӧль-пӧч ордас.

46 удж. Лыддьы кывбурсӧ. Висьтав, мый пасьталӧма Вася?

Ветлӧ миян Вася Кок улӧдзыс пася, Гын сапӧгас Ачыс пӧдас, Шарпӧ дзебсьӧ ныр, Кепысь быттьӧ зыр. Синсӧ тупкӧ шапка, Кокыс ӧдва тапкӧ. Иславны кӧ мунас, Лым толаӧ сунас, Пасяс йӧрмӧ, Нем оз вермы Вӧчны миян Вась, — Сорасьӧ кузь пась.

47 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ ог кывйӧн.

Отсӧг: Рытнас тэ кутан лыддьысьны? — Ог, ме кута видзӧдны телевизор.

1. Аски тэ кутан иславны даддьӧн? 2. Вежалунӧ тэ ветлан библиотекаӧ? 3. Каникул дырйи тэ волан школаӧ?

48 удж. Лыддьы кывбурсӧ.

Ӧшинь улын круткодь чой. — Петам, исковтам сэт, чой! Оз и ков тай тэрыб вӧв, Тӧвзям — полӧмным эз вӧв. — Пӧрам лымйӧ! — Чеччам бӧр — Дадьлӧн крепыд льӧм пу бӧр.

49 удж. Отсав Танялы гижны тӧв йылысь висьт.

ТӦВ ПУКСЬӦМ.

Ар помасяс да пуксяс тӧв. Усяс лым. Еджыд эшкын тупкас мусӧ. Кӧдзыдыс кынтас юяс. Турӧб пукталас потшӧс пӧлӧн лым толаяс. Зонпосни шоныда пасьтасясны. Найӧ босьтасны лыжияс да мунасны кыр йылӧ иславны. Лоӧ зэв гажа, кор воас тӧв!

А: — Тӧвнас кӧч едждӧдас?

Гожӧмбыд оз ковмыв сійӧ. Тӧвнас тӧвзян сы ни садь. Овлӧ — нуас тола пиӧ, Тайӧ ислӧдлысьыс дадь.

Миша локтіс исласянінысь да кайис паччӧрӧ. Сэні сійӧ шоналіс да вугыртіс. Но кодкӧ друг кыскыштіс пельпомӧдыс. Миша восьтіс синсӧ. Тетрадя да ручкаа пукаліс сы дінын Зина чойыс. — Миша, — шуис сійӧ. — Отсышт этайӧ задачасӧ вӧчны. — Лыддьы условиесӧ, — дышпырысь вочавидзис Миша. Зина лыддис. Задачаыс вӧлі со кутшӧм: «Парник вылын куйліс дас рама. Первой босьтісны витӧс, сэсся кыкӧс. Кымын рама коли парник вылас?» — Тайӧс он куж? — серам сорӧн юаліс Миша. — Ог, — муртса кывмӧн шуыштіс Зина. — Тайӧ жӧ зэв кокни, — Миша лыбӧдчис гырддза вылас. — Вот, шуам, мамыд вайис пызан вылӧ дас шаньга. Тэ сёйин витӧс, а ме кыкӧс. Уна-ӧ коли? — Ме вит шаньгатӧ эг на сёйлы! Эн пӧръясь! — дӧзмис Зина. — Быттьӧкӧ сёйин, — шуис Миша. — Быттьӧкӧ, — нерыштіс Зина. — Ачыд век ставсӧ сёян-а, меным он и сетлы. Сюсь тай! — Кор сёйлі?! — соссис Миша. — Тӧрыт на, — эз сетчы Зина. — Став рыськасӧ аслыд босьтін. Мамным юрсиӧдыд таысь ещӧ някыртіс. Паччӧрӧ сэсся кайин. — Кынма вӧлі да, дерт, — дорйысис Миша. — Кынман тай! Никӧстін да, — эз лэдзчысь Зина. — А тадзтӧ кӧ, мун татысь! — скӧрмис Миша. — Ачыд вӧч. — Вӧча на ӧд, ог али мый?! — шуис Зина да лэччис паччӧрысь. Недыр мысти Миша кыпӧдчыліс да видзӧдліс паччӧрсянь. Зина шуаліс вомгорулас да зіля артасис чуньяснас.

50 удж. Лыддьы гораа да бура шуав тӧдчӧдӧм шыяссӧ.

ДЖЫН кыв йылысь.

ЯБЛӦК ДЖЫН

СЁРКНИ ДЖЫН

АПЕЛЬСИН ДЖЫН

52 удж. Содты джын кыв да вуджӧд роч кыв вылӧ.

Отсӧг: картупель — картупель джын

Артмӧдӧм кывъяснас лӧсьӧд сёрникузяяс.

53 удж. Лыддьы кывбурсӧ.

Зарни кӧвдум джын кодь тӧлысь кывтӧ пемдӧм енэж шӧрӧд. — Вӧвлі быдса, лои джын? Мамыс Ваньчоысь оз мын, шуӧ сылы: — Муса Вань, кӧвдум джынсӧ сёйис кань... Аддзан, нювсьӧ лабич помад: кӧвдум джынйыд сылӧн вомас!

54 удж. Висьтав, мый оз лӧсяв.

Ошйыси пӧчлы талун ме тадз: Мися, мен ньӧбисны зэв чорыд гач, Аскисянь, мися, ме гачала джинсы. Юаліс пӧчӧ сэк: — Мыйла нӧ джынсӧ? Абу ӧд кок пӧла, господьӧй видз! Сэки ме пӧчӧлы висьталі сідз: — Кык кока гач, мися, зэлыда тӧран, Пасйӧда кучиктор вурӧма бӧрас. Ышловзис пӧчӧ сэк: — Майбыр тай, Некутшӧм пуӧ нин сэсся эн кай.

55 удж. Лӧсьӧд сёрнитӧм «Лавкаын». Пырт сёрниад джын кыв.

— Видза оланныд! — Чолӧм, Валя. — Ме кӧсъя ньӧбны кило джын кампет.

56 удж. Артышт: уна-ӧ лоас.

Яблӧк джын дорӧ колӧ содтыны мӧд яблӧк джын. Уна-ӧ лоӧ?

57 удж. Лыддьы шусьӧгсӧ да велӧд.

Ӧти пи — абу пи, кык пи — джын пи, куим пи — пи.

А: — Кымын арӧс тэныд? Б: — Кӧкъямыс арӧс да джын.

Во джынсӧ ветлӧны машинаӧн да подӧн, Мӧд джынсӧ пыжӧн да теплоходӧн. Кутшӧм туй тайӧ? Висьталас коді?


<Kodko @ Тулыс локтӧ : велӧдан гижӧд // Моторина Л. А., Лодыгина З. А. Öмидз тусь: Роч программа серти 2 класса велӧдчысьяслы велӧдчан книга. 2 юкӧн. М.: Издательство ДИК, 1998. Лб. 51-121.>


ТУЛЫС ЛОКТӦ.

58 удж. Помав сёрникузяяссӧ.

Арся тӧлысьяс

Тӧвся тӧлысьяс

Тувсов тӧлысьяс

Гожся тӧлысьяс

— Кутшӧм поводдя тулысын? — Шонді шонтӧ ёнджыка. — Пӧльтӧ лун тӧв. — Заводитӧ сывны лым. — Регыд воасны сьӧд ракаяс. — Лунъяс лоины кузьӧсь.

Вочавидз юалӧм вылӧ.

— Кутшӧм тӧв пӧльтӧ талун?

Отсӧг вылӧ кывъяс. Корсь пӧвсӧ.

рытыв тӧв

лун тӧв

асыв тӧв

вой тӧв

61 удж. Лӧсьӧд кывъяс колана ногӧн.

Отсӧг вылӧ кывъяс: гожся, арся, тӧвся, тувсов.

Лыддьы нӧдкывсӧ ёртыдлы. Тӧдмав, кор тайӧ овлӧ.

Кӧдзыд лун-вой быри, Сылі еджыд лым, Юыс ваӧн тыри, Гымалӧ нин гым. Надзӧникӧн киссьӧ Муяс вылӧ зэр. Сулалӧ да мыссьӧ Зэрнас пемыд вӧр.

МАМЛӦН ПРАЗДНИК

63 удж. Мичаа лыддьы кывбурсӧ.

Мамыд — сійӧ шонді, Пӧсь сьӧлӧмнас шонтӧ. Мамыд — югыд кодзув, Туйсӧ индӧ водзӧ. Мамлысь мелі кывсӧ, Ныв-пи, шаня кывзӧй.

Вуджӧд кывбурсӧ роч кыв вылӧ.

64 удж. Висьтав, кутшӧм тэнад мамыд.

Менам мамӧй

Отсӧг вылӧ кывъяс: мича, мелі, муса.

65 удж. Содты колана шыпасъяс да гиж шусьӧгсӧ.

Шонді водзын шоныд, а мам дінын лӧсьыд.

— Кыдзи шуӧны тэнсьыд мамтӧ? — Кымын арӧс тэнад мамыдлы? — Кӧні уджалӧ тэнад мамыд? — Кыдзи тэ отсасян мамыдлы?

Юалӧмъяс серти лӧсьӧд ёртыдкӧд сёрни.

66 удж. Корсь пӧвсӧ.

Помав сёрникузясӧ.

Март 8-ӧд лунӧ ме сета козин мамлы, пӧчлы, ыджыд мамлы, чойлы.

Тӧдмав ребуссӧ.

67 удж. Висьтав ёртыдлы, кутшӧм козин тэ лӧсьӧдін праздник кежлӧ мамыдлы, чойыдлы, ыджыд мамыдлы, пӧчыдлы.

68 удж. Лыддьы кывбуръяссӧ колана ногӧн.

ЫДЖЫД МАМ.

Коді медся муса, рам? Тайӧ менам ыджыд мам. Ыджыд мамыд — Ыджыд Мам, Сійӧ менам мамлӧн мам.

Менам пӧчӧ ок и шань! Шуӧ меным: «Рочакань». Выйӧн мавтӧм кӧвдум сетіс, Сетіс — аслас нюмыс петіс.

69 удж. Лӧсьӧд висьт. Лыддьы ёртыдлы.

Менам эм ыджыд мам. Сійӧс шуӧны Анна Петровнаӧн. Ыджыд мамлы ветымын арӧс. Ыджыд мам олӧ ыджыд батькӧд Кӧрткерӧс сиктын. Найӧ видзӧны мӧс да кукань. Гожӧмнас ме ветла на ордӧ.

МЫЙЛА АБУ ЁЛКА?

Мишук локтіс садикысь да аддзӧ: мамыс выль зэв мича дзоридзӧсь халата. Мишук видзӧдіс-видзӧдіс да юалӧ: — Мамӧ, а тэ мыйла эшкынсӧ вылад пасьталін? — Абу жӧ эшкын тайӧ, — чуймис мамыс. — Халат тайӧ, стежитӧм, мед шоныдджык вӧлі. Тайӧ меным батьыд козьналіс. Талун ӧд праздник менам, Март 8-ӧд лун. Вот ме и вӧччи. Мишук шензьыштіс: — А праздник кӧ тэнад, мыйла ёлкасӧ он сувтӧд? — Йӧюк, ёлкасӧ ӧд Выль во дырйи сувтӧдӧны. Мишук ышловзис: — А ме эськӧ тэныд сэтшӧма-сэтшӧма отсаси. Чачаяссӧ ёлка вылӧ ӧшлі.

70 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1. Кыдзи тэ чайтан, кымын арӧс Мишуклы? 2. Кутшӧм праздник воис? 3. Мый козьналіс бать Мишук мамлы? 4. Кыдзи Мишук кӧсйис отсавны мамыслы?

71 удж. Лыддьы колана ногӧн, мичаа.

Кекенач, кекенач, Ыджыд мамыс ломтіс пач. Пуӧ дзоля мортлы рок, Шуӧ, гӧститны пӧ лок.

Кекенач, кекенач, Мунам гӧститны ми скач. Но оз котӧрт дзоля кок, Кӧдзалас ӧд чӧскыд рок.

Кекенач, кекенач, Видлам лэбны ми вот тадз: Кекӧ лэбзис, лэбзис, лэбзис, Сэсся вылӧ-вылӧ лыбис, Зарни туглы юр вылас Шлыв ... пуксис.

1. Велӧд «Кекенач» сьылӧм наизусть. 2. Ворс «Кекеначӧн» ичӧт чойыдкӧд либӧ вокыдкӧд.

72 удж. Лӧсьӧд да гиж висьт аслад мам йылысь. Висьт сертиыд лӧсьӧд серпас.

ГАЖА ТУЛЫС ВОИС

73 удж.

1. «Гажа тулыс воис» серпас вылын сетӧм кывъяссӧ велӧд комиӧн и рочӧн. 2. Верман кӧ, лӧсьӧд сёрникузяяс. 3. Лӧсьӧд неыджыд висьт тувсов поводдя йылысь.

Верман кӧ, лӧсьӧд сёрникузяяс тайӧ кывъяснас.

Киссьӧм торъясысь артмӧд кывъяс. Гиж комиӧн да рочӧн.

75 удж. Комиӧд кывъяссӧ.

76 удж. Ворсышт ёртыдкӧд. Ӧтиныд лоанныд — «Тӧв», мӧдныд — «Тулыс». Сетӧм кывтэчасъяссӧ юклӧй да лыддьӧй ӧта-мӧд бӧрсяныд.

Дзользьӧны лэбачьяс, пӧльтӧ вой тӧв, вежӧдӧ турун, кынмис ю, урасьӧм тӧлысь, киссьӧ зэр, шонді пӧжӧ, ислалӧны даддьӧн, лунъяс зэв дженьыдӧсь, дзоридзалӧ льӧм, воссис ю, гӧгӧр джуджыд тола.

Мый гижис зонка? Тӧдмав.

77 удж. 1. Артмӧд ва кывйӧн кывъяс. Висьтав артмӧдӧм кывъяссӧ ёртыдлы рочӧн.

3. Помав сёрникузяяссӧ.

Тулыснас ми воккӧд юам чӧскыд зарава. Шондіа лунӧ керка вевт вылысь виялӧ войтва. Асывнас турун вылӧ пуксьӧ сӧстӧм лысва. Йи кылалӧм бӧрын ю вылын лоӧ ытва.

Тӧдмав кроссвордсӧ. Сетӧм кывъяссӧ гиж комиӧн.

Ӧньӧ юӧ чӧскыд зарава.

78 удж. Вежлав радейтны кыв колана ногӧн.

Ме радейта тулыс. Тэ радейтан тулыс. Сійӧ радейтӧ тулыс. Ми радейтам тулыс. Ті радейтанныд тулыс. Найӧ радейтӧны тулыс.

1. Менӧ ставыс корӧны, виччысьӧны, А кор локта, ставныс дзебсьӧны.

2. Зэрӧм бӧрын енэжтасӧдз Ӧшйӧ джынъя мича асык. Сизим рӧма ыджыд кӧшӧн Васӧ юӧ

3. Сытӧг эськӧ эз вӧв олӧм, Мусӧ, васӧ сійӧ шонтӧ. Сылӧн нюмысь тэныд долыд, Тайӧ миян зарни

79 удж. Вежлав дзебсьыны кыв колана ногӧн.

Ме дзебся.

80 удж. Лыддьы кывбурсӧ колана ногӧн.

Гажа тулыс воис, Гӧгӧр жургӧ шор. Шонді лымсӧ сёйис, Ловзис пулӧн кор. Кыпыда йи кывтӧ, Тувсов ва оз узь. Джуджыд енэж вывті Лэбзьӧ дзодзӧг-юсь.

1. Вуджӧд роч кыв вылӧ. 2. Кывбур дорӧ вӧч лӧсялана серпас. 3. Корсь кывбурысь кывъяс юалӧмъяс серти.

4. Рочӧн сетӧм сёрникузяяс дорӧ корсь кывбурысь лӧсялана кывъяс.

5. Велӧд кывбурсӧ наизусть.

1. Мича-мича ныв енэжті ветлӧ. 2. Тӧвнас узьӧ, а тулыснас бузгӧ. 3. Куйліс, куйліс да юӧ котӧртіс.

Воча кывъяссӧ корсь М. Лебедевлӧн кывбурысь.

81 удж. Вежлав кывъяссӧ колана ногӧн.

Ӧтка лыд

Шор жургӧ. Кор ловзис. Дзодзӧг лэбзьӧ.

Уна лыд

Шоръяс жургӧны. Коръяс ловзисны. Дзодзӧгъяс лэбзьӧны.

82 удж. Ворс ёртъясыдкӧд.

Йи кылалӧ-калалӧ, Карнан тшупӧд вӧлалӧ, Ичӧт дядьӧ юалӧ: Кымын арӧс тэд колӧ?

Кодлы «усяс» юалӧмыс, сылы колӧ висьтавны арлыд лыдпас. Шуам, дас кык. Колӧ лыддьӧдлыны дас кыкӧдз да помавны пудъясьӧмсӧ.

83 удж. Лыддьы колана ногӧн.

Ю ДА ШОР.

Визувтӧны орччӧн ю да шор. Ю кывтӧ ньӧжйӧ, тэрмасьтӧг. Ваыс сылӧн югыд, сӧстӧм. Ю ён, паськыд да озыр. Вайӧ мортлы быд сикас пӧльза. Шор ызгӧ-бузгӧ лунысь-лун. Ошйысьӧмысла ваыс гудыртчӧма. — Ме, ме ... . Ме ӧдйӧ визувта, юӧс панъя. Менӧ радейтӧны челядь. Найӧ ворсӧны ме дорын пыжӧн. Шор ошйысис-ошйысис да шонді югӧръяс улын и косьмис.

1. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ аслад ёртыдлы.

Кыдзи визувтӧны ю да шор? Кыдзи кывтӧ ю? Кутшӧм ваыс юын? Кыдзи визувтӧ шор? Кутшӧм ваыс шорын? Кыдзи ошйысис шор? Мый лои шоркӧд?

2. Содты колана кывъяс.

84 удж. Лыддьы шусьӧгсӧ.

Эн ачыд асьтӧ ошкы, а йӧзыс мед ошкӧны тэнӧ.

Велӧд паныд вежӧртаса кывъяс.

Сё арӧса пӧль пос вӧчис, а том локтіс, поссӧ жугӧдіс.

85 удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа.

Садьмис шонді, Кайис вылӧ. Здук — и лымйыс Зіля сылӧ.

Лымйыс сылӧ — Артмӧ шор. Сійӧ миянлы Оз сор.

Вӧча катер, Лэдза туйӧ, Медым мореӧдзыс Уйӧ.

Медым сылысь Парус-борд Аддзас-казялас Быд морт.

86 удж. Лӧсьӧд висьт сы йылысь, кыдзи зонпосни ворсӧны тувсов шор дорын.

87 удж. Лыддьы баснясӧ колана ногӧн.

ШОНДІ ДА ӦШКАМӦШКА.

Ӧтчыд зэрӧм бӧрын петіс Шонді да лоис сизим рӧма Ӧшкамӧшка. Коді оз видзӧдлы сы вылӧ, быдӧн любуйтчӧны сыӧн. Ошйысьны, ышнясьны кутіс сійӧ: — Ме, ме ... да ме Шондіысь мичаджык. Кыліс тайӧ сёрнисӧ Шонді да шуӧ: — Да, тэ мича. Но Шонді кӧ абу, и Ӧшкамӧшка абу. А Ӧшкамӧшка сӧмын сералӧ да ещӧ ёнджыка ошйысьӧ. Сэки Шонді скӧрмис да дзебсис кымӧр сайӧ. А Ӧшкамӧшка быттьӧ эз и вӧвлы.

1. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ ёртыдлы.

Кор лоӧ ӧшкамӧшка? Кымын рӧм ӧшкамӧшкалӧн? Кыдзи ошйысис ӧшкамӧшка? Мыйла эз ло ӧшкамӧшка?

2. Висьтав тайӧ басняыслы лӧсялана шусьӧг. Корсь шусьӧгсӧ воддза лист бокъясысь.

88 удж. Содты кывбурӧ лӧсялана кывъяс.

Бара садьмис вӧр и ва Тувсов гымлӧн горысь. Ӧшкамӧшка юӧ ва Миян визув шорысь.

Ӧти кисьтӧ, мӧд юӧ, коймӧд юрсӧ лэптӧ.

90 удж. Содты колана шыпасъяс.

Важысянь йӧз чайтлісны, мый медводдза тувсов зэръяс отсалӧны мортлы быдмыны-сӧвмыны. Зонкаяс котралісны зэр улын, медым лоны ёнӧн. Нывкаяс петавлісны зэр улӧ, медым бура быдмас юрсиныс.

91 удж. Лыддьы «кыдъя» рочӧн гижӧм сёрникузяяс. Гиж найӧс колана ногӧн.

Шоныд лунӧ ю воссис. Лунъяс лоины кузьӧсь. Пуяс вылын коръяс вежӧдӧны. Зэрӧм бӧрын петіс яръюгыд шонді. Кушинын быдмӧны медводдза дзоридзьяс. Гӧгӧр дзольгӧны тэрыб шоръяс. Тулыснас гажаа сьылӧны лэбачьяс.

92 удж. Лыддьы шусьӧгъяссӧ, корсь пӧвсӧ.

1. Тулысыд гажа да гӧль, арыд гажтӧм да озыр.

2. Тулысын кӧ узян, арын шогӧ усян.

3. Тувсов йитӧ кутны он вермы, ачыс кылалас.

4. Тувсов войыд кӧч бӧж кузя.

Корсь шусьӧгъяссьыс паныд вежӧртаса кывъяс.

93 удж. Лыддьы висьтсӧ колана ногӧн.

КОДКӦД СЁРНИТІС МИШУК.

Тулыс. Шондіыс лышкыда койӧ югӧръяссӧ. Ягын лымйыс пӧшти абу нин. Сынӧдыс гулыд. Маланья нима ош аслас пиыскӧд петісны нин гуысь. Пиыс ичӧт на, шуӧны Мишукӧн. Мишук пукалӧ гу дорас шонді водзын да шонтысьӧ, а мамыс муніс сёян корсьны. Мишук дыр виччысис, сылы весиг гажтӧм лои. Мыйла мамыс сы дыра абу? Гашкӧ, вошис да? «Час, ме сійӧс чукӧста, — шуис сійӧ, сэсся кайис мыр вылӧ, сувтіс кык кок вылӧ, лапаяссӧ пуктіс вом дорас да горӧдіс: — А-у-у-у-у!» Недыр мысти вӧрсянь сылы кодкӧ вочавидзис: — А-у-у-у-у!.. — Тайӧ абу мамлӧн гӧлӧсыс... Коді сэні вермас лоны? — думыштіс Мишук да чошкӧдіс пельсӧ. Сійӧ повзискодь, но век жӧ смелмӧдчис да юаліс: — Коді тэ? — Тэ-э-э-э, — шыасис кодкӧ вӧр пытшсянь да бара лоис чӧв-лӧнь. — Ме али мый? Ме ошпи, Мишукӧн шуӧны, быдма да Микайлӧ Потапычӧн лоа. А тэ коді? — Ді-і-і-і, — бара кодкӧ шыасис вӧрсянь. — Тэнӧ тадзи шуӧны? — юаліс Мишук. — Кутшӧм тешкодь нимыд... Лок татчӧ ме дінӧ... — Инӧ-ӧ-ӧ-ӧ, — вочавидзис вӧр пытшкӧссянь. — Он кӧ лок, ме тэ дінӧ локта. Сӧмын эн дзебсясь. Мишук пырис вӧрӧ. Гӧгӧр видзӧдліс. Гӧлӧсыс быттьӧ неылын, а матігӧгӧрын некод оз тыдав. Кор бӧр локтіс гу дорас, мамыс сэні нин вӧлі. Мишук заводитіс сёйны, и сёйигас дзикӧдз вунӧдіс сы йылысь, кодкӧд сійӧ сёрнитіс... Сійӧ сідзи эз и тӧдмав, коді дзебсясис вӧрас. Челядь, гашкӧ, ті тӧданныд, кодкӧд Мишукыс сёрнитіс?

1. Вочавидз висьтын сетӧм юалӧм вылӧ. 2. Кӧні олісны ошъяс тӧвнас? 3. Мый сёйӧны ошъяс тулысын да гожӧмын? 4. Лыддьӧй висьтсӧ рольяс серти.

94 удж. Лыддьы колана ногӧн.

Шонді водзын.

Лыддьы да комиӧд нӧдкывсӧ.

Воча кывсӧ чукӧрт киссьӧм шыпасъясысь.

96 удж. Сетӧм кывъясӧн лӧсьӧд да гиж сёрникузя.

Тувсов вӧрын кылӧ йӧлӧга шы.

Миян Коми Республикаын шӧркодь да гырысь арлыда челядьлы петӧ коми кыв вылын газет. Газетыслӧн нимыс «Йӧлӧга». Судзӧд да лыддьы «Йӧлӧга» газет.

ЛУНВЫЛЫСЬ ВОӦНЫ ЛЭБАЧЬЯС

97 удж. Серпас серти висьтав лэбачьяслысь нимъяссӧ рочӧн да комиӧн. Велӧд да бура тӧд лэбач нимъяссӧ. Гиж найӧс тетрадяд.

98 удж. Бӧрйы лӧсялана кывъяс да помав сёрникузяяссӧ.

Вӧчӧ позсӧ ӧшинь дорын сьӧд рака. Лэбалӧ трактор бӧрся чикыш. Оз вӧч аслыс поз кӧк. Лэбалӧ ю весьтын, сёйӧ чери каля. «Чегъялӧ» ю вылысь йи сырчик. Олӧ нюрын, кузь кока тури.

сьӧд рака

99 удж. Лыддьы кывбурсӧ колана ногӧн.

Пышкай, Коді тӧвнас висьмис, Гижис ылі муӧ письмӧ: «Видза олан, дона сырчик! Мыйла он лок татшӧм дыр тэ? Сэтшӧм гажтӧм меным ... Важӧн Тэысь бырис ёна гажӧй. Оз-ӧ позь нин, муса ёрт, Сэсся кольны лунвыв горт? Вай жӧ тэрмась чужан мулань, Медым ӧдйӧ воис тулыс, Сытӧг кӧдзыд лым оз сыв...» Регыд воис воча кыв: «Пышкай ёртлы медпӧсь чолӧм! Гажмис весиг менам лолӧй, Кодыр лыдди тэсянь юӧр. Талун-аски пета туйӧ...» Татшӧм письмӧыс кор воис, Пышкай бурдіс, долыд лоис, Быттьӧ эз и вӧвлы висьӧм. Со ӧд кутшӧм овлӧ письмӧ!

1. Лыддьӧй кывбурсӧ рольяс серти да вочавидзӧй юалӧмъяс вылӧ. Мый лоис пышкайкӧд тӧвнас? Кодлы гижис письмӧсӧ пышкай? Кытчӧ корис пышкай сырчикӧс? Кор кӧсйис петны туйӧ сырчик?

2. Артмӧд выль кывъяс.

пӧсь — пӧсьджык, медпӧсь (медся пӧсь)

100 удж. Лыддьы висьтсӧ колана ногӧн.

ТУВСОВ ГӦСТЬЯС.

Быд тулыс шоныд муясысь миян войвылӧ локтӧны уна лэбач: уткаяс, дзодзӧгъяс, юсьяс, турияс, сырчикъяс, джыджъяс, каляяс, ябыръяс, сьӧд ракаяс, чикышъяс. Медводз воӧны сьӧд ракаяс. Найӧ ёнджыка радейтӧны карса садъяс. Позсӧ вӧчӧны кыдз пуяс да топольяс вылӧ. Сьӧд ракаяслӧн гӧлӧсыс ён, гора. Кутасны горзыны, да кӧть пельтӧ тупкы. Тувсов шонді ёна пӧжӧ. Ӧдйӧ сылӧ лым. Заводитӧны жургыны шоръяс. Ойдӧны гырысь да посни юяс. «Кузь бӧжа сырчик воис — йисӧ чегъяліс», — шусьӧ йӧз кост сёрниын. Регыд и йи кылалӧ юяс вылын. Гожӧм кежлӧ воӧны ас муӧ и джыджъяс. Коми муӧ локтӧ куим пӧлӧс джыдж. Ӧтияс олӧны ю берег дорын. Мӧдъяс — сиктын. Коймӧдъяс — карын. Вадорса джыджъяс кодйӧны позсӧ джуджыд кырйӧ.

Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1. Кутшӧм лэбач медводз воӧ войвылӧ? 2. Кытчӧ вӧчӧны позъяссӧ сьӧд ракаяс? 3. Кутшӧм лэбач йылысь йӧз шуӧны, мый сійӧ ю вылысь «йи чегъялӧ»? 4. Кытчӧ кодйӧны позсӧ вадорса джыджъяс?

101 удж. Артмӧд да гиж «Тувсов гӧстьяс» висьт дорӧ лӧсялана шусьӧгъяс.

1. Ас муыд — рӧдимӧй мам. 2. Быд пӧтка аслас позйӧ локтӧ. 3. Чужан позйыд быдӧнлы дона.

Вуджӧд шусьӧгъяссӧ роч кыв вылӧ.

Гиж тадзи.

102 удж. Артмӧд да гиж лэбач нимъяс уна лыдын.

Помав сёрникузясӧ да вуджӧд роч кыв вылӧ.

Тулыснас лэбачьяс вӧчӧны

Каникул дырйи Ӧньӧ оліс пӧль-пӧч ордас деревняын. Ӧтчыд пӧльыс юалӧ внукыслысь: — Тӧдан-ӧ тэ, кытчӧ лэбӧ тайӧ пышкайыс? Кытчӧ нуӧ вомас босьтӧм идзассӧ? — Ме чайта, кафеӧ, коктейль юны, — вочавидзис Ӧньӧ.

103 удж. Лыддьы кывбурсӧ колана ногӧн.

Сырчик-сырчик, Вӧсни кок. Миянланьӧ Ӧдйӧ лок! Бӧжыд тэнад Кузьысь-кузь! Йисӧ чегъявны Тэ сюсь. Морӧс пытшкад Ыджыд би... Сырчик локтіс! — Кывтіс йи.

Вочавидз юалӧмъяс вылӧ аслад ёртыдлы.

1. Кытысь тулыснас локтӧ сырчик? 2. Кутшӧм сырчиклӧн кокыс? 3. Кутшӧм сырчиклӧн бӧжыс?

104 удж. Лыддьы шусьӧгсӧ да вуджӧд роч кыв вылӧ.

Сырчиклӧн кокыс вӧсни, да йи чегъялӧ.

106 удж. Содты лӧсялана кывъяс да помав сёрникузяяссӧ. Вуджӧд роч кыв вылӧ.

Войнас вӧрын буксӧ сюзь. Менам ыджыд вокӧй тӧлка да сюсь.

Артмӧд сетӧм кывъясӧн нӧдкыв. Воча кывсӧ корсь «Сырчик» кывбурысь.

Биын оз сотчы, ваын оз вӧй.

107 удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа. Вуджӧд роч кыв вылӧ.

Миян йӧрын кузь лунтыр Сырчик жбыръялӧ, кузь ныр. Оз-ӧ номыр кыськӧ сюр, Ставыс град йӧрын-ӧ бур.

Тӧдмав, мый сёйӧ сырчик.

Велӧд паныд вежӧртаса кывъяс

108 удж. Лыддьы кывбурсӧ да содты лӧсялана кыв.

Кытшов бӧрся тэрыб кытш Ыбъяс весьтӧд вӧчӧ джыдж. Лэбӧ улӧд-улӧд зэв, Сідзкӧ, виччысь, лоас зэр.

109 удж. Артмӧд кывъяс да вуджӧд роч кыв вылӧ.

110 удж. Содты лӧсялана кывъяс да гиж висьтсӧ.

Джыдж тӧвсӧ коллялӧ шоныдінын, лунвылын. Миянӧ сійӧ волӧ гожӧм кежлӧ. Джыдж олӧ берег дорын. Позсӧ кодйӧ вабердса джуджыд кырйӧ. Сійӧ сёйӧ номъясӧс да гебъясӧс. Зэр водзын джыджъяс лэбалӧны ва бердті.

1. Ичӧт керка вӧчис дедӧ, Ме тшӧтш отсаси и бабӧй. Лэптім зіб вылӧ, сэн медым Овны кутас сьылысь ябыр.

2. Кыдз пу вылын мича керка Ӧшиньтӧм и ӧдзӧстӧм. Олысьяслы ветлӧм вылӧ Гӧгрӧс розьтор сӧмын эм.

111 удж. Артмӧд кывъяс колана ногӧн. Корсь пӧвсӧ.

Тӧдмав нӧдкывсӧ. Вуджӧд роч кыв вылӧ.

Китӧм, коктӧм, а ӧдзӧс восьтӧ.

112 удж. Артмӧд кывъяс колана ногӧн.

113 удж. Лыддьы лэбачьяс йылысь приметаяс. Корсь пӧвсӧ.

1. Ракаяс кравзӧны, ульдыны нин кӧсйӧ. 2. Сьӧд ракаяс воӧмаӧсь — сэсся шондӧдас. 3. Сырчик кӧ локтас водз, водз и шондӧдас. 4. Сырчик воӧм бӧрын 12 лун мысти йи кывтас.

ГУТ-ГАГ ЛОВЗЬӦ ШОНЫД КАДӦ

114 удж. Серпас серти висьтав гут-гаглысь нимъяссӧ рочӧн да комиӧн. Гиж найӧс тетрадяд. Велӧд да бура тӧд гут-гаг нимъяс.

115 удж. Лӧсьӧд кывтэчасъяс. Вуджӧд роч кыв вылӧ.

116 удж. Лӧсьӧд да гиж сёрникузяяссӧ.

1. Дзоридзсянь дзоридзӧ лэбалӧ зіль мазі. 2. Турун пиын шондіа лунӧ чеччалӧ-ворсӧ чирк. 3. Зэрӧм водзын сынӧдын лэбалӧ уна джыдж. 4. Ичӧт кодзувкот уджалӧ лунысь лун. 5. Таво гожӧмнас вӧрын да град йӧрын вӧлі зэв уна вотӧс.

117 удж. Гиж гут-гаг нимъяс уна лыдын. Кытчӧ колӧ, пукты ъ да ь. Вуджӧд роч кыв вылӧ.

Мыйла тадзи шуам?

Юрсигусь — паськыд бордъяса лэбалысь гаг. Сылӧн сёяныс — гутъяс, гебъяс, номъяс. Абу прӧстӧ шулӧмаӧсь юрсигусьтӧ ном варышӧн. Юрсигусь матыстчӧ морт дорӧ да дыр лэбалӧ юр весьтті, шпорӧдчӧ бордъяснас. Сійӧ быттьӧ вертолёт. Важысянь йӧз чайтлӧмаӧсь, мый гагйыс «гусявлӧ» юрси. Тадзи и нимыс артмӧма: юрси гусялысь, юрси гуысь. Збыль вылас, юрсигусь матыстчӧ морт дорӧ, медым кутавны юр гӧгӧр бергалысь гут-гагӧс. Коми муын олӧ уна пӧлӧс юрсигусь: ыджыд юрсигусь, лӧз юрсигусь, турунвиж юрсигусь.

118 удж. Лыддьы кывбурсӧ ичӧт чой-вокыдлы.

Мазі кытшлаліс зэв дыр Да и чушкис менсьым ныр. Сійӧ лоис лӧза-гӧрда, Ог и соссьы — весиг бӧрді.

Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1. Кыті чушкис мазі? 2. Кутшӧм лоис ныр?

А: — Тӧрыт луннас менӧ чушкис мазі. Б: — Он пӧръясь?

119 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ ог кывйӧн.

Отсӧг: — Тэ полан мазіысь? — Ме ог пов мазіысь.

1. Тэ тӧдан чирк йылысь нӧдкыв? 2. Тэ серпасалан бобув? 3. Тэ гижан кодзувкот йылысь висьт? 4. Тэ лыддян «Чушканзі» журнал? 5. Тэ висьталан гут йылысь мойд?

А: — Тэ тӧдан, кытчӧ вӧчӧ позсӧ мазі? Б: — Ог тӧд. Гашкӧ, нюрӧ?

120 удж. Артмӧд кывъяс лӧсялана ногӧн.

121 удж. Лыддьы висьтсӧ да вуджӧд роч кыв вылӧ.

Турун пиын олӧ чирк. Чирк чеччалӧ. Гожӧмын луд вылын тшӧкыда позьӧ кывны сылысь чирксӧмсӧ: чирк! чирк! Таысь и нимыс артмӧма. Чирк турунвиж. Сійӧ куталӧ да сёйӧ посни гагъясӧс, йирӧ турун. Кутан кӧ матыстчыны чирк дорӧ, сійӧ чеччыштас-лэбзьыштас да дзебсяс турун пиӧ.

Вочавидз ёртыдлы юалӧмъяс вылӧ.

1. Кӧні олӧ чирк? 2. Кутшӧм рӧма тайӧ гагйыс? 3. Кыдзи чеччалӧ чирк? 4. Мый сёйӧ чирк? 5. Кыдзи сьылӧ чирк?

Лыддьы ичӧт чой-вокыдлы.

Кыськӧ турун вывсянь — звирк! Усис гири-люки чирк. Вӧрзис сылӧн веськыд кок. Доймӧм кокыд — ыджыд нок. Ковмис чирклы кӧстыль босьтны, Сэсся «больничнӧй» на восьтны. Чирклӧн ёртыс — юрсигусь — Шуис: «Тэ кӧть, чиркӧй, сюсь, Мӧдысь тадзитӧ эн дур, Вӧрзьӧм кокыд абу бур!»

веськыд кок

вӧрзьӧм кок

доймӧм кок

124 удж. Лыддьы кывбурсӧ колана ногӧн.

ИЧӦТ ЧЕРАНЬ.

Югдан кадӧ ичӧт черань Садьмис, вӧрзис, зіля чеччис, Бергалыштіс. Сэсся мелань Шонді югӧр кузя лэччис.

Ичӧт черань садьмис асывнас.

Велӧд паныд вежӧртаса кывъяс.

126 удж. Серпасав сьӧд рӧма пастаӧн либӧ фломастерӧн мича черань вез.

127 удж. Лыддьы кывбурсӧ колана ногӧн. Корсь да лыддьы тайӧ баснясӧ роч кыв вылын.

ЧИРК ДА КОДЗУВКОТ.

Тэрыб чирк эз овлы чӧв, Гожӧмбыд зэв зіля сьыліс, Нинӧм чайттӧг аддзис-кыліс: Локтӧ-жургӧ кӧдзыд тӧв. Муыс кынмис, чорзис ёна, Гажа лунъяс оз нин лоны, Коръяс улын оз нин сюр Шоныд оланін да нур.

1. Кутшӧм торъялӧм эм тайӧ басняыслӧн роч да коми кыв вылын? 2. Велӧд баснясӧ наизусть. 3. Комиӧд. Отсӧг вылӧ кывъяссӧ босьт «Чирк да Кодзувкот» басняысь.

1. Видзьяс вылын сьылӧ-олӧ, Кутны кӧсъян — тэысь полӧ. Ылӧдз чеччыштлывлӧ — звирк, Тайӧ пурта гагйыс — чирк.

2. Борднас шпорӧдчыштӧ кодкӧ, Ачыс дзик жӧ вертолёт кодь. Лэбас, сувтас, но оз усь, Тайӧ, дерт жӧ, юрсигусь.

3. Лӧгыд петлӧ дзизгӧм вылас, Кӧсъян кутны да он кут Дурка олысь любӧ сылы, Тайӧ лэбалысьыс гут.

128 удж. Уна рӧма карандашъясӧн серпасав бобув.

Ичӧт Ваньӧ киас кутӧ истӧг куд. Сы дорӧ матыстчӧ ыджыд вокыс. — Мый тэ вӧчан, Ваньӧ? — Со, енгаг куталі. Видзӧд, кутшӧм уна. — Мыйла тэ тайӧс вӧчин, Ваньӧ? — Оз али мый позь? — Оз, дерт. Лэдзав найӧс ӧдйӧ бӧр.

Мыйла оз позь кутавны енгагйӧс?

129 удж. Лыддьы гут-гаг йылысь приметаяс. Корсь пӧвсӧ.

1. Вой бобув ловзьӧма — шондӧдас, поводдя вежсяс. 2. Мазі лэбавны кутіс — шондӧдас. 3. Лӧддза кӧ воыс — няня во. 4. Чирк чиркӧ — туруныд воӧма нин. 5. Кор уна ном дзизгӧ — поводдя бур лоӧ. 6. Юрсигусь уна лэбалӧ — зэр водзын. 7. Геб петӧ зэр водзын. 8. Зэрӧм бӧрын лӧддзыд усьӧ.

130 удж. Лыддьы висьтсӧ колана ногӧн.

Аннуш сӧмын на пырис садикӧ, кыдз сійӧс пыр жӧ паныдаліс Павлик. — Кӧсъян, мыйкӧ петкӧдла? — Петкӧдлы, — вочавидзис Аннуш. Павлик кыскис зепсьыс истӧг куд да ичӧтика восьтыштіс. — О, кодзувкотъяс! Кытысь нӧ найӧ? — Тӧрыт ми батькӧд ветлім вӧрӧ да сэтысь ме аддзи зэв ыджыд кодзувкоткар. А кодзувкотыс мыйта! Сӧмын жуӧны. Ме татчӧ бедьторйӧн и йӧршиті некымынӧс. Вот, — ошйысис Павлик. Воспитательницаыс, Надежда Петровна, матыстчис на дорӧ. — Челядь, мый лои? Аннуш вочавидзис: — Павлик кодзувкотъясӧс вайӧма. Вӧрысь лэччӧдӧма тӧрыт... — Кодзувкотъясӧс? Найӧс, челядь, оз позь вӧрӧдны. Найӧ зэв коланаӧсь. Кодзувкотъяс кужӧны бурдӧдны вӧрсӧ быд сикас висьӧмысь, мездӧны пуяссӧ да быдмӧгсӧ уна лёк гагйысь. — Ме ог вӧлі тӧд, мый найӧс оз позь босьтнысӧ, — бӧрддзис Павлик.. — Колӧ найӧс истӧг кудсьыс бӧр лэдзны, — шуис Надежда Петровна да муніс мукӧд челядь дорӧ. Аннуш кутіс Павликӧс киӧдыс да мӧдіс шӧпкӧдны: — Павлик, колӧ кодзувкотъяссӧ бӧр вӧрӧ нуны. А то татчӧ кӧ лэдзам, туйсӧ асланыс кодзувкоткарӧ оз аддзыны. Кор ывлаӧ ворсны петкӧдасны, сэки ми тэкӧд и нуам. Но? — Но, — вочавидзис Павлик. Ывлаӧ ворсны петігӧн Павлик сюйис истӧг кудсӧ гач зептас. Сулаліс мича гожся лун. Шондіыс яра шонтіс мусӧ. Аннуш да Павлик котӧрӧн мунісны сикт кузя вӧрлань, медым бӧр лэдзны кодзувкотъясӧс.

131 удж. Лыддьы гораа да колана ногӧн.

Вочавидзис, гач зепсьыс, кӧсъян, ыджыд кодзувкоткар, быд сикас, висьӧмсьыс, бӧрддзис, истӧг кудсьыд, оз аддзыны.

133 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ ёртыдлы.

1. Кытчӧ ветліс Павлик батьыскӧд? 2. Мый аддзис вӧрысь зонка? 3. Кытчӧ пуктіс кодзувкотъясӧс Павлик? 4. Кытчӧ вайис зонка кодзувкотъясӧс? 5. Мый шуис воспитательница Надежда Петровна? 6. Кытчӧ нуисны кодзувкот тыра истӧг кудсӧ Аннуш да Павлик? 7. Мыйла оз позь кутавны кодзувкотъясӧс?

134 удж. Лӧсьӧд сёрникузяяс.

Павлик ветліс вӧрӧ.

Тӧдмав кодзувкоткар серти, кӧні лунвыв, а кӧні войвыв.

ШОНДІЛЫ РАДЛӦНЫ БЫДМӦГЪЯС

135 удж. Велӧд быдмӧг нимъяс рочӧн да комиӧн.

137 удж. Вӧч картонысь «Домино» сяма ворсӧм. Ворс ёртыдкӧд.

Пиньтӧм, а зэв ёна курччасьӧ.

138 удж. Лыддьы да велӧд кывпесансӧ. Вуджӧд роч кыв вылӧ. Корсь тш шыа кывъяс.

Потшӧс пӧлӧн петшӧр, Петшӧр пытшкын Педӧр.

140 удж. Корсь ӧти кывйысь уна кыв.

Видзьяс вылын лун и вой Сулалӧны уна чой. Синкым налӧн еджыд, Синъяс вижӧсь сэтшӧм.

141 удж. Висьтав быдмӧг нимъяссӧ комиӧн.

Помав сёрникузяяссӧ.

Вӧрын быдмӧны

Видз вылын быдмӧны

Ваын быдмӧ

Лежнӧг быдмӧ тундраын и пармаын, видз вылын и вӧр дорын. Гӧрд рӧма дзоридзыс паськалӧ июль тӧлысьын. Арнас лежнӧг йыв (тусь) гӧрдӧдӧ, небзьӧ. Йӧз вотӧны лежнӧг йывсӧ. Сэні эм уна витамин. Лежнӧг артмӧма «жельнӧг» кывйысь. Ставлы тӧдса, кутшӧм ёсь йывъяс, быттьӧ жельяс, эм тайӧ быдмӧгыслӧн. Жель ёна дойдалӧ. Жель отсӧгӧн лежнӧг «дорйӧ» асьсӧ чегъялӧмысь.

Тӧдмав нӧдкывсӧ. Воча кывсӧ висьтав рочӧн да комиӧн.

Дзормис дзоридз — овлӧ-й тадз — Зарни рӧма вӧлі, Сылӧн тӧщӧ еджыд идз: Чеган — петас йӧлыс. Кыдзкӧ ӧтчыд вильыш тӧв Вильшасьыштны воліс: Дзоридз быттьӧ эз и вӧв — Иддзыс сӧмын колис.

142 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1. Кутшӧм вӧлі йӧла турун тулыснас? 2. Кутшӧм лои сійӧ гожӧмнас? 3. Кутшӧм лои арланьыс?

143 удж. Лыддьы кывбурсӧ колана ногӧн.

Мыйла, йӧла турун, Уна платтьӧ вуран: Первой вижӧс новлан, Сэсся еджыд овлан? Гӧн кодь кокни, небыд — Пӧльышта кӧ, — лэбан.

Тӧдмав нӧдкывсӧ. Воча кывсӧ сет рочӧн да комиӧн.

Видз вылын кок йылын парашютъяс качайтчӧны.

Рочӧн тайӧ быдмӧгсӧ шуӧны одуванчикӧн. Коми йӧз шулӧмаӧсь йӧла турунӧн да йӧла вижъюрӧн. Кокыс либӧ иддзыс тӧщӧ пытшкӧса. Чеган кӧ быдмӧг идзсӧ, то аддзан сэтысь еджыд ва, быттьӧ йӧв. Таысь и нимыс артмӧма.

144 удж. Вуджӧд роч кыв вылӧ.

Коркӧ узьланныд он, катшасинъяс? Мыйла восьсаӧсь пыр тіян синъяс?

Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. 1. Тӧдан-ӧ тэ тайӧ сьыланкывсӧ? 2. Кутшӧм кык кыв «дзебсьӧма» тайӧ дзоридз нимас?

Лыддьы да велӧд сьыланкывсӧ.

Гӧра вылын оз выйым, Гӧра вылын оз выйым, Оз выйым, оз выйым, Мича нылӧй, Машӧй, оз выйым.

Гӧра вылын оз вотӧ, Гӧра вылын оз вотӧ, Оз вотӧ, оз вотӧ, Мича нылӧй, Машӧй, оз вотӧ.

Сылӧн дозйыс и тыри, Сылӧн дозйыс и тыри. И тыри, и тыри, Мича нывлӧн, Машлӧн, доз тыри.

Гортас Машук мӧдӧдчис, Гортас Машук мӧдӧдчис, Мӧдӧдчис, мӧдӧдчис, Мича нылӧй, Машӧй, мӧдӧдчис.

Яша да Маша Ёльдорса вӧрысь Вотісны чуман тыр Гӧрд сьӧлаоз. Чӧскыдысь-чӧскыд Вотӧслӧн кӧрыс, Мыйла тадз шусьӧ: «Сьӧла» да «оз»?

145 удж. Вочавидз «Сьӧлаоз» кывбурын юалӧм вылӧ.

146 удж. Вуджӧд роч кыв вылӧ.

Сьӧлаоз быдмӧ васӧд видз вылын, турун пиын. Тусьыс сылӧн пемыдгӧрд рӧма. Тайӧ зэв чӧскыд вотӧс. Дерт жӧ, сійӧс радейтӧ сьӧла.

— Тэ мый медся ёна радейтан сёйны? — Оз. — А ичӧт вокыд тшӧтш? — Оз.

147 удж. Лыддьы кывбурсӧ да содты лӧсялана кывъяс.

Ме да Наста Тӧдам места, Лапнас кӧні

Шувгӧ коз. Ичӧт чойлы Йӧлӧн сёйны Сэтысь вотім Содзтыр оз.

148 удж. Вежлав вотны кывсӧ колана ногӧн.

Тӧдмав. Вочавидз комиӧн.

Вок сёйис кӧкъямыс китыр оз, а сылӧн чойыс вит китыр оз. Коді сёйис унджык?

Лыддьы да велӧд сьыланкывсӧ.

Эжва пӧлӧн пӧлӧзнича, Эжва пӧлӧн пӧлӧзнича, Мича-мича пӧлӧзнича, Мича пӧлӧзнича.

Пӧлӧзничасӧ ме ӧкта, Пӧлӧзничасӧ ме ӧкта, Мича юркытш сыысь кыа, Мича юркытш кыа.


<Kodko @ Гожся серпасъяс : велӧдан гижӧд // Моторина Л. А., Лодыгина З. А. Öмидз тусь: Роч программа серти 2 класса велӧдчысьяслы велӧдчан книга. 2 юкӧн. М.: Издательство ДИК, 1998. Лб. 122-148.>


ГОЖСЯ СЕРПАСЪЯС

149 удж. Висьтав гожся тӧлысьяс рочӧн да комиӧн. Мыйла июнь тӧлысь шулӧмаӧсь лӧддза-номъяӧн?

150 удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа.

Ручка легӧдны оз ков: Майбыр, гожӧм — сьыв да ов, Позьӧ чери кыйны уна, Позьӧ вӧлӧн куртны мунны, Позьӧ чӧд да ӧмидз вотны, Оз тай миян кокъяс чотны. Уна лоӧ гажа лун. Дзикӧдз бырлас чӧскыд ун.

— Мыйла тэ радейтан гожӧм? — А школаӧ оз ков ветлыны да. — А мый кутан вӧчны гожӧмнас? — Ме радейта пӧчӧкӧд чӧд вотны. — А ми воккӧд кутам чери кыйны. — А видз вылын кутан турун пуктыны? — Да, ме кужа нин турун куртны. — А ме медся ёна радейта жар лунъясӧ купайтчыны.

151 удж. Юклы висьтсӧ сёрникузяяс вылӧ да гиж. Кытчӧ колӧ, пукты чут.

ВИДЗ ВЫЛЫН.

Гожся асыв Миша да Ваня чеччисны водз найӧ мунісны видз вылӧ турун пуктыны сэні быдмӧ уна оз а дзоридзыс мыйта ю берег дорын быдмӧ уна сэтӧр.

1. Визьнит дз шыа кывъяс. 2. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

Кор чеччисны Миша да Ваня? Кытчӧ найӧ мунісны? Мый быдмӧ видз вылын? Мый быдмӧ ю берег дорын?

Тӧдмав нӧдкывсӧ. Вочавидз юалӧм вылас.

Ывла вывсӧ он и тӧд, Паськӧм йылысь абу тӧжд. Шонді ёнджыка пыр пӧжӧ, Мазі ма чукӧртӧ-чӧжӧ. Ставыс ӧдйӧ кисьмӧ-воӧ, Кор нӧ татшӧмторйыс овлӧ?

152 удж. Содты колана кывъяс.

Ме ог тӧд. Тэ он тӧд. Сійӧ оз тӧд.

Ме ог ворс. Тэ он ворс. Сійӧ оз ворс.

Ме ог бӧрд. Тэ он бӧрд. Сійӧ оз бӧрд.

153 удж. Лыддьы сёрникузяяссӧ да вуджӧд роч кыв вылӧ.

1. Юын ваыс сӧстӧм да шоныд. 2. Видзьяс вылын туруныс кузь. 3. Зонпосни уджалӧны видз вылын. 4. Вӧрын кисьмӧны вотӧсъяс. 5. Нывкаяс киськалӧны сёркни да анькытш. 6. Чоя-вока котӧрӧн мунӧны оз вотны. 7. Ывлаын кос поводдя. 8 Аннуш ваялӧ куканьлы турун.

1. Бӧрйы да гиж «Бать-мамлы отсасьӧм» тема вылӧ сёрникузяяс. 2. Визьнит подлежащӧйяссӧ да сказуемӧйяссӧ.

154 удж. Артмӧд шусьӧгъяс да вуджӧд роч кыв вылӧ.

1. Гожӧмын кӧ час сёрман, во чӧж суӧдны он вермы. 2. Гожся луныд уджсӧ вӧчӧ тӧвся сизим лунлы воча. 3. Мый гожӧмын рӧдитчас, тӧлын ставыс сгӧдитчас.

155 удж. Лыддьы кывбурсӧ колана ногӧн. Вуджӧд роч кыв вылӧ.

ГРАД ЙӦРЫН.

Трактор гӧрӧ, муыс вӧрӧ, Зіля уджаламӧй йӧрын, Муыс шоныд, луныс шань. Пуктам картупель — мӧд нянь.

Вочавидз, мыйла коми йӧз шуӧны картупельсӧ мӧд няньӧн?

156 удж. Вежлав кывъяссӧ колана ногӧн.

157 удж. Лыддьы кывбурсӧ колана ногӧн.

КУЗЬ ЗЭР.

Зэрӧ, помся шливгӧ-зэрӧ, Абу сылы пом ни дор. Ланьтіс улич вылын серам, Вошис сьыланкывлӧн гор.

Вась да Толя нюмъялӧны, Быттьӧ нюлӧмаӧсь ма: Градъяс киськавнытӧ ӧні Оз кӧть ковмы вайны ва.

1. Вочавидз, мыйла радлӧны Вась да Толя?

158 удж. Лыддьы кывбурсӧ колана ногӧн.

МУ ВЫЛЫН.

Миян муяс вылын сук Быдмӧ шобді, ид да сю. Катшасин да пӧлӧзнича — Налӧн дзоридзыс зэв мича, Но ёг турунӧн тай шусьӧ. Ёг туруныд тыртӧ мусӧ. Он кӧ нетшкы найӧс, тӧд — Няньыд быдмыны оз мӧд.

1. Вочавидз, мыйла колӧ нетшкыны ёг турун?

159 удж. Лыддьы кывбурсӧ колана ногӧн.

МУН, КЫРНЫШ.

Эй тэ, кырныш, зэв ёсь гыж, Лэбзьы, лэбзьы, лэбзьы — кыш! Паськыд вомтӧ эн вай восьт, Ньӧти курӧгпи он босьт. Оз сюр тэд и курӧг мам, Ме ӧд мортыс абу рам. Локтӧй татчӧ: чип, чип, чип. Найӧс видзысь ме — Ӧнтип!

1. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. Кыдзи зонкалӧн нимыс? Мый вӧчӧ Ӧнтип? Кутшӧм лэбач кӧсйӧ локны курӧгпиян дорӧ?

2. Бӧрйы лӧсялана кывъяс.

160 удж. Лыддьы кывбурсӧ колана ногӧн.

МИЧА ЛУНӦ ВӦРЫН.

Дзирдалӧ шонді, Нюмъялӧ йӧр. Меліа шувгӧ Сикт гӧгӧр вӧр.

Коз пу да пожӧм, Ньыв пу да кыдз Гож улас муртса Вӧрӧны сідз.

Вашкӧдчӧ накӧд Небыдик тӧв, Быттьӧкӧ некор Скӧрӧн эз вӧв.

Кымӧрсӧ сійӧ Талун оз вай. Быдлаын кылӧ Збой колипкай.

1. Волысь кутшӧм кад петкӧдлӧма М. Лебедев аслас кывбурас? 2. Корсь кывбурысь кывъяс юалӧмъяс серти

3. Велӧд кывбурсӧ наизусть. 4. Корсь серпас вылысь коз пу.

161 удж. Лыддьы шусьӧгъяссӧ да вуджӧд роч кыв вылӧ.

1. Тӧлыд юалас, мый гожӧмнас вӧчин. 2. Гожӧмын кӧ он пӧсявлы, тӧвнас он и шонавлы. 3. Гожӧмнас кӧ узян, тӧвнас шогӧ усян.

162 удж. Артмӧд да гиж сетӧм кывъясысь сёрникузяяс.

ГӦГӦР СЬЫЛӦ.

1. Дыр нин сулалӧ шоныд поводдя. 2. Веж рӧмӧн вевттьысис му. 3. Мича дзоридзьяс вылӧ лэптісны юрнысӧ. 4. Сиктын да вӧрын зэв гажа. 5. Гӧгӧр сьылӧны лэбачьяс. 6. Мазіяс да юрсигусьяс лэбалӧны сынӧдын. 7. Чужӧмад ӧвтӧ чӧскыд дукӧн.

Шонді пӧся вашъялӧ Енэж шӧрын дыр. Лэбач сьылӧм шыясӧн Чужан муӧй тыр.

Висьтав, кор тайӧ овлӧ?

ВЕТЛАМ, ЁРТЪЯС, ЧЕРИ КЫЙНЫ

163 удж. Лыддьы висьтсӧ колана ногӧн.

КОМИ ЮЯС.

Печора, Эжва да Сыктыв — Коми Республикаын медыджыд юяс. Тӧвнас найӧ узьӧны кыз йи улын. Тулыснас кылалӧ йи и юяс паськыда ойдлӧны. Визув шоръяс вайӧны васӧ ыджыд юясӧ. Гожӧмнас ю кузя кылӧдӧны пуръяс, кыскалӧны груз. Йӧз ветлӧны пыжӧн да катерӧн чери кыйны, вотчыны. Мича теплоходъяс новлӧдлӧны йӧзӧс сиктъясӧ да каръясӧ. Мичаысь-мича миян коми юяс.

1. Висьтав коми ю нимъяс. 2. Мыйӧн ветлӧны йӧз ю кузя гожӧмнас?

165 удж. Лыддьы сёрникузяяс. Рочӧн сетӧм кывъяссӧ комиӧд.

Вокӧй ньӧбис лавкаысь выль крючок. Пӧльӧ вӧчис крепыд шатин. Рытнас воккӧд корсялім нидзувъясӧс. Асывнас пыжӧн мунім чери кыйны. Луннас ӧзтім бипур. Бипур весьтӧ ӧшӧдім пӧрт. Регыд пусис чӧскыд чериа шыд. Лунтыр ми воккӧд чери кыйим. Рытнас миян дорӧ воис тӧдса чери кыйысь.

Тӧдан-ӧ тэ чери нимъяс?

166 удж. Велӧд чери нимъяс комиӧн и рочӧн.

Тэ вуграсян. Сійӧ вуграсьӧ. Ті вуграсянныд. Найӧ вуграсьӧны.

Ме купайтча.

1. Гырысь сьӧмыс зарни рӧма. Ачыс паськыд, быттьӧ тасьті. Васьыд кыскиг частӧ водӧ. Чериыслӧн нимыс... .

2. Вӧрса визув юын олӧ. Вуджӧрысь и шумысь полӧ. Тшыгмас — сёйӧ бобув, ном. Тайӧ, дерт жӧ, лоӧ... .

3. Сӧстӧм ваын любӧ сылы. Бадьяс дорын олӧ-вылӧ. Здукӧн кыян кило кык. Нимыс сылӧн бадькор ... .

4. Оз на овмӧдчы быд тыӧ. Яйыс чӧскыд, но и лыӧсь. Нюитсьыд вӧтлы тэ кӧть кыдз, Оз и мыччысь — тайӧ ... .

5. Овлӧ ыджыд да зэв кыз. Шедас — пессьӧ: баз да быз! Сійӧ-й полан, мед оз мын. Тайӧ чери рӧдыс ... .

6. Войнас узьӧ, луннас кыйсьӧ. Вомас пиньыс сылӧн уна. Курччас сідз, мый петас вир. Тайӧ, дерт жӧ, азым ... .

173 удж. Лӧсьӧд сёрникузяяс.

Чери олӧ ваын

174 удж. Лыддьы пудъясьӧмсӧ. Велӧд да пудъясь ёртъясыдкӧд.

Ӧтик-мӧтик, Кык да куим, Нёль-ӧ-витӧн Юква пуим. Пуксим сёйны Сійӧс квайтӧн. Сизимӧдыс лои Пайтӧм.

175 удж. Гиж висьтсӧ. Коланаинӧ пукты чут.

Гожся лунӧ Веня ёртыскӧд ветліс вуграсьны. Сылы шедісны ёкышъяс да кельчияс. Ёртыс кыйис кык ёді да вит йӧрш. Ёгор дядь вуграсис пыжсянь. Сылы шедісны сиръяс. Сирлӧн пиньясыс ёсьӧсь. Сійӧс кыйны колӧ ён вугыр.

176 удж. Висьтав бать-мамыдлы чери нимъяс комиӧн.

177 удж. Корсь ӧти кывйысь уна кыв.

179 удж. Лыддьы кывбурсӧ колана ногӧн.

ЙӦРШ КЫЙЫСЬ ВАНЬ.

Тулыс чӧж и гожӧм чӧж Шедӧ Ваньлы сӧмын йӧрш. Кытчӧ вугырсӧ оз чӧвт, Сэні-й мылькъя синма чӧрт.

Мамыс шуӧ: «Но и мед, Ставлы сын да сир оз шед. Йӧршсьыд юква зэв жӧ бур, Шедӧ весиг кынӧм нур».

Тшӧтш жӧ радлӧ Васька кань, Кыйӧ йӧршъясӧс мый Вань. Кынӧм сюмалӧм оз тӧд, Кажгас гоз-мӧдӧс — и пӧт.

Дона Ванюк, шедӧ мый, Сійӧс на и ӧні кый. Мый оз кутчысь, мый оз шед, Батьыд эм да, кыйӧ мед. Воас кад — и шедас кит. Аслым шедліс нёль-ӧ-вит.

1. Вочавидз, мый абу збыль тайӧ кывбурас? 2. Сёрнит ёртыдкӧд юалӧмъяс серти. Кутшӧм чери шедӧ Ваньлы? Мыйла радлӧ Васька кань? Шедас оз Ваньлы кит? 3. Кутшӧм чери нимъяс паныдасьлӧны тайӧ кывбурас.

Рытнас меным шедіс вит ёді.

181 удж. Лыддьы висьтсӧ колана ногӧн.

АСЬСӦ КЫЙИС.

Шоныд гожся асылӧ орчча керкаысь куим вок босьтісны вугыр шатинъяс да мӧдӧдчисны ю дорӧ чери кыйны. Недыр мысти кыла — кодкӧ ёна бӧрдӧ. Видзӧдлі ӧшиньӧ, а меддзоля вокыс бӧр нин локтӧ. Котӧрӧн петі сы дорӧ. — Мый нӧ лои? — юася. — Кы-ы-ы-йи, — бӧрдӧм сорӧн вочавидзӧ сійӧ, а юрсӧ тешкодя боклань пӧлыньтӧ. — Кодӧс кыйин? Чериыд нӧ кӧні? Киас, вугыр шатин кындзи, нинӧм эз вӧв. — Ачымӧс кыйи, — шуис сійӧ да индіс пель вылас. Вугырыс, вӧлӧм, зонка пеляс сатшӧма да бӧрсӧ оз шед. Ачым видлі мынтӧдны, да эз артмы. Сэтчӧ жӧ батьыс локтіс да шмонитыштіс: — Ыджыдджык вугыр коліс босьтны та ыджда чериыдлы. Регыд и кык зонкаыс локтісны, прамӧй уна чери вайисны. Но медся ыджыдсӧ век жӧ медічӧтыс «кыйис».

182 удж. Лыддьы гораа да колана ногӧн.

Орчча керкаысь, мӧдӧдчисны, меддзоля, тешкодя, пӧлыньтӧ, кындзи, индіс, сатшӧма, шмонитыштіс, ыджыдджык, медічӧт.

Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. 1. Кытчӧ мӧдӧдчисны куим вок? 2. Мый босьтісны зонкаяс? 3. Коді регыд бӧр локтіс? 4. Мыйла бӧрдіс ичӧт зонка? 5. Кодӧс «кыйис» дзоля вок?

184 удж. Лыддьы пудъясьӧмсӧ.

Ӧтик-кык, Пысась меным кельчи-мык! Куим-нёль, Вугыр, вужляӧ эн коль! Вит да квайт, Уна шедӧмтӧ ог чайт! Сизим, Пӧсь чайтӧгыд йизим! Кӧкъямыс, Ваыс туліс-ямис! Ӧкмыс, Кило чери ӧкмис! Дас, Мыйта кыйи — ставыс ас.

ВОИС ГОЖСЯ КАНИКУЛ

Рӧмпӧштанӧ видзӧдлі, Ачымӧс эг тӧд. Ныр выв ставнас кульсьӧма, Чужӧм са кодь сьӧд.

Гожъялӧмыд кыдзи! — Нюмсермуніс мам. — Юльнад, майбыр, позьӧ, Гожъявны и тан.

Оз ков бара-й море, Сочи ни Кавказ. Ва и сынӧд, шонді — Ставыс миян ас.

Аски бара пондам Гожъявны лунтыр, Шоныд лыа вылын Дурны-ворсны дыр.

Медым сӧмын кымӧр Кысянькӧ эз лок! Медым сӧмын зэрыс Купайтчӧм эз торк.

185 удж. Лыддьы кывбурсӧ колана ногӧн.

— Кӧні тэ кутан шойччыны гожӧмнас? — Ми бать-мамкӧд мунам Сочиӧ, саридз дорӧ. — А ме кута гожйӧдчыны Эжва ю дорын. — А ми воккӧд чери кыйигӧн пыр купайтчам да гожйӧдчам. — А ме ог радейт гожйӧдчыны. Сӧмын купайтча. — Ме колляла гожӧмсӧ Выльгортын ыджыд мам ордын. — А ми кутам уджавны и шойччыны дачаын.


УРОК ВЫЛЫН ТШӦКЫДА ПАНЫДАСЬЛЫСЬ КЫВЪЯС ДА ВЫРАЖЕНИЕЯС

КОМИА-РОЧА КЫВЧУКӦР

ӦНІЯ КАД

ме гижа

тэ гижан

сійӧ гижӧ

ми гижам

ті гижанныд

найӧ гижӧны

ме ог гиж

тэ он гиж

сійӧ оз гиж

ми огӧ гижӧй

ті онӧ гижӧй

найӧ оз гижны

КОЛЯН КАД

ме пасьтаси

тэ пасьтасин

сійӧ пасьтасис

ми пасьтасим

ті пасьтасинныд

найӧ пасьтасисны

ме эг пасьтась

тэ эн пасьтась

сійӧ эз пасьтась

ми эгӧ пасьтасьӧй

ті энӧ пасьтасьӧй

найӧ эз пасьтасьны

ЛОКТАН КАД

ме ворса

тэ ворсан

сійӧ ворсас

ми ворсам

ті ворсанныд

найӧ ворсасны

ме кута ворсны

тэ кутан ворсны

сійӧ кутас ворсны

ми кутам ворсны

ті кутанныд ворсны

найӧ кутасны ворсны

ЭЗЫСЬ ТӦЛЫСЬ. 3 КЛАСС. 1 ЮКӦН

<Kodko @ Видза олан, дона школа! : велӧдан гижӧд // Л. А. Моторина, З. И. Артеева, Т. Н. Артеева, А. Н. Катышева. Эзысь тӧлысь: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 1 юкӧн. М.: Дизайн. Информация. Картография, 1999. Лб. 3-16.>


Условнӧй пасъяс:

— сёрнит тадзи — велӧд сьыланкыв — содтӧд удж

Зарни бордъяса, Медся мыла, Чужан кыв — менам олӧм да вӧт! Позьӧ сёрнитны Любӧй кылӧн, Сӧмын ӧтдортны ассьым Ог мӧд.

ВИДЗА ОЛАН, ДОНА ШКОЛА!

1. Текст да сёрникузя

1 удж. Лыддьы кывбурсӧ да велӧд наизусть.

БАРА ШКОЛАӦ.

Вижӧдіс нин вӧрад Кыдз пуыдлӧн кор, Пырам школа йӧрӧ Сумкаясӧн кор.

Видза олан, школа! Мыччам сылы ки. Ог нем вӧчтӧг олӧй Гожся кадад ми.

Тӧдчӧдӧм кывтэчаслысь вежӧртассӧ корсь 125 лист бокысь.

Миян сёрни артмӧ сёрникузяясысь, а сёрникузяясыс — кывъясысь.

— Видза олан, детинка! — Бур асыв, нывка! — Мый тэнад нимыд? — Менам нимӧй Петя. А тэнад? — Маша. — Кутшӧм классын тэ таво велӧдчан? — Коймӧд классын. А тэ? — А ме — нёльӧдын. — Кытчӧ тэ ветлін гожӧмнас? — Аддзысьлытӧдз, Петя! — Видза колян, Маша!

2 удж. Сетӧм кывъясысь лӧсьӧд сёрникузяяс да пукты колана пасъяс.

1. Арнас ми бара локтім дона школаӧ. 2. Кутшӧм мича да сӧстӧм миян класс! 3. Тіян ёна бырис гажныд школаысь?

Коймӧд сёрникузяын тӧдчӧдӧм кывтэчаслысь вежӧртассӧ корсь 125 лист бокысь.

3 удж. Кывъяссӧ юк сёрникузяяс вылӧ. Сувтӧд колана пас.

Воис зарни ар вижӧдісны пулӧн коръяс шонді омӧля нин шонтӧ челядь мӧдӧдчисны школаӧ.

4 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1.Кор тэ чеччан? 2. Кор мунан школаӧ? 3. Мый вӧчан урокъяс бӧрын? 4. Кутшӧм классын тэ велӧдчан? 5. Коді тіянӧс велӧдӧ?

Коді? мый? юалӧмъяс вылӧ вочавидзысь кывъяс.

КЫДЗИ МЕ ВЕЛӦДЧИ ЛЫДДЬЫСЬНЫ.

ИВАН (лыддьӧ нюжйӧдлӧмӧн): [...] (Юрсӧ лэптӧ.) Мам! ... Кылан? Мамӧ! Кор нӧ ме велала? ПЕКЛА: Ог тӧд, сёшайтӧй... Он кӧ дышӧдчы, регыд велалан. Лыддьы, дитя, лыддьы. ИВАН (тільӧ синсӧ): Аттӧ, делӧ жӧ нин тайӧ лыддьыны... Кор нӧ ме велала прамӧясӧ? (Лыддьӧ.) [...]. Тайӧ нӧ мый лоӧ? ПЕКЛА: Стреляет — лыйсьӧ. Окотник лыйсьӧ пищальысь. ИВАН: Батьӧ, «окотник стреляетыс» збыльысь лоӧ чожӧлӧн пищальысь лыйсьӧм? Кылан, бать, висьтав... ВАСЬКА: Ачыд велӧд. Ме кӧ кута велӧдны, оз и школаад ков ветлыны тэныд.

1. Лыддьы гораа да колана ногӧн. 2. Кыдзи Иван велӧдчис лыддьысьны рочӧн? 3. Мый тшӧктіс вӧчны батьыс пиыслы? Лыддьы сійӧ местасӧ. 4. Велӧдчы лыддьыны рольяс серти.

5 удж. Лыддьы. Гиж коді? да мый? юалӧмъяс вылӧ вочавидзысь кывъяс.

Быдӧнлӧн гортас эмӧсь лыддьӧм книгаяс. Сэтшӧмсӧ ми и чукӧртім классӧ. Нывкаяс да детинкаяс вайисны быдсяма книгасӧ лэбачьяс, чачаяс, гортса да вӧрса пемӧсъяс йылысь. Классын миян лои библиотека. Ӧні велӧдчысьяс босьтӧны лыддьыны книгаяссӧ сэтысь. Книгасӧ босьтӧм бӧрын быдӧн эжӧ сійӧс бумагаӧн. Мӧд во ми сідзжӧ кутам чукӧртны классӧ книгаяс. А велӧдчан во помасигӧн библиотекасӧ козьналам асланым школалы.

Тӧдмав ребусъяссӧ. Сувтӧд колана юалӧмъяс.

Лӧсьӧд артмӧм кывъясӧн сёрникузяяс.

— Бур лун, челядь! Кыдзи шойччинныд каникул дырйи? — Зэв бура шойччим: ю дорын гожйӧдчим, купайтчим, вотім тшак да вотӧс. Гожӧмыс колис ӧдйӧ, эг и тӧдлӧй. — Бура кӧ шойччинныд, бура и велӧдчыны кутанныд. Выль велӧдчан воӧн, челядь!

Лӧсьӧд серпас серти юалӧмъяс.

6 удж. Лыддьы кывбурсӧ да серпасав. Инды коді? да мый? юалӧмъяс вылӧ вочавидзысь кывъяс.

Школа сійӧ школа: Помасис урок, Столӧвӧйын колӧ Сёйны шыд да рок. Мишук да Ванюк, кык вок, Пуксисны панявны рок. Мишуклӧн — серпаса блюд: Восьлалӧ гӧрба верблюд.

Велӧд наизусть.

7 удж. Артмӧд кывъяс.

8 удж. Лыддьы шусьӧгъяссӧ да корсь роч пӧвсӧ.

1. Велӧдчӧм морт — синма, велӧдчытӧм — синтӧм. 2. Ов да выв, да век велӧдчы. 3. Велӧдчытӧгыд мортӧ он во.

9 удж. Кывъяссӧ гиж кык столбикӧ.

10 удж. Лӧсьӧд 5 (6, 7, 8) шыпаса коді? да мый? юалӧмъяс вылӧ вочавидзысь кывъяс.

Небыд пас (ь) кыв шӧрын да кыв помын.

ПОЖӦМ КОЛЬ ВЕЛӦДЧӦ ШКОЛАЫН.

Яг шӧр ягын школа, Гӧгӧр нюр да оль. Велӧдчыны волӧ Татчӧ Пожӧм Коль.

Парта сайын Дзодзув, Гут, и Ном, и Геб. Весиг Краля-Бобув Ӧшиньӧ оз лэб.

Пукавны оз яндысь Ручӧ чойкӧд Ош. Урок вылын рамӧсь, Ставлӧн пельныс чош.

— Кык да куим — кымын? Висьтав, Пожӧм Коль. — Висьмис менам кынӧм, Кылӧ сэн буль-боль.

Колип вашкӧ пеляс: — Лоӧ вит, вит, вит. Кольным нӧшта веля Ышмӧ: «Уйӧ Кит!»

Классын серам. Инмис Серам руӧ Коль. Велӧдысьлӧн синмыс Лоис кыкысь ноль.

1. Кӧні велӧдчис Пожӧм Коль? 2. Кодкӧд велӧдчис Пожӧм Коль? 3. Мый юаліс велӧдысь? 4. Кыдзи велӧдчис Пожӧм Коль? 5. Коді велӧдчис бура? 6. Лыддьӧй рольяс серти. 7. Корсь да гиж кывбурысь небыд паса (ь) кывъяс.

— Талун мый вӧчин? — Талун классӧн ветлім вӧрӧ. — Коді тіянкӧд вӧлі? — Миянкӧд вӧлі Идӧртӧм Сидӧр. — Идӧртӧм Сидӧр, мый аддзылін вӧрысь? — Сэтысь ме аддзылі зэв унатор: Котралӧ руч бӧрся збой ыджыд кӧч. Дзебсьӧма пу улӧ ичӧтик ош, Повзьӧма, коньӧрӧй, тіралӧ бӧж. — Идӧртӧм Сидӧр, сӧрин тэ ставсӧ, Висьталін тай нӧ вӧвлытӧмтор! — А мед челядь гӧгӧрвоасны, овлӧ татшӧмыс али оз?

1. Лыддьы гораа да колана ногӧн. 2. Кодӧс шуӧны Идӧртӧм Сидӧрӧн? 3. Отсав Идӧртӧм Сидӧрлы стӧча лӧсьӧдны сёрникузяяс.

11 удж. Тӧдмав.

2. вӧрса пемӧс

3. керка юкӧн

4. пулӧн ним

5. пызан-улӧс

6. школаын уджалысь

Паччӧр дорын дыр пукалӧ, Войнас шыръясӧс куталӧ. Кургӧ-мойдӧ, вывті шань Еджыд уска, сера ... .

12 удж. Помав сёрникузяяссӧ. Гиж сӧмын сэтшӧм кывъяс, кӧні эм ь.

Гортса пемӧсъяс

Вӧрса олысьяс

1. зонкаяс да нывкаяс

2. гортса пемӧс

5. вӧрса лэбач

14 удж. Комиӧд сетӧм кывъяссӧ. Гиж тыртӧм клеткаясас.

Лыддьы гораа кывъяссӧ.


<Kodko @ Зарни паськӧмӧн пасьтасис вӧр : велӧдан гижӧд // Л. А. Моторина, З. И. Артеева, Т. Н. Артеева, А. Н. Катышева. Эзысь тӧлысь: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 1 юкӧн. М.: Дизайн. Информация. Картография, 1999. Лб. 17-34.>


ЗАРНИ ПАСЬКӦМӦН ПАСЬТАСИС ВӦР

Кутшӧм? юалӧм вылӧ вочавидзысь кывъяс.

15 удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа.

Зарни паськӧмӧн пасьтасис вӧр, Мича тугъясӧн гӧрддзасис пелысь. Дзодзӧг мӧдӧдчис лунвывлань бӧр, Аддзан, енэжын нюжӧдчис кӧлысь.

1. Кутшӧм юалӧм вылӧ вочавидзӧны тӧдчӧдӧм кывъясыс? 2. Велӧд кывбурсӧ наизусть.

16 удж. Лыддьы кывбурсӧ. Висьтав, кутшӧм поводдяыс арын.

Шонді мыйкӧ дышмис, Чинтіс ассьыс ӧд. Гожся моз оз ышмы, Ыджыд жар оз сет.

Рудов кымӧр чукӧр Панлӧ сыкӧд вен. Шонділӧн гӧрд югӧр Вошлывлӧ нин сэн.

Мукӧддырйи зэрӧ, Мукӧддырйи — пуж, Видзӧдлан кӧ йӧрӧ, Градъясыд нин куш.

КУТ ТӦД ВЫЛАД!

17 удж. Лыддьы.

ВОЙВЫВСА ПОВОДДЯ.

Войвывса поводдяыд зэв ылӧдчысь. Асывнас мича, шоныд, пушкӧ небыдик лун тӧв. Сэсся друг, мыйкӧ думыштас да, тӧлыс шуркнитас-бергӧдчас. Кватитчан да, вӧлӧмкӧ, войвывсянь нин сійӧ ӧвтӧ, Йиа саридзсянь. Вой тӧлыс вермӧ лун тӧвсӧ, сӧстӧм югыд енэжсӧ вевттьӧны лӧзовруд кымӧръяс. То катшашыдӧс киссьӧ енэжысь, то усьӧ шляча.

1. Корсь висьтысь кывтэчасъяс.

2. Ачыд лӧсьӧд некымын сёрникузя арся поводдя йылысь.

18 удж. Содты колана кывъяс.

Кудель кодь небыд юрси, стеклӧ кодь югыд йи, мойдын кодь олӧм, арся кодь пемыд вой, тулысын кодь мича поводдя.

Артмӧм кывтэчасъясӧн лӧсьӧд сёрникузяяс.

кыдз пу кор

пипу кор

пелысь пу кор

1. Помав сёрникузясӧ.

Кыдз пу кор (кутшӧм?) ..., пипу кор (кутшӧм?) ..., пелысь пу кор (кутшӧм?) ... .

2. Артмӧд признак нима кывъясысь действие нима кывъяс.

3. Вочавидз, кутшӧм пуяс арын вижӧдӧны, кутшӧм пуяс гӧрдӧдӧны.

— Мамукӧй, кутшӧм поводдя ывлаас? — Зэрӧ, нылукӧй, зэрӧ. Школаад мунігӧн шоныдджыка пасьтась. Арся зэрыд кӧдзыд. — Дӧзмӧдіс тайӧ зэрыс. Оз нин дугдыв! — Нинӧм, нылукӧй, арся войнад дас кык поводдя вежсьылӧ.

Кыдзи тэ гӧгӧрвоан тӧдчӧдӧм шусьӧгсӧ?

19 удж. Чутъяс местаӧ содты колана кывъяс.

Матыстчис зарни ар. Ывлаын шоныд, но шонді абу нин гожся кодь мелі. Кутшӧм мича вӧрыс. Кыдзьяс виж коръяӧсь. Пипуяс да пелысьяс вылын чим гӧрд коръяс.

20 удж. Лыддьы шусьӧгъяссӧ. Корсь роч пӧвсӧ.

1. Арын пань ва — ведра тыр няйт. 2. Усис пу вылысь ӧти кор — виччысь ар. 3. Ар пӧ гажтӧм, да озыр.

21 удж. Сетӧм кывъясысь лӧсьӧд да гиж сёрникузяяс.

1. Дзикӧдз лӧнис лэбачьяслӧн дзользьӧм 2. Миян сикт весьтті лэбӧны шоныд муясын тӧвйысь лэбачьяс

МИШУК ДА МАШУК ЙЫЛЫСЬ.

Сёйис Мишук курыд лук. Сэсся джӧм олыштіс здук. Сэсся чирӧстіс зэв гора, Ой, пӧ, тайӧ лукйыд сола!

— Абу дуб ни абу сола, Лукйыд курыдджык тай овлӧ. Зато уна витамин, , Лоас сюсь и пель, и син.

Корсь паныд вежӧртаса кывъяс.

Тӧдмав, коді кутшӧм.

Лӧсьӧд тайӧ кывъяснас серамбана сёрникузяяс.

Тӧдмав, кор тайӧ овлӧ.

Уна рӧма биясӧн Ӧзйӧма ю сай, Муяс вылысь сиктса йӧз Босьтам урожай.

Мый вӧчӧ? мый вӧчӧны? юалӧмъяс вылӧ вочавидзысь кывъяс

УР ДА КӦИН.

Пуысь пуӧ чеччаліс Ур да уси куйлысь Кӧин вылӧ. Кӧин звиркнитіс-чеччыштіс да кӧсйис сёйны Урӧс. Ур кутіс кевмысьны: «Лэдз менӧ». Кӧин шуис: «Ладнӧ, ме тэнӧ лэдза, сӧмын висьтав тэ меным, мый вӧсна тіянлы пыр долыд. Меным век гажтӧм, а тіян вылӧ видзӧдан да, ті эстӧн, пу йылын, век ворсанныд да чеччаланныд». Ур шуӧ: «Лэдз менӧ первой пу йылӧ, ме сэтысянь висьтала тэныд, а то ме пола тэысь». Кӧин лэдзис Урӧс. Пу йывсянь Ур висьталіс: «Тэныд сы вӧсна пыр гажтӧм, мый тэ зэв скӧр. Скӧрлуныс тэнсьыд сьӧлӧмтӧ сотӧ. А миянлы пыр гажа сы вӧсна, мый ми бурӧсь да некор ог думайтӧй лёк вӧчӧм йылысь».

1. Лыддьы ас кежысь «Ур да Кӧин» мойдкывсӧ. 2. Висьтав, мый тэ тӧдмалін Ур да Кӧин йылысь? Кутшӧм Урыс? Кутшӧм Кӧиныс? 3. Кыдзи тэ думайтан, кодлы на пиысь бурджыка овсьӧ вӧрын. Мыйла? 4. Лыддьы Урлысь Кӧинлы вочавидзӧмсӧ.

22 удж. Лыддьы колана интонацияӧн.

ГРАД ЙӦРЫН.

Миян муным пом ни дор, Быдтам сэні помидор, Салат, свеклӧ да капуста, Кушман, анькытш да петрушка, Сёркни, редис да укроп, Сельдерей да лук-чеснок.

Эм и оз, и ӧмидз, Сэтӧр, пелысь, льӧм, Нӧшта уна дзоридз, Налӧн уна рӧм.

Локтам школа йӧрӧ, Сьӧлӧм вылад рад, Быдтімӧ ӧд асьным Татшӧм мича сад!

1. Висьтав ӧти кывйӧн. 2. Артмӧд кывтэчасъяс.

Челядь керӧны картупель, нетшкӧны сёркни, идралӧны капуста.

— Маша, град выв пуктастӧ керинныд энӧ на? — Эгӧ на, аски заводитам. — Тіян уна пуктасыд? — Да, уна. Видзӧд, мый миян быдмис: кудриа юра кӧчан мачьяс, кольквиж сёркни. Аддзан, гӧрд свеклӧ ошйысьӧ аслас мичлунӧн. А со юмов да чӧскыд морковь, помидор да ӧгурцы. Тӧв кежлӧ ставыс лоӧ заптӧма.

Тӧдмав, мый тайӧ?

Тувсов, арся муяс вылын Сылысь жургӧм-мырсьӧм кылан. Новлӧ куйӧд, кыскӧ кер, Мед кӧть туйсӧ тыртӧ зэр. Кыз йи вывті мӧдлапӧлысь Кыскӧ силос кӧдзыд тӧлын. Уна вӧлӧс сійӧ вежӧ, Джуджыд лымйӧ вермӧ кежны.

Тӧдчӧдӧм кывъяс дорӧ сувтӧд юалӧмъяс.

23 удж. Лыддьы шусьӧгъяссӧ. Инды действие нима кывъяс.

1. Эн ошкы асьтӧ, йӧзыс мед ошкасны тэнӧ. 2. Киссьӧм ватӧ он курав. 3. Эн лэптысь вомнад, лэптысь уджнад. 4. Первой думышт, сэсся вӧч. 5. Мый кӧдзан, сійӧс и вундан.

Катша рок пуӧ. Еджыд бока, Вӧсни кока, Катша рок пуӧ, Катша рок пуӧ.

Стӧк да стӧк чеччалӧ, Гӧстьясӧс коралӧ. Гӧстьяс локталісны, Лючки пуксялісны. Катша гӧститӧдӧ, Быдӧнлы вичмӧдӧ. Талы сетіс пань тыр. Эталы со дар тыр. Сылы сӧмын вом тыр, Эсылы дзик кӧш тыр.

А меддзоляыслы, А медмичаыслы Дзик нинӧм эз вичмы. Дӧзмы кӧть эн дӧзмы. Катша сылы шуӧ, Выльысь на пӧ пуа.

24 удж. Серпасъяс серти лӧсьӧд сёрникузяяс да гиж, коді мый вӧчӧ.

— Петя, кытчӧ ветлін? — Ветлі вӧрӧ тшакла да вотӧсла. — Тшакыд уна сюри? — Да, пестер тыр. — А кутшӧм тшак? — Ягсер. — А кутшӧм вотӧс вотін? — Оз. — Вай аски кыкӧн ветлам вотчыны. — Позьӧ, ветлам.

25 удж. Помав сёрникузяяссӧ да гиж.

1. Петіс уна тшак. 2. Ми мамӧкӧд вотім мырпом. 3. Чоя-вока ветлісны ягӧ пувла.

26 удж. Сетӧм кывъясысь артмӧд действие нима кывъяс.

Артмӧдӧм кывъясӧн лӧсьӧд сёрникузяяс.

27 удж. Лыддьы. Вуджӧд роч кыв вылӧ словартӧг.

Ме дӧзьӧрита ӧти куканьӧс. Куканьлӧн нимыс Визув. Сійӧ менам зэв на ичӧтик. Асывнас ме чечча водз, пасьтася, сёйышта да котӧрта аслам Визув дінӧ. Ме сійӧс юктала, верда. Кукань видзӧдӧ ме вылӧ зэв меліа, быттьӧ кӧсйӧ шуны: «Аттьӧ».

Инды действие нима кывъяс.

28 удж. Сетӧм предмет нима кывъяс дорӧ бӧрйы лӧсялана действие нима кывъяс.

29 удж. Артмӧд действие нима кывъяс.

30 удж. Лӧсьӧд гиж кывйӧн выль кывъяс, вӧдитчы словарӧн.

31 удж. Лыддьы. Корсь действие нима кывъяс.

Бара локтіс букыш ар, Дурӧ вой тӧв вывті яр, Нетшкӧ пуяс вылысь коръяс, Войнас кынталӧ нин шоръяс, Асывводзнас муыс кын, Частӧ петавлӧ нин лым. Он и тӧдлы, локтас тӧв, Быттьӧ-й гожӧмыс эз вӧв.

Сетӧм кывтэчасъяссӧ комиӧд.

32 удж. Дасьтысь да гиж сочинение «Зарни паськӧмӧн пасьтасис вӧр».

Менӧ ёна чуксалӧны, Менӧ ёна виччысьӧны, А кор локта, ставӧн — гузь! Пышйӧ меысь, быдӧн сюсь.


<Kodko @ Дзордзав жӧ, Коми му, коляоз дзоридзӧн : велӧдан гижӧд // Л. А. Моторина, З. И. Артеева, Т. Н. Артеева, А. Н. Катышева. Эзысь тӧлысь: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 1 юкӧн. М.: Дизайн. Информация. Картография, 1999. Лб. 35-73.>


ДЗОРДЗАВ ЖӦ, КОМИ МУ, КОЛЯОЗ ДЗОРИДЗӦН

Юалана, юӧртана, горӧдана сёрникузяяс.

КОМИ МУ.

Помтӧм парма, гулыд ягъяс, визув юяс, паськыд видз. Гажа нӧрыс, зыбуч нюръяс, еджыд кока винёв кыдз. Гӧгрӧс тыяс, зэра аръяс, озыр вӧр-ва, тэрыб кӧр. Чизыр тӧвъяс, тшӧкыд расъяс, чукльӧсь ордым, пемыд вӧр. Тэ кӧ шуда да нюмбана, меным сэсся нем оз ков. Коми муӧй, сьӧлӧмшӧрӧй, менам куслытӧм любов.

33 удж. Лыддьы колана ногӧн А. Мишариналысь «Коми му» кывбур. Велӧд наизусть.

1. Мый йылысь тайӧ кывбурыс? 2. Кутшӧм серпасъяс позьӧ лӧсьӧдны А. Мишариналӧн кывбур серти? 3. Сетӧм схема серти лӧсьӧд кывтэчасъяс.

4. Корсь паныд вежӧртаса кывъяс.

34 удж. Лыддьы А. Мишариналӧн «Коми му» кывбурысь юӧртана сёрникузяяс.

35 удж. Лыддьы да гиж. Сёрникузяяс помӧ пукты чут либӧ юалан пас.

— Катшыс, кодӧс увтан? — Кӧинъясӧс повзьӧдла. — Катшыс, мый нӧ бӧжтӧ лэдзин? — Кӧинъясысь пола.

36 удж. Лыддьы. Гиж да сёрникузяяс помӧ пукты горӧдан пас.

Мед дзирдалас шонді! Мед югъялас луныс! Мед дзоридзӧн тырас! Да нюмъялас му!

37 удж. Лыддьы колана ногӧн да вуджӧд роч кыв вылӧ.

Лӧсьыдӧсь тундраса войяс! Шондіыс тані некор оз саявлы. Сынӧдыс лунся дорысь ыркыд. Тундра шӧрын тыдалӧны мича мылькъяс. Мылькъяс костын куйлӧны ыджыд нюръяс. На весьтті кытшлалӧны дзодзӧг чукӧръяс. Бадьяс костын герчкӧны гордаяс. И ывлалӧн мичлуныс, и лэбачьяслӧн сьылӧмыс — ставыс чуксалӧ овны.

1. Висьтав, мый тэ тӧдмалін тундра йылысь. 2. Кутшӧм быдмӧгъяс эмӧсь тундраын? 3. Кутшӧм лэбачьяс олӧны сэні? 4. Кутшӧм пемӧсъяс олӧны тундраын?

38 удж. Лыддьы кывбурсӧ сьӧлӧмсяньыд.

Дзордзав жӧ, Коми му, коляоз дзоридзӧн, Сьӧлаоз синъясӧн, гӧрд лежнӧг цветъясӧн! Быдмы жӧ, парма шӧр коз, Кисьмы жӧ, керӧс дор оз!

1. Корсь юӧртана да горӧдана сёрникузяяс. 2. Кутшӧм быдмӧгъяс мичмӧдӧны Коми му?

39 удж. Лыддьы шусьӧгъяссӧ да корсь роч пӧвсӧ.

1. Ас муыд — рӧднӧй мам. 2. Ас муыд — мам, а йӧз муыд — тьӧтка. 3. Чужан позйыд быдӧнлы дона.

чужан му

паськыд му

40 удж. Лыддьы да висьтав, кыдзи тэ гӧгӧрвоан тайӧ кывъяссӧ.

Чужан му — сійӧ мамыдлӧн сой, Чужан му — сійӧ бабыдлӧн мойд, Чужан му — сійӧ туруна видз.

41 удж. Вуджӧд роч кыв вылӧ.

Коми му

чужан му

ас му

42 удж. Корсь пӧвсӧ, артмӧд быдмӧг нимъяс.

43 удж. Лыддьы кывбурсӧ да гӧлӧснад петкӧдлы интонациясӧ.

ЧУЖАН МУ.

Мыйла миянлы зэв дона вӧр и эзысь ю? Быдӧн радейтӧ зэв ёна ассьыс чужан му. Зарни шонді сійӧс шонтӧ, мыськӧ югыд зэр. Медым дзоридзавны пондас миян войвыв эрд. Тайӧ му вылас зэв шуда лоас ныв и пи. Сійӧс, донаӧс, пыр кужас видзны миян ки.

Ме локта карысь сиктӧ

Муртса чужин — Рӧдина нин эм, Батьлӧн му и сикт, и ю, и расъяс. Тані сэсся коллявны тэд нэм, Тані олӧм ӧтдортас ли пасъяс.

1. Лыддьы кывбурсӧ мичаа, сьӧлӧмсяньыд. 2. Сет кывбурыслы ним.

44 удж. Лыддьы. Вуджӧд роч кыв вылӧ.

КОМИ СИКТ.

Тайӧ сиктыслӧн нимыс Емдін. Рочӧн шуӧны Усть-Вымӧн. Сулалӧ сійӧ Емвалӧн Эжваӧ усянінын. Сиктыслы тырис нин 600 во. Но сійӧ пыр том да мича. Сикт шӧрын выль школа. Сиктӧ воис биару.

1. Кутшӧм коми сиктъяс тэ тӧдан? 2. Лӧсьӧд висьт тӧдса сикт йылысь.

45 удж. Уна коми сиктлӧн эм коми и роч ним. Корсь пӧвсӧ.

Корсь да инды мусерпас (карта) вылысь тайӧ сиктъяссӧ.

— Маша, тэныд письмӧ воис Кулӧмдінысь. Коді нӧ гижӧ? — Тайӧ менам пӧдруга Катя. Ми тӧдмасим сыкӧд Шойнатыын. А меным унаӧн гижӧны. Пажга сиктысь, Кӧрткерӧсысь. Ме радейта письмӧасьны.

46 удж. Кут тӧд вылад.

Коми муын эм Керӧс нима некымын сикт. Керӧс — сійӧ вылыс кос места.

Артмӧд керӧс кывйӧн коми сикт нимъяс.

47 удж. Содтав лӧсялана сикт, грезд, кар нимъяс.

1. Менам мамӧй (кытысь?). 2. Менам батьӧй (кытысь?). 3. Менам ыджыд мам чужліс (кӧні?). 4. Менам ыджыд бать чужліс (кӧні?). 5. Гожӧмнас ме ветлі (кытчӧ?) (код ордӧ?). 6. Шойччан лунӧ ми мунам картупель керны (кытчӧ?).

— А меным, Петя, письмӧ воис пӧдругасянь! — Мый нӧ сійӧ гижӧ? — Юасьӧ, кутшӧм миян сиктным. — А мый тэ гижан? — Ме кӧсъя гижны, мый миян сикт сулалӧ джуджыд кыр вылын, кыр улас визувтӧ ю. Сиктын куим паськыд улича, уна ыджыд керка, гӧгӧр пуяс да дзоридзьяс, а йӧзыс шаньӧсь да рамӧсь. Мед волас гӧститны.

48 удж. Лыддьӧй рольяс серти.

Ме локта карысь сиктӧ, А мамӧй меным воча: — Но, вунӧдінныд дзик тай, Ӧд волад сэтшӧм шоча ...

Мам карӧ воас сиктысь, А ме нин сылы воча: — Но, вунӧдінныд дзик тай, Ӧд воланныд зэв шоча ...

И шоныд кывъяс вӧзъя, Но мамӧй шуас мен: — Тан, карад, век жӧ йӧзын, А сиктыд сикт и эм ... .

49 удж. Лыддьы да вуджӧд роч кыв вылӧ.

Войбыд Сеня бергаліс. Сылы эз узьсьы. Кӧсйис унмовсьны, но синмыс эз куньсьы. Трубаын шутьляліс тӧв. Друг ӧшинь пыр визьнитіс би югӧр. Тайӧ батьыс локтӧ машинаӧн. Сенялӧн батьыс уджалӧ сиктса больничаын. Сійӧс войнас корлісны висьысь дорӧ.

Тӧдчӧдӧм кывъяссьыс инды орчча небыд согласнӧйяссӧ. Кыдзи найӧ кылӧны, небыда али чорыда?

50 удж. Гиж да визьнит орчча небыд согласнӧйяссӧ.

1. Вӧрын кылӧ лэбачьяслӧн дзользьӧм. 2. Кагалӧн куньсьӧ синмыс.

Лыддьы да тӧдмав, кытчӧ ми веськалам мӧд урок вылын.

ПЕМЫД ВОЙӦ.

Пемыд войӧ Енэж шӧрысь Уси юӧ Зарни тӧлысь. Пыж моз сійӧ Кывтны кутіс Миян паськыд Эжва юті. Медым абу Вывті ыджыд Чарла джын кодь Тайӧ пыжыс, — Пуксям, лэптам Бордъя парус, Кывтам Миян гажа карӧдз.

Миян каръяс

52 удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа, сьӧлӧмсяньыд.

ВОЙСЯ ВОКЗАЛ.

Сыктывкар — менам мича мойд. Бара ывлаыс сэтшӧм ясыд. Тӧрыт шуи ме тэд: «Бур вой». Талун вашкӧда тэд: «Бур асыв».

Кодыр шыясӧн ловзяс лун, Меным «аддзысьлытӧдз» тэ шуан. Тайӧ асылыс мед оз вун, Сійӧс туйӧ ме аскӧд нуа.

Енэж ме весьтын — помтӧм лӧз, Енэж шудаӧн сиӧ лоны. Аттьӧ тіянлы, карса йӧз, — Меным ті вӧсна карыс дона.

1. Коді гижис тайӧ кывбурсӧ? 2. Мый висьталіс поэт Сыктывкар йылысь? 3. Мый висьталіс кывбурын В.Тимин ывла йылысь, енэж йылысь, йӧз йылысь? 4. Кутшӧм вежавидзана кывъяс эмӧсь кывбурын? 5. Кыдзи важӧн шулӧмаӧсь тайӧ карсӧ?

Корсь кывбурысь матын вежӧртаса кывъяс: шуи.

Корсь кывбурысь паныд вежӧртаса кывъяс: тӧрыт.

— Батьӧ, ме лыдди книгаысь, мый Сыктывкарыд важӧн шусьылӧма Усть-Сысольскӧн, бӧрыннас нин сетӧмаӧсь мӧд ним — Сыктывкар. — Тэ, сёшайтӧй, унатор нин тӧдан. Гожӧмыс воас да Сыктывкарӧ ветлам, пыралам музейясӧ. Кор ме ачым вӧлі ичӧтӧн, миянӧс нулісны экскурсияӧн карӧ. А сэксянь карыд ёна нин вежсис, лоис ыджыдӧн да мичаӧн. Ӧні миян Сыктывкар — нималана кар. А мый тэ нӧшта тӧдан сы йылысь?

53 удж. Лыддьы да кут тӧд вылад.

СЫКТЫВКАР.

Талунъя Сыктывкар — вель ыджыд и том кар. Уличаяс сэні мичаӧсь да сӧстӧмӧсь. Керкаясыс джуджыдӧсь и ляпкыдӧсь, выльӧсь и важӧсь. Кар шӧрыс ачыс неыджыд, но мича да пельк. Сыктывкарын эмӧсь торъя юкӧнъяс: Эжва, Чит, Кӧджпом, Дырнӧс, Давпон, Кырув, Изкар, Тентюков, Вылыс да Улыс Чов, и, дерт жӧ, Париж. Парижын уличаясыс важӧсь, пу керкаясыс ӧти судтаӧсь. Тайӧ кар юкӧныс аслыспӧлӧс. Кольӧм нэмын пӧ сэні олӧмаӧсь пленӧ сюрӧм французъяс. Найӧ пӧ и сетлӧмаӧсь кар юкӧнлы аслыспӧлӧс ним — Париж. Эжваын эм ыджыд вӧр комбинат. Сэні вӧчӧны уна бур кабала, ён картон. Но сынӧдыс Эжваын абу сӧстӧм, няйт. Сыктывкарын уджалӧ куим театр, эмӧсь художествоа галерея, университет, пединститут.

1. Висьтав, мый тэ тӧдмалін Сыктывкар йылысь? 2. Вӧлін-ӧ тэ Сыктывкарын? 3. Кутшӧмӧсь Сыктывкарын уличаясыс, керкаясыс? 4. Кутшӧм местаяс эмӧсь Сыктывкарын? 5. Мый вӧчӧны Эжваын? 6. Содты, мый тэ нӧшта тӧдан Сыктывкар йылысь?

54 удж. Содты сёрникузяӧ колана кывъяс да гиж.

Сыктывкар — Коми мулӧн юркар.

Корсь «Сыктывкар» висьтысь паныд вежӧртаса кывъяс.

Тӧдмав, кутшӧм кывъясысь артмӧма Сыктывкар кыв.

55 удж. Корсь «Войся вокзал» кывбурысь да «Сыктывкар» висьтысь чорыд да небыд парнӧй согласнӧйяса кывъяс.

56 удж. Комиӧд сетӧм кывъяссӧ да визьнит непарнӧй согласнӧйяссӧ.

Кар, сикт, ю нимъясын ыджыд шыпас.

Кар, сикт, ю нимъяс гижсьӧны ыджыд шыпассянь.

57 удж. Гиж анбур (алфавит) серти.

Каръяс: Микунь, Емва, Ухта, Сыктывкар, Вуктыл, Инта, Сосногорск, Усинск, Воркута, Печора. Юяс: Печора, Эжва, Мезень, Сыктыв, Луза, Уса, Вашка, Висер.

58 удж. Кутшӧм сикт нимъяс татчӧ дзебсьӧмаӧсь?

59 удж. Лыддьы да кут тӧд вылад.

Ӧні республикаын эм дас кар: Сыктывкар, Воркута, Вуктыл, Емва, Инта, Микунь, Печора, Сосногорск, Усинск да Ухта. Медыджыд каръяс — Сыктывкар, Воркута да Ухта. Республикалӧн войвывса каръясын олӧны и уджалӧны из шом перйысьяс (Воркутаын да Интаын), биару перйысьяс да мусир перйысьяс (Ухтаын, Усинскын, Вуктылын). Эжваын олӧны бумага вӧчысьяс, Микуньын — кӧрт туй вылын уджалысьяс. Войвывса каръясын олысьяслӧн олӧмыс да уджыс абу кокньыд кӧдзыд поводдя вӧсна, кузь тӧв понда.

1. Кутшӧм каръяс эмӧсь Коми муын? 2. Кыдзи шусьӧ Коми Республикалӧн юркарыс? 3. Кутшӧм карын олӧны из шом перйысьяс? 4. Кутшӧм карын олӧны мусир перйысьяс? 5. Кодъяс олӧны Эжваын? 6. Кодъяс олӧны Микуньын? 7. Кутшӧм Коми республикаса каръясын тэ вӧлін? 8. Инды мусерпас вылысь став карсӧ.

60 удж. Корсь пӧвсӧ да кут тӧд вылад.

— Маша, Коми республикаса кутшӧм каръяс тэ тӧдан? — Ме тӧда Ухта. — А кӧні тэ олан? — Ме ола ... . — Тэ радейтан ассьыд картӧ? — Да, ме радейта. — Кӧні олӧ тэнад пӧльыд? — Сійӧ олӧ сиктын. — А менам пӧчӧй олӧ Сыктывкарын, а ыджыд батьӧй — Печораын. — Тэ ветлан сэтчӧ? — Тӧвся каникул дырйи.

61 удж. Лыддьы да тӧдмав, кымын сёрникузя тайӧ висьтас. Колана местаӧ пукты чут. Корсь кар, сикт, ю нимъяс.

Ме ола Сыктывкарын Савин нима улича вылын. Миян керкасянь зэв матын визувтӧ Сыктыв ю. Миян школа сулалӧ Куратов нима улича вылын. Гожӧмнас ме ветлывла Кослан сиктӧ ыджыд мам дорӧ.

Висьтав, кутшӧм улича вылын тэ олан?

— А Эжва кындзи, кутшӧм юяс эмӧсь Комиын, он тӧд? — Мыйла ог тӧд? Тӧда. Посни юыд зэв уна. Тӧда и гырысь юяс: Печора, Сыктыв, Илыч. Сэсся ог тӧд. Велӧдчам да кутам тӧдны. Сідз ӧд, Маша? — Сідзи, Петыр. А ме чайті, мый миян Эжва медся ыджыд ю.

Зэв важӧн комияс, финнъяс, эстъяс, вепсъяс, саамъяс да удмуртъяс овлӧмаӧсь ӧтлаын. Найӧ петісны ӧти вужйысь. Сёрниын налӧн эм уна ӧткодь кыв. Босьтам кӧ кар кыв, то сійӧс ми аддзам и мукӧд ӧти рӧдвужъя сёрниысь. Ижевск кар асьныс удмуртъяс шуӧны Ижкарӧн.

62 удж. Артмӧд кар кыв отсӧгӧн кар нимъяс. Тӧдмав, кутшӧм войтыр сэні олӧ.

КӦН ОЛАМ МИ ...

Кӧн олам ми, сэн сулаліс Зэв важӧн пемыд вӧр. Сэн котраліс, сэн гуляйтіс Кузь сюра еджыд кӧр.

Сэн ош да кӧин шӧйтісны, Ур чеччавны эз мудз; Сэн лыдтӧм вӧлі пӧткаыс, Эз бырлы кӧч да руч.

Сьӧд вӧръяс кузя ветлӧдліс Зверь кыйысь коми морт. Эз повлы ошкысь, кӧинысь... Сэн вӧлі сылӧн горт.

Дзор козъяс улын лажыньтчис Кыдз керйысь вӧчӧм чом. Эз пӧдлась сылӧн ӧдзӧсыс, Кыдз пӧрысь пӧчлӧн вом.

Кысянь? мыйсянь? мыйлань? мыйӧдз? Кыті? юалӧмъяс вылӧ вочавидзысь кывъяс.

1. Выльгортсянь Сыктывкарӧ ветлӧ 101 номера автобус. 2. Воча воксянь меным воис письмӧ. 3. Вежалунӧ асывсянь менам мамӧй пусьӧ-пӧжасьӧ, а ме отсася.

63 удж. Содты лӧсялана кывъяс.

1. Поезд мӧдӧдчӧ вокзалсянь. 2. Юяс заводитчӧны шорсянь. 3. Рӧдина заводитчӧ чужан мусянь. 4. Меным воис козин пӧльсянь.

64 удж. Лыддьы да вуджӧд роч кыв вылӧ.

ЮГЫД ВОЙ, КӦДЗЫД ВОЙ.

Тӧлысь-кодзув ӧтарсянь — вылісянь. Еджговлӧз лым мӧдарсянь — улісянь. Кӧдзыд ру кыпӧдчӧ юкмӧссянь. Лэчыд тӧв орӧдӧ войвывсянь.

Корсь паныд вежӧртаса кывъяс.

Ӧти сиктын — Кӧн, ог ликты — Лоис тешкодь-тешкодьтор. Потшӧс вывсянь Уси пывсян, Нора бӧрддзис кыдз пу зор.

Код йылысь висьтавсьӧ кывбурын?

Лапсянь лаптӧ чивк да чивк, Пусянь пуӧ тривк да тривк.

Часлы, кута тайӧс! Аттӧ, тэрыб кок! Кута, гортӧ вая, Лоан меным вок.

Лапсянь лаптӧ чивк да чивк, Пусянь пуӧ тривк да тривк.

1. Дзодзӧгъяс да турияс арнас лэбӧны лунвывлань. 2. Бать-мамкӧд челядь мӧдӧдчисны вотчыны Сьӧдкыркӧтшлань. 3. Чань котӧртӧ вӧвлань.

65 удж. Содты лӧсялана кывъяс.

1. Зонпосни восьлалӧны юлань. 2. Теплоход «Заря» матыстчӧ грездлань. 3. Нывкаяс мӧдӧдчӧны гортлань. 4. Пон котӧртӧ каньлань.

Тӧдан-ӧ тэ му шар юкӧнъяс? Велӧд матка (компас) серти.

67 удж. Лыддьы. Тӧдчӧдӧм кывъяссӧ вуджӧд роч кыв вылӧ.

Чукыль-мукыль, джуджыд вӧра пармаяс пӧвстӧд, еджыд ялаа мича ягъяс пыр, уна пӧлӧс расъяс вомӧн, веж туруна видзьяс дорӧд, посньыдик коми сиктъяс пӧлӧн войвывсянь лунланьӧ шлывгӧ-визувтӧ Висер ю. Тэрыба шульӧдӧ Висер, быттьӧ тэрмасьӧ ӧдйӧджык мамыслы — паськыд Эжвалы — веськыд киняулас пырны. Шойнатысянь квайт километр сайын Висерӧс шымыртӧ Эжва, нуӧ сьӧрсьыс водзӧ да водзӧ — рытывлань, рытыв-войлань, войлань, кытчӧдз ачыс оз вош кӧдзыд Вой саридзӧ.

1. Миян сиктсянь карӧдз 75 километр. 2. Печораӧдз ветлӧ поезд, а Вуктылӧ лэбалӧ самолёт. 3. «Сёян-юан» лавка уджалӧ 10 час асывсянь 9 час рытӧдз. 4. Чань быдтыны вӧлӧдз.

68 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1. Кымын километр тэнад сиктсянь либӧ карсянь орчча сиктӧдз? 2. Кымын часӧдз тэ велӧдчан? 3. Кымын часӧдз тэ вӧчан гортса удж? 4. Кымын чассянь кымын часӧдз уджалӧны бать-мамыд?

69 удж. Комиӧд сёрникузяяссӧ.

Тӧдмав, мый тайӧ?

Зэрӧм бӧрын енэжтасӧдз Ӧшйӧ джынъя мича асык. Сизим рӧма ыджыд кӧшӧн Васӧ юӧ ... .

1. Ош тапикасьӧ вӧрті. 2. Бать малыштіс писӧ юрӧдыс.

70 удж. Серпас серти вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1. Кыті лэбӧ самолёт? 2. Кыті мунӧ детинка? 3. Кыті вуджӧ юсӧ нывка? 4. Кыті восьлалӧ вӧралысь? 5. Кыті тӧвзьӧны-мунӧны кымӧръяс?

71 удж. Лыддьы да вуджӧд роч кыв вылӧ.

Кокӧй, кокӧй, котрав Чӧдъя-пувъя ягті, Озъя тыла вӧрті, Мырпома нюрті.

72 удж. Содтав лӧсялана кывъяс.

Котравны ме чужи, войтыр, Вӧльнӧй светӧ. (Кыті?) ... ветлӧдлыны, (Кыті?) ... .

Сӧстӧм, югыд ваа (кыті?) Пыжӧн кывтны. Лэбачьяслысь гажа дзользьӧм Медым кывны.

Висьтав, коді тайӧ. Вӧч серпас.

Ветлӧ-тапикасьӧ вӧрӧд. Сійӧс быдӧн оз на вӧрӧд.

Коми мулӧн озырлун.

73 удж. Лыддьы мичаа.

Коми вӧр озыр быдсяма зверь-пӧткаӧн. Тані эмӧсь и йӧра, и кӧр, и ош, и вӧркань, и вурд, и мой, и низь, и тулан, и сан, и руч, и анча, и ур, и сьӧдбӧж, и кӧч. Да верман ӧмӧй ставсӧ лыддьӧдлыны! А пӧткаыс мында! Чукчи и дозмӧр, сьӧла и тар, а байдӧгыс Печора увланьын, кыдзи шуласны, ном мында! Коді арталіс Печора ю пӧлӧн быдмысь вӧрсӧ? А мупытшса озырлунсӧ? Тані эм из шом и мусир, кӧрт и свинеч, зарни и эзысь! Со кутшӧм озыр миян Коми муным!

1. Кодъяс олӧны пармаын? 2. Кутшӧм пӧтка олӧ коми вӧръясын? 3. Мупытшса кутшӧм озырлун эм Коми муын?

Комиӧд да тӧдмав.

Кроссвордын артмӧм кывсӧ вуджӧд роч кыв вылӧ.

— Талун урок вылын велӧдысь висьталіс миянлы, мый Коми муын озырлуныс зэв уна. — Мыйсяма нӧ озырлун? — Тайӧ — мусир, биару, из шом. Ставсӧ перйӧны му пытшкысь. — А ме тӧда, мый вӧр-ва сідзжӧ миян озырлун. Сійӧс колӧ видзны-дӧзьӧритны ставнымлы.

74 удж. Форзац вылысь корсь кывбӧръяс да велӧд.

75 удж. Содтав да гиж колана кывбӧръяс.

1. Му пытшкын эм из шом, мусир, эзысь, зарни. 2. Ю дорын быдмӧны льӧм пуяс. 3. Коз пу улын пукалӧ кӧч. 4. Кӧрт туй кузя мунӧ из шом тыра поезд. 5. Мир туй кузя котӧртӧны зонпосни. 6. Улича пӧлӧн сулалӧ уна судта выль керка. 7. Коми кыв урок вылын ми тӧдмалім войвывса каръяс йылысь.

МИРЫН МЕДВОДЗ.

Ми ставӧн бура тӧдам нефтьлысь, комиӧн кӧ, мусирлысь коланлунсӧ. Мусирысь вӧчӧны карасин, бензин, мазут да мукӧд пӧлӧс ломтас. Натӧг эськӧ эз ветлыны машинаяс, эз жургыны муяс вылын тракторъяс, а сынӧдын эз лэбавны самолётъяс. А тӧданныд-ӧ ті, кӧні мирын медводз кутісны мусирысь вӧчны карасин? Миян Коми Республикаын, ӧнія Ухта кар дорын. Вӧлі тайӧ 1745-ӧд воын. Вонас 4000 пуд гӧгӧр карасин видзлісны асланым государствоын. Зэв уна нулісны и граница сайӧ. Мукӧд странаын сӧмын сё во мысти тӧдмалісны, кыдзи мусирысь вӧчны карасин. А миян государствоын тайӧс вӧчлісны нин 18-ӧд нэм шӧрын Ухта ю дорын.

1. Висьтысь корсь кывбӧра кывъяс. 2. Лӧсьӧд висьт дорӧ 3-4 юалана сёрникузя.

76 удж. Лыддьы да висьтав, мый йылысь гижӧма кывбурас.

ПАРМА ЫДЖЫД.

Парма ыджыд. Парма паськыд. Тайӧс тӧданныд ті асьныд, Парма джуджыд, парма кузь, Эг ме ӧти вой сэн узь. Коми парма, вӧр-ва му, Пожӧм Кольӧс водзӧ ну. Мунӧ-чеччӧ Пожӧм Кольӧ, Гажа сьылан бӧрсьыс кольӧ: — Ол-ля-лёль да ол-ля-лёль, Пожӧм Коль ме, Пожӧм Коль! Вӧрыс вӧвлі тані уна, Ӧні кушинӧд ме муна, Гӧгӧр мыр, да мыр, да мыр, Некытчӧ и дзебны ныр. Кӧн тэ, дозмӧр, кӧн тэ, тар? Гӧльмӧ вӧралысьлӧн ар. Эстчӧ раскас синмӧс чӧвтла, — Абу чӧд, ни абу чӧдлач, Чинӧ тулан, бырӧ ур, — Пожӧм Кольлы тайӧ бур! Косьмӧм ёль вомӧн ме чечча, Ворсны лыа вылӧ лэчча, Кела-вуджа ватӧм нюр, — Бурджык олӧмыд оз сюр!

1. Кутшӧм кывъясӧн Ю. Васютов петкӧдлӧ коми пармалысь мичлунсӧ? 2. Кутшӧм вӧлі пармаыс водзті и кутшӧмӧн лоис ӧні? 3. Кутшӧм кывъясӧн автор петкӧдлӧ, мый парма лунысь-лун гӧльмӧ? 4. Мыйла Пожӧм Кольлы тайӧ кажитчӧ бурӧн? А тіянлы? 5. Кӧні ворсӧ Пожӧм Коль? 6. Верманныд-ӧ ті радлыны Пожӧм Колькӧд ӧтлаын? 7. Серпасав, кутшӧмӧн тэ кӧсъян аддзыны коми парманымӧс. 8. Кутшӧм кыв оз лӧсяв: яг, парма, вӧралысь, рас, вӧр. Мыйла?

Тӧдмав нӧдкывсӧ. Корсь кывбӧра кыв. Воча кывсӧ аддзан 77-ӧд лист бок вылысь.

Жӧлӧб дорын тэсь тасьті.

78 удж. Лыддьы мичаа. Велӧд наизусть.

Коми муӧй менам дженьыд гожӧмъяса, Но и сійӧ менам сӧстӧм пожӧмъяса. Коми муӧй менам веж морозъяса, Но и сійӧ менам мича козъяса. Коми муӧй менам зэра аръяса, Но и сійӧ менам байдӧг-таръяса, Коми муӧй менам зыбуч нюръяса, Но и сійӧ менам сьӧла-уръяса. Коми муӧй менам кӧдзыд вой тӧла, Шуда да быд уджысь повтӧм войтыра.

1. Кажитчис-ӧ тэныд кывбурыс? Мыйла? 2. Корсь да лыддьы кывбурысь сьӧлӧм вылӧ воӧм местаяс. 3. Кутшӧм кывъясӧн автор висьталӧ вӧр-ва йылысь, йӧз йылысь?

Корсь да висьтав паныд вежӧртаса кывъяс.

Тӧдан-ӧ тэ ассьыд Чужан мутӧ?

1. Кыдзи шусьӧ Коми Республикалӧн юркарыс? 2. Кутшӧм зверь-пӧтка олӧ миян вӧръясын? 3. Кутшӧм пуяс сэні быдмӧны? 4. Кутшӧм вотӧс да тшак быдмӧ пармаын? 5. Кутшӧм черияс эмӧсь миян тыясын да юясын? 6. Кутшӧм юяс визувтӧны Коми муын? 7. Мупытшса кутшӧм озырлун эм Коми Республикаын? 8. Кутшӧм каръяс да сиктъяс эмӧсь миян Чужан муын? 9. Мыйӧн нималӧ миян Коми Республиканым? 10. Кодъяс олӧны Коми Республикаын?


<Kodko @ Коми йӧзлӧн важ олӧмысь : велӧдан гижӧд // Л. А. Моторина, З. И. Артеева, Т. Н. Артеева, А. Н. Катышева. Эзысь тӧлысь: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 1 юкӧн. М.: Дизайн. Информация. Картография, 1999. Лб. 74-95.>


КОМИ ЙӦЗЛӦН ВАЖ ОЛӦМЫСЬ.

79 удж. Лыддьы легендаяссӧ. Кут тӧд вылад.

ШОНДІ ДА ТӦЛЫСЬ.

Омӧль шуӧ: «Ен луннас олӧ, сылы быдтор тыдалӧ. Ме нинӧм ог аддзы войын. Вӧча ме тӧлысь». И вӧчас эзысь Тӧлысь, качӧдас енэжӧ. Тӧлысьыс кӧдзыд лоӧ. Кор мыччысьлӧ сійӧ, пыр пужъявлӧ. Нянь и турун кынмӧны. Йӧз да пемӧс кулавны кутісны. Шыӧдчисны ставӧн Ен дорӧ: «Дорйы Омӧльысь!» Ен вӧчас Шонді. Бӧр ловзяс ставыс. Му вылын шоныд лоӧ.

ТӦЛЫСЬВЫВСА НЫВ.

Ичиньводз ныв овлӧма. Ичиньыс оз, вӧлӧмкӧ, радейт сійӧс, нӧйтӧ. Быд вой шор дорӧ вала ыстӧ. Ныв бӧрдӧ, но быть мун. Ӧтчыд лэччас сійӧ шор дорӧ. Тӧлысь сылы нюмъялӧ. Ныв норасяс сылы: «Татшӧм олӧмысь Тӧлысь вылын олӧм бурджык». Тӧлысь и босьтас сійӧс ас дорас. (Видзӧдлӧй, челядь, он кӧ эскӧй, ӧні на Тӧлысь вылын карнана, ведра гозъя ныв сулалӧ.) Ен сэки шуас Омӧльлы: «Тэнад кӧ Тӧлысьыд менсьым йӧзӧс босьталӧ, ме Тӧлысьтӧ аслым босьта». Ӧні Тӧлысь войся пемыд разӧдӧ.

Тӧдмав нӧдкывъяссӧ.

Первой чарла, Сэсся сӧчӧн, Сӧчӧн бӧрас Чарла вӧчас. Ыджыд, югыд, Шоныд сійӧ. Ылын да, Он босьт на киад.

80 удж. Артмӧд кывъяс словарь отсӧгӧн.

СТЕПАН ЛОКТӦ КОМИ МУӦ.

1. Олісны-вылісны коми войтыр парма шӧрын, ю дорын. Вӧрын кыйсисны. Ас олӧмӧн олісны. Коркӧ-некоркӧ юӧр кывсяс, гашкӧ, ветлысь-мунысь висьталіс, а гашкӧ, тури борд йылас вайис, Пырассянь пӧ (Котлассянь) уна пыжа катӧны, роч йӧз локтӧны. Войтыртӧ быдӧн шемӧс босьтас: мый могӧн нӧ локтӧны, бурӧн али лёкӧн. Кыйсьысьяс берегсянь кыйӧдчӧны. Медводдза пыжас морт сулалӧ, гӧрд шӧвк платтьӧа, кузь сьӧд юрсиа, тошка, морӧсас ыджыд перна ӧшалӧ. А тайӧ Степан Храп локтӧ, бӧрыннас сійӧс Пермскӧйӧн нимтісны, роч князьлысь юасьӧм-висьтасьӧм бӧрын коми йӧзӧс кӧсйӧ пыртны ас вераас. Воисны пыжаяс Емдін весьтӧ, берегӧ сутшкысисны, петісны Степан да том молодечьяс му вылӧ, кайисны кыркӧтшӧ. Видзӧдлісны гӧгӧрбок. Ыджыдсьыс-ыджыд кыдз пу быдмӧ, пашкырсьыс-пашкыр. А эмбурыс пу вылас — помтӧм-дортӧм да донасьыс-дона, мыйыс сӧмын абу: низь ку и тулан ку, мичмӧдӧм дӧра и серӧдӧм ки чышкӧд. Дивуйтчӧны том молодечьяс, гӧгӧрбок видзӧдалӧны. Кутчысисны ки на ки, гартовтчисны пу гӧгӧр — оз судзсьыны.

2. Гӧгӧрвоис Степан — абу прӧстӧй пу тайӧ, комияслӧн вежа пу. Воис юрас сылы, мый колӧ тайӧ юрбитанінсӧ пусь-пасьвӧчны. Босьтіс кузь пуа чер да мӧдіс кыдз путӧ керавны. Кераліс-кераліс, пӧсьыс шорӧн киссьӧ, вын-эбӧсыс сылӧ-бырӧ. Мудзис Степан, тырмылас пӧ, аски бара лун. Водіс, узис, асывнас чеччис, видзӧдӧ да шензьӧ: пуыд бурдӧма, бӧр важыс кодь. Бара кутчысис Степан черӧ, кераліс да кераліс асывводзсянь да сёр рытӧдз, вын-эбӧс быртӧдзыс. Этшаник и коли, да эновтчыны лои. Узис Степан, асывводз чеччис, видзӧдӧ: пуыд бара бурдӧма, важсьыс на ён. Дӧзмис Степаныд, кытчӧдз пӧ оз пӧр, ог дугды кералӧмысь. Кераліс да кераліс, кераліс да кераліс, рытъя шонді нин синсӧ кунис, рытъя кыа нин кусі, вой пуксис, век керасьӧ Степан. Ӧвтыштіс медбӧръяысь Степан, керыштіс, пуыс чур-чермунлі, ратшмуні да пӧри. А сэтшӧм кузь вӧлӧма, мый йылыс Емва мӧдар берегӧдзыс судзӧма. — Но, тайӧ кыдз пу местаас вичко лэптам, — шуӧ Степан. — Энлы тэрмась, — кодкӧ шуӧ. Бергӧдчис Степан, а сы водзын морт, пӧрыськодь нин, низь ку шапкаа, кокас кучик кӧм, лазъя. — Тэ нӧ коді лоан? — юалӧ Степан, а коминад сійӧ кужӧ вӧлӧм сёрнитнытӧ. — Ме — Пама, коми йӧзлӧн сьӧлӧмыс да вежӧрыс, — шуӧ морт. — А тэ нӧ эськӧ коді, локтӧм морт? Абу тай бурӧн воӧмыд, миянлысь вежа кыдз пу пӧрӧдӧмыд. — Ме — Степан, — шыасис локтысь мортыд, — вайи тіянлы, комияслы, выль вера, Ен вера. — Ми, комияс, ас вераӧн олам, — шуӧ Пама. — А вай вермасям, — шуӧ Степан, — тэ кӧ верман — ас вераад кольччанныд, ме кӧ верма — менсьым босьтанныд.

3. Паличӧн кыскасьны сёрнитчисны. Пуксисны воча-воча Степан да Пама, кокнас мыджсисны, киас сьӧлыштісны, паличӧ кутчысисны. Кыскӧ Степаныд. Пама оз сетчы. Кыскасисны-кыскасисны, выныштчис Степаныд да тӧкӧтьӧ Паматӧ юр вывтіыс эз шыбит. Тӧв кыськӧ петіс, шувгӧ пармаыс. — Но, ӧтикысьтӧ вермин, мӧд ног вермасям, — сетчыны лои Памалы. Шуисны ты гӧгӧр кытшовтны, коді водзджык воас. Степан том да ён, ворсігмоз котӧртӧ, а Пама бӧрӧ кольӧма, ышкӧ-пошкӧ, лолыс тырӧма, мый нӧ, пӧрысь нин да. Бара Степаныд вермис. А пармаыс шувгӧ, дзуртӧ, кашкӧ. — Коймӧдысь вермасям, — чуйдӧ Степан. — Би вомӧн чеччыштам. Пестісны том молодечьяс ыджыд бипур. Ӧддзӧдчис Степаныд, би вомӧныд чеччыштіс. Пама эськӧ ӧддзӧдчис жӧ да, чеччыштіс да бипурад и веськаліс. Ньылыштіс сӧмын сійӧс биыд. Ойӧстіс пармаыс, упнитіс муыс, коми йӧзлӧн вежӧрыс да сьӧлӧмыс сотчис. А Степанлӧн том молодечьясыс коми войтырсӧ, кодъяс локтӧмаӧсь Степанлысь да Памалысь вермасьӧмсӧ видзӧдны, мӧдісны кутавны пуяс сайсьыс да зырны Емвалань, сэні сэсся юас и пыртӧмаӧсь ас вераас. — Энӧ полӧй, — шыасяс сэсся Степаныд. — Ен нимсянь бласлӧвита тіянӧс овны да вывны няньӧн-солӧн, вужъясьны да рӧдмыны. Ен мед видзас тіянӧс биысь да ваысь. Сідзи и овмӧдчисны йӧзыс. Коді сетчис Степанлы — кольччис, коді пышйысь — пышйис, коді вийсьысь — гуаліс асьсӧ. Эз нин кутны йӧз тӧлысьлы да шонділы юрбитны, кыдзлы да пу енъяслы, а мӧдісны ветлыны вичкоӧ.

1. 1) Кытысь локтісны роч йӧз? Коді вайӧдіс найӧс? 2) Корсь да лыддьы висьтысь, кутшӧмӧн вӧлі Степан Храп. 3) Кутшӧм могӧн локтіс Степан? 4) Мый чуймӧдіс локтӧм йӧзӧс? Лыддьы висьтысь вежа пу йылысь.

2. 1) Кутшӧм мӧвп воис юрас Степанлы? 2) Висьтав, кыдзи Степан пӧрӧдіс кыдз пусӧ? 3) Мыйла Пама сувтіс Степанлы паныд?

3. 1) Кыдзи вермасисны Степан да Пама? Коді вермис? 2) Кутшӧм кывъясӧн Степан шыӧдчис коми йӧз дінӧ? 3) Кодлы кутісны эскыны да юрбитны коми войтыр?

Степан Пермский оліс 14-ӧд нэмын. Сійӧ вӧлі зэв сюсь, вежӧра да уна тӧдысь морт. Степан пыртіс коми йӧзӧс Исус Христос вераӧ. Сійӧ лӧсьӧдіс коми йӧзлы анбур, велӧдіс найӧс лыддьысьны да гижны.

СИБИРСА КОМИЯС.

Важӧн тайӧ вӧлі, 19-ӧд нэмын. Сибирь муӧ воисны коми йӧз, воисны семьяясӧн, гортса кӧлуйӧн. Вайӧдіс найӧс татчӧ сьӧкыд олӧмыс. Сэк миян Коми муын некымын во пужъявліс гожӧм шӧрын, кынтыліс нянь и мукӧд пӧлӧс кӧдзаяс. Сибирын медводз комияс овмӧдчисны ӧнія Ивановка сиктӧ. Дерт, сэк некутшӧм сикт эз вӧв, сӧмын гӧгӧр сулаліс пожӧма яг. Матын олысь татараяслы кывсис, мый татчӧ кӧсйӧны овмӧдчыны йӧз муысь локтӧм войтыр. Ёна и дӧзмисны. Тюменьса научнӧй библиотекаын эм книга, кодӧс лэдзӧмаӧсь 1911-ӧд воын. Сэтысь ми лыддям: «Вӧлӧгда губернияысь 1841-ӧд воын воӧм крестьяналы сетӧма бур муяссӧ 7950 десятина, омӧль муяссӧ 1358 десятина да 796 сажень». Коми йӧз вотӧдз тайӧ муяснас вӧдитчывлісны татараяс. Сибирь муын чужисны Ичӧт да Ыджыд Тихвина, Александровка да Ивановка сиктъяс, кӧні и ӧнӧдз на олӧны коми йӧз. Тайӧ сиктъясас овмӧдчисны и рочьяс, и татараяс, овны кутісны ёрта-ёртсӧ пыдди пуктӧмӧн. Ӧтвылысь кыпӧдісны овмӧсъяс. И кӧть кутшӧм мӧд кывъя морт татчӧ эз овмӧдчыв, регыд мысти и сійӧ велавліс сёрнитны комиӧн. Мыйта кад коли сійӧ кадсяньыс. Школаясын важӧн нин оз велӧдны коми кыв. Сиктын оз кывлыны коми радио, оз аддзывны телевизор пыр коми передачаяс. Оз воны коми газетъяс ни журналъяс. Абуӧсь коми книгаяс. Но йӧзыс сёрнитӧны сӧстӧм чужан кывйӧн. Сьылӧны коми сьыланкывъяс, бӧрдӧдчӧмъяс, пасьтасьӧны важся коми моз. И олӧны бура, озыра. Сӧмын тай век на гажтӧмтчӧны ас чужан мусьыс.

1. Мый вӧсна Сибирӧ мунісны коми йӧз? 2. Кутшӧм коми сиктъяс чужисны Сибирын? 3. Кыдзи олісны рочьяс, татараяс да комияс? 4. Лыддьы висьтысь, кыдзи коми йӧз видзӧны ассьыныс чужан кывсӧ.

1922-ӧд воӧдз Коми му пырис Вӧлӧгда губернияӧ. Коми йӧзӧс сідзжӧ шулісны и зырянаӧн.

— Мамӧ, вӧлӧмкӧ, коми йӧзыд олӧны оз сӧмын миян республикаын! — А кытысь нӧ тэ, пиукӧй, кывлін та йылысь? — Урок вылын висьталісны. — Сідзкӧ, висьтав, мый тӧдан. — Коми йӧзыд эмӧсь и Сибирын, Архангельскӧй да Мурманскӧй областьясын, уна коми эм и Москваын. И коми кывсӧ оз вунӧдны, кужӧны сёрнитны. — И тэ, пиукӧй, ас чужан кывтӧ некор эн вунӧд, кӧть кытчӧ он мун.

81 удж. Лыддьы кывбурсӧ бать-мамыдкӧд либӧ ыджыдджык чой-вокыдкӧд.

КЫМЫН ЗЫРЯНОВСК ЭМ СИБИРЫН.

Сы мында Зыряновск эм Сибирын! Налы подув пуктіс коми морт, Тшыгйӧмыс кор топӧдіс да йирис, Ковмис сылы кольны парма-горт. Петіс асъя шондіыслы воча, — Мышкас ноп, а коскас тошка чер. Тувсов ош моз зілис сӧмын водзӧ, Ныровмунліс, суліс кодыр зэр. Пернапастӧг вӧрӧ-ваӧ пырис, Косан думӧн сьӧлӧмсӧ эз нок ... Сы мында Зыряновск эм Сибирын! Ӧні таысь любӧ мен и шог.

Кык дз-а кывъяс.

Коми кывйын эмӧсь кык дз-а кывъяс. Кык дз пыдди гижсьӧ ддз. Гиж тадзи: аддзис, лӧддза, медводдза. Кык дз-а кывъяс вуджӧдсьӧны тадзи: кыд-дза, лӧд-дза.

Гижав кык дз-а кывъяс.

Отсӧг вылӧ кывъяс.

82 удж. Сетӧм кывъяссьыс лӧсьӧд сёрникузяяс. Визьнит кык дз-а кывъяссӧ.

1. Музейысь ми аддзылім важся коми йӧзлысь кӧлуй. 2. Воддза гожӧмыс вӧлі ыркыд да зэра. 3. Лӧддза-номъя тӧлысьӧ заводитчӧ гожся каникул. 4. Сикт помын сулалӧ кыддза рас.

83 удж. Вуджӧд роч кыв вылӧ сетӧм кывъяссӧ.

ПЕТІМ ӦТИ ВУЖЙЫСЬ.

Зэв-зэв важӧн, уна нэмъяс сайын, овлісны Из (Урал гӧра) дорын финн-угор кывъя йӧз. Найӧ сёрнитісны ӧти кыв вылын, новлісны ӧткодь паськӧм, лӧсьӧдісны ӧткодь сёян-юан, налӧн вӧлі ӧти оласног да уджалан сям. А сэсся найӧ разалісны, коді войвылӧ, коді рытыввылӧ, коді асыввылӧ. Ӧні мирын 16 финн-угор кывъя войтыр. Унджык финн-угор войтырыс ӧта-мӧдсӧ сёрниын оз гӧгӧрвоны. Но налӧн эм уна ӧткодь кыв. Шуам, комияслӧн лым, удмуртъяслӧн лымы, финнъяслӧн луми, марилӧн лум.

1. Серпас серти инды финн-угор кывъя войтырӧс.

2. Содтав кольӧм шыпасъяс, медым артмисны финн-угор войтырлӧн нимъяс.

Орчча кык ӧткодь небыд согласнӧя кывъяс.

Коми кывйын эмӧсь орчча кык ӧткодь небыд согласнӧя кывъяс, кыкнанныс шусьӧны небыда: аттьӧ, быттьӧ, мыссьӧ, лыддьӧ. Татшӧм кывъяс вуджӧдсьӧны рочын моз жӧ: плат-тьӧ, дад-дьӧн, орч-ча.

Гиж тыртӧм клеткаясас орчча кык ӧткодь небыд согласнӧйяссӧ.

84 удж. Корсь орчча кык ӧткодь небыд согласнӧя кывъяс да гиж. Вуджӧд найӧс роч кыв вылӧ.

1. Килльӧ ур аслыс нур. 2. Зэр му вылӧ киссьӧ, Муыс ваӧн мыссьӧ. 3. Мамӧ ньӧбис меным платтьӧ, Пӧся шуи сылы «аттьӧ!» 4. Лэбзи чой горулӧ даддьӧн. Тырӧма тай туйыс баддьӧн. Сувтіс помвыв менам дадь. Нюкыльтчӧма сӧмын бадь.

85 удж. Лыддьы да висьтав, мыйла авторыс тадзи нимтӧма висьтсӧ.

ЭН ПОВ.

Ме ветлӧдлі вӧрӧд да видзӧдалі пувъя местаяс. Матыстчи ӧти ыджыд пожӧм дорӧ. Пу саяс ур ноксьӧ: то ли пожӧм кольяссӧ килльӧ, то ли пув ӧктӧ, то ли тшак йирӧ. Мыйӧн вӧчи нӧшта воськов, урыд быттьӧ абу и вӧвлӧма: звирк чеччыштіс да ӧти здукӧн кайис пу вылӧ, пуксис ув вожйӧ, юрсӧ чургӧдіс да видзӧдӧ ме вылӧ, быттьӧ сералӧ да дэльӧдӧ менӧ: «Но, мый, дядьӧ, кутін менӧ?» Ме лэпті син дорӧ бинокль да видзӧда сы вылӧ. Век жӧ, кутшӧм сюсь да пельк тэ, рыжӧй другӧй! А синъясыс?! Сьӧд молльӧн югъялӧны, быттьӧ сералӧны да нерӧны менӧ! Эн пов, лок лэччы да вӧч ассьыд уджтӧ! Ме водзӧ муна...

1. Корсь да лыддьы сы йылысь, кыдзи ур лӧсьӧдчӧ тӧв кежлӧ. 2. Лыддьы, кутшӧм урыс. 3. Корсь да гиж висьтысь орчча кык ӧткодь небыд согласнӧя кывъяс.

86 удж. Лыддьы. Дасьтысь изложение кежлӧ.

ЗІЛЬ УР.

Вӧлі нин гожӧм пом. Ичӧтик ур лӧсьӧдчӧ кузь тӧв кежлӧ. Ассьыс сёянсӧ сійӧ чукӧртӧ горсйӧ. Ур кыскалӧ тшак, вотӧс, коль, кӧйдыс. Кӧдзыд тӧв кежлӧ сійӧ заптысис бура. Тӧвнас ур шогӧ оз усь.

1. Тӧдчӧдӧм кывъяслысь велӧд гижанногсӧ. 2. Кутшӧм кад воис? Мый вӧчӧ ур? 3. Мый заптіс ур тӧв кежлӧ? 4. Кыдзи ур коллялас тӧв?


<Kodko @ Еджыд эшкынӧн вевттьысис му : велӧдан гижӧд // Л. А. Моторина, З. И. Артеева, Т. Н. Артеева, А. Н. Катышева. Эзысь тӧлысь: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 1 юкӧн. М.: Дизайн. Информация. Картография, 1999. Лб. 96-121.>


ЕДЖЫД ЭШКЫНӦН ВЕВТТЬЫСИС МУ

СТАВЫС ЕДЖЫД.

Тӧлын ставыс еджыд, Петӧ весиг вежыд — еджыд байдӧг, еджыд кӧч, лымйӧн вевттьысьӧм быд рӧч, еджыд сьӧдбӧж, весиг сюзь сэтшӧм еджыд, быттьӧ юсь.

Кыв состав.

87 удж. Лыддьы кывъяссӧ. Гиж да торйӧд налысь ӧткодь юкӧнсӧ.

88 удж. Аддзы «Комиа-роча словарысь» сетӧм кыввужъя кывъяс.

Лӧсьӧд тайӧ кывъяснас 2-3 сёрникузя.

89 удж. Корсь ӧткодь кыввужъя кывъяс, гиж найӧс торъя столбикъясӧ.

90 удж. Лыддьы да содтав лӧсялана кывъяс.

1. Пуксис тӧв. Лун и вой лымъялӧ. Тӧвся ывлаыс зэв кӧдзыд. Ме радейта татшӧм поводдясӧ. 2. Усьӧ небыдик лым. Лым чиръяс еджыдӧсь да кокниӧсь. Челядь вӧчӧны ывлаын лым морт. Луныс талун шоныд да лӧнь. 3. Со и тӧв воис. Еджыд эшкынӧн вевттьысис му. Пуяс быттьӧ дзикӧдз унмовсисны. Лэбачьяс мунісны ылі лунвылӧ, гут-гаг кытчӧкӧ дзебсисны. Пасьтӧм вӧрын шутьлялӧ лэчыд тӧв.

Корсь да гиж ӧткодь кыввужъя кывъяс. Пасйы кыввужсӧ колана ногӧн.

91 удж. Лыддьы шусьӧгъяссӧ да вуджӧд роч кыв вылӧ.

1. Дзодзӧгъяс лэбӧны — шоныдсӧ нуӧны. 2. Тӧв горшыд зэв кузь, турун-пескыд да нянь-солыд уна колӧ. 3. Лымйыд зэрсьыд на писькӧс.

Кыдзи тэ гӧгӧрвоан тайӧ шусьӧгъяссӧ?

92 удж. Кутшӧм шусьӧг гижӧма зонка лым вылӧ? Тӧдмав да гиж.

Предмет нима кывъяслӧн суффиксъяс

93 удж. Лыддьы. Инды суффиксъяссӧ торйӧдӧм кывъяссьыс.

ВОИС ТӦВ.

Усис медводдза лым. Керка вевтъяс, пуяс, туйяс, муыс едждісны. Мича жӧ нин тайӧ кадыс. Ывлаыс быттьӧ томмис. Сынӧдыс лоис сӧстӧм, югыд. Кӧч гӧн кодь небыдик лым шебраліс ставсӧ. Вӧрын лӧнь, быттьӧ ставыс кулӧма. А вӧрыс, вӧрыс кутшӧм мича! Пу лапъяс вылын лым пушвидзӧ вата ёкмыльясӧн. Видзӧдлан сюсьджыка и аддзан: пуяслӧн ус-тошкыс быттьӧ дзормӧма.

94 удж. Содты лӧсялана суффиксъяс.

95 удж. Содты кывъясӧ ь либӧ ъ.

ВӦРЫН ОЛЫСЬЯС.

Вӧрын олӧны быдсяма лэбачьяс: таръяс, сьӧлаяс, сизьяс, кӧкъяс, дозмӧръяс, сюзьяс. Увъяс вылӧ да бадь кустъясӧ найӧ вӧчӧны позъяс, быдтӧны посньыдик пиянсӧ.

96 удж. Лыддьы. Висьтав, кутшӧм кывйысь артмӧма тӧдчӧдӧм кывйыс.

Миян вӧрын олӧ лэбач. Тайӧ лэбачсӧ шуӧны сизьӧн. Сизь пуксьӧ веськыда пу вылӧ да нырнас сизьдӧ пусӧ. Перъяс кырсь улысь пучӧйӧс да сёйӧ. Сизь бурдӧдӧ пуяс. Сійӧс нӧшта шуӧны вӧрса бурдӧдысьӧн.

97 удж. Сетӧм кывъясысь артмӧд выль кывъяс -ысь суффикс отсӧгӧн.

98 удж. Лыддьы мичаа да гораа.

Аттӧ дивӧ! Кыдз пу вылӧ Ӧшйис яблӧк — Гӧрдсьыс-гӧрд! Киӧс нюжӧді Ме сылань — Лэбзис яблӧкыс — Кӧть бӧрд! Лэбзис яблӧкыс — Он судзӧд, Недыр вӧтлысян Дай мудзан... Ёртъяс! Висьтала ме гусьӧн: Татшӧм яблӧк Жоньӧн шусьӧ. Кодыр петкӧді Нянь крӧшки, Недыр мысти Воис нӧшта, Пуксис матӧ — Кутны позис... Но эг вӧрзьы ме, Эг повзьӧд.

1. Кутшӧм дивӧ аддзис зонка кыдз пу вылысь? 2. Мыйла «яблӧкыс» лэбзис? 3. Мыйла жонь нӧшта пуксис кыдз пу вылӧ? 4. Серпасав тайӧ кывбурсӧ. 5. Велӧд наизусть.

99 удж. Комиӧд. Воча кывсӧ корсь «Жонь» кывбурысь.

100 удж. Артмӧд кывъяссӧ колана ногӧн.

Кутшӧм кывъяс татчӧ дзебсьӧмаӧсь?

Действие нима кывъяслӧн суффиксъяс

ме муні

тэ мунін

сійӧ муніс

ми мунім

ті мунінныд

найӧ мунісны

ме муна

тэ мунан

сійӧ мунӧ

ми мунам

ті мунанныд

найӧ мунӧны

ме муна

тэ мунан

сійӧ мунас

ми мунам

ті мунанныд

найӧ мунасны

101 удж. Вежлав сетӧм образец серти кывъяс: гижны, лыддьыны.

102 удж. Лыддьы «Кӧдзыд пӧль» пьесаысь юкӧн.

Тӧвся вӧр. Гӧгӧр лымъя. Майӧг йылын пукалӧ кырныш. Кырныш: «Крр! Кутшӧм кӧдзыд! Зіля уджалӧ Кӧдзыд Пӧль. Быд туйӧд котралӧ, быдлаӧ тола пукталӧ, быд ю вомӧн пос вӧчӧ, быд пу, понӧль эзысьӧн киськалӧ, став посни лэбачсӧ вӧтліс шоныдінӧ! Крр! Кутшӧм кӧдзыд!»

1. Тӧдчӧдӧм кывъяссьыс инды суффиксъяссӧ. 2. Шоныдін кыв дорӧ думышт да гиж ӧткодь кыввужъя кывъяс.

103 удж. Лыддьы. Содтав лӧсялана кывъяс.

Гӧн кодь небыд лымйыс Лӧня, быттьӧ гусьӧн, Куш му вылӧ чӧла Ньӧжйӧникӧн усьӧ.

Асывнас кор чеччи, Гӧгӧр еджыд куйлӧ. Муыс ставнас дзебсис Небыд шебрас улӧ.

Шонді оз нин шонты, Нюжалісны войяс. Кӧдзыд пӧльыс вӧрті Восьлалӧ зэв збоя.

«Тӧв» кывбурысь корсь да гиж лӧсялана кывъяс. Вуджӧд роч кыв вылӧ.

Признак нима кывъяслӧн суффиксъяс.

104 удж. Лыддьы кывбурсӧ.

МЕДВОДДЗА ЛЫМ.

Ывлаыс еджыд, Ывлаыс югыд: Усьӧма небыдик лым. Небыдик гӧн кодь, Кокньыдик тӧв кодь: Тӧкӧтьӧ му бердас инмӧ. Ывлаас праздник: Югдӧма, кыпыд. Му вылыс ойбыртіс, Унмовсис, лӧнис. Узьӧ, Шойччӧ. Эшкыныс небыд, Эшкыныс шоныд.

1. Гиж признак нима кывъяс, инды суффиксъяссӧ. 2. Велӧд кывбурсӧ наизусть.

105 удж. Вуджӧд роч кыв вылӧ.

лымйыс небыдик гӧн кодь гӧныс небыдик пух кодь порсь кодь ныра

НЕРСЯН.

Ёма, ёма, паськыд вома. Сюра юра, Порсь кодь ныра. Юрсиыд лёзьмӧма, Сарапаныд киссьӧма, Киыд нюкыля, Кокыд крукыля.

106 удж. Лыддьы. Инды кутшӧм? юалӧм вылӧ вочавидзысь кывъяс.

ВАСЬКА КАНЬ.

Васька кань еджыдик, Бӧжыс сылӧн рудіник. Котралӧ, кыдз ньӧв. Куньсьӧны лӧз синъясыс, Паськалӧны гыжъясыс, Пиньыс лэчыд зэв. Кок шы кылӧ муртса дзик, Гӧныс пух кодь небыдик, Уска сылӧн ныр. Шыр кӧ кылас муртса кӧн, Еджыд Васька важӧн сэн, Сійӧс кутас пыр.

107 удж. Артмӧд кывъяс.

109 удж. Лыддьы мичаа.

Югыд шонді тӧдӧ: Эштіс арся удж. Зэв нин сёрӧн петӧ, Ветлӧ ӧти сутш.

Лэптысьӧ и лэччӧ, Кусӧ пырысь-пыр, Аски дыша чеччӧ, Узьӧ вывті дыр.

Луныс быри, воши. Помтӧм лои вой. Локтіс еджыд тошка, Кӧдзыд, би кодь збой.

Дорис юяс, шоръяс, Вӧчис йиа пос. Чирсіс пулысь коръяс, Лои гӧгӧр кос.

Потшӧс пӧлӧн тола Пукталӧ тӧв ныр. Шоныд сиктса школа Велӧдчысьӧн тыр.

Кӧдзыдысь оз повзьы Ыж ку пася морт. Керкаын оз овсьы, Дзескыд сылы горт.

Вӧрӧ сійӧ мунӧ Лэдзны шпал да кер. Тӧвся уджыс уна, Сӧмын зіля вӧр.

1. Корсь «Тӧв» кывбурысь кывъяс -са да -ся суффиксъясӧн.

3. Вуджӧд роч кыв вылӧ.

Кӧдзыд пӧльтысь кымӧръяс Йизьӧдісны ю. Кокни бордъя лым чиръяс Едждӧдісны му.

Усьӧ лым, Усьӧ лым Кӧч гӧнысь на небыдджык, Байдӧгысь на еджыдджык. Усьӧ лым, Усьӧ лым.

Тӧвлы чолӧм висьтавны Нимкодь овлӧ пыр. Даддьӧн-лызьӧн иславны Корӧ ю дор кыр.

Корсь-джын суффикса кывъяс.

111 удж. Артмӧд-джын суффиксӧн кывъяс да лӧсьӧд 4 сёрникузя.

112 удж. Лыддьы кывъяссӧ. Чутъяс местаӧ содтав лӧсялана кывъяс.

113 удж. Лыддьы да кут тӧд вылад.

куш юра

синтӧм гут кодь

пельтӧм сысӧй

пасьтӧм рака

1. Пу кока, турунвиж платтьӧа, еджыд юра.

2. Мича-мича сизим чышъяна, а видзӧдлан кӧ — бӧрдӧдӧ.

Выль воӧн, челядь!

114 удж. Лыддьы. Комиӧд роч кывъяссӧ.

ТӦВСЯ ВОЙӦ.

Ӧтнасӧн енэжын Тыр тӧлысь дӧввидзӧ, Му вылӧ югӧрсӧ Надзӧник койӧ. Еджыд лым сы улын Эзысьӧн дзирдалӧ. Долыд мен Татшӧм сэзь войӧ. Козъяс, пожӧмъяс Шемӧса узьӧны, Льӧм пуяс, бадьяс Кынмӧны-тірзьӧны. Кузь пеля кӧчильяс Осина кырсь йирӧны. Пӧткаяс репасӧ Пыдӧджык пырӧны.

115 удж. Лыддьы. Кутшӧм слог колӧ содтыны чутъяс местаӧ?

Турӧб! Турӧб! Еджыд сарапанӧй, Пармашӧрса козлы Нюжӧд сыв. Тэрыб борда тӧлӧй, Вой тӧланӧй, Помся сылы Нор шыӧн эн сьыв. Эзысь тӧлысь, Кельыд чужӧмбанӧй, Ассьыд югӧр Лышкыдджыка кой, Мича козйӧй, Менам шондібанӧй, Эз мед шога Колляв тӧвся вой.

116 удж. Лыддьы. Кутшӧм пемӧсъяс йылысь мунӧ сёрни тайӧ кывбурас?

МЕНЫМ ЖАЛЬӦСЬ.

Руч пӧ мудер, Кӧч пӧ полысь, Кӧин скӧр да вывті горш. Ур пӧ пельк зэв, Вӧркань колысь. Гуын тӧвбыд узьӧ ош.

117 удж. Лыддьы. Тӧдмав, кутшӧм кыв колӧ содтыны.

ЁЛКА ВЫЛЫН.

Ывла вылысь пыртім коз, Пӧтӧлӧк со мыджӧ, Аттӧ мича пашкыр коз — Босьтім сійӧс кытшӧ. Оля видліс козлысь лап. Лым чир аддзис Толик. Еджыд лымсӧ кутіс — тшап, Ва тусь киас колис. Козсӧ вӧччӧдім ми дыр. Ӧшлім уна чача: Тані курӧг, кань и шыр, Ручиль — кольквиж мача.

118 удж. Лыддьы. Висьтав, кутшӧм козин виччысян тэ.

ВЫЛЬ ВО.

Мед эськӧ Выль воыс Мойдын моз воӧ! Кодлы мый колӧ, Мед сідзи и лоӧ.

Таняӧс мамыс мед Нуӧдлас карӧ. Колялы мамыс мед Ньӧбас гитара.

Леналы — понпи, А Мишалы мед Ньӧбасны ыджыдджык Велосипед.

Аслым мен колӧ, Мед ог ло дыш, Гожӧмнас ветлысян Мотора пыж.

Мед эськӧ во гӧгӧр Сулалӧ Выль во! Мед эськӧ быдӧнлӧн Колӧмыс збыльмӧ!

119 удж. Комиӧд да сет ним.

2. Корсь лыддьӧм кывбуръяссьыс лым йылысь мича сёрникузяяс.

3. Кутшӧм кыв татчӧ дзебсьӧма?

лэчыд, чизыр тӧв

кӧдзыд тӧв

небыд тӧв

лун тӧв

вой тӧв

5. Кутшӧм кыв оз лӧсяв?

121 удж. Кутшӧм кывтэчасъяс оз лӧсявны «Тӧв» темалы.

Жургӧны шоръяс, кыдз пуяс кушмисны, вевттьысис еджыд эшкынӧн, дзользьӧны лэбачьяс, шутьлялӧ вой тӧв, дзебсясьӧ кымӧр сайӧ, вежӧдісны коръяс, шонді пӧжӧ, сынӧдын лэбалӧны лым чиръяс, шонді кыпӧдчӧ вылӧ, сайласьӧ кымӧр сайӧ, муяс кушмисны, дзоридзалӧ льӧм, войыс пемыд да кузь, дзирдалӧ лым, гӧгӧр толаяс, турӧба вой.

1. Волӧн кутшӧм кад воис? 2. Кутшӧм тӧлысьӧ Коми муын пуксьӧ тӧв? 3. Кутшӧм поводдяыс тӧлын? 4. Кутшӧм лои сынӧдыс? 5. Кутшӧм енэжыс? 6. Кутшӧм лои шонді тӧлын? 7. Кутшӧм вӧлі шонді гожӧмын? 8. Кутшӧм тӧлыс? 9. Кутшӧм лои луныс, кутшӧм — войыс? 10. Мый вежсис ывлаын тӧв воӧм бӧрын? 11. Мый вӧчӧны челядь тӧвнас? 12. Кутшӧм лои му веркӧсыс? 13. Мый лои шоръяскӧд, юяскӧд да тыяскӧд? 14. Кыдзи вежсисны тӧвнас коръя да лыска пуяс? 15. Кутшӧм лэбачьяс тӧвйӧны миян войвылын? 16. Мыйла челядь радлӧны тӧв воӧмлы?

123 удж. Лыддьы. Содтав лӧсялана кывъяс 120-ӧд уджысь да гиж сочинение «Тӧв».

Воис тӧв. Гӧгӧр лым. Челядь ислалӧны даддьӧн.

Коми Республикалӧн административнӧй мусерпас. Коми Республикалӧн физическӧй мусерпас.

вежӧй петӧ

гаж бырис

горшӧй косьмӧ

джӧм овны

кынӧмӧй сюмалӧ

лӧгӧй петӧ

нем вӧчтӧг овны

син чӧвтны

скӧрлуныс сьӧлӧмтӧ сотӧ

сьӧлӧм вылӧ воис

сьӧлӧмӧй бурмис

чӧв овны

шогӧ усьны

шемӧс босьтны

шы ни тӧв

яндысьтӧм син

ЭЗЫСЬ ТӦЛЫСЬ. 3 КЛАСС. 2 ЮКӦН

<Kodko @ Выль воӧн, челядь! : велӧдан гижӧд // Л. А. Моторина, З. И. Артеева. Эзысь тӧлысь: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 2 юкӧн. М.: Дизайн. Информация. Картография, 2000. Лб. 3-19.>


Коймӧд класса велӧдчысьяс! Чолӧмала тіянӧс Выль воӧн! Бура велӧдчӧй. Тайӧ небӧгыс тіянлы козин.

ВЫЛЬ ВОӦН, ЧЕЛЯДЬ!

1 удж. Лыддьӧй рольяс серти.

ВЫЛЬ ВО ДЫРЙИ.

Выль во дырйи миянӧ кежаліс Кӧдзыд пӧль. Ме вӧлі видзӧда телевизор пыр «Бур вой, челядь» передача. Кодкӧ кутіс ӧдзӧсӧ тотшкӧдчыны. Мам-бать восьтісны ӧдзӧс, а сэні, вӧлӧмкӧ, локтӧма Кӧдзыд пӧль. Ми ставӧн чолӧмалім сійӧс. КӦДЗЫД ПӦЛЬ: Бур рыт! Эм-ӧ тіян шань да авъя челядь? БАТЬ-МАМ: Эм. Миян эм Машук да Мишук. КӦДЗЫД ПӦЛЬ: Кымын арӧс тіянлы, Машук да Мишук? МИШУК: Меным 5 арӧс. МАШУК: А меным 10 арӧс. КӦДЗЫД ПӦЛЬ: Мыйкӧ сьылӧй меным али кутшӧмкӧ кывбур висьталӧй. МАШУК: Ми сьылам комиӧн «В лесу родилась ёлочка».

Коз пуыс вӧрын чужӧма, Да вӧрын быдмис дыр. Кӧть тӧлын и кӧть гожӧмын Веж лыска вӧлі пыр.

Ён бушков сылы сьывлывліс: «Узь, козйӧй, баю-бай!» Мороз пӧль лымйӧн шебравліс — Коз пу, эн кынмы вай.

И тшӧкыда сэт котравліс Зэв полысь сера кӧч. Скӧр кӧин сідз жӧ волывліс Коз пуыс улӧ стӧч.

Со песла вӧла ветлӧма, А додь вылас мужик. Коз пусӧ сійӧ кераліс Ён вужйыс дорті дзик.

И со нин козйыс вӧччӧма, Тан гажтӧмыд оз су. Ӧд вайис сійӧ челядьлы И радлун, и бур шуд.

КӦДЗЫД ПӦЛЬ: Аттьӧ, аттьӧ! Сьӧлӧм вылӧ воис сьылӧмныд. Со тіянлы козинъяс. МАШУК да МИШУК: Аттьӧ, Кӧдзыд пӧль. КӦДЗЫД ПӦЛЬ: Ме сэсся мӧдӧдча. Тэрмася. Колӧ пыравны мукӧд дорӧ. Видза колянныд! СТАВӦН: Бур туй!

1. Велӧд «Вӧрын козйыс чужлӧма» сьыланкывсӧ. 2. Висьтав, кыдзи тэнад колис кадыс Выль во дырйи. 3. Висьтав, мый тэ вӧчин каникул дырйиыд.

2 удж. Лыддьы юӧрсӧ.

Комиын тӧвшӧр тӧлысьын пасйӧны Рӧштво. Сы кежлӧ пӧжалӧны рудзӧгысь быдсяма нянь: мӧс, вӧв, ыж, кӧр формаа. Тайӧ пӧжассӧ видзлісны Василей лунӧдз. Сэсся няньсӧ сёйлісны, либӧ разӧдлісны челядьлы чача места. Рӧштво лунсянь заводитчӧ вежадыр. Йӧз висьтавлӧны, мый тайӧ лунъясӧ му вывті ветлӧны куття войсаяс. Найӧ ёна гажӧдчӧны сэки. Накӧд ӧттшӧтш дурӧны и том йӧз. Найӧ пасьтасьӧны вӧрсаӧ, васаӧ, тунӧ да ветлӧны керкаысь керкаӧ. Сиктса олысьяс найӧс гӧститӧдӧны, сеталӧны шаньгаяс, кӧвдумъяс. Нывъяс гадайтчӧны.

Висьтав, мый нӧшта тэ тӧдан Рӧштво йылысь.

1. Январь 7-ӧд лунӧ — Рӧштво. 2. Рӧштво лунсянь заводитчӧ вежадыр да кыссьӧ Василей лунӧдз. 3. Январь 14-ӧд лунӧ — Василей лун.

1. Воис кӧдзыд тӧв. 2. Усис небыд лым. 3. Челядь радейтӧны тӧв. Найӧ исласьӧны даддьӧн. (найӧ — нимвежтас). 4. Выль во дырйи челядь дорӧ воліс Кӧдзыд пӧль. (дырйи, дорӧ — кывбӧръяс).

3 удж. Лыддьы мичаа кывбурсӧ.

ЛЫШКЫД ПӦЛЬ.

Кор тай джудждас тола, Лымйӧн тырас коз, Челядь дорӧ волас Лышкыд Дед Мороз. Тошкыс сылӧн паськыд, Доналӧма ныр. Лым чир гӧна пасяс Кышасьӧма тыр. Пужъялӧма ёна

Шань пӧльыслӧн юр, Сӧмын нюмыс шоныд, Видзӧдласыс бур. Ыджыд нопсӧ разяс Мыйыс абу сэн! Козинъяссӧ ассьыс Мыччас тэд и мен.

Корсь кывбурсьыс

4 удж. Корсь лӧсялана кывъяс.

Сиктыс ставнас вевттьысьӧма еджыд эшкынӧн. Ывла ёна кӧдздӧдіс. Челядь тӧвнас ислалӧны даддьӧн, лыжиӧн да конькиӧн. Вӧчалӧны лым мортъясӧс, лэбачьяслы козьналӧны кормушкаяс. Сэтчӧ пуктӧны шыдӧс, нянь, ид. Меным ёна кажитчӧ тӧлыс. Сиктын верстьӧ йӧз тӧвнас уджалӧны водз асывсянь сёр рытӧдз. Найӧ ваялӧны турун. Вӧрысь кыскӧны пес, пилитӧны да поткӧдлӧны. Ломтӧны пачьяс, вайӧны ва. Ми отсасям бать-мамлы.

Гиж куим столбикӧ.

ЛЭБАЧЬЯС ТӦЛЫН.

Уна звер-пӧтка олӧ миян вӧрын. Ур кӧть и ичӧт, кӧдзыдысь оз пов. Арнас нин заптысис сёянӧн. Пырас аслас позйӧ, тупкысяс пашкыр бӧжнас и виччысьӧ, кор помасясны кӧдзыд лунъяс. Водз садьмӧ и пыста: жбыръялӧ пуысь пуӧ да радлӧ. Кор мунан вӧрті, лолавсьӧ кокниа, лӧсьыда, морӧс тырнад! Лым вывсьыс аддзан уна кок туй — ручлысь, кӧчлысь, сьӧдбӧжлысь да мукӧд зверлысь. Вӧрын тӧвнас вежсьӧ олӧмыс. Кӧч лои еджыдӧн. Войнас сійӧ чеччалӧма эрд вылын. Пӧрӧм пу дорын котралӧма тулан. Жоньяс сёйӧмаӧсь кынмӧм пелысь. Таръяс пукалӧмаӧсь коз дорын. Байдӧгъяс кӧчьяс кодь еджыдӧсь жӧ.

(«Би кинь» журналысь.)

1. Инды коді? юалӧм вылӧ вочавидзысь кывъяс. 2. Инды мый? юалӧм вылӧ вочавидзысь кывъяс.

7 удж. Содты лӧсялана кывъяс да помав сёрникузяяссӧ.

1. Пелысь пу вылын пукаліс гӧрд морӧса жонь. 2. Кӧдзыд дырйи лым пытшкӧ дзебсьӧ еджыд байдӧг. 3. Войнас шыръясӧс куталӧ ыджыд синма сюзь. 4. Пожӧм пу вылын тотшкӧдчӧ кузь ныра сизь. 5. Тӧвнас поз вӧчӧ чукля ныра уркай.

9 удж. Лыддьы да содты кывъяс.

ИЧӦТИК ПЫШКАЙ.

Ичӧтик пышкайлӧн ... висьӧ. — Кӧн вӧлін, кӧн ветлін, ичӧтик пышкай? Ичӧтик пышкайлӧн ... висьӧ. — Кӧн вӧлін, кӧн ветлін, ичӧтик пышкай? Ичӧтик пышкайлӧн ... висьӧ. — Кӧн вӧлін, кӧн ветлін, ичӧтик пышкай?

Ворс «Пышкайысь».

10 удж. Бӧрйы да гиж медводз пӧтка нимъяс, а сэсся тӧвйысь лэбач нимъяс.

Гиж эмакывъяссӧ уна лыдын.

11 удж. Висьтав, кутшӧм кыв оз лӧсяв.

Т-ӧн — дзурс лым пиӧ пырас, Д-ӧн — шыд чугунӧ сюрас.

Ывлаын йиркакылӧ кӧдзыд, гашкӧ, нелямын градус сайӧ. Руа. Сиктын лӧнь, сӧмын машинаяс журкнитасны — мунӧны асланыс могӧн. Ме тэрыба локта лавкаысь. Матыстча нин горт дорӧ. Видзӧда, туй вылын кокасьӧны пышкайяс, корсьӧны сёян. Ме локті на дорӧ, ставӧн жбыр лэбисны, а ӧти коли, куйлӧ туй вылас. Копыртчи. Видзӧда: ловъя на, синмыс жугыля видзӧдӧ. Босьті киӧ. «Мый лои тэкӧд, коньӧрушкаӧй?» Ставыс быттьӧ лючки-ладнӧ, кокыс дзонь, бордыс местаас, абу чегӧма, вомас зӧр тусь. Пышкай куйлӧ ки пыдӧсын, оз вӧр. Сӧмын синсӧ гӧгрӧдлӧ... Ме пӧльышті сы вылӧ пӧсь лов шыӧн. Сэсся сюйи пась питшӧгӧ да мӧдӧдчи гортӧ, мися, пырта керкаӧ, мед шонтысьыштас. Кильчӧ пос дорын нин кыла: пышкайыд кутіс вӧрны питшӧгын. Пӧрччи кепысьӧс да босьті киӧ, сэсся восьті кабырӧс. Пышкайыд друг вӧрзис да полігтыр, быттьӧ велӧдчӧ на, лэбис. Пуксис куст ув вылӧ, но мыні сэтысь да уси лымъяс. Ме матыстчи сы дорӧ, нюжӧді киӧс, но... Сійӧ лэбис кыдз пу ув вылӧ. Пукалыштіс сэні, чеччалыштіс увйысь увйӧ да горӧдіс чуксасьны: — Чик-чирик, чик-чирик! Аддза, менам другӧй бӧр ловзис, — тыдалӧ, кӧдзыдыс чорыда топӧдлӧма сійӧс. Час джын мысти нарошнӧ петалі видзӧдлыны, эз-ӧ усь кыдз пу вывсьыс. Видзӧда гӧгӧр — некӧн абу, некӧн оз чирзы. Со ӧд, уна-ӧ колыштӧ ичӧтик лэбачыдлы шоныдыс, медым бӧр ловзьыны да заводитны сьывны: — Чик-чирик!

1. Лыддьы текстысь:

1) поводдя йылысь местасӧ;

2) мый казяліс туй кузя мунысьыс;

3) кыдзи ловзьӧдіс морт пышкайӧс.

2. Корсь уна лыда эмакывъяс да гиж.

13 удж. Содты лӧсялана кывъяс.

МЕНАМ ЛЭБАЧЬЯС.

Позъяс гӧнтор бара кыскӧ Медводз садьмӧм тэрыб пыста. Тшапа юрсӧ лэптіс гулю, Аслыс сьылӧ: «гу-ли, гу-ли», Тырмӧ, майбыр, уджыд сизьлы: Пуысь номыръясӧс сизьдӧ! Жоньӧс чим гӧрд сарапаныс Весиг сад йӧрын оз янӧд. Сырчик бӧжнас кутас жӧдзны, — Воас кад сэк петны кӧдзны. Сэк жӧ кӧкиль-кӧк тшӧтш садьмас, Лыддяс дедлысь-баблысь арлыд. Регыд ковмас Джыджлы воны: Сылы колӧ гожся шоныд. Пуксяс рака ыджыд козйӧ, — Сэні сылӧн шоныд позйыс! Катша важ мозыс пыр сӧрӧ, Мед кӧть потшӧссӧ оз пӧрӧд!

14 удж. Лӧсьӧд серпас серти юалӧмъяс отсӧгӧн висьт да гиж. Челядьлы сет нимъяс.

ЛЭБАЧЬЯСӦС ВЕРДАНІН.

1. Коді вӧчис лэбачьяслы верданінсӧ? 2. Кытчӧ сійӧс ӧшӧдіс детинка? 3. Мый сэтчӧ кисьтіс нывка? 4. Кодъяс лэбзисны сёян дорӧ? 5. А тэ кыдзи тӧждысян тӧвйысь лэбачьяс йылысь?


<Kodko @ Илля Васьлӧн серамбана висьтъяс : велӧдан гижӧд // Л. А. Моторина, З. И. Артеева. Эзысь тӧлысь: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 2 юкӧн. М.: Дизайн. Информация. Картография, 2000. Лб. 20-56.>


ИЛЛЯ ВАСЬЛӦН СЕРАМБАНА ВИСЬТЪЯС

Илля Вась (Лыткин Василий Ильич) чужис Сыктывкар бердса Тентюков сиктын 1895 вося декабрь 28-ӧд лунӧ. Сійӧ гижис посни челядьлы мича сӧстӧм кывйӧн кывбуръяс, мойдъяс. Илля Вась вӧлі паськыда нималана учёнӧйӧн, профессорӧн. Оліс сійӧ 86 арӧсӧдз.

ЯКОВ ДЯДЬ, ЧУЖЪЯ!

Ичӧт дырйи менам оз вӧлі артмы Л шы, сы пыдди артмӧ вӧлі Й шы. Ме кӧсъя шуны: йӧлыд шома, а артмӧ йӧйыд шома. Гырысьджык челядь ме вылын сералӧны: йӧйыд, шуӧны, йӧй и эм — абу шома ни юмов. Кӧсъя шуны: менам лӧг петӧ, а артмӧ: менам йӧг петӧ. Бара ме вылын сералӧны — сьӧмдӧмаӧсь. Ӧтчыд мамӧ менӧ ыстіс лавкаӧ, чуж ньӧбны. «Мун, — шуас, — котӧртлы, пиук! Со вузасьысьыс, Яков дядьыд, буретш пырис магазинас!» Ме лавкаад ӧтнам ньӧтчыд на эг ветлы, пола муннысӧ, юася мамӧлысь: мый нӧ, мися, ме шуа, лавкаад пыра да? Мамӧ велӧдӧ менӧ, тэ пӧ шу: «Яков дядь, чужла!» Яков дядьыс сьӧкыд пеля вӧлі да, мамӧ тшӧктіс дзик дінас сувтны да ыджыд гӧлӧсӧн шуны: «Яков дядь, чужла!» Ме сідзи и вӧчи. Магазинӧ котӧрӧн пыри, сувті Яков дядь бердӧ да лавка пасьтаыс горӧді: «Яков дядь, чужъя!» — Ой-ой-ой! Эн чужйы! Дойма ме да бӧрдны кута! — вак-вакӧн серӧктіс Яков дядь. Ме повзи да пышйи гортӧ. Сідзикӧн чуж эг вай ни некодлы эг чужйы.

1) Код йылысь висьтавсьӧ тайӧ гижӧдас? 2) Кутшӧм шы сылӧн оз вӧлі артмы? 3) Кытчӧ ыстіс зонкаӧс мамыс? 4) Мый кӧсйис зонкаыс шуны лавкаын? Мый артмис?

2. Корсь эмакывъяс. Висьтав кутшӧм лыдын найӧ сулалӧны. Инды суффиксъяссӧ.

3. Тӧдчӧдӧм кывтэчасъяслысь вежӧртассӧ корсь небӧг помысь.

4. Висьтав, мыйӧн торъялӧны кывъясыс

16 удж. Тӧдмав нӧдкывсӧ.

Пуысь пуӧ чеччӧ-лэбӧ, Пипу горсйӧ асьсӧ дзебӧ, Киӧн кутны оз на сюр. Челядь, коді тайӧ?

17 удж. Артмӧд -ысь суффиксӧн эмакывъяс да гиж.

18 удж. Висьтав комиӧн.

ВУЗАСЬЫСЬ: Мый тэ кӧсъян ньӧбны?

НЬӦБАСЬЫСЬ: Ме бӧръя козин. Менам нывъёртлӧн талун чужан лун. ВУЗАСЬЫСЬ: Со аканьяс, мачьяс. Бӧрйы.

НЬӦБАСЬЫСЬ: Дона-ӧ тайӧ мича аканьыс?

ВУЗАСЬЫСЬ: Акань — бур козин. Доныс — 5 шайт 17 ур. Сьӧмыд тырмас? НЬӦБАСЬЫСЬ: Тырмас. Ме ньӧба аканьсӧ.

ВУЗАСЬЫСЬ: Козьнав нӧшта дзоридзьяс. Нывкалы лоӧ зэв нимкодь. НЬӦБАСЬЫСЬ: Аттьӧ.

19 удж. Сёрнитӧй ӧта-мӧдкӧд.

— Дона-ӧ тайӧ ошкыс? — Сыысь колӧ мынтыны 1 шайт 20 ур.

20 удж. Ачыд инды донсӧ.

— Дона-ӧ тайӧ «Бобувъяс» небӧгыс? — Ме ог тӧд. Ме чайта, куим шайт ветымын ур.

21 удж. Висьтав комиӧн, мый позьӧ ньӧбны «Сёян-юан» лавкаысь. Гиж.

22 удж. Артасьышт.

Ӧньӧ ветліс вузасянінӧ да ньӧбис йӧв, нянь, вый, кампет. Йӧлыслӧн доныс — 2 шайт 50 ур, няньлӧн — 3 шайт 10 ур, 200 грамм выйлӧн — 5 шайт 20 ур, кампет пачкалӧн — 4 шайт 30 ур. Ӧньӧлӧн вӧлі 20 шайт. Уна-ӧ колис сылӧн сьӧмыс?

23 удж. Велӧд кывпесансӧ.

Лыддьӧ катша — Китш-котш: «Кымын майӧг, Кымын потш?»

24 удж. Висьтав, мый оз лӧсяв.

МЕДДОНА КЫВ.

Ивӧ кӧсйӧ шуны бать, Артмӧ ичӧт мортлӧн ать. Думсьыс шуӧ эськӧ нянь, Артмӧ сылӧн сӧмын ань. Тшӧктан шуны сылы рок,

Ышловзяс да шуас: йок. Сідзсӧ эм нин мортлӧн сям: Лӧсьыда зэв шуӧ мам. Шуӧ медся дона кыв, Таысь йӧкты кӧть да сьыв.

КОРОШО ЖИВЁШЬ?

Менам мамӧ вӧлі тӧдӧ рочнад кымынкӧ кыв: есь да нет да мый да. Весигтӧ быдса сёрникузяяс вӧлі тӧдӧ: [...]. Вот эштанджык кадӧ, праздникъясӧ, менӧ мамӧ и велӧдӧ вӧлі рочӧн сёрнитны; кор ме, шуас, юала: «[...]», тэныд колӧ вочавидзны: «[...]» Локтас мам удж вылысь (ме горт ола, ог на вӧлі велӧдчы), юалӧ: — [...] Ме сылы тшапа вочавидза: — [...] Со тадзи вӧлі и рочасям мамкӧд! Бура вӧлі гӧгӧрвоам мӧда-мӧднымӧс, кӧть невернӧ шуалам роч кывъяссӧ. Ӧні со мукӧд мортыскӧд сёрнитан тыр-бур кывйӧн: комиӧн и рочӧн и мукӧд пӧлӧс сёрниӧн, а гӧгӧрвоны он вермы! Юр вемным эськӧ эз жӧ на гудыртчы да!

1) Кужисны эз сёрнитны важӧн рочӧн коми войтыр? 2) Кутшӧм сёрникузя тӧдіс мамыс рочӧн? 3) Кыдзи мамыс пиыскӧд сёрнитіс рочӧн? (вайӧд некымын сёрникузя). 4) Корсь тайӧ висьтсьыс шӧр мӧвп.

2. Висьтав комиӧн: [...].

3. Кыдзи тэ гӧгӧрвоан сёрнитан тыр-бур кывйӧн, юр вемным эз гудыртчы? Корсь вежӧртассӧ небӧг помысь.

4. Содтав лӧсялана кывъяс: комиӧн сёрнитӧны комияс.

26 удж. Висьтав комиӧн да гиж.

КОМИ МОРТКӦД СЁРНИ.

Шуа тэныд: «Эн рочась, Кор мен чургӧдан ки...» Мыйла сёрнитам шоча Дона мам кывйӧн ми? Эска, сьӧлӧмад олӧ Войвыв Муыслӧн би... Шу вай комиӧн: «Чолӧм!» Кор мен чургӧдан ки... .

Инды эмакывъяс, кодъяс сулалӧны век ӧтка лыдын. Кутшӧм ӧтка лыдын сулалысь эмакывъяс тэ нӧшта тӧдан

Бабӧ пӧжалӧма сӧчӧн, Картупельысь чӧскыд нянь, Дина чойӧй шуис рочӧн: Пусть их кушает наш кань! Рочнас сёрнитны оз куж, Ачыс горзӧ: «[...]» Дина миян бак да вал Ӧти кывйӧн кӧ — баквал! Тышкас-мышкас рочалыштас, Чойӧс гортысь кӧть тодмышкав. Кӧть ме сылы ыджыд вок, Ог и жалит, ог и ог! Мед оз баблысь сӧчӧн кулит, Мед оз менӧ быд лун жуль-вид, Мед оз рочась, оз кӧ куж, Мед оз мыччав ассьыс чуш.

28 удж. Лыддьы кывбурсӧ комиӧн да рочӧн.

Поводдяыс помся дурӧ: Талун мича, аски лёк, Коркӧ кӧдзыд, коркӧ-й турӧб Лымйӧн тыртас гӧгӧрбок. Но февральлӧн эм жӧ аслас Ыджыд мичлун, озырлун: Тайӧ тӧлысьын ми пасъям Армиялысь чужан лун.

КЫК САКАР ТОР.

Миянкӧд орчча керкаын оліс Павел нима детинка, сійӧ вӧлі мекӧд тшӧтшъя — кӧкъямыс арӧса. Павел пыр гортас оліс: сы ки вылӧ кольлісны нёль арӧса Ӧньӧ воксӧ да ар джынъя чойсӧ. Павел ордын ми ворсім быдсяма ногыс. Ми Павелкӧд вермасьны кутім керкаас. Кыдзкӧ сэсся вермасигад кокным пызан кокӧ крукасис, да и пӧри пызаныд. Пызан вылас вӧлі кока лампа. Лампаыд и уси да гуль-гуль жугалі, торпыригыс джодж пасьта разалі. Миян сьӧлӧмным ёкмуні, повзим — Павеллӧн батьыс вӧлі зэв скӧр. Павел кутіс чукӧртны зэв тэрыба... мед ичӧт вокыс оз аддзыв. Мокасьтыд, Ӧньӧыд, вӧлӧм, видзӧдӧ кӧтшас пельӧссянь, шуӧ: — Висьтала батьыдлы... Мый вӧчинныд! Павел бӧрдны кутіс, менӧ видӧ: — Тэ жугӧдін. Батьыдлы удта. Ме пиняся: — Эг жӧ ме, ачыд тай кок пӧвнад крукыштін пызансӧ! Ми спорӧ воим да, ме сэсся пышйи гортӧ... Вои гортӧ. Зэв гажтӧм ӧтнамлы. Телепит бӧр Павел ордӧ. Но ог лысьт да и лӧг петӧ: ачыс пӧрӧдіс пызансӧ, а ме вылӧ шуӧ. Тӧд вылӧ уси бабӧлӧн кывъясыс: лёкӧн пӧ нинӧм он вермы вӧчны, а бурӧн быдтор артмас да ладмас. Босьті шкапысь кык сакар тор, муні Павел дінӧ, шуа сылы пель водзас: — Сетам Ӧньӧыдлы тайӧ сакар торсӧ, мед оз висьтав батьыдлы. Сетім Ӧньӧлы, шуам сылы: — Эн висьтав лампа жугӧдӧм йывсьыд батьыдлы! Ӧньӧлы зэв нимкодь лои, шуӧ: — Ог, ог висьтав! Коркӧ и рыт воис. Локтісны Ӧньӧлӧн бать-мамыс. Ӧньӧ уськӧдчис паныд, горзӧ: — Мамӧ!.. Батьӧ! Ми лампатӧ эгӧ жугӧдӧй! Ме ӧдйӧджык гортӧ пышйи. Менам кык сакар торйыд весь воши. Аслым жӧ колӧма сёйны!

1. Коді сійӧ Павелыс? Мый тэ верман висьтавны сы йылысь? 2. Мый вӧчӧны лунтыр зонкаяс? 3. Мыйӧн помасис налӧн вермасьӧм? 4. Коді найӧс аддзыліс? 5. Кутшӧм кывъяс усисны зонкалы дум вылас? 6. Мыйӧн пӧрйӧдлісны Ӧньӧӧс зонкаяс? 7. Мыйӧн помасис висьтыс?

31 удж. Инды эмакывъясысь суффиксъяс.

сакар тор

бур лун

32 удж. Артмӧд суффиксъясӧн кывъяс.

ПЕТАМ ИСКОВТАМ.

Ӧшинь улын круткодь чой, Петам, исковтам сэт, чой. Оз и ков тай тэрыб вӧв. Тӧвзям — полӧмным эз вӧв. — Пӧрам лымйӧ?! — Чеччам бӧр! Дадьлӧн крепыд льӧм пу бӧр.

33 удж. Висьтав комиӧн.

34 удж. Висьтав, кутшӧм эмакывъясысь артмӧмаӧсь действие нима кывъяс.

35 удж. Лӧсьӧд эмакывъяс.

Вӧч тадзи

КЫК ДРУЖОК.

Лӧгасисны кык дружок: Лӧгасьӧмнад овны лёк. Петя шуӧ: — Чомсьыс пет, Тэныд нинӧм ме ог сет. Шурик дзузгыльтӧма ныр: — Некор миянӧ эн пыр! Торйӧдчисны кык дружок, Мед оз тыдав весиг кок. Сӧмын ӧтнад ворсан дыр-ӧ, Зэв тай ӧдйӧ гажыд бырӧ. Петя горзӧ: — Волы, Шурик, Морта книга меным сюри! Шурик шуӧ: — Пырав ачыд, Гӧгылясям ыджыд мачӧн. Сералӧны, гир да гир, Другъяс костын лоис мир.

НИНА КУРАТОВА ГИЖӦ ЧЕЛЯДЬЛЫ.

Куратова Нина Никитична чужис 1930 вося февраль 17-ӧд лунӧ Сыктыв районса Куратово сиктын. Сійӧ гижӧ челядьлы висьтъяс, кывбуръяс. Сылӧн петалісны небӧгъяс: «Вайӧ тӧдмасям», «Мишук быдмӧ лунысь лунӧ», «Бобӧяс ті бобӧяс, нывкаяс да зонкаяс».

Кутшӧм висьтъяс да кывбуръяс тэ тӧдан Н. Куратовалысь?

ВАЙӦ ТӦДМАСЯМ.

Шуйгавылас ме — Юра Пыстин. А мекӧд орччӧн Женя Синицын. Шуӧны, миян пӧ кыкнаннымлӧн ӧткодь овным, кӧть сійӧ Синицын, а ме Пыстин. Вуджӧдны кӧ роч кыв вылӧ Пыстинсӧ — лоӧ Синицын и мӧдарӧ — Синицынсӧ кӧ комиӧдны лоӧ Пыстин. Женя — менам медбур друг. Тайӧ небӧгас ме висьтала тіянлы, кыдзи ми сыкӧд ёртасям, ӧта-мӧдлы отсасям. Висьтышта и ас йылысь, медым ті верминныд тӧдмавны, кутшӧмджык ме зонка — бур али лёк, и верманныд-ӧ мекӧд эськӧ Женя моз жӧ ёртасьны? А ме зэв ёна кӧсъя! Ставныдкӧд! Пӧсь чолӧмӧн Женя Пыстин.

1. Висьтав, мыйла Юралӧн да Женялӧн овъясыс ӧткодьӧсь? 2. Лыддьы «Вайӧ тӧдмасям» небӧгсӧ дзоньнас.

38 удж. Вуджӧд овъяссӧ роч кыв вылӧ.

Содты коми овъяс.

39 удж. Инды эмакывъяс.

Женя зэв бур друг. Сійӧ велӧдчӧ коймӧд классын. Женя дорӧ тшӧкыда волывлӧны Ваня да Миша. Найӧ кык вок.

40 удж. Лыддьы да инды нимвежтасъяс.

Мишук ичӧтик. — Коді нӧ тэ, кыдз тэнӧ шуӧны? — Ме — Мися Момозев, — збойиника вочавидзӧ сійӧ. — А-а, Морозов Миша инӧ тэ? — Да, Мися. — А кымын арӧс нӧ тэныд? Миша пыр жӧ петкӧдлӧ веськыд кисьыс кык чунь.

41 удж. Юасьӧй ӧта-мӧдныдлысь.

— Коді тэ? — Мый нимыд? Мый овыд? — Кытысь тэ ачыд? — Тэныд кымын арӧс?

42 удж. Лыддьы мойдсӧ.

ВЕЖАВИДЗӦМ КУЗЯ УРОК.

Вӧрса автобусын тырыс пемӧс. Автобус матысмӧ остановка дорӧ. Петан ӧдзӧс дорас сулалӧ пӧрысь дзор Сан. Сы дорӧ матыстчис Кӧч да юалӧ: — Ті, папаша, петанныд? — Ачым тӧда, — вочавидзис Сан. — А ме пета... — Ачыд тӧдан, петан он... — Но автобусыс оз виччысь, водзӧ мунас... — Сійӧ ачыс тӧдӧ, мунас али оз... — Лэдзӧй, пӧжалуйста, ме пета... — Вот тайӧ дзик мӧд делӧ, — шуис Сан да сетіс Кӧчлы туй.

1. Кодъяс мунісны автобусӧн? 2. Мыйла сы дыра эз воны ӧти кывйӧ Кӧч да Сан? 3. Инды нимвежтасъяс.

МЕДМУСА КОМИ КЫВЪЯС.

Пызан бердад сёйны-юны тэрмасьны оз ков, эн, эн вунӧд йӧзлы шуны: — Нянь да сов! Ӧлӧмыд кӧ ылӧ нуас, медым оз босьт жуй, чужан муыд тэныд шуас: — Шуда туй! Уджыд му вылад эм уна, вӧчны быдтор куж, мырсьысьлы эн вунӧд шуны: — Кыпыд удж! Кодзулӧн кор енэж жуӧ, вод да синтӧ кунь, мамыд тэныд, пиук, шуас: — Чӧскыд ун! Сылы, коді вӧчӧ бура, кодлӧн зэв пӧсь сыв, тэныд пыр мед шуны сюрас «Аттьӧ» кыв! Асыв пырас миян расӧ, Сійӧс вежас рыт. Воддзаыслы: — Шуда асыв! Мӧдыслы: — Бур рыт!

Велӧд вежавидзана кывъяссӧ.

Анна пӧчлы суседкаыс вайис ичӧтик бальӧпи, тӧвйӧд пӧ, мӧд во ар кежлӧ яй лоӧ. Аттьӧаліс пӧчыд суседкасӧ да бальӧпитӧ лэччӧдіс гидас. А вӧлі кӧдзыд тӧв, да балюкыд гидад кынмӧма дзикӧдз. Ковмис пӧчӧлы ичӧтиктӧ пыртны гортас. Пач бокас чомтор вӧчис да сэтчӧ и йӧршитіс сійӧс, кӧдзыд тӧвсӧ пӧ ӧтув коллялам. Баляпикӧд варовитанінӧ и суисны сійӧс гӧстяяс. Анна пӧчлӧн пӧдругаыс локтіс карса внучкаыскӧд. Кагаыд аддзис чомсьыд кӧйдӧм бальӧпитӧ, горӧдіс: — Баба, баб, посмотли, уконок! — Кутшӧм уконок! Абу, дитя, тайӧ утёнок. Бальӧпи тайӧ, балька, — тӧдчӧдыштіс бабыс. Но нывка век ас ногыс «уконокӧн» нимтіс да лелькуйтіс-малаліс бальӧпилысь небыдик гӧнсӧ. — Но-о, уконок кӧ и мед уконок лоӧ, — серӧктіс Анна пӧч да та бӧрын Уконокӧн и пондіс ыдждӧдлыны быдтассӧ...

1. Коді овмӧдчис Анна пӧч ордӧ? 2. Кӧні Анна пӧч видзис баляписӧ? 3. Мыйла ковмис баляписӧ пыртны гортас? 4. Кӧні аддзысисны гӧстяяс баляпикӧд? 5. Кыдзи нимтіс баляписӧ карса внучкаыс? 6. А кыдзи пондіс ыдждӧдлыны Анна пӧч быдтассӧ? 7. Лӧсьӧд ичӧтик висьт гортса пемӧс йылысь.

46 удж. Содты лӧсялана нимвежтасъяс.

Менам эмӧсь радейтана небӧгъяс. Найӧ отсалӧны меным велӧдчыны. Энӧ косявлӧй небӧгъяссӧ. Найӧ тіян ёртъяс. ... ставным бура лыддьысям.

47 удж. Тӧдмав нӧдкывъяссӧ да инды нимвежтасъяс.

1. Ме зэв мелі, ме зэв шань, нимӧй менам Васька кань. 2. Оз позь шуны, мый ми шаньӧсь, вывті ёна полам каньысь.

48 удж. Лыддьы Н. Перминовалысь кывбурсӧ.

ТЭ ДА МЕ, ДА СІЙӦ...

Тэ да ме, да сійӧ — Ворсам дзоридз пиын. Тэ да ме, да сійӧ — квайта ки лоас миян. Тэ да ме, да сійӧ — купайтчыны мунам. Тэ да ме, да сійӧ — абу дзескыд юным. Тэ да ме, да сійӧ — быдлаӧ ми тӧрам. Тэ да ме, да сійӧ — гажа весиг вӧрын.

Инды нимвежтасъяс.

ӦТИ «ПЯТЬ».

Батьӧй видлалӧ дневник, Кӧні «дваыс» тырыс дзик. Ог тӧд, видас али оз: Йӧжгыльтчи ме шырпи моз.

Но со нюмдіс менам бать: Аддзис сэтысь ӧти «пять». Вӧлі музыка урок, Кӧні сьывлі ме быд ног.

Со и босьті таысь «пять». Кыла, шуӧ меным бать: «Тэнад дневник тырыд «два», А тэ нӧшта сьылан на?»

«ГӦРД КОРЪЯ» КЫДЗ ПУ.

Тӧлын унджык луныс букыд, гажтӧм. Юля внучкакӧд ми ветлӧдлам тӧвся вӧрті. Лымйыс джуджыд, кӧнсюрӧ лыжиыд вӧйласьӧ. Кор ми кутім матыстчыны кыддза рас дорӧ, друг Юля сувтіс да горӧдіс: — Дедӧ, дедӧ! Видзӧд: кыдз вылӧ гӧрд коръяс петӧмаӧсь... — Збыль тай! — чуйми ме. Быд ув вылын, быд ув вожын тыдалісны гӧрд ёкмыльяс. Мый нӧ тайӧ? Сё мокасьтӧ, да тайӧ жӧ жоньяс! О, мичаысь-мича лэбачьяс! Кӧдзыдысь повтӧм муса лэбачьяс, ывла выв мичмӧдысьяс! Аттьӧ тіянлы! — У-и... У-и... ить... — гажаа сьылісны найӧ. Ми Юлякӧд вель дыр сулалім да любӧпырысь видзӧдім на вылӧ, сэсся кежим мӧд туй вылӧ. Мед найӧ ворсӧны да сьылӧны!

Лӧсьӧд висьт.

1. Тӧвся вӧрті ветлӧдлӧм. 2. Кыдз пу вылын гӧрд коръяс. 3. Мичаысь-мича лэбачьяс.

50 удж. Инды кывбӧръяс.

1. Жоньяс пукалісны ув вылын. 2. Юля дедыскӧд матыстчисны кыддза рас дорӧ. 3. Найӧ сулалісны да видзӧдісны жоньяс вылӧ.

51 удж. Лыддьы. Сувтӧд юалӧмъяс кывбӧра эмакывъяс дорӧ.

Вӧч тадзи: Мунамӧ кӧ, мунамӧ (код ордӧ?) Вежаньыс ордӧ.

Мунамӧ кӧ, мунамӧ Вежаньыс ордӧ, Мунамӧ кӧ, мунамӧ Педӧсь тьӧтыс ордӧ, Мунамӧ кӧ, мунамӧ Степан дядьыс ордӧ, Ворсамӧ кӧ, ворсамӧ Асланым ногӧн, Сьылыштам да йӧктыштам, Йӧктыштам да сьылыштам.

52 удж. Лыддьы. Инды кывбӧра эмакывъяс. Висьтав, кутшӧм мойдысь кывбурыс.

Ме кӧвдум, кӧвдум! Амбар джоджысь чукӧртӧм, Йӧртӧдъясысь чышкалӧм, Нӧк пиӧ гудралӧм Да вый пиын пражитӧм, Ӧшинь вылын кӧдзӧдӧм. Пӧльӧ дінысь ме муні, Пӧчӧ дінысь ме муні, Кӧч дінысь ме муні, Кӧин дінысь ме муні, Ош дінысь ме муні. Тэ дінысь, ручӧ, муна жӧ.

53 удж. Лӧсьӧд сёрникузяяс. Артмӧд кывбур.

Кӧч чеччалӧ шор дорын Байдӧг баксӧ бадь дорын Тури чуксӧ нюр дорын Тю-тю, рю-рю, !

54 удж. Содты шыпасъяс да артмӧд кывбӧръяс.

Лӧсьӧд кывбӧра эмакывъяс.

55 удж. Артмӧд -ӧ,-ын,-ысь суффиксъяс отсӧгӧн кывбӧръяс.

Вӧч тадзи: ув — улӧ, улын, улысь.

Лӧсьӧд кывбӧра эмакывъяс. Гиж наӧн 2-3 сёрникузя.

Иньӧ да жоньӧ, Коньӧрӧ жоньӧ, Сьӧд мышку выла жоньӧ, Гӧрд морӧса жоньӧ, Сьӧд юр чута жоньӧ, Сьӧд бӧж йыла жоньӧ, Вӧсни кока жоньӧ. Йӧз вӧлӧгад эн ветлы, Ас вӧлӧгаӧ лок, Струк-страк пыльӧмӧ!

Висьтав, кутшӧм жонь.

57 удж. Комиӧд. Кывъяссӧ босьт «Иньӧ да жоньӧ» кывбурысь.

58 удж. Лӧсьӧдчы гижны изложение.

ТӦВСЯ ВОЙЫН.

Кӧдзыд тӧвся вой. Козъяс да пожӧмъяс вылын еджыд шапка моз куйлӧ лым. Пемыд енэжын дзирдалӧны югыд кодзувъяс. Гӧгӧр лӧнь. Ставныс дзебсисны кӧдзыдысь. А тайӧ мый? Тайӧ, кылӧ, омлялӧны тшыг кӧинъяс. Найӧ петісны кыйсьыны. Матысса сиктын заводитісны увтчыны понъяс. Сиктын кыліс лыйӧм шы. Кӧинъяс дугдісны омлявны. Бара пуксис чӧв-лӧнь.

Гиж изложениесӧ татшӧм план серти:

1. Тӧлын пожӧм да коз пуяс. 2. Войся енэж. 3. Омлялӧны кӧинъяс. 4. Увтчӧны понъяс. 5. Гӧгӧр лӧнь.

КУИМ РӦМА ДӦРАПАС.

Вежа Стефан изэрд весьтын Куим рӧма дӧрапас. Татчӧ, кодыр кӧть ог веськав Паськыд эрдыс менам ас. Лӧз рӧм — сійӧ миян енэж, Турунвижыс — парма, вӧр, Еджыд рӧмыс казьтӧ меным Лымъя войвыв — сьӧлӧмшӧр. Кодкӧ, гашкӧ, миян паслы Ыджыд тӧдчанлун оз сет. Дивитасны, пиняласны. Сераласны весиг — мед! Сыысь огӧ усьӧ улӧ, Мунны некытчӧ жӧ тась, Тайӧ пассӧ Коми мулысь Тӧдӧй, дорйыны ме дась.

1. Тӧдчӧдӧм кывъяс дорӧ сувтӧд юалӧмъяс. 2. Мый петкӧдлӧны кутшӧм? юалӧм вылӧ вочавидзысь кывъяс? 3. Кутшӧм кывсикаскӧд йитчӧны признак нима кывъяс?

ВӦРСА ДОКТОР.

Ывлаын рӧмыд на. Усьӧ гӧн кодь небыдик лым, быттьӧ сынӧдас лэбалӧ уна-уна еджыд бобув. Гӧгӧр лӧнь, ставыс узьӧ чӧскыд унмӧн. Югдіс, и ставыс лоис сэтшӧм еджыд да югыд. Лӧсьыд татшӧм лунӧ ветлӧдлыны вӧрті. Мунан лыжиӧн векньыдик ордымӧд, кыкнан бокас сулалӧны пуяс, еджыд лымъя ув вожъясыс пашкыртчӧмаӧсь. Корсюрӧ вожъяс вывсьыс лымйыс шливгӧ-исковтӧ да сьӧкыда шнёпкысьӧ муас, лым вылӧ жӧ. Пу вожъясыс дыр на лайкъялӧны, а сынӧдас гартчӧ лым бус. Мунан и любуйтчан ывланас. Ягыс кыпыд, гулыд, сынӧдыс сӧстӧм... Быд шы кылӧ ылӧдз. Кӧнкӧ водзын, кыла, тотшкӧдчӧ сизь. Ордым петкӧдіс менӧ неыджыд эрд вылӧ, кӧні сулалісны шочиник пуяс. Видзӧда: пипуӧ сатшкысьӧма сизь да сьӧлӧмсяньыс зільӧ клёнӧдчӧ. Мича, тшап лэбач! Юрыс да мышкуыс сьӧдӧсь, юрбӧрас — гӧрд чут, а сьӧд бордъяс вылас — еджыд визьяс. Буракӧ, гаг ли, пучӧй ли корсьӧ, кодъяс тшыкӧдлӧны пуяссӧ. Оз ӧд прӧста сійӧс шуны вӧрса докторӧн.

Корсь висьтсьыс юкӧнъяссӧ да лыддьы.

1. Гӧгӧр лӧнь. 3. Мунан и нимкодясян. 4. Мича лэбач.

61 удж. Инды «Вӧрса доктор» висьтысь кывбердъяс.

62 удж. Лыддьы мичаа. Инды кывбердъяс.

ВӦРСА ДОКТОР.

Юрас ӧмидз рӧма берет, А халатыс сэтшӧм сера — Лунтыр сы вылӧ кӧть серав. Нырыс, нырыс! Кутшӧм кузь! Висьӧм корсьны, вӧлӧм, сюсь: Дыр эз кӧсйы, дыр эз судзӧд — Висьмӧм пуысь перйис пучӧй. Найӧс ставсӧ ворсігмоз Бырӧдіс, и бурдіс коз.


<Kodko @ Бара мунымӧс мичмӧдӧ тулыс : велӧдан гижӧд // Л. А. Моторина, З. И. Артеева. Эзысь тӧлысь: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 2 юкӧн. М.: Дизайн. Информация. Картография, 2000. Лб. 57-86.>


БАРА МУНЫМӦС МИЧМӦДӦ ТУЛЫС

Югдіс ывла. Лунъяс нюжалыштісны, абу нин кӧч бӧж кодь дженьыдӧсь. Кельыдлӧз енэжыс югыд, сӧстӧм, быттьӧ мыськалӧма сійӧс ключ ваӧн. Шонді аслас мелі югӧръяснас пыр ёнджыка нюлӧ ывласӧ, туйяс сьӧдӧдісны. Сьӧд ракаяс воисны нин. Водзын налӧн уджыс уна: колӧ дзоньтавны позъяс, вӧчны выльӧс, — ковмас ӧд быдтысьны!

1. Сет ним. 2. Корсь кывбердъяс. 3. Кутшӧм юалӧмъяс позьӧ сувтӧдны сьӧд, сьӧд рака, сьӧдӧдны кывъяс дорӧ?

Тулысын узян — арын шогӧ усян. Тулысын ведра ва — пань тыр няйт. Тулыс мича да тшап, а ар зэра да пӧт.

65 удж. Лыддьы кывбурсӧ комиӧн да рочӧн.

Ветлӧ вылітікодь шонді, Лымйыс ӧзйӧ — синтӧ видз! Луныс кузьджык лоны пондіс, Сылӧн помтӧм тувсов мич. Мамлысь праздник ме эг вунӧд: Быдті уна пӧлӧс цвет. Аски, шуда праздник лунӧ, Мамлы сета дзонь букет.

1. Корсь кывбердъяс. 2. Кутшӧм кывбуръяс тэ тӧдан тулыс йылысь?

66 удж. Лӧсьӧд серпасъяс серти висьт.

АНЬ ЛУНӦ.

— Батьӧ, а мыйла нӧ кык пирӧг пӧжалам? — Рытнас талун ветлам ыджыд мамъясӧ.

— Мамӧ, мый эськӧ батьясыд козьналасны миянлы? — Виччысьыштам да тӧдмалам.

— Чолӧмалам тіянӧс Ань лунӧн! Сиам лоны мичаӧн, дзоньвидзаӧн, шаньӧн, меліӧн.

— Аттьӧ, батьӧ! — А ме кӧсъя аттьӧавны батьнытӧ, лыддя кывбур.

Еджыд юсьӧн, мусаӧй, сьӧлӧм вылӧ воин. Сӧдз гӧлӧса колипӧн гажӧдан кузь вой. Асъя сьылысь ыбкайӧн шондіӧдзыс кайин. Тувсов тэрыб сырчикӧн вайин сьӧлӧм дой.

Еджыд байдӧг котырын менам вӧтын лэбин. Рам пыстаӧн матыстчин, меным кыв эн шу. Джуджыд лымъя репасӧ тарӧн пырин-дзебсин. Жонь чукӧрын вӧччӧдін ӧшинь улын пу.

Вӧлі юра гордаӧн ме дінті тэ мунан. Мича еджыд каляӧн петкӧдлан пыр веж. Эзысь бордъя гулюӧн, коркӧ мый нӧ вунан? Ло кӧть тӧвся пышкайӧн, некодкӧд ог веж.

Корсь кывтэчасъяс

Вӧч тадзи: еджыд юсь.

67 удж. Велӧд шусьӧгъяс.

Ас муыд — мам. Мам сьӧлӧм — мам сьӧлӧм и эм. Бать-мамтӧ кӧ вунӧдан, нэмыд дженьдаммас. Бур ай-мамлӧн и челядь бурӧсь. Кутшӧм бать-мам, сэтшӧм и ныв-пи. Мам-батьлысь кӧ он кывзы, ва шӧрӧдыс кылалан.

68 удж. Лыддьы кывбурсӧ сьӧлӧмсянь.

МАМЛӦН ЛУН.

Луныс зэв нин югыд лоис, Тӧлыс лымсӧ оз нин гарт. Мамлӧн ыджыд праздник воис, Локтіс Войвылӧ кор март.

Мамлы шуи асывводзын: «Уна-уна во тэ ов!» Сеті ассьым вӧчӧм козин — Магазинсаыд оз ков.

Батьӧ окыштіс жӧ гусьӧн, Тайӧс аддзывлі ме, дерт. Сыкӧд пелькӧдчам да пусям, Талун мамным шойччас мед.

Висьтав, кутшӧм козин тэ дасьтін мамыдлы.

69 удж. Висьтав, мый оз лӧсяв.

70 удж. Артмӧд -ик, -ник, -иник суффиксъяс отсӧгӧн кывбердъяс.

71 удж. Бӧрйы кывъяс да висьтав, кутшӧм тэнад мамыд.

72 удж. Корсь паныд вежӧртаса кывъяс.

73 удж. Лыддьы да кут тӧд вылад.

Ичӧт школаын велӧдчысьяслы небӧгъяссӧ гижӧны вежӧра коми аньяс: Сажина Маргарита Ивановна, Прошева Зинаида Александровна, Безносикова Анна Андреевна. А медводдза коми гижысь аньӧн вӧлі Суханова Агния Андреевна. Посни челядьлы ӧні гижӧны комиӧн висьтъяс, кывбуръяс, сьыланкывъяс, мойдъяс Сӧлӧ баб (Пылаева Соломония Васильевна), Куратова Нина Никитична, Мишарина Александра Петровна, Козлова Елена Васильевна да мукӧд.

74 удж. Лыддьы колана ногӧн.

МАМ ДА ЧЕЛЯДЬ.

Коді челядь вӧсна шогсьӧ, Челядь гӧгӧр зіля ноксьӧ, Видзӧ найӧс вой и лун. Ылӧ на дінысь оз мун? Налӧн муса мамыс!

Коді на вӧсна и олӧ, Найӧс кывйӧн дойдны полӧ, Сетӧ чӧскыд сёянтор, Аслыс водзӧссӧ оз кор? Налӧн дона мамыс!

Челядь быдмӧны кӧ бура, Оз кӧ лоны пемыд юра, Коді сэки медся рад, Оз и аддзыв гажтӧм кад? Налӧн зарни мамыс!

Оз кӧ челядь шаня овны, Лёксӧ вӧчны оз кӧ повны, Коді жугыльтчӧма сэк, Быттьӧ арся лунӧ кӧк? Налӧн коньӧр мамыс.

1. Висьтав, кутшӧм мамыс. 2. Инды кывбердъяс.

КОМИ МУ НИМӦДЫСЬ.

Мишарина Александра Петровна быдмис да велӧдчис Ыджыдвидз сиктын. Сійӧ гижӧ чужан му радейтӧм йылысь, коми вӧр-валӧн мичлун йылысь, шуда челядьдыр йылысь. Сылӧн петавлісны небӧгъяс: «Быдмам войвылын», «Коми муӧй, сьӧлӧмшӧрӧй».

75 удж. Лыддьы кыпыда.

Видза олан, гажа тулыс! Видза олан, енэж шӧр! Видза олан, югыд шонді! Видза олан, ловзьысь вӧр!

Видза олад, помтӧм видзьяс! Видза олан, кӧдзӧм му! Видза олад, еджыд кыдзьяс! Видза олан, визув ю!

Видза олан, чужан муӧй! Коми войтыр, видза ов! Мед пыр шудлун тіян туӧ, Кыпыдмӧ да югзьӧ лов!

1. Гиж кывтэчасъяс

Вӧч тадзи: гажа тулыс.

2. Велӧд кывбурсӧ.

Кывбердъяс петкӧдлӧны предметлысь рӧм, кӧр, ыджда, форма.

75 удж. Корсь кывбердъяс.

1. Тулыснас кӧч еджыд на, а гожӧмнас лоӧ руд. 2. Тӧлын и гожӧмын коз век турунвиж. 3. Тӧлын енэжыс руд, а тулысын лӧз. 4. Гӧрд морӧса жонь тулыснас лэбӧ вӧрӧ. 5. Мартын локтӧны лунвылысь сьӧд ракаяс.

Гиж кывбердъяссӧ. Мый найӧ петкӧдлӧны?

юмов чай

сола тшак

дуб шыд

курыд лук

шома турипув

чӧскыд чери

Мый петкӧдлӧны кывбердъяс?

ЕДЖЫД ДА СЬӦД.

Мыйла еджыдӧсь юсь да каля? Мыйла рака да чавкан сьӧдӧсь? Мыйла каля да юсьыс жальӧсь, Рака-чавканыс — ёрӧм рӧдысь?

Кык рӧм костас век вензьӧм мунӧ И оз лӧсявны найӧ, чайта. Юсьыд, няйтчас кӧ, ваӧ сунӧ, Рака, едждас кӧ, пырӧ няйтӧ.

Лӧсьӧд тадзи жӧ кывтэчасъяс рака да чавкан эмакывъясӧн.

Еджыд юсь. Еджыд юсьяс. Еджыд каля. Еджыд каляяс. Юсь да каля еджыдӧсь. Юсьяс да каляяс еджыдӧсь.

79 удж. Помав сёрникузяяссӧ.

Вӧч тадзи: Тӧвся лун дженьыд. — Тӧвся лунъяс дженьыдӧсь.

Миян велӧдысь бур. Менам бать ён. Гожся лун кузь.

ТУВСОВ ШОНДІ.

Тувсов шонді, ыджыд тэнад выныд, Кӧть и тӧлыс вӧлі вывті кузь. Парма кӧдзыд чепъяс улысь мынӧ, Оз нин тӧвся моза чӧла узь.

Ставыс бара тані выльысь ловзьӧ, Тувсов шонді койӧ мелі нюм. Бара ставлы кыпыда бӧр овсьӧ, Видза олан, югыд тувсов лун!

1. Корсь кывбердъяс. 2. Кутшӧм рӧма шонді? А кутшӧм сійӧ форма серти?

ЯБЫР ПОЗ.

Мӧд лун чӧж Серёжа сарайын вундасьӧ да тувъясьӧ. Гортсаяс увгӧны: овны пӧ оз сет. А Серёжа кымӧссьыс пӧсьсӧ чышкыштас да вочавидзас: ябыр поз пӧ вӧча. И нӧшта ӧдйӧджык котшкӧдчӧ. Тэрмасьӧ, ӧд талун лэбачьяслӧн праздник. Школа дорӧ чукӧртчисны нывкаяс да зонкаяс. Воис сэтчӧ и Серёжа. Ӧти босьтіс сылысь позсӧ, бергӧдліс гӧгӧрбок да шуис: — Скворечникыд муртса менам кулакысь ыджыдджык. Коді нӧ татчӧ тӧрас? Мӧд видліс чуньнас розьсӧ, кыті колӧ лэбачыслы пырны, да серӧктіс: — Ха-ха! Но и розь. Татчӧ ябырыд оз тӧр. А тӧрас кӧ, пыригас желлясяс. Серёжалы лоис забеднӧ. Ырыштчис пышйыны, шыбитны ябыр позсӧ, мед некод сэсся эз аддзыв. Но буретш сэк матыстчис велӧдысьыс. — Тэнад, Серёжа, медічӧтик да медлӧсьыдіник скворечникыд, — меліа шыасис сійӧ. Серёжа эскытӧма видзӧдліс, оз-ӧ и велӧдысьыс серав сы вылын. Но Анна Ивановналӧн стрӧг синъясыс видзӧдісны шоныда и некутшӧм шмонитӧм эз тыдав. Весиг юрӧдыс зонкаӧс малыштіс. Зонкалы лов вылас лоис шоныдджык. «Мый кӧть ичӧтджык, пышкай вермас овмӧдчыны», — ас кежсьыс мӧвпыштіс сійӧ. Сэсся челядькӧд ӧтвылысь кытшовтіс сиктӧд. Лэбачьяслӧн лунӧ быд во тадзи вӧчлісны. Сиктсаяс аддзыласны, и налы нимкодь. Серёжа восьлаліс позсӧ юрсьыс вылӧджык лэптӧмӧн. Ӧд ачыс сійӧс вӧчис, некутшӧм отсӧгтӧг. Радлігтыр и воис гортас. Кавшасис ӧшинь улын быдмысь медся мича кыдз пуӧ да кӧрталіс позсӧ сы бердӧ. Сэсся рытывбыд кыйӧдчис, оз-ӧ кодкӧ лок да овмӧдчы. Но и мӧд дай коймӧд луннас зонка виччысис весьшӧрӧ. Дӧзмис ас вылас. Ертъяс ногыс и лоис. Дзоляджык артмӧма розьыс и позйыс ставнас лёк. Урок бӧрын выльысь вӧчис позсӧ да ӧшӧдіс сійӧ жӧ пуас. Асывнас, кор котӧрӧн петіс ывлаӧ, морӧсыс тырис радлунӧн. Позйын сьыліс ябыр.

Лыддьы да корсь -джык суффикса кывбердъяс.

82 удж. Артмӧд кывбердъяс -джык суффикс отсӧгӧн.

Артмӧм кывбердъяснас лӧсьӧд сёрникузяяс.

83 удж. Корсь ӧти кыввужъя кывбердъяс да гиж.

85 удж. Лыддьы да сет ним.

Миян эм Серӧд. Татшӧм нима миян гӧрда-еджыда сера люкасьысь мӧсным. Эз эськӧ некодӧс люкавлыв да, но мыйкӧ кӧ абу сы ног, пыр и крукыштӧ сюрнас. Век лоӧ видзчысьны. Йӧвсӧ сетӧ уна. Мамӧ быд рыт и быд асывводз пыртӧ ведра тыр. И век мамӧ миянӧс юкталӧ мӧс вӧра йӧлӧн. Мамӧ Серӧдсӧ зэв ёна радейтӧ, «вердысьӧн» ыдждӧдлӧ. Ми Ивуккӧд тшӧтш сылы борйысь турун вайлывлам, чӧсмӧдлам, мед миянлы унджык йӧв сетас.

1. Лыддьы сёрникузяяс Серӧд йылысь. 2. Корсь кывбердъяс.

86 удж. Кутшӧм кывбердъясысь артмӧмаӧсь тӧдчӧдӧм кывъясыс. Кутшӧм пемӧсӧс тадзи нимтӧны?

КОДІ ТАЙӦ?

Мортлы сьӧкыд овмӧс нуны, Тайӧ пемӧс кӧ эз вӧв. Гӧрны-кӧдзны, мыйкӧ нуны Йӧзлы отсалӧ пыр ... .

Висьтав вӧвъяслысь нимъяссӧ.

1. Артмӧдӧм кывбердъяснас лӧсьӧд кывтэчасъяс. 2. Корсь пӧвсӧ.

картупеля шыд

картупеля рок

картупеля шаньга

картупеля пирӧг

картупеля шлап

89 удж. Лӧсьӧд сетӧм кывъясӧн гортса да вӧрса пемӧсъяс йылысь нӧдкывъяс.

Вӧч тадзи: Кузь пеля, тэрыб кока, ачыс зэв полысь. Коді тайӧ? Тайӧ кӧч.

90 удж. Артмӧд эмакывъясысь -тӧм суффикс отсӧгӧн кывбердъяс.

91 удж. Артмӧд эмакывъясысь -ся суффикс отсӧгӧн кывбердъяс.

Лӧсьӧд кывбердъяснас сёрникузяяс.

92 удж. Лӧсьӧд кывбердъясысь да эмакывъясысь кывтэчасъяс.

93 удж. Корсь да гиж ӧти кыввужъя кывъяс. Инды, кутшӧм кывсикасъясӧн найӧ лоӧны.

ИЧӦТИК МОЙД-НЕБЫЛИЧА.

Ӧтарӧ ме видзӧдлі — Со мый сэтысь аддзылі: Пирӧг керка Шаньга вевта, Преник ӧдзӧса, Кӧлач томана. Кӧлач томан курччи — Преник ӧдзӧс воссис. Пыраламӧй, колӧкӧ, — Гортанысӧсь, буракӧ. Мӧдарӧ ме видзӧдлі — Тешкодь мортӧс аддзылі: Вый тупыль юра, Картупель ныра, Сьӧд сэтӧр синма, Сола тшак пеля, Личкӧм рысь пиня, Ӧмидз тусь льӧбъя, Йӧв кень уска, Юм кень тошка, Паренча рушкуа, Сю сӧчӧн мышкуа, Рудзӧг шӧрӧм кока, Ид нянь шӧрӧм соя. Петук сорсӧн сынасьӧ, Тэкӧд кокнас киасьӧ, Полігтырйи шуалӧ, Кынӧмӧй пӧ сюмалӧ. Тайӧ мойдыс — абу выль. Висьтав, мый тан абу збыль.

1. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. 1) Кутшӧм пирӧг керка? 2) Кутшӧм мортӧс аддзылӧма гижысь?

2. Гиж сёян-юан нимъяс.

3. Серпасав тешкодь мортсӧ.

БЕРБА ДЗОРИДЗ.

Водз тулыс. Корсюрӧ пӧльыштлӧ небыдик мелі лун тӧв. Ясыд шонді лышкыда койӧ югӧръяссӧ. Мыйта ӧні сылӧн мелілуныс, бурлуныс, бырлытӧм вын-эбӧсыс?! Мыйта радлун сійӧ сетӧ йӧзыслы, став ловъяыслы. Уджалӧ мудз тӧдтӧг, медым му вылас ставыс бӧр вынсяліс. Заводитіс сывны. Ывлаыс быттьӧ выльысь ловзис, югдіс. Гажаджыка кутісны сьывны посни лэбачьяс, кодъяс коллялісны тӧвсӧ тані, радлісны локтысь тулыс вылӧ. Вежсьӧ ставыс и вӧрын. Пуяс садьмисны. Кыдз пу вылӧ тулысыс ӧшліс исергаяс. Исергаасисны пипуяс, ловпуяс. Берег дорын ловзисны бадь пуяс. Коли бӧрӧ сійӧ шуштӧм кадыс, кор чизыр вой тӧв куснявліс-чегъявліс найӧс, кыдзи сӧмын вермис. Ӧні найӧ кыпӧдӧмаӧсь юрнысӧ, майбыр вӧччӧмаӧсь, быттьӧ праздник виччысьӧны. Бадь пу ӧні став пуяс пиысь медся мича да тшап. Татшӧм мичанас сэсся оз овлы ни гожӧмын, ни арын, ни тӧлын. Ичӧтик эзысь гаръяс муртса тӧдчыштӧны, а быд ув вожйӧ петӧмаӧсь вижовруд ёкмыльяс, быттьӧ сэтчӧ сатшкысьӧмаӧсь мазіяс. Тайӧ — бербаяс. Уна-уна. Ылысяньджык видзӧдан да кажитчӧ, мый бадь пуяссӧ тупкӧмаӧсь еджыд дӧраӧн. Небыдик лун тӧв лунтыр ворсӧдчӧ накӧд, а оз нетшкы, оз орйӧдлы. Нинӧм он шу, мича. Тулысыд ӧд быдӧнлы праздник кодь.

Корсь висьтсьыс индӧм юкӧнъяссӧ да лыддьы.

1. Водз тулыс. 2. Ывлаыс ловзис. 3. Бадь пу медся мича да тшап. 4. Ичӧтик эзысь гаръяс.

96 удж. Лыддьы да вуджӧд роч кыв вылӧ.

Тулыс тешкодя садьмӧдӧ пусӧ — Гӧна дзоридзьяс петӧны гарсьыс. Быттьӧ ошпиян узисны арсянь, А ӧні со — петӧны гусьыс.

Ыджыд лун водзвылын коми йӧз пасйылісны Берба лун. Вичкоысь вайлісны вежӧдӧм берба да кокньыдика кучкалісны наӧн челядьӧс. Шуалісны: «Мед берба-баля мозыс быдман да он вись». Удораын бербасӧ шуӧны колябальӧн.

97 удж. Лыддьы мичаа.

Коми муӧй менам дженьыд гожӧмъяса, Но и сійӧ менам сӧстӧм пожӧмъяса, Коми муӧй менам веж морозъяса, Но и сійӧ менам мича козъяса. Коми муӧй менам зэра аръяса, Но и сійӧ менам байдӧг-таръяса, Коми муӧй менам зыбуч нюръяса, Но и сійӧ менам сьӧла-уръяса, Коми муӧй менам кӧдзыд вой тӧла, Шуда да быд уджысь повтӧм войтыра.

Инды -а суффиксъяса кывбердъяс.

98 удж. Лӧсьӧд сёрникузяяс. Артмӧм сёрникузяясысь гиж висьт «Тувсов дзоридз».

ИВАН КУРАТОВ — МЕДВОДДЗА КОМИ ПОЭТ.

Куратов Иван Алексеевич — коми литературалы да гижӧд кывлы подув пуктысь. Сійӧ чужліс 1839 вося июль 19-ӧд лунӧ Кебра сиктын (ӧнія Куратовоын). Сылысь кывбуръяссӧ йӧзӧдӧма уна небӧгын.

Коми кыв, ме тӧда, Ыджыдтор оз шу на, Тӧда ме и сійӧ — Оз и сӧр на уна.

Тайӧ кыв мем дона, Небыд, мича, гора Вунӧдас ен мыжӧс Кодыр сійӧн кора!

Тайӧ муса кылӧн Чой-вок сёрнитӧны, Тайӧ кылӧн меным Ай-мам бурсиӧны!

Тайӧ кыв ме кывлі Аслам люлю дінын, Сійӧ менам вунас Сӧмын дзебанінын!

Тайӧ кывлысь мичсӧ Сьӧлӧмӧн ме кылі — И ме медводз сыӧн Ньӧжйӧника сьылі...

Тайӧ кылӧн мукӧд Гораджыка сьылас — Сё кызь сюрс пель сэки Уна буртор кылас!

101 удж. Висьтав, кутшӧм кывсикасъясӧн лоӧны кывъясыс.

102 удж. Вочавидз, коді кыдзи горзӧ.

Лыддьы тешсӧ.

Кикуруллю Сьылӧ гулю. Баксӧ кычан. Увтӧ меж. Оз кӧ лӧсяв — Ачыд веж.

Вочавидз, коді сьылӧ кикуруллю.

Тулысын пӧткаяс войвылӧ лэбисны, Лунвылысь, саридзыс чукӧрӧн мунісны... Пальма пу сулаліс, туганнас довъяліс, Жальпырысь на йылысь аслыс сідз мӧвпаліс: «Мый бара кыскӧ сідз найӧс войвылас? Мыйӧн оз кажитчы зарниа лунвылыс? Мый понда мунӧны татысь быд гожӧм Жугылин оланас, мый вылӧ гажйӧн?..» Зэв вылі енэжті бордаяс лэбисны, Сьӧлӧмсьыс долыда найӧ сідз горзісны: «Ылын сэн, войвылас, чужан му миян. Сэтчӧ ми чукӧрӧн гортаным лэбам!»

Сувтӧд юалӧмъяс тӧдчӧдӧм кывъяс дорӧ.

105 удж. Гиж «Войвылӧ» кывбурысь кадакывъяс: шуйгавылас — ӧтка лыда кывъяс, веськыдвылас — уна лыда кывъяс.

106 удж. Сетӧм схемаяс серти лӧсьӧд кывъяс.

107 удж. Содты лӧсялана кывъяс.

— Бобӧ, бобӧ, кытчӧ ветлін? — Чожӧ гуӧ ветлі. — Бобӧ, бобӧ, мый нӧ вайин? — Выя нянь ме вайи. — Бобӧ, бобӧ, кытчӧ пуктін? — Джек пом вылӧ пукті. — Бобӧ, бобӧ, абу тай нӧ. — Сьӧд пон тай сёйӧма. — Бобӧ, бобӧ, кӧні понйыс? — Потшӧс костын сибдӧма. — Бобӧ, бобӧ, кӧні потшӧсыс? — Би тай сотӧма. — Бобӧ, бобӧ, кӧні биыс? — Ва тай кусӧдӧма. — Бобӧ, бобӧ, кӧні ваыс? — Ӧшкамӧшка юӧма. — Бобӧ, бобӧ, кӧні ӧшкамӧшкаыс? — Ыбӧ тай кайӧма.

Висьтав кутшӧм лыдын сулалӧны кадакывъясыс.


<Kodko @ Сӧлӧ баб мойдӧ : велӧдан гижӧд // Л. А. Моторина, З. И. Артеева. Эзысь тӧлысь: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 2 юкӧн. М.: Дизайн. Информация. Картография, 2000. Лб. 87-127.>


СӦЛӦ БАБ МОЙДӦ

Сӧлӧ баб (Пылаева Соломония Васильевна) чужис 1930-ӧд воын Сыктывкарын. Ӧні олӧ Сыктывкарсянь неылын Трёхозёрка сиктын. Сійӧ гижӧ челядьлы мойдъяс. Петавлісны «Эзысь пӧрт» да «Нерсьысь баля» небӧгъяс.

ПЕТУК ВИСЬӦ.

— Ок-ок-ок! — бӧрдӧ Петук. Таркӧдчӧ Джыдж. — Гортад абу Петукыд? — юаліс Кӧк воклысь. — Гортын, висьӧ. — Мый нӧ висьӧ, — юаліс Джыдж. — Кокыс висьӧ, — вочавидзис Кӧк вок. — Ветлы Керӧсӧ, вай рок, вердышт, бӧр бурдас, — велӧдіс Джыдж. Кӧк вок лэбис Керӧсӧ, вайис рок. Петукӧс вердіс. А Петук бара гатш куйлӧ. — Ок-ок-ок, — окайтӧ. Таркӧдчӧ Гулю, юалӧ: — Гортын-ӧ Петукыд? Лун сьӧмӧс нин, чуксасьныд пӧра. — Гортын, висьӧ. — Мый нӧ висьӧ? — Голяыс, — вочавидзис Кӧк вок. — Лэб вӧрӧ, вай кольяс. Коль тусьнас кокӧд, бурдас Петук вокыд. Кӧк сідз и вӧчис. А Петук век бӧрдӧ: — Ок-ок-ок! Кула, кула. — Колӧ юны пакула, — Кӧк вок шуӧ. — Пакула оз ков. Сыысь тырӧ лов, — ымзӧ Петук. Таркӧдчӧ Рака. — Мый нӧ, Петукыд висьмис али мый? — Висьмис, — шогсьӧ Кӧк вок. — Мый нӧ висьӧ? — Вежӧрыс вошӧма. — Ветлы нюр бокӧ, вай эжӧр турун, пузьӧд да юктӧд. Бӧр вежӧра лоӧ Петук вокыд. Кӧк сідз и вӧчис. А Петук век: — Ок-ок-ок! Кула. — Тар-тар-тар! — таркӧдчӧ Катша. — Гортад абу Петукыд? — Гортын, висьӧ, нинӧмӧн оз бурд. Со и сорсыс висьмӧма. Катша шуӧ: — Ме эськӧ тэ местаын босьті рос ньӧр да мышсӧ росъялышті, пырысь-пыр бурдас. Сӧмын кӧсйис Кӧк вок босьтны рос ньӧр, кыдзи тай Петук вольпась вылысь чеччыштас, жбыр лэбас потшӧс вылӧ да горӧдас: — Ки-ку-руллю!

1. Мый тшӧктіс вайны Джыдж? 2. Кытчӧ ыстіс Гулю Кӧк воксӧ да мый тшӧктіс вайны? 3. Мый тшӧктіс юны Кӧк? 4. А мыйӧн тшӧктіс бурдӧдчыны Рака? 5. Мыйӧн кӧсйис бурдӧдны Катша Петукӧс? Бурдіс-ӧ Петук?

109 удж. Вуджӧд роч кыв вылӧ.

110 удж. Гиж кывъяссӧ.

111 удж. Висьтав, мый оз лӧсяв.

113 удж. Лыддьы да инды кадакывъяс.

Тӧлысьлӧн лайканын кодзувпи узис, Кымӧрлӧн шебрасын аддзис ун... Тӧвруыс эшкынсӧ кыскис гусьӧн, Лоис сэк ывлаын быттьӧ лун.

114 удж. Артмӧд -ась суффикс отсӧгӧн кадакывъяс.

Асыв вольпасьын эн нюжмась, Садьман мыйӧн, чеччы пыр, Лючки, дуртӧг пасьтась, кӧмась, Тшӧктыны мед оз ков дыр.

Майтӧг босьт да бура мыссьы, Весав пинь да пожъяв вом. Сӧмын пелька олӧм помысь Лоан гӧгӧрбок тэ ён.

Эн жӧ бара некор вунӧд: Асьтӧ лёзь юрӧн эн видз, Быд лун весав паськӧм, кӧмкот — Прамӧй мортӧн лоан сідз.

НЕМАС УДЖ.

Ӧшинь водзын пӧчӧ печкӧ. Паччӧр вылын пӧльӧ куйлӧ. Тӧлын войыд кузь, кӧть лун и вой узь. Пӧльӧ паччӧрысь лэччылас, сёяс-юас да бара каяс. Пӧчӧ став кудельсӧ печкис. — Пӧльӧ, мый нӧ кута вӧчны? Кудельӧй помасис. Ставсӧ печки, ставсӧ путшки. Пӧльӧ лэччис паччӧрысь, видзӧдліс шӧрт вылӧ. — Кутшӧм нӧ тайӧ тэнад шӧрт? Омӧль, путшкы выльысь. Ачыс бара кайис. Ружтӧ, ус-тошсӧ гыжнас вуштӧ. А сэсся горӧдіс радпырысь: — Пӧчӧ, пӧчӧ, эм тэныд удж! Пуксьы пидзӧс вылӧ, печкы менсьым паськыд тошкӧс. Шӧрт сэсь бурӧс печкы. Петля-сияс ме вӧча. Вӧрӧ лэчьяс пуктала. Гашкӧ, пӧтка шедас, гашкӧ, ур. — Бур, — шуӧ пӧчӧ. Кайис пӧчӧ паччӧрӧ. Пуксис пӧльлы пидзӧс вылас. Пӧль тошсӧ нетшкӧ да печкӧ. Сэсся путшкис. Лои вӧсни ён шӧрт. Пӧльӧ паччӧрысь лэччис. Тош местасӧ малалӧ. Вӧчис лэчьяс. Пасьтасис да вӧрӧ муніс. Коз пу улӧ лӧсьӧдаліс лэчьяс. Мӧд асывнас найӧс видлыны муніс. Аддзӧ — руч шедӧма. — Но и дивӧ! Кӧть и тошкыд дона, руч шедӧма. — Муртса разьны вермис. — Ӧні ме ог йӧрмы. Рынок вылын кусӧ вузала. Ньӧба мича дӧрӧм. Пӧчӧлы выль кӧмкот, платтьӧ вылӧ дӧра, аслыс платтьӧ вурас. Вайис гортас ручӧс. Баблы зэв любӧ. Дедӧ шуӧ: — Бабӧ, руч кусӧ рынокын вузала. Аслым ньӧба дӧрӧм, тэныд кӧмкот, платтьӧ вылӧ дӧра. — Мый нӧ, дедӧ, сӧран? Тэнад эм на дӧрӧм. Менам кӧті, сӧмын на кыклаті поті. Ӧти пӧлыс розя. Новлыны на позяс. А мыйла меным платтьӧ? Некытчӧ ог ветлыв. Кильчӧ помӧ петны сарапанӧй туяс. — Мый нӧ эськӧ ньӧбам? — Ньӧбам еджыд ыж. Лоӧ вурун. Тӧвбыд бара печка. Тэ гожӧмнас турун ытшкан. Кыкнаннымлы удж лоӧ.

1. Кодъяс йылысь висьтавсьӧ тайӧ мойдын? 2. Велӧдчы лыддьыны рольяс серти. 3. Корсь кадакывъяс.

117 удж. Инды кадакывъяслысь суффиксъяссӧ.

Дуда, дуда, тоштӧ Коса вылӧ вежан-ӧ? Ог веж! Косанас мый керан? Турунтор ытшкан. Турунторнас мый керан? Мӧстор вердан. Мӧсторнас мый керан? Йӧвтор лысьтан. Йӧвторнас мый керан? Челядьтор вердан. Челядьторнас мый керан? Пес-чагтор ӧктасны. Пес-чагторнас мый керан? Выя кӧднянь пӧжалан. Выя кӧдняньнас мый керан? Джек пом вылӧ пуктан.

Инды кадакывъяс.

ТУЛЫС ВОӦМ.

Улльӧв кодь небыд тӧв лунвывсянь пӧльтӧ, вайӧдӧ чӧскыд кӧр, лӧсьыда чужӧмад ӧвтӧ... Енэжын шондіыс вылі нин ветлӧ, дзирдалӧ югыда — синтӧ ёрӧ. Сывны нин вӧрзьӧма лым — мутшкысьӧ-топалӧ, кок улын сыв. Гож водзын лӧзӧдӧ, сӧнікӧ пӧрӧ. Толаыс ляпкалӧ, чинӧ. Гӧгӧр дзик прӧстмӧ. Ӧдзӧсыс тулыслӧн паськыда воссьӧ... Ывлаыс гораммӧ, быттьӧкӧ выль мыськӧм, пелькӧдӧм керка, гудырыс-няйтыс идрасьӧм сэсь. Гажа сэн, гора и кыпыд, кокньыда ветлӧдлӧ лолыд. Ывлавывторъяс ылыстчӧны кытчӧкӧ ылӧ... Енэжыс кыптӧ зэв вылӧ. Кымӧръяс качӧны. Воссьӧма вӧр пу йыв — мездмӧма лымйысь. Гылалӧ-шупкысьӧ ув вылысь тукта... Лым ваӧн мыссьӧмаӧсь лысъяс: быттьӧкӧ долыда асывводз чеччӧм, сӧстӧм зэв чужӧмаӧсь сулалӧны пуяс. Тёпкӧ-виялӧ вевт вылысь войтва... Со, тонӧ, гож водзӧ петӧма курӧг, лажъялӧ-ветлӧдлӧ ньӧжйӧник, тшапа. Петуклӧн чуксасьӧм кылӧ, юръялӧ йӧлаыс, сикт кузя ветлӧ... Долыдджык кажитчӧ ракалӧн кравзӧм. Ыліӧдз ывлаын сёрнияс кылӧны... Зіль йӧзлӧн керасьӧм (тшупсьӧм да поткӧдчӧм), чер шыяс камгӧм тэрмӧдлӧ, удж вылӧ ыстӧ. Шко-о-ов, — кылӧ ва дорысь нӧшасьӧм шы... Керкаясын дугдывтӧг швачкӧны-кыӧны дӧра. Шаргысьӧ дзавъян шы, быдмасян гымгӧ... Со, тонӧ, детинка керкаысь ывлаӧ петіс (мынӧма кагаысь), керкаын тулысын гажтӧм. Видзӧдліс ӧтарӧ, мӧдарӧ... Сьӧлӧмсьыс нимкодя мый вомас тӧрис горӧдіс: «Э-э-эй!» Сэсся тай садьтӧгыс котӧртіс кытчӧкӧ водзӧ... Бузгӧны сёнъясӧд ӧдӧбӧн, письтӧмаӧсь шоръяс... Гӧгӧр дзик ловзьӧма, нюмъялӧ-сьылӧ...

1. Кутшӧм сёрникузяясын автор гижӧ тӧв йылысь? 2. Аддзы сёрникузя шонді йылысь. 3. Кутшӧм лои лым? 4. Кутшӧм ывла вылыс тулысын? 5. Мый вӧчӧны йӧзыс керкаясын?

119 удж. «Тулыс воӧм» висьтысь корсь кывтэчасъяс: кывберд + эмакыв.

Вӧч тадзи: небыд тӧв.

120 удж. Инды ӧнія када кадакывъяслысь суффиксъяссӧ.

Ме пета. Тэ петан. Сійӧ петӧ. Ми петам. Ті петанныд. Найӧ петӧны.

121 удж. Лӧсьӧд висьт «Менам лун». Пырт сэтчӧ ӧнія када кадакывъяс.

Вӧч тадзи: чеччыны — чечча. Асывнас ме чечча 7 часын.

ПАЧЧӦР ВЫЛЫН ПӦЧӦ.

Паччӧр вылын пӧрысь пӧчӧ ружтӧ. — Мый нӧ, пӧчӧ, висьӧ? — юалӧны внучкаясыс. — Ой, кочӧг бытшкӧ, Ой, гӧгйӧс нетшкӧ. Ой, кокӧ юкалӧ, Ой, коскӧй висьӧ, Ой, кок чунь ёнтӧ, Ой, юрӧй жувгӧ, Ой, кырым турдӧ, Ой, кынӧм дундӧ. Внучка-внукъяс локталісны, паччӧрӧ водалісны: — Пӧчӧ, эн вись, мыйкӧ мойдышт. Пӧчӧ мойдӧ, висьӧм вунӧ.

1. Инды ӧнія када кадакывъяс. 2. Ворсӧй рольяс серти. 3. Содты пӧчӧлӧн норасьӧмӧ ӧнія када кадакывъясӧн сёрникузяяс.

Вӧч тадзи: Ой, кынӧм дундӧ, Ой, пельӧй ... ,

Ме ог мун. Тэ он мун. Сійӧ оз мун. Ми огӧ мунӧй. Ті онӧ мунӧй. Найӧ оз мунны.

123 удж. Сӧлӧ баб ногӧн лӧсьӧд выль сьыланкыв.

Внучка-внукъяс пукалӧны паччӧрын. Пӧчӧ сьылӧ выль сьыланкыв:

— Ме ог нин вись, Кочӧг оз бытшкы, Гӧгйӧй оз ... ,

Биын оз сотчы, ваын оз вӧй.

Век вомын, а он ньылышт.

ШЫР ДА ТШЕГЫР.

Тшегыр да катша овмӧдчӧмаӧсь. Катша ветлас турунла. Турун ваяс да чукӧстас: «Тшегырӧй чойӧй, пет турун ректыны!» Ректасны да ужнайтны пуксясны. Катша ошкыштас: «Зэв тай чӧскыд!» «А ме ӧд, — тшегырыд шуӧ, — бӧжӧс сюйлі дай шыдыд госасъӧма». Катша пондас шуны тшегырлы: «Аски бара тэ ветлы турунысла, а ме кольчча пусьыны». Вот катша аскинас кольччас гортӧ, а тшегыр мунас турунла. Пусигӧн катша бӧж помсӧ сюйлас чугунӧ, видлас да шыдыд абу чӧскыд. Пыдӧджык сюяс дай ачыс чугунас усяс да пусяс. Тшегыр воас турунлаысь да пондас чуксасьны: «Катша чойӧ, пет турун ректыны!» Горзас, горзас, а катша оз пет. Тшегыр пырас гортӧ — некод оз тыдав. Шы ни ру. Кыскас шыд чугун, а сэні катша. Сёяс яйсӧ да кӧясӧ залавка улас пуктас. Шыр волас да кӧясӧ гусьӧн пышйӧдас. Сэсся вильӧдас, лэччӧдас ва дорӧ, катша кӧвсьыс пыж вӧчас. Пуксяс пыжӧ да горӧдас сьывны: Шыр кывтӧ-катӧ Катша кӧя пыжӧн, Ур бӧж зібйӧн. Мой лопта пелысӧн. Видзӧдлас кӧч берег дорын дзибрасьӧ. Вӧзйысьӧ: «Шырӧ чойӧ, босьт менӧ тшӧтш. Лӧсьыда сьылан, да кывзышта». «Лок, пуксьы». Кӧч сӧлас. Шыр водзӧ мӧдӧдчас. Сьылӧ. Казялас-а, кӧч вугралӧ. Шырыс зырӧдіс да ӧти пеляс пырис-йирис, йирис, мӧд пеляс пырис-йирис, йирис. Кӧч кулі. Ӧдйӧ босьтіс пуртсӧ, зудъяліс. Кусӧ кулис, бӧжсӧ ас улас пуктіс, ордлысьыс мегыр вӧчис, яйсӧ бадь вуж улӧ сюйис. Водзӧ мӧдӧдчис. Шыр кывтӧ-катӧ Катша кӧя пыжӧн, Ордлы мегырӧн, Кӧч бӧж пуклӧсӧн. Руч гоннялӧ берег дорын. Шырлы вӧзйысьӧ: «Ёна жӧ тэ мичаа сьылан, лэдз менӧ пыжад». «Лок!» Руч сӧлас пыж нырас. Шыр бара сьывны горӧдас. Руч вугыртас. Шыр зырӧдас да ӧти пеляс пыравлас, мӧдас пыравлас, йирыштас — руч кулӧ. Кусӧ куляс шапка вылӧ. Шапка на ковмӧма шырлы, рӧзбойниклы, руч ку шапка! Кулис. Эштіс. Яй берегӧ катіс. Тӧв кежлӧ чӧжӧ. Ачыс бара водзӧ. Шыр кывтӧ-катӧ Катша кӧя пыжӧн, Ордлы мегырӧн, Кӧч бӧж пуклӧсӧн. Руч ку шапкаӧн. Кӧин кылӧма да локтӧ. Вӧзйысьӧ. «Но босьта, мыйла ог босьт, менам босьттӧм абу». Кӧин грымкерас-сӧлас пыжӧ. А шыр век сьылӧ. Унзіль босьтас кӧинӧс. Пукалӧ, вугралӧ. Шыр бара зырӧдас да ӧтар пеляс пыравліс-йирис, мӧдар пеляс пыравліс. Кӧин эштіс. Шырыд кусӧ кулис пась вылӧ, сювсӧ перйис бечева вылӧ. Пыж вылӧ чеччис, водзӧ голькйӧдлӧ. Шыр кывтӧ-катӧ Катша кӧя пыжӧн, Ордлы мегырӧн... Ош вӧзйысьӧ берег дорсянь. Шыр пуксьӧдас. А ачыс пыр сьылӧ. ... Кӧч бӧж пуклӧсӧн. Кӧин сюв бечеваӧн, Ур бӧж зібйӧн. Мой лопта пелысӧн, Лыа дорсӧ зібйыштӧ, Кыркӧтш дорсӧ сыныштӧ. Ош унмовсяс чорыда. Юрыс морӧс вылас усьӧ. Шыр бара пельяссӧ сылысь розьӧдлас-йирас да виас оштӧ. Вольпась вӧчас кусьыс. Сэсся тшегыр дорӧ локтас дай овны-вывны кутасны.

1. Мыйла тшегырлӧн шыдыс вӧлі зэв чӧскыд? 2. Мый лои катшакӧд шыд пуигӧн? 3. Мый казяліс тшегыр турунлаыд воӧм бӧрын? 4. Мый вӧчис шыр? Кутшӧм сьыланкыв сійӧ сьыліс? 5. Мый вӧчис шыр кӧчкӧд? ручкӧд? кӧинкӧд? ошкӧд? 6. Кутшӧм сьыланкыв лӧсьӧдіс шыр? 7. Мыйӧн помасьӧ мойдыс?

125 удж. Инды локтан када кадакывъяслысь суффиксъяссӧ.

Ме ветла. Тэ ветлан. Сійӧ ветлас. Ми ветлам. Ті ветланныд. Найӧ ветласны.

126 удж. Инды «Шыр да тшегыр» мойдысь локтан када кадакывъяс.

1. Лӧсьӧд кывтэчасъяс.

кайны паччӧрӧ

кайны вӧрӧ

кайны пывсянысь

кайны ю дорысь

лэччыны паччӧрысь

лэччыны вӧрысь

лэччыны пывсянӧ

лэччыны ю дорӧ

2. Лӧсьӧд кывтэчасъяснас сёрникузяяс, медым кадакывъясыс вӧліны локтан кадын.

кайны ю паныд, катны

лэччыны ю ньылыд, кывтны

127 удж. Лӧсьӧд висьт «Мый ме вӧча шойччан лунӧ». Пырт локтан када кадакывъяс.

128 удж. Инды локтан када кадакывъяс.

1. Тулыснас Висер ю кузя кывтас йи. 2. Сыктывкарсянь Одыб сиктӧ каяс «Заря» теплоход, а Айкатылаӧдз лэччасны катеръяс. 3. Эжва ю паныд Шойнатыӧдз катас мотора пыжӧн чери кыйысь.

ВЕДРА ТЫР ЯБЛӦГ.

Визинсянь Ыб пыр Сыктывкарлань муніс грузовӧй машина. Ыбса тьӧтка кисӧ лэптіс, сувтӧдіс машинасӧ, шуӧ: «Нуышт менӧ Сыктывкарӧдз, менам со нуанторйыс даддьын — сӧмын ӧти мешӧк да тыртӧм ведра!» Шопер пыксьӧ: «Ог, ог!» Тьӧтка кевмысьӧ: «Ну, ен могысьӧн! Ведра яблӧг сета!» Шоперыд ыштіс яблӧг вылад! Кыдз нӧ он ышты? Тӧв шӧр тӧлын ведра яблӧг кӧсйысьӧны да! Тӧвнад ӧд Коми республикасьыд яблӧгтӧ он аддзы! — Но, пуксьы инӧсь! Нуа пӧрысь мортӧс! — ачыс думайтӧ: вот гӧститӧда невестаӧс рытнас яблӧгӧн! Воисны карӧ базар дорӧ. Тьӧтка чеччис машинаысь, разис мешӧксӧ да ведраӧ кисьтіс ... картупель! Сетӧ шоперлы да сё пасибӧ висьталӧ. Шопер чуймӧма, скӧрмӧма, шуӧ: «Тэ яблӧг кӧсйысин, а сетан картупель! Ак тэ, сэтӧм-татшӧм, омӧль ань!» — Миян ногӧн кӧ, тайӧ яблӧг, а тіян ногӧн, гашкӧ, карта пель ли, карко пель ли... Ог тӧд, бур мортӧй, кутшӧм пель сэсся... Пасибӧ нуӧм вылад! Шопер скӧрмис да сьӧвзис картупель ведра вылӧ, шуӧ: «Пасьмунас мед тэнад пасибӧыд картупельнад и ставнад!» Эз и босьт картупельтӧ. Муса нывтӧ, ассьыд невестатӧ, кыдзкӧ яндзим жӧ кын картупельӧн гӧститӧднытӧ! Слабог, ӧні абу война кад: быдсяма сёянторйыс юр выв тырыд! А вот яблӧгыд эз вӧв сэк: ыбса тьӧткаыд кӧсйысис, но эз чӧсмӧдышт шоперыдлысь невестатӧ! Мый сэсся керан!? Ыбад ӧд збыльысь картупельтӧ яблӧгӧн шуӧны.

1. Кысянь муніс грузӧвӧй машина? 2. Коді сувтӧдіс машинасӧ? 3. Мый сійӧ кӧсйысис сетны шоперлы? 4. Мый вочавидзис шопер ыбса аньлы? 5. Мый лои базар дорын? 6. Мыйла шопер эз босьт яблӧг?

130 удж. Инды колян када кадакывъяслысь суффиксъяссӧ.

Ме муні. Тэ мунін. Сійӧ муніс. Ми мунім. Ті мунінныд. Найӧ мунісны.

131 удж. Лыддьы да содтав колян када кадакывъяслысь суффиксъяссӧ.

132 удж. Лыддьы. Инды колян када кадакывъяс.

Рака кокаліс йинёнь — Тринь да тронь, тринь да тронь! Кыліс мича-мича звӧн. Код оз овлы некытӧн.

Толя эз тай мӧвпав дыр, Гортас пыртіс йисӧ пыр. «Часлы, — шуис, — вӧча звӧн, Кывза бура ӧтнамӧн».

Но эз мича звӧныс кыв. Йиыс воддза моз эз сьыв. Сыысь регыд лоис ва — Окма!

Лӧсьӧд кывтэчасъяс да гиж.

лӧз йи

ён йи

еджыд йи

вӧсньыд йи

Ме эг мун. Тэ эн мун. Сійӧ эз мун. Ми эгӧ мунӧй. Ті энӧ мунӧй. Найӧ эз мунны.

133 удж. Висьтав рочӧн.

1. Тулыс эз на во. 2. Ми эгӧ аддзылӧй йи кылалӧм. 3. Ті энӧ котралӧй йи вывті. 4. Тэ эн нюв йинёнь. 5. Ме эг гӧгӧрво тэнӧ. 6. Йи пластъяс эз на сывны.

Содты кольӧм кывъяс.

1. Ме эг велӧдчы выльлунӧ.

КОДІ КЫДЗИ ГОРЗӦ.

Юрсӧ лэптас вылӧ, «Кикуруллю» сьылӧ. «Кот-кот, кот-кот-кот, Кольк тэд вайи вот!» «Тив-тив-тив»-тӧ тэ эн тивӧст: Сэн кыйӧдчӧ уска дивӧ, Уськӧдчис со «Няв!» Сильӧяс — сюв-сяв. Дзиръя дорын «Ув! Шышлысь лэдза сюв!» «Му-му! — горзӧ оз ов чӧв: — Кодлы колӧ чӧскыд йӧв?» «Ба! Туруныс веж» — Люкыштас ӧд ... кеж! Майӧг йылын «Крав!» Вот сэсся и став.

Кутшӧм гортса пемӧсъяс кывбурын сёрнитӧны? Мый серти тэ тӧдмалін?

135 удж. Артмӧд шыясысь кадакывъяс.

Вӧч тадзи: «Кот-кот!» — котсӧ чипан.

ош мурзӧ

кӧин омлялӧ

мӧс баксӧ

вӧв гӧрдлӧ

ТУВСОВ ШЫЯС.

«Кра-ав!.. Кра-ав!..» — асывъясын рака горзӧм шыӧ долыда садьман. Улялӧ: лым топалӧ, туйыс сьӧдӧдӧ, войтва вевт вылысь тёпкӧ. «Туррр... куррр...» — шонді петан вежӧсын ылісянь кылӧ таръяслӧн койтӧм... Асывъясын мозъя чарӧма. «Чи-чи, чи, чи... — чи-чи-чи-и-и...» — матіник пуясын кылӧны медводдза локтысь сьылысь кайяс. Зэв сэтшӧм небыда, нора, жугыльпырысь сьылӧны кыдзкӧ, быттьӧ шогсьӧны: гӧгӧр на пӧ лым да... Лунсянь шоныд тӧв пушкӧ, лымсӧ някалӧ-сёйӧ. Ылӧ тыдалӧ, — сынӧдыс лӧз! «Чик-чилик... чик-чилик!..» — сырчик воӧма. Пукалӧ йи вылын, муркӧдӧ тушанас — чегъялӧ йи. Ва воссьӧ. Дзодзӧгъяс енэжын горзӧны: «Гок-гок... гог-го-гог!..» Быдсяма пӧткаыс саридзысь локтӧ. Бузгӧны шоръяс. Видзьяс гӧгӧр ойдӧмаӧсь.

1. Кыдзи горзӧ рака? 2. Кысянь кылӧ таръяслӧн койтӧм? Кыдзи найӧ койтӧны? 3. Кӧні да кыдзи сьылӧны медводдза локтысь кайяс? 4. Кыдзи сьылӧ сырчик? 5. Мый горзӧны дзодзӧгъяс?

137 удж. Лыддьы колана ногӧн. Велӧд кывбурсӧ.

РУД ИЗЙЫСЬ ЛОВЗЬӦДӦМ САЛДАТ.

Клуб ӧшинь улын, киас автоматыс, руд изйысь кыптіс ловзьӧдӧм салдат.

Зэв тӧдтӧм быттьӧ, быттьӧ и зэв матыс: ӧд татчӧс йӧзлы — верӧс, вок и бать.

И быдӧн аддзӧ сыын ассьыс писӧ, и быдӧн ас ног сетӧ сылы ним.

И быдӧн мыччӧ дзоридзьяса кисӧ: — Тэн тайӧ, Ванюк, Педюк, Питирим...

А сійӧ муртса восьтыштӧма вомсӧ, оз лапнит синнас, йӧзлань дзоргӧ пыр.

Тась мунліс сійӧ ӧнія кодь томӧн — ас йӧзсӧ тӧдны сьӧкыд пырысь-пыр.

Ас сиктлысь сійӧ чужӧмбансӧ аддзӧ, и вермис кӧ, дерт, шуис эськӧ тадз:

— Мед сэсся нэмъяс оз нин сувтлы татчӧ гранитысь сизьдӧм ме кодь жӧ салдат!

1. Кодлы сувтӧдӧма клуб ӧшинь улӧ памятниксӧ? 2. Мыйла сэтчӧ йӧзыс вайӧны дзоридзьяс? 3. Кыдзи тэ гӧгӧрвоан «быдӧн ас ног сетӧ сылы ним»? 4. Мый йылысь ӧні мӧвпалӧны йӧз? 5. Мый тэ тӧдан серпасвывса памятник йылысь?

139 удж. «Руд изйысь ловзьӧдӧм салдат» кывбурысь корсь кадакывъяс. Инды налысь кадсӧ.

Великӧй Отечественнӧй война вылӧ Комиысь ветліс 38 сюрс морт. На пиысь ловъяӧн ӧні колины сӧмын 6 сюрс гӧгӧр морт. Челядь, пыдди пуктӧй войнавывса ветеранъясӧс. Отсасьӧй налы. Тшӧкыдджыка аддзысьлӧй накӧд.

Ӧти пӧчлӧн внучкаыс висьмис. Пӧчлӧн суседкаыс шуӧ: — Ветлы джуджыд чой вылӧ, кор кыдз пулысь заравасӧ. Зараваыс абу прӧстӧй, кор нывкаыд сійӧс юас, пыр и бурдас. Пӧчӧ кайис чой вылӧ. Шоръяс дзольгӧны. — Кыддзӧй, кыддзӧй, мича пуӧй, сет мем ассьыд зараватӧ. Ме сійӧн юктӧда ичӧт внучкаӧс, висьӧ, нинӧм оз сёй. Кыддзыд, коръястӧм на, шуӧ: — Сюмӧд улісӧ муртса восьтышт, ёна эн дойдав менӧ, сьӧлӧм шӧрысь тэныд дозъяд сета югыд, юмов ма кодь веж зарава. Сӧмын тэ менам вуж дінысь шыбит изсӧ нюр бокас. Бур пӧчӧ сідзи и вӧчис, кыдзи пуыс корис. А пуыс сылы туис тыр зарава вийӧдіс. — Аттьӧ ыджыдӧс, — копыртчыліс пулы бердӧдзыс пӧчӧ. Гортӧ воис, внучкалы заравасӧ сетіс. Внучка чӧскыд васӧ юис — быттьӧ висьӧмыс эз и вӧвлы. Гожӧмбыд сьыліс да йӧктіс, ассьыс пӧчӧсӧ гажӧдіс. Арнас бать-мам ордас карӧ муніс. Мӧд гожӧмнас бара бур пӧчӧ ордас воис. Чӧдла, ӧмидзла вӧрӧ ветлӧны. Сэсся и бара внучкаыд висьмис. Шуӧ баблы суседкаыс: — Ветлы бара чой вылӧ. Кор тэ кыдз пуыдлысь корӧсь. Жар пывсянын внучкатӧ пывсьӧд. Пӧчӧ кайис чой вылӧ, гӧгӧр дзоридз быдмӧ, шоръяс косьмӧмаӧсь. Кыдз пу шогӧ усьӧма, юны колӧ. Чой вылӧ ва оз кыпты. Пӧчӧ копыртчыліс кыдз пулы: — Мича кыддзӧй, еджыд кокӧй, вай меным ӧти корӧсь. Менам внучка бара висьӧ. — Горшӧй косьмӧ, — шуӧ кыдз пу, — юктӧд кок улысь вужъясӧс, сэсся и босьт менсьым корӧсьӧс. Ветліс пӧчӧ, туисӧн ва вайис, вужъяссӧ ёна юктӧдіс. Гажмис кыдз пу, улӧ копыртчис. Бабӧ корӧсь чегъяліс: — Аттьӧ, кыддзӧй! Медым шонді тэнӧ шонтӧ, медым лысваыс мыськалӧ тэнсьыд мича коръястӧ да исергаястӧ. Сэсся гортас муніс. Внучкасӧ жар пывсянын мыссьӧдіс, гӧгӧрбок небыд корӧсьнас корӧсяліс. Нылыд пыр и бурдіс, гажа лои. Внучкаыд и шуӧ: — Пӧчӧ, пӧчӧ, вай ми чой вылӧ ветлам. Кыдз пу йылысь сьыланкыв сьылам. Медым сылы долыд лоӧ. — Дона, мича кыдз пу, Гажӧд менсьым чужан му. Шонді улын кышакыв, Дыр на ов и дыр на сьыв.

1. Мыйӧн отсаліс кыдз пу нывкалы? 2. Кыдзи пӧчӧ да внучка отсалісны кыдз пулы?

2. Висьтав серпас серти, мый вӧчӧны кыдз пуысь.

3. Тӧдмав, кутшӧм кыв татчӧ дзебсьӧма.

4. Корсь пӧвсӧ. Висьтав, мый вӧчӧны сюмӧдысь.

5. Тӧдмав, мый кыдз пулӧн эм.

6. Корсь пӧвсӧ. Висьтав кутшӧм овлӧ кыдз пу.

еджыд кока

7. Висьтав, мый сетӧ кыдз пу.

Коми кывйын эм мӧд колян кад. Тэ мунӧмыд. Сійӧ — мунӧма. Ті мунӧмныд. Найӧ мунӧмаӧсь.

141 удж. Вежлав кадакывъяссӧ. Гиж да инды мӧд колян када кадакывъяслысь суффиксъяссӧ.

Вӧч тадзи: Тэ шуӧмыд. Сійӧ шуӧма. Ті шуӧмныд Найӧ шуӧмаӧсь.

142 удж. Нималана роч поэт гижис кыдз пу йылысь кывбур. А Илля Вась комиӧдіс тайӧ кывбурсӧ. Лыддьы кывбурсӧ комиӧн, а сэсся висьтав рочӧн. Тӧдан-ӧ тэ тайӧ роч поэтсӧ?

КЫДЗ ПУ.

Ӧшинь улын кыдз пу Сулалӧ зэв лӧнь, Вевттьысьӧма лымйӧн Эзысьӧн моз скӧнь.

Паськыд увъяс вылас Уна эзысь туг Баситӧма пулысь Дзик быдлаті тшук.

Ойбыртӧма кыдз пу, Сылӧн паськӧм дзирд: Зарни биӧн ломзьӧ Вылас быд лым чир.

Асъя кыа содтӧ Сылысь дзирыдлун: Кисьтӧ вылас зарни, Торкӧ сылысь ун.

Инды мӧд колян када кадакывъяс.

КЫДЗ ПУ.

Мича кыдз пу серпасалім тан. А вот мыйла? Гӧгӧрвоӧдам.

Чужлас морт, кыдз тувсов пулӧн кор, Кельдӧдас да сэсся лоас дзор. Корйыд ӧктӧ гожся лунлысь пым. Мортлы вояс чӧжӧн локтӧ вын.

Мед кӧть дзоля, корйыд вывті чож. Ичӧт выннас быдтӧ пулысь вож. Сылӧн уджысь содӧ пулӧн кок — А быд мортлӧн тані аслас мог.

Шуад, позис босьтны и мӧд пу, Да ӧд кыдзтӧ чардби пӧ оз ну. Сӧмын сылӧн петӧ сӧстӧм ва, Шусьӧ сійӧ чӧскыд зарава.

Шонді арлань — муланьӧ важ кор Чӧла усьӧ, кадыс воас кор. Пуыд быдмӧ, эм кӧ крепыд вуж. Вунӧд рӧдтӧ — нинӧмсӧ он чужт!

Коми кывйын уна пу ним эм. Он тэ аддзы мӧдысь дз шы сэн. Тайӧ шылӧн аслыспӧлӧс мич. Вежа пуӧй, коми рӧдсӧ видз!

1. Корсь омонимъяс, синонимъяс, антонимъяс.

2. Артмӧд мед-приставкаӧн кывбердъяс.

3. Серпасав кыдз пусӧ да лӧсьӧд неыджыд висьт «Мича кыдз пу».

Ыргӧн тазйӧ пӧчным ва лӧсьӧдіс. Босьтіс пидзӧс вылас ичӧт чойнымӧс, мыссьӧдіс, пернапасаліс да сэсся ачыс сійӧ жӧ ванас кутіс мыссьыны. Ми юалім сылысь: — Пӧчӧ, мыйла кага мыськӧм ванас мыссян? — Медым ог пӧрысьмы. Медым дыр синмӧй аддзас. Медым пельӧй кылас. Медым пиньӧй оз гылав. Внукӧй менам пывсьӧ, Шоныд ваӧн резсьӧ, Небыд ваыс кажитчӧ, Вот и мыссис-пожъясис. Тайӧ ванас пӧрысь чужӧм мыськышта, Медым чужӧмӧй оз пӧрысьмы, Медым внукӧс ен видзас, Медым внукӧй сюсь лоӧ, Медым внукӧй дыр олӧ, Медым шонді сылы дыр шонтӧ, Медым внукӧй бать-мамсӧ эз шогӧд. Медым тіянӧс удита на быдтыны. Медым тіянӧс тӧлкӧ-вежӧрӧ велӧдны.

1. Гижӧд вылӧ мыджсьӧмӧн висьтав, мыйла пӧчӧ мыссис кагаӧс мыськӧм ваӧн? 2. Лыддьы сёрникузяяс медым кывйӧн. 3. Гиж кывсикасъяс.

145 удж. Инды эмакывъяс да кывбердъяс.

пу пызан

кӧрт зыр

эзысь тӧлысь

зарни чунькытш

ыргӧн самӧвар.

Лӧсьӧд сетӧм кывъясӧн 3 сёрникузя.

1. Кутшӧм мойдъяс Сӧлӧ баблысь тэ лыддин урокъяс вылын? 2. Кутшӧм мойдъяс Сӧлӧ баблысь нӧшта тэ тӧдан? 3. Кутшӧм мойд Сӧлӧ баблӧн медся ёна воис сьӧлӧм вылад?

МЕД ДЗИРДАЛАС ШОНДІ.

Мед дзирдалас шонді! Мед югъялас луныс! Мед дзоридзӧн тырас Да нюмъялас му! Мед шонділань быдӧн Пыр восьлалас, мунас! Мед шондіа туйсӧ Оз вевттьыв сьӧд ру!

1. Кутшӧм вежӧртасыс мед кывлӧн? 2. Инды кадсӧ кадакывъяслысь. 3. Инды кыввужсӧ: шонді, шонділань, шондіа. 4. Кутшӧм кывъясӧн лоӧны


<Kodko @ Гожӧм йӧлӧн-выйӧн исковтӧ : велӧдан гижӧд // Л. А. Моторина, З. И. Артеева. Эзысь тӧлысь: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 2 юкӧн. М.: Дизайн. Информация. Картография, 2000. Лб. 128-156.>


ГОЖӦМ ЙӦЛӦН-ВЫЙӦН ИСКОВТӦ

ГОЖСЯ ЛУНЪЯС.

Комиын гожӧм заводитчӧ кӧка войяссянь. Рочӧн шуӧны тайӧ кадсӧ «белые ночи». Позтӧм кӧкъяс кӧкӧны вӧрын: «Ку-ку! Ку-ку!» Челядь ёна радейтӧны гожӧм: ворсӧны, котралӧны, варччӧны, отсасьӧны видз вылын верстьӧ йӧзлы. Лӧддза-номъя тӧлысь заводитчигӧн йӧзыс быдлаын ветлӧны шойнаяс вылӧ. Сэні казьтылӧны кулӧм рӧдвужсӧ. Трӧйча лунӧ вежӧдӧны вичкоын кыдз увъяс, вайӧны найӧс гортаныс, медым лоны дзоньвидзаӧн, сӧстӧммӧдны оланін. Комиын гожӧм пуксьӧ июнь 9-ӧд лунӧ, кор заводитӧ дзордзавны лежнӧг. 18-ӧд лунӧ жовпу мичмӧдчӧ дзоридзъясӧн. Йӧз шуӧны, мый 20-ӧд лунӧ шондіыс бергӧдчӧ тӧвлань, а гожӧмыс — жарлань. Сора тӧлысь 6-ӧд лунӧ — Купальнича лун. Ставӧн пывсьӧны выль корӧсьӧн, кодӧс тэчӧны кыдз, пелысь увъясысь да купальничаысь. Шуалӧны: «Вежа кыдз, вежа пелысь, сетӧй дзоньвидзалун». 12 час войын чукӧртӧны бурдӧдчан дзоридзьяс. Асывнас мыссьӧны лысваӧн. Том йӧз чеччалӧны бипур вомӧн. 7-ӧд лунӧ сиктса йӧз гажаа пасйывлӧны Иван лун. Тайӧ лунсяньыс заводитӧны перйыны корӧсь тӧв кежлӧ. Иван лун бӧрти ставӧн петӧны видзьяс вылӧ, воӧ турун пуктан кад. 11-ӧд лунӧ мыччысьӧны еджыд да гӧрд гобъяс. 14-ӧд лун кежлӧ кисьмӧны оз, мырпом, гӧрд сэтӧр. А 25-ӧд лунӧ воӧ чӧд да чӧдлач. Моз тӧлысьӧ кисьмӧны сьӧд сэтӧр, ыжнёнь, ӧмидз, пув. Петӧ быдсяма солалан да косьтан тшак. Майбыр, гожӧмын!

(«Ӧшкамӧшка» газетысь.)

1. Мый овлӧ лӧддза-номъя тӧлысьӧ? Мыйла тадзи шусьӧ комиӧн июнь? 2. Мый овлӧ сора тӧлысьӧ? 3. Мый овлӧ моз тӧлысьӧ?

149 удж. Лӧсьӧд серпас серти сёрни.

— Кӧні тэ олан? — Ме ола Юхнин улич вылын. — Кӧні аптека? — Аптека Ленин улич вылын. — А кӧні тайӧ уличыс? — Мунӧй водзӧ да кежӧй веськыдвылӧ.

150 удж. Лӧсьӧд сёрникузяяс мусерпас серти.

Вӧч тадзи: — Коді? олӧ кӧні? — Таня олӧ Воркутаын.

СЬӦД ДА ЕДЖЫД.

Ичӧт воклӧн кучик кӧмыс кыкнан пӧлыс ӧткодь рӧма, кыдз нӧ тӧдас ичӧт вок, кодыс сылӧн веськыд кок!

Кӧмсӧ кӧмаліс, но бӧрӧн, дыр эз казяв, кодсӧ дзугис, мыйла кыкнан кӧмлӧн ныр бокӧ видзӧдӧны пыр.

Ичӧт вокӧй бӧрдӧм сорӧн сэтшӧм краска менсьым корӧ, медым сылӧн ӧти кӧм вежис ассьыс пемыд рӧм.

Ӧні кӧмасьны кор пуксяс, ичӧт вокӧй оз нин дзугсьы: ӧти кӧм пӧлыс кӧ сьӧд, мӧдыс — еджыд ... Со и тӧд!

керка вевт

витӧд судта

нёльӧд судта

коймӧд судта

мӧд судта

медводдза судта

Уна судтаа керка. Ӧти судтаа керка.

Джуджыд керка. Ляпкыд керка.

151 удж. Гиж ассьыд оланінпас (адрес).

152 удж. Лыддьы лыдпасъяссӧ комиӧн.

1. Ме ола квайтӧд судтаын. 2. Менам ыджыд мамӧй олӧ сизимӧд судтаын. 3. Тэнад пӧльыд да пӧчыд олӧны мӧд судтаын. 4. Сылӧн чойыс олӧ ӧкмысӧд судтаын.

Лӧсьӧд сёрникузяяс нимвежтасъясӧн.

153 удж. Вочавидз, мый тайӧ.

— Тайӧ вартчанін? — Да, тайӧ вартчанін.

— Тайӧ сёянін? — Абу, тайӧ детсад.

— Тайӧ аптека? — Да, тайӧ аптека.

— Тайӧ опера да балет театр? — Абу, тайӧ музей.

154 удж. Лӧсьӧд сёрни.

Вӧч тадзи: — Тіян керкаыд 31-ӧд? — Абу, миян 33-ӧд керка.

155 удж. Лыддьы лыдпасъяссӧ комиӧн.

1. 1997-ӧд воын став страна пасйис 850 во Москвалы. 2. 1980-ӧд воын Сыктывкарын вӧлі праздник. Карлы тырис 200 во.

1. Кутшӧм воын артмис тэнад сиктыд (грездыд, карыд)? 2. Кымын во тыри сылы таво?

ГОЖСЯ ШЫЯС.

«Кук-ку-у-у!.. Кук-ку-у-у!..» — рытъясын ольясысь кӧклӧн нораа горзӧмыс кылӧ. Кыв бӧрсьыс вӧтлысьӧны-нерӧны нывпосни сійӧс да нюркйӧдлӧны-юасьӧны: «Кӧкӧ-ӧ-ӧ — чо-йӧ!.. Кӧ-кӧ — чо-йӧ!.. Узь да вӧтась да кы-мын во на ме ве-рӧс са-йӧ ог мун?» Ва усьӧма нин кырйысь. Гӧгӧр няйт. Ва ямас вылын вежӧдӧ турун. Вадор баддьын оз лӧньлы кайяслӧн дзользьӧм. «И-ис... и-ис ис-ис — и-и-ис...» — йӧжгылясьӧ-кынмӧ нин ва дорын истан. (Зэв ӧд сійӧ ляб ачыс кылӧ.) Асывъясын ыркнитлӧ, ваысь ру кыптӧ. «Джив-дзив... джив-джив-джив!..» — Ок, джиянъяс нин кыпӧдчӧмаӧсь: чукӧрӧн-чукӧрӧн лэбалӧны, быдлаӧ пуксьӧны... Сёмайбырӧй тэ, гожӧмӧй, кольны тай, тыдалӧ, кутін!

Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1. Кыдзи горзӧ кӧк ольясын? 2. Кутшӧм шыяс лэдзалӧ ва дорын истан? 3. Чукӧрӧн-чукӧрӧн лэбӧны джиянъяс. А кутшӧм шыяс найӧ сетӧны?

КӦНІ КОДІ ОЛӦ?

— Коді олӧ пемыд вӧрын? — Йӧра! — Коді ветлӧ васӧд нюрын? — Тури! — Коді юяс дорын никсӧ? — Истан! — Коді сӧрӧ: «Китша-катша?» — Катша! — Коді войясын оз узь? — Сюзь!

Юасьӧй ӧта-мӧдныдлысь, коді кӧні олӧ.

Висьтав, кӧні тӧвйӧны тайӧ лэбачьясыс.

160 удж. Висьтав ӧти кывйӧн.

Висьтав ӧти кывйӧн, мый тайӧ.

163 удж. Висьтав, мый ӧткодьыс кывъясас. Инды, кутшӧм кывсикасъясӧн лоӧны сетӧм кывъясыс.

Инды сложнӧй эмакывъяс.

164 удж. Лыддьы. Гиж сложнӧй эмакывъяс.

Киссьӧ-шливгӧ сьӧд синваӧн зэр... Тёпкӧ войтва, лыддьӧ кад. Бӧрдӧ лысваӧн льӧм сад. Кысь и киссьӧ-шӧтӧ помасьлытӧм зэр?

166 удж. Лыддьы сьыланкывсӧ.

Разсьӧ да разсьӧ менам юркытш, Ой-ёй алӧй чветъяс. Разсьӧ да разсьӧ менам юркытш, Ой-ёй еджыд чветъяс. Разсьӧ да разсьӧ менам юркытш, Ой-ёй лӧза-гӧрда. Разсьӧ да разсьӧ менам юркытш, Ой-ёй турунвижыс. Разсьӧ да разсьӧ менам юркытш, Ой-ёй пӧлӧзнича. Разсьӧ да разсьӧ менам юркытш, Ой-ёй купальнича. Разсьӧ да разсьӧ менам юркытш, Ой-ёй катшасинъяс. Дзикӧдз разьсис менам юркытш.

1. Инды сложнӧй эмакывъяс. 2. Инды кывбердъяс. 3. Инды нимвежтасъяс.

Енэж лӧз да мича — кымӧртор оз тыдав. Жар гожӧмыс! Вит арӧса Коля да квайт арӧса Миша лунтыръясӧн ворсӧны ю дорын лыа вылын. Колялы зэв окота пыравны ва пиас, медым пӧттӧдз уялыштны-суналыштны, но оз тай артмы: Миша оз лэдз. Сійӧ шуӧ: «Мамыд да батьыд эз тшӧктыны, оз позь, ме тэысь арӧсӧн ыджыдджык, и тэныд менсьым колӧ кывзысьны. Вежон мысти меным сизим арӧс тырӧ». Коля лэдзтӧгыд мырдӧн ваӧ эз и пырлы. Збыльысь, ыджыдджык ёртыдлысь колӧ кывзысьны. Но нинӧм — и сідзи гажа. Детинкаяс ворсісны лыа вылын машинаясӧн — магазинысь ньӧбӧм кӧрт чача-автомобильясӧн. Коля новлӧдліс «фермасянь вый вӧчан заводӧ йӧв», а «Миша вӧр кыскаліс». Тадзи и колины лунъясыс. А сэсся вежон мысти кымын Миша пырис Коля ордӧ гортас да шуис: — Ме тэкӧд ва дорын ворсны ог кут сэсся. Вот. — Мыйла? — чуймис Коля. — А ме ыджыд нин, сизим арӧс талун тыри, чачаасьнытӧ абу нин мича. Арнас ме школаӧ муна, а тэ он. Вот! — вочавидзис Миша да тшапа бӧр петіс. Лунтыр бӧрдіс Коля. Рытнас весиг мам-батьыс эз вермыны бурӧдны. — Ме Миша кодь кӧсъя лоны — ыджыдӧн, кыдзи нӧ ме ӧтнам кута ворсны, — ырзіс лёк горшӧн Коля . — Ме ӧтн-а-ам коли, га-а-ажтӧм Мишатӧг. ...Мӧд луннас Коля жугыля гӧгльӧдліс бедьторйӧн горт гӧгӧрыс бӧчка асык. Ва дорӧ мам-бать ӧтнассӧ эз лэдзны. Окота, дерт, эськӧ ветлыны да. Кадыс муніс дыша, шондіыс весиг кутшӧмкӧ мустӧм лоӧма. Но друг... — Эй, шыбит сімӧм асыктӧ, — кыліс тӧдса гӧлӧс. Потшӧс вылын пукаліс ыджыдджык Миша ёртыс да збодера нюмъяліс. — Мунам ва дорӧ, — корис Миша. — Ми ӧд тэкӧд ёртъяс. И найӧ гигзигтырйи котӧртісны ва дорӧ.

2. Коля да Миша шойччӧны. 3. Налӧн ворсӧм. 4. Коля кольӧ ёрттӧг. 5. Бурджык ёртасьны!

168 удж. Кут тӧд вылад гижанногсӧ.

169 удж. Артмӧд гут-гаг нимъяс.

171 удж. Лӧсьӧд серпас серти висьт «Сиктса олӧм-вылӧм». Пырт сёрниад сложнӧй эмакывъяс.

Заводит тадзи: Гожӧмнас каникул дырйи сиктын овны зэв лӧсьыд ...

172 удж. Лыддьы. Велӧд сьыланкывсӧ.

Юим шорысь, юим ёльысь, вӧчим сикӧтш маръямольысь. Мича жӧ и сикӧтш, Сьӧлӧм вӧрзис дзикӧдз.

Вотчим вӧрысь, вотчим нюрысь, пелысь вылысь сикӧтш сюрис. Мича жӧ и сикӧтш, Сьӧлӧм югдіс дзикӧдз.

Ветлім матӧ, ветлім ылӧ, Корсим лежнӧг сикӧтш вылӧ. Мича жӧ и сикӧтш, Сьӧлӧм бурмис дзикӧдз.

Сикӧтш уна пӧлӧс овлӧ, Ӧні сюмӧд сикӧтш новла. Мича жӧ и сикӧтш, Сьӧлӧм сыліс дзикӧдз.

1. Мый позьӧ вӧчны гожӧмнас? 2. Кутшӧм пу вылын овлӧ сюмӧд?

173 удж. Артмӧд-ась суффикс отсӧгӧн кадакывъяс.

174 удж. Артмӧд кывъяс. Гижанногсӧ видзӧдлы «Коми орфографическӧй кывчукӧрысь».

1. Лӧсьӧд артмӧдӧм кывъясӧн кывтэчасъяс: кывберд + эмакыв. 2. Думышт кывъяснас сёрникузяяс да гиж. 3. Инды юяссӧ мусерпас вылысь.

175 удж. Вуджӧд роч кыв вылӧ.

сьӧд бӧж

баля бӧж

ур бӧж

роч акань

Корсь вежӧртассӧ «Комиа-роча кывчукӧрысь».

176 удж. Висьтав, мый оз лӧсяв.

177 удж. Артмӧд сложнӧй эмакывъяс.

178 удж. Лӧсьӧд серпас серти висьт. Сет ним. Пырт кывбӧръяс.

Отсӧг вылӧ кывъяс

СИЗЬ ПОЗ.

Ми водз велалім вӧравны. Кыйлім и чери — сьӧд мышка мыкъясӧс, сиръясӧс, ёкышъясӧс, йӧршъясӧс. Пыжтӧг, вугыртӧг — ботйӧн. Венякӧд вӧралігӧн сэтшӧм мича вадъяс аддзывлім, но он на сэні ботъясь. Джуджыд. Колӧ пыж. А сійӧ эз вӧв. Веня шыӧдчис Опонь дедыс дорӧ: — Колӧ пыж. — Пыж колӧ?.. Ыджыд уджыс. Кыз пипу колӧ бӧрйыны. Корсьлӧй сывтыръя пу. Ме петкӧдла, кыдзи пыжтӧ вӧчны пипуысь, — кӧсйысис Опонь дед. Дыр корсим Венякӧд туяна пипусӧ. Коли тӧв. Воис тулыс. Гожӧм помын нин аддзим пипутӧ. — Доб-ра-а! Сё саяс во, гашкӧ, туӧма-быдмӧма. Лун джынсӧ ковмас кокавны-пӧрӧдны, — шуис Опонь дед. Черӧ босьтчис Веня. Но мый тайӧ? Юр весьтын кутісны лёкысь тічкыны сизьяс. Кыкӧн. Ӧтиыс гӧрд юра-сорса, мӧдыс — рудджык. Пыралісны пипу горсйӧ, лэбалӧны миян гӧгӧр, шызьӧдісны став матігӧгӧр вӧрсӧ. — Вайлы, Веня пиӧй, чертӧ, — чукӧстіс Опонь дед внуксӧ. Веня сетіс дедыслы черсӧ: — Мый нӧ, дедӧ, сизьясыс тадзи шызисны? — Шызьӧдім тай, — вочавидзис Опонь дед да дзебис черсӧ нопъяс. — Сёрмим. Сизь поз тані. Сійӧ висьталіс, мый сизьяс бурдӧдӧны пуяс, сёйӧны висьысь пуяслӧн кырсь улысь пучӧйясӧс. Пӧрысь морт ёна стрӧжитіс, медым ми, челядь, некор эг лэптӧй сизьяс, кӧкъяс да мукӧд посни лэбачьяс вылӧ кинымӧс. Ставыс найӧ пӧльза вайысь бордъя ловъяс. Арнас нин ми вӧчим аддзӧм пипуысь пыж, кор позтырыс лэбис горссьыс. Уна и гыч кыйлім борд кодь кокни пыжӧн.

Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1. Мыйла ковмис пыж? 2. Дыр-ӧ корсисны пусӧ? Сюри эз сійӧ? 3. Мыйла юр весьтын кутісны тічкыны сизьяс? 4. Мый челядьлы висьталіс пӧрысь морт? 5. Мыйӧн помасис висьтыс?

181 удж. Инды сложнӧй эмакывъяс.

182 удж. Тӧдмав, мый тайӧ.

1. Чериысь пуӧм шыд. 2. Чериӧн пӧжалӧм пирӧг.

183 удж. Висьтав, мый оз лӧсяв.

— Ваньӧ, ветлам талун войколӧн чери кыйны? — Ветлам. — А кытчӧ? Гашкӧ, мӧдлапӧлӧ? — Позьӧ. Менам эм кык вугыр шатин. — А ме босьта нидзувъяс, пӧрт. Чери кӧ шедас, пуам юква. — А ме нӧшта босьта матка. Гортӧ локтігӧн кежавлам вӧрӧ тшакла. — Босьт, менам маткаыд абу.

184 удж. Висьтав, кутшӧм кывъясысь артмӧмаӧсь сложнӧй эмакывъяс.

Гиж сложнӧй эмакывъяс да инды кыввужъяссӧ.

185 удж. Содты лӧсялана кыв.

Финнъяс олӧны войвылын. Удмуртъяс олӧны асыввылын. Венгръяс олӧны рытыввылын. Коми-пермякъяс олӧны лунвылын.

186 удж. Висьтав стӧча, тадзи абу.

1. Коми Республикалӧн юркар — Емва. 2. Печора — тайӧ ю. 3. Воркута — лунвылын. 4. Сыктывкар — саридз. 5. Эжва — ты. 6. Куратово — кар. 7. Ухта — грезд. 8. Нёбдін — сикт.

КОМИ КАНПАС ДА КЫП.

187 удж. Тӧдмав кроссвордсӧ да висьтав, кутшӧм лэбач серпасалӧма коми канпас вылын.

1. Кымын шыпас лэбач кывйын? 2. «Крав! Крав!» — горзӧ ... . 3. Крукыля ныра лэбач, поздысьӧ тӧлын. 4. Ичӧтик, кольквиж морӧса лэбач, радейтӧ шыдӧс да гос. 5. «Миян гажа сад йӧрӧ локтіс ...».

Коми канпас вылын серпасалӧма варыш. Тайӧ лэбачыс петкӧдлӧ вын, повтӧмлун, эбӧс. Коми муын эм уна пӧлӧс варыш.

Мый нӧшта серпасалӧма канпас вылын?

188 удж. Лыддьы коми кып комиӧн да рочӧн.

ВАРЫШ ПОЗ.

Ылын-ылын, войвылын Джуджыд парма сулалӧ. Парма пасьта шувгӧ вӧр, Кӧдзыд вой тӧв шутьлялӧ.

Парма пӧвстын пемыд йӧз — Коми войтыр олӧны; Югыдінӧ петан туй Нэм чӧж найӧ корсьӧны.

Парма пӧвстын олӧмысь Жугыльтчӧма сьӧлӧмъяс: Жугыль коми войтырлӧн Эз вӧв гажа сьылӧмъяс. Парма шӧрын варыш поз, Варыш котыр быдмӧны, Йӧзлысь шуштӧм сьылӧмсӧ Парма пӧвстысь кылӧны.

Лэбзьӧй, повтӧм варышъяс. Вына бордъяс шеныштлӧй, Джуджыд парма садьмӧдӧй, Гажа гажсӧ петкӧдлӧй!

Коми йӧзӧс, лэбачьяс, Веськыд туйӧд нуӧдӧй, Жугыль олӧм пальӧдӧй, Коми мусӧ югдӧдӧй!..

189 удж. Лыддьы К. Жаковлӧн «Биармия» небӧгысь юкӧн.

Енвевт бердын Кытшӧн-кытшӧн уна варыш Лэбалісны, енвевт бердсянь Найӧ кыйӧдісны сюся Прӧмыс: тар-ӧ, чож-ӧ, ур-ӧ Вӧрзяс му вылас — сэк изйӧн Варыш вувзьысяс да сатшкӧ Лэчыд гыжъяссӧ!..

Кутшӧмӧн петкӧдлӧма варышсӧ гижысьыс?

ВӦВЛӦМТОРЪЯС.

1. Ӧти сиктын лоис татшӧмтор. Вӧлі шоныд гожся лун. Кильчӧ ӧдзӧс и керка ӧдзӧс гурйыв восьса вӧлі. А ӧшиньтіыс, дзонь ӧшиньті, пырас варыш. Жугӧдас ӧшиньтӧ. Паччӧртіыс шур-шар лэбас да бӧр жугалӧм ӧшиньтіыс петас. Оз ӧдзӧсӧдыс пет. Керкаын олысьяс шуасны: «Тайӧ абу бур водзын. Мыйла нӧ варышыс дзонь ӧшиньтіыс пырис? Мыйкӧ лёк лоӧ». Сідзи и лоис. Посни челядь пестӧмаӧсь бипур керка сараяс, ыпъялысь бисӧ кусӧдны пондӧмаӧсь кос турунӧн. Биыд тадзи паськалӧма да сотӧма сизим керка. 2. Варыш кыйсьыны петӧ водз асывсянь. То сиктысь чипанӧс нуас, то петукӧс. А ӧтчыд лоис татшӧмтор. Пӧчӧ вӧтасьӧ: верӧсыслы шуӧ «Емель, чеччы. Сьӧд гӧна перинатӧ гусялісны». Садьмисны гозъя, петісны ывлаӧ да аддзисны: ыджыд варыш лэчыд гыжнас кватитӧма Жучка нима сьӧд понныссӧ да лэбӧ нин ю вомӧн вӧрлань.

Висьтав, мый нӧшта тэ тӧдан варыш йылысь.

Луза да Изьва районъясын эм Варыш нима грездъяс.

ЮГЫД КОДЗУВ. 4 КЛАСС. 1 ЮКӦН

<Kodko @ Бӧрӧ коли шоныд гожӧм : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Югыд кодзув: 4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 1 юкӧн. М.: Дизайн. Информация. Картография, 1999. Лб. 3-27.>


БӦРӦ КОЛИ ШОНЫД ГОЖӦМ

Юалана, юӧртана, тшӧктана сёрникузяяс.

1 удж. Лыддьы кывбурсӧ сьӧлӧмсяньыд.

ВИДЗА ОЛАН, ШКОЛА.

Видза олан, муса школа, Тэысь ёна гажным быри! Гожся кад кӧть вӧлі долыд, Пырам классӧ любӧпырысь.

Ми ӧд некод весь эг олӧй, Вӧлӧн новлім турун юръяс. Номйысь, лӧддзысь ми эг полӧй, Кӧть и найӧ абу бурӧсь.

Кыйим чери, вотӧс ӧктім, Ставӧн гожйӧдчимӧй сьӧдӧдз, Гожӧм коли — эг и тӧдлӧй, Но ми ӧні уна тӧдам.

Видза олан, муса школа — Тэ век любӧ, тэ эн вунлы. Водзын миян ыджыд олӧм — Пырам классӧ тӧдӧмлунла.

турун юр

морт юр

1. Мыйла гижысьыс сетӧма кывбурыслы татшӧм ним? Корсь лӧсялана сёрникузяяс да лыддьы. 2. Кыдзи гӧгӧрвоан: «некод весь эг олӧй»? Мый тэ вӧчин гожӧмнас? 3. Кыдзи гӧгӧрвоан медбӧръя сёрникузясӧ? 4. Велӧд кывбурсӧ.

2 удж. Юасьӧй ёрта-ёртныдлысь гожӧм коллялӧм йылысь.

Вӧч тадзи: — Кыдзи тэ коллялін гожӧмсӧ? — Кӧні тэ вӧлін?

3 удж. Лыддьы да гиж. Сёрникузяяс помас сувтӧд колана пас.

Кутшӧм классын тэ велӧдчан ми пырим велӧдчыны сӧстӧм школаӧ муса школа тэысь ёна жӧ нин гажным быри.

4 удж. Лыддьы нӧдкывсӧ колана ногӧн.

Шоныд жырйын дас кык пара — Нывка-зонка, зонка-нывка — Лыддьысьӧны вывті яра, «Ветлӧдлӧны» карта вывті.

Аски пуксяласны бара, Медым содтыны тан мывкыд. Кутшӧм тайӧ жыр? Висьтав пырысь-пыр!

Тайӧ асылӧ шондіыс кыпӧдчис югыд да шоныд. Вылын-вылын, лӧз енэжын, тыдалісны кымӧрторъяс. Сынӧдыс сӧдз. Лӧсьыдӧн да гажаӧн локтіс миянӧ сентябрь тӧлысь. Тайӧ асылӧ челядь садьмисны ёна водзджык. Найӧ зіля мыссисны, пасьтасисны, пуксисны сёйны. Ывлаын кылісны нин медся тэрыбъяслӧн гажа гӧлӧсныс: — Эй, Петя! Лок котӧртам школаад! — Сеня! Чеччы нин, чеччы, дышпоз! Дыр узян! — Аттӧ! Асылыс талун кутшӧм гажа... Челядь сумкаясӧн котӧртӧны туй кузя школалань. Гортаныс налӧн оз пукавсьы, ӧдйӧджык школаӧ окота. Школадорса садйын пуясыс пашкырӧсь, вежӧсь. Вотӧса кустъяс дорысь кылӧ чӧскыд дук. Быд ув вылын китырӧн ӧшалӧны ӧмидз, сэтӧр да крыжовник. А дзоридзыс мыйта! Выль велӧдчан во заводитчӧмлы радлӧны и пышкайяс. Найӧ жбыръялӧны пуысь пуӧ, долыда чирксыны. Челядь пиысь унаӧн жӧ лэбалӧны-котралӧны школа гӧгӧр, ворсӧны, кутасьӧны. Кыліс медводдза звӧнок. Гажаа варовитігтырйи челядь пырисны школаӧ. Ывла выв лӧнис. Заводитчис выль велӧдчан во, шуда во! ...

1. Сет висьтыслы ним. 2. Торйӧд висьтсӧ юкӧнъяс вылӧ да висьтав аслад кывйӧн. 3. Кыдзи гӧгӧрвоан: «жбыръялӧны пуысь пуӧ»? 4. Шу мӧд ногӧн: «варовитігтырйи пырисны». 5. Инды челядьлысь сёрни да лыддьы рольяс серти. 6. Лӧсьӧд гожӧм йылысь альбом. Пырт сэтчӧ ассьыд медбур сочинениеяс, висьтъяс, кывбуръяс да серпасъяс.

6 удж. Уськӧд тӧд вылад чери, вотӧс да тшак нимъяс.

Бӧрйы ӧти кыв чукӧр да лӧсьӧд неыджыд висьт.

7 удж. Аддзы 5-ӧд уджысь горӧдана сёрникузяяс да гиж.

Кутшӧм сёрникузяяс нӧшта паныдасьлӧны висьтын?

8 удж. Схема серти лӧсьӧд либӧ аддзы висьтысь сёрникузяяс да гиж.

1. Выль велӧдчан во заводитчӧмлы радлӧны и пышкайяс. 2. Найӧ жбыръялӧны, чирксӧны. 3. Школа гӧгӧр лэбалӧны-котралӧны уна челядь.

— Таня, тэ дась мунны школаӧ? — Да, ставсӧ нин лӧсьӧді: пенал, тетрадьяс, дневник, линейка. А тэ? — А меным коли босьтны библиотекаысь небӧгъяс да ветлыны лавкаӧ тетрадь эжӧдъясла.

ГИЖЫСЬКӦД ТӦДМАСЬӦМ.

Ӧньӧ да Ивӧ — ветлісны библиотекаӧ. Найӧ босьтісны Николай Щукинлысь небӧгъяс. Ӧньӧ босьтіс «Нагай лэбач» нима небӧг, а Ивӧ — «Зарни сюра кӧр» небӧг. Челядьлы сьӧлӧм выланыс воисны тайӧ небӧгъясыс, и найӧ думыштісны бурджыка тӧдмасьны гижысьлӧн олан туйӧн да сылӧн гижӧдъясӧн. Ӧньӧ тӧдмаліс, мый Николай Щукин чужлӧма Емдін районса Лыаты грездын. Сійӧ гижӧ кывбуръяс, серамбана висьтъяс, мойдъяс да нӧдкывъяс. А Ивӧ ветліс театрӧ да видзӧдіс «Нагай лэбач» мойд серти спектакль. Театрас вӧлі локтӧма ачыс гижысьыс. Николай Александрович тӧдмӧдіс аслас гижӧдъясӧн да висьталіс выль небӧгъяс йылысь.

1. Кутшӧм гижыськӧд тӧдмасисны зонкаяс? 2. Кутшӧм небӧгъяс тэ лыддин Н. Щукинлысь?

— Ӧньӧ, кутшӧм небӧг тэ лыддин Н. Щукинлысь? — Ме лыдди «Нагай лэбач» нима небӧг, а тэ, Ивӧ? — А ме тӧдмаси «Зарни сюра кӧр» мойдӧн да велӧді некымын нӧдкыв.

11 удж. Тӧдмав, коді тайӧ.

Лапаясыс гӧрдӧсь, Сьыліыс кузь, Коклябӧр сапалас — Дыр сэк он узь.

МИТЯ ДА ДЗОДЗӦГ.

Миян сиктын страдна кад. Ичӧтик Митя чеччис небыд вольпасьысь. Бара нин гортас некод абу, сӧмын пӧрысь бабыс пач дорын дозмукъясӧн ноксьӧ. — Чеччин, дона пиӧй, узин на эськӧ, некытчӧ ӧд тэныд тэрмасьнытӧ, — меліа шуӧ бабыс. — Лок ме тэнӧ мыссьӧда да йӧла рокӧн верда. — Оз ков, — скӧралӧ Митя, мам-батьыс бара видз вылӧ эз босьтны, пӧръялісны. — Мыйла, бабӧ, эн чуксав? — Аслам узьсис. — Узьсис, ыджыд нин, а век тэнад узьсьӧ, ме ог и сёй роктӧ. Вот! «Го-го-го, — кылӧ ӧшинь улын зыксьӧ петуккӧд дзодзӧг. — Го-го-го, ог-ог-ог». Митя чеччыштіс крӧватьысь да сюйис юрсӧ восьса ӧшиньӧ: — Дзодзук, тэ он нин узь? «Ог-ог-ог», — шевкйӧдлӧ борд пӧвнас дзодзӧг. Митя котӧртӧ ывлаӧ. — Митя, Митя, — горзӧ бабыс, — сёйышт кӧть шаньгасӧ. Митя пуксьӧ кильччӧ вылӧ да чӧсмасьӧ рыська шаньгаӧн, чегыштӧ ичӧтик тор да дзодзӧглы тшӧтш мыччӧ. Митяяслӧн керкаыс гажа местаын: кыр горув лэччыштан, и Эжва визувтӧ. Окота Митялы сэтчӧ лэччывны, но бабыс оз лэдз. Вот и лун-лун дзодзӧгкӧд гуляйтӧны...

1. Мыйла Митя скӧралӧ бабыс вылӧ? 2. Кыдзи гӧгӧрвоан «страдна кад» кывтэчассӧ? Кор сійӧ овлӧ? 3. Артмӧд неыджыд висьт аслад баб йылысь. 4. Корсь Н. Щукинлысь «Митя да дзодзӧг» висьтсӧ да лыддьы помӧдз.

13 удж. Вайӧд матын вежӧртаса кывъяс да гиж.

14 удж. Лӧсьӧд небыд да дона кывбердъясӧн кывтэчасъяс.

небыд вольпась

дона пи

Артмӧд горӧдана, юалана да юӧртана сёрникузяяс.

15 удж. Артмӧд схемаяс серти неыджыд висьт.

16 удж. Лӧсьӧд серпас серти висьт. Висьтӧ пырт тшӧктана да юӧртана сёрникузяяс.

Орчча кык ӧткодь небыд согласнӧя кывъяс вынсьӧдӧм.

1. Миян кань радейтӧ мыссьыны. 2. Васялӧн чойыс муніс садйӧ выль платтьӧӧн. 3. Коді уна лыддьысьӧ, сійӧ уна тӧдӧ. 4. Нимлун бӧрын ми гӧстьясӧс колльӧдім автобус сувтланінӧдз.

18 удж. Корсь Н. Щукинлӧн «Митя да дзодзӧг» висьтысь орчча кык ӧткодь небыд согласнӧя кывъяс да гиж.

19 удж. Вуджӧд строкаысь строкаӧ кывъяс да думышт сёрникузяяс.

20 удж. Гиж нӧдкывъяссӧ, чутъяс местаӧ содтав колана шыпасъяс.

1. Сизимдас платтьӧ ас вылас каттьӧма. 2. Еджыд эшкын став мусӧ вевттис. 3. Висьтав, другӧ, кутшӧм кадӧ тӧвзян лызьӧн либӧ даддьӧн?

Артмӧд 2-3 сёрникузя да гиж.

БОЛЬГЫСЬ КӦЧ.

— Кӧчӧ, кӧчӧ, кытчӧ ветлін? — Кыйси вӧрын. — Мый нӧ гортад зэв водз лэччан, Нач лун шӧрын? — Мый нӧ дырсӧ вӧчны сэні? Нопйӧй тыр нин. (Ачыс, полӧмлунсӧ веніг, тірзьӧ пыр на.) — Ручсӧ аддзылін-ӧ, эн-ӧ? Висьтав, вокӧ. — Ручыд, эськӧ, шедліс мен да, Пышйис вот-а... — Кутныс эн ӧмӧй вермы. Тадз мӧй позьӧ? — Эг и тӧдлы, нопйӧй менам вӧлӧм розя.

1. Лыддьы рольяс серти. 2. Мыйла гижысьыс нимтӧма кӧчсӧ больгысьӧн? Сет мойдлы мӧд ним. 3. Аддзы мойдсьыс юалана сёрникузяяс да вочавидз.

23 удж. Думышт кывтэчасъяс да лӧсьӧд сёрникузяяс.

24 удж. Лӧсьӧд серамбана висьт тайӧ кывтэчасъяссӧ пыртӧмӧн.

Кӧч гӧснеч, кӧч сьӧлӧма, кӧч гӧн кодь.

25 удж. Лыддьы да висьтав небӧгӧ видзӧдтӧг.

Кӧч быдӧнлы тӧдса. Тушаыс сылӧн овлӧ 65 сантиметр мында, бӧжыс — 6-10 сантиметр кузьта, сьӧктаыс кык да джын килограммсянь витӧн-джынйӧнӧдз. Юрыс шӧркодь: абу ыджыд, ни абу ичӧт, кузь пеля. Синмыс паськыда пукалӧ юр ӧтар-мӧдар бокас, сы вӧсна кӧч лёка аддзӧ водзсьыс, а бура — бӧрвывсьыс. Бӧръя кокыс кузьджык. Тӧвнас кӧч еджыд, а гожӧмнас рудоват.

«Животный мир Коми АССР» небӧгысь.

26 удж. Лыддьы рольяс серти.

УР ШОГ.

Ӧти войӧ вӧрын пужъяліс, и кодкӧ быттьӧ шырзис став коръя пусӧ. Вӧр пыдіас весиг лои гулыд. Парма коли зарни платтьӧтӧг. Асывнас Кӧч кыліс Урлысь бӧрдӧмсӧ, котӧртіс шы вылас. Пуксьӧма сійӧ, коньӧр, коз лап вылӧ да синвасӧ чышкалӧ. — Мый нӧ бӧрдан? — юаліс Кӧч. — Быть ӧд бӧрд, — шуис Ур. — Тӧв локтӧ, а ньӧти коль со некӧн. Мунны ковмас гортысь. — Кытчӧ мунны? — Кытчӧкӧ. Кытӧн артмис колльыс. Кӧч сӧмын жугыля топӧдліс пельсӧ, сы вӧсна мый эз тӧд, кыдзи отсавны Урыслы.

Аддзы орчча кык ӧткодь небыд согласнӧя кывъяс. Висьтав гижанногсӧ.

Коля журъяліс велосипедӧн да аддзис кык нывкаӧс. Кианыс бидонаӧсь, найӧ мунісны вӧрлань. Зонка суӧдіс да юаліс: — Кытчӧ мунанныд? — Чӧд вотны. — Ылаланныд кӧ эськӧ? — Ми ӧд огӧ ылӧ. — Мед. Юр вежӧрныд бергӧдчас дай. Сэсся корсь тіянӧс! Повзисны нывкаяс, но гортаныс эз бергӧдчыны. Сэсся шуисны Колялы: — А тэ ачыд полан ылалӧмныд. — Ньӧти ог. — Полан! Сійӧн он и вотчы. — Веськодь мен чӧдйыд. — Полан, а ещӧ и дыш. — А видзӧдлам, коді унджык вотас! — дӧзмис Коля. Эновтіс велосипедсӧ кильчӧ дорас, босьтіс бидон да котӧрӧн суӧдіс нывкаясӧс. Туй пӧлӧнсьыс вотчӧмаӧсь нин, и Коля кежӧдіс вӧрӧ. Нывкаяс падмисны, вӧтчыны абу сы бӧрся. — Ылалам... — Он кӧ эськӧ локтӧй! — чирыштіс найӧс Коля. — Ачыд он тӧд, кытчӧ нуӧдан. — Чӧдъяинӧ, кытысь абу на вотӧмаӧсь. — Вӧлін нин сэн? — Эг, а сюрӧ. Эстӧн джуджыд козъяинас и эм. Тырыс. Воисны джуджыд козъяинӧ. Син уланыс пыр и уси пасьтала пемыдлӧз чӧдйыс. Детинкалы вотчынысӧ ӧдйӧ дышӧдіс. А нывкаяс оз и мудзлыны, ни номйыс найӧс быттьӧкӧ оз сёй: вотӧны чӧдсӧ да весиг оз шыасьлыны. Колялӧн бидонас вотӧсыс джынйыс на абу, а нывкаяслӧн регыд нин тырас. И сійӧ дузъялыштны на вылын кутіс: — А кӧні эськӧ туйыс? А кӧні гортыд? — Ми огӧ тӧдӧй. — Но вот, ог кӧ бӧр петкӧд и. — А эн-ӧ ачыд татчӧ пырт? — Мый нӧ кӧть! Лӧсьыд тіянлы куш вотчынытӧ. Нинӧм оз ков юраныд кутны. — А мый нӧ колӧ кутны? — Туйсӧ и горттӧ. Тадзтӧ, дерт, тіян содас. — А ми тэныд вотам жӧ. Коля локтіс гортас тыра бидонӧн. Мамыс аддзис и чуймис: — Ачыд вотін, пиук? — Нывкаяс отсалісны, — нурбыльтіс Коля. — Сідзи и висьталін мед. — А ме налы вӧчи жӧ бурсӧ. — Мый, кутшӧм бур? — Чӧдъяинсӧ корси. И ылалӧмсьыс видзи.

1. Лӧсьӧдчы лыддьыны висьтсӧ рольяс серти. 2. Воис эз сьӧлӧм вылад детинкаыс? 3. Вӧлін эн тэ вӧрын? Мый вотін?

28 удж. Лыддьы колана ногӧн.

Дзебсьӧма веж коръяс пиӧ, Молльӧн ӧшалӧ лӧз чӧд. Зіля вотча кыкнан киӧн, Дозйӧй ӧдйӧ тырас мед.

Меным мамӧ «аттьӧ» шуас, Чӧдъя пирӧг пӧжалас. Сэсся варенньӧ на пуас — Чайтӧ юны лӧсялас.

1. Кывбурысь корсь орчча кык ӧткодь согласнӧя кывъяс. 2. Артмӧд кроссворд вотӧс йылысь. 3. Велӧд кывбурсӧ.

Чорыд да небыд согласнӧйяс.

29 удж. Лыддьы гораа да бура шуав тӧдчӧдӧм шыпасъясӧ.

1. Тӧдчӧдӧм согласнӧйясыслысь висьтав юргӧмсӧ. 2. Кутшӧм шыпасъяс гижӧма на бӧрын?

30 удж. Комиӧд кывъяссӧ да гиж.

31 удж. Визьнит параа небыд согласнӧйяссӧ.

32 удж. Лыддьы кывбурсӧ.

Кольквиж рӧмӧн ылӧ-ылӧ Шылькнитчӧма паськыд нюр. Зарни молльӧн мылькъяс вылын Чӧскыд мырпом мыччӧ юр.

Збоя вотча вутшъяс костын, Некод менӧ тан оз су. Коркӧ-й мамлы, мед оз вошты, Гажа горӧда: «А-у!»

1. Инды торйӧдӧм кывъяссьыс чорыд да небыд согласнӧйяс. 2. Вуджӧд роч кыв вылӧ кывтэчасъяссӧ: кольквиж рӧмӧн, зарни молльӧн, чӧскыд мырпом, паськыд нюр.

33 удж. Сетӧм кывтэчасъяс отсӧгӧн лӧсьӧд неыджыд висьт.

Шондіа лун. Паськыд нюр. Кольквиж мырпом. Зарни молльӧн ӧшалӧ. Тыра чуманъяс. Сьӧкыд ноп. Йӧла мырпом. Юмов вареннньӧ.

34 удж. Ворсӧй рольяс серти.

Велӧдысь тшӧктіс первой класса велӧдчысьяслы серпасавны гожся кад. — А ошкӧс позьӧ серпасавны? — юаліс Митя. — Аддзылін кӧ — серпасав. — Ме весиг ошсӧ повзьӧді. Шызисны классын пукалысьяс: — Кор повзьӧдін? Кӧні? — Мамкӧд тшак вотігӧн. Чӧдйӧн чӧсмасигӧн кольччышті мамысь, друг аддза: мелань локтӧ ыджыд ош. Ме скӧрми да кыдз тай равӧсті сы вылӧ! Ошкыд повзис да ӧдйӧ пышйис. — А мый нӧ тэ равӧстін? — Ма-а-а-мӧ!

Ванюша мамыскӧд ветліс карӧ. Сэтысь сиктаныс вайисны зонкалы ичӧт ёрт пыдди лапъя пеля ичӧтик кычипиӧс. Ванюша сылы Лапъяпель ним и пуктіс. Татшӧм гӧна да ыджыд пеля понйыс сиктаныс эз на вӧв. Зонка босьтчис сійӧс велӧдны, мед быдторсӧ кутіс вӧчны, кӧзяиныслысь кывзысьны. Кӧть батьыс эз тшӧкты, но гусьӧникӧн пыртліс понписӧ сарайысь, кӧні сійӧ оліс дом йылын. Ӧтчыд, буретш вӧлі велӧдӧ Лапъяпельӧс, пырис батьыс. Первойсӧ Ванюш повзис, но гӧгӧрвоис петкӧдлыны батьыслы, мый понпиыс кужӧ, горӧдіс нёль кока ёртыслы: — Лапъяпель, сет гӧлӧс! И кычипи сетіс гӧлӧс. — Лапъяпель, вод! И кычипи водіс. — Лапъяпель, места! И кычипи пуксис ӧдзӧсдорса гӧгрӧс джодждӧра вылӧ. Батьыс небзьыштіс: — Ичӧт, а кывзысьӧ. Мед инӧсь олӧ. Ӧтитор падмӧдіс: понпи, кор кольліс ӧтнас, ёна тявзіс сарайын, а пыр аскӧдыс кыскавны Ванюшлы деливӧ жӧ вӧлі. Лапъяпель либӧ ылӧ сыысь пышйыліс, либӧ мудзліс да ковмыліс ю дорысь или вӧрысь ки вылас гортӧдз вайны. Дженьыд кокнас сямыс котравнысӧ эз вӧв. А зонпоснилы Ванюш ошйысис, мый понпиыс сылӧн овчарка. Абу на аддзылӧмаӧсь татшӧм пемӧстӧ да эскисны. Но эскӧмныс бырис, кор ӧтчыд сылы ӧти зонка кампет пыдди шыбитіс куйӧдтор, и Лапъяпель тшапнитіс дука ёкмыльсӧ вомас. Ок и ваксисны ёртъясыс. Сіт сёйысьӧн Лапъяпельсӧ нимтісны. Ванюш скӧрмис понпи вылӧ, босьтіс бедь да лыйис сылы. Лапъяпель лёк ногӧн тявӧстіс, вешйис бокӧ да чуймӧмӧн видзӧдліс кӧзяин вылас. Но Ванюш котӧртіс гортас. Мед понйыс эз вӧтчы, пыр лыйліс изйӧн. Мамыс казяліс ӧтнаслысь локтӧмсӧ. Ванюш висьталіс, мыйын делӧыс. Мамыс скӧрмис: — Со тэ кутшӧм вӧлӧмыд. Лапъяпельыд ӧд ичӧт на, унатор оз гӧгӧрво, а тэ пырысь-пыр тӧлксялӧм виччысян. Мун да ӧні жӧ вайӧд гортӧ. Но корсьӧм пыдди Ванюш дзебсис керка сарайӧ, а сэсся шуис, мый понйыс эз сюр. Аддзисны Лапъяпельӧс сӧмын коймӧд луннас кильчӧ пос улысь. Ӧдва нин лолаліс. Нуисны ветеринар дорӧ. — Абу нин олысь, — шуис сійӧ, — лун кык сайын, тыдалӧ, мыйкӧ сёйӧма да пагалӧма. Сюйисны Лапъяпельлы укол, но понпи нинӧмсӧ нин эз кыв. Регыд и лолавнысӧ дугдіс. Мама-пиа тубыртыштісны понписӧ рузумӧ, пуктісны ичӧт ящикӧ да нуисны вӧрӧ. Дзебисны пожӧм вужля улӧ. Сэки Ванюш гӧгӧрвоис: Лапъяпель некор нин оз нюлышт сылысь нырсӧ. И сэтшӧм забеднӧ лои, мый вӧр пасьталаыс бӧрддзис.

1. Мыйла висьтыслӧн нимыс «Лапъяпель»? 2. Кутшӧм ним нӧшта позьӧ сетны висьтыслы? 3. Мый тэ верман висьтавны Ванюш йылысь? 4. Кыдзи эськӧ тэ вӧчин зонка местаын? 5. Эм-ӧ тэнад гортса пемӧс?

36 удж. Лыддьы шусьӧгъяссӧ да гӧгӧрвоӧд налысь вежӧртассӧ.

1. Бур ёрткӧд быдлаын лӧсьыд овны. 2. Выль ёртъястӧ аддзы, а важтӧ эн вунӧд. 3. Дзонь гӧликтӧ чегны сьӧкыд. 4. Бур керӧмысь омӧль оз ло.

37 удж. Гиж неыджыд висьт радейтана пемӧс йылысь.

Заводит тадзи: Менам эм радейтана пон. Нимыс сылӧн.

38 удж. Лыддьы да тӧдмав нӧдкывъяссӧ. Гиж колана шыпасъяс содталӧмӧн.

1. Кӧзяинкӧд ёртасьӧ, Овмӧс видзӧ. Олӧ кильчӧ улын, Читкыль бӧжыс вылын. 2. Мичаник кузь усъяса, Сёйны сетан, Сьывны кутас. 3. Бордъя, а оз лэбав, коктӧм, а ветлӧдлӧ. 4. Зэв уна пинь, а нинӧм оз сёй. 5. Китӧм-коктӧм, ӧшинь улын шутьлялӧ, дзиръя восьтӧ.

39 удж. Артмӧд сёрникузяяс да гиж.

1. Ванюш мамыскӧд ветліс карӧ. 2. Сэтысь найӧ вайисны ичӧтик кычипиӧс. 3. Кычипилы зонка пуктіс Лапъяпель ним. 4. Ванюш босьтчис велӧдны Лапъяпельӧс кывзысьны кӧзяинлысь. 5. Ичӧт понпи ӧдйӧ велаліс кӧзяин дорӧ.

40 удж. Гиж «Лапъяпель» висьтысь медводдза юкӧнсӧ да визьнит і да э шыпасъяса кывъяс.

41 удж. Гиж і да э шыпасъяс содталӧмӧн.

Сійӧ ветлӧ тэкӧд тшӧтш, Либӧ видзӧ горттӧ. Бӧрӧн лыддян: овлӧ век Мышкас туй выв мортлӧн.

42 удж. Лӧсьӧд і да э шыпасъяс содталӧмӧн кывъяс да гиж.

43 удж. Артмӧд кык да куим шыа слогъяссӧ ӧтлаӧдӧмӧн кывъяс.

Артмӧм кывъяснас думышт да гиж 4 сёрникузя.

44 удж. Гӧгӧрвоӧд кывъясысь э-е, і-и шыпасъяслысь гижанногсӧ.

45 удж. Гиж паныд вежӧртаса кывъяс.


<Kodko @ Ар : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Югыд кодзув: 4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 1 юкӧн. М.: Дизайн. Информация. Картография, 1999. Лб. 28-48.>


Видза колян, шоныд гожӧм! Видза олан, кыпыд ар!

46 удж. Лӧсьӧд серпас серти і да э шыпасъяса кывъяс пыртӧмӧн сёрникузяяс.

47 удж. Лыддьы кывбурсӧ сьӧлӧмсяньыд.

ЯГЫН ПЕТІС ДОНА ГОБ.

Усис лышкыд шоныд зэр, Мыссьӧм вӧрлӧн вежсис сер. Зэрӧй, зэрышт, Сэсся коб. Ягын петіс Дона гоб. Вӧрӧ мунны пестер дась, Ельдӧг-рыжик аддзам тась. Зэрӧй, зэрышт, Сэсся коб. Ягын петіс Дона гоб. Вӧзъяс миян яла яг Солалан и пуан тшак. Зэрӧй, зэрышт, Сэсся коб. Ягын петіс Дона гоб.

1. Мыйла гижысьыс куимысь шуӧ: «Зэрӧй, зэрышт...»? 2. Гӧгӧрвоӧд медводдза кык сёрникузясӧ. 3. Висьтав, кутшӧм тшак чукӧртӧма вотчысь? Кутшӧм тшак тэ он босьт вӧрысь? 4. Аддзы да велӧд нӧдкыв тшак йылысь.

48 удж. Висьтав, кутшӧм кывсикасъясӧн лоӧны кывъясыс.

«Комиа-роча кывчукӧрысь» корсь коб кыввужъя кывъяс да тӧдмав налысь вежӧртассӧ.

49 удж. Артмӧд кывтэчасъяс зэр кывйӧн.

Помся зэрӧ, кисьтӧ кор, Шонді ывлаӧ оз кор, Татшӧмторйыс овлӧ кор?

50 удж. Комиӧд висьтсӧ.

[...]

Кывсикасъяс вынсьӧдӧм.

51 удж. Лыддьы. Сет ним да гиж.

Паныдасяс дона гоб — жаль босьтнысӧ сійӧс: сэтшӧм мича, кыз кока. Том гӧрд гобтӧ аддзан — бара копыртчылан да нюмъёвтан сылы. И вотӧсӧн озыр овлӧ миян вӧрным. Медводз вотам мырпом, сэсся чӧдлач, гӧрд сэтӧр, оз, чӧд. Коді нӧ оз радейт ӧмидз, пув, сьӧд сэтӧр, турипув? И найӧ виччысьӧны миянӧс.

52 удж. Гиж висьтысь колана кывсикасъяс.

53 удж. Лыддьы да кут тӧд вылад.

КАРТУПЕЛЯ ТШАК.

Корйӧн пуӧм картупель весавны да вундавны торъяс вылӧ. Весавны сідзжӧ лук, мыськавны сійӧс да вундавны. Сэсся сэтчӧ жӧ содтыны вундалӧм сола тшак. Ставсӧ гудравны и кӧнтусь выявны.

1. Кутшӧм коми сёян-юан тэ тӧдан? 2. Лӧсьӧд гортсаясыдлы картупеля тшак. 3. Инды текстысь тӧдса кывсикасъяс.

54 удж. Вайӧд роч кывйысь лӧсялана шусьӧг.

1. Коді кыакӧд чеччӧ, сылӧн олӧмыс судзсьӧ. 2. Сёйӧмсьыд эн пов, а уджсьыд эн лӧгась.

55 удж. Сувтӧд юалӧм да гиж.

Серафим Алексеевич Попов — республикаса народнӧй поэт. Чужис Зӧвсьӧрт сиктын 1913 воын. Война кадӧ дорйис Рӧдина. Сьӧкыда ранитчӧм бӧрын локтіс чужан муӧ, бурдӧдчис да заводитіс уджавны журналистӧн. Гижысь воліс Коми мулӧн быд пельӧсӧ: из шом перъянінӧ, паськыд эрдъяса тундраӧ, ылі сиктъясӧ. Серафим Попов аслас кывбуръясын гижӧ ёртасьӧм, радейтчӧм да вӧр-ва йылысь.

Висьтав небӧгӧ видзӧдтӧг Серафим Попов йылысь.

ЗАРНИ ПАСЬКӦМӦН ПАСЬТАСИС ВӦР.

Зарни паськӧмӧн пасьтасис вӧр, Мича тугъясӧн гӧрддзасис пелысь, Дзодзӧг мӧдӧдчис лунвывлань бӧр, Аддзан, енэжын нюжӧдчис кӧлысь.

Кыдзкӧ жаль меным прӧйдитӧм кад, Мыйкӧ сьӧлӧмысь быттьӧкӧ воши... Аддза, шогсян и тэ, менам сад, Ассьыд киястӧ му бердӧ ӧшин.

Аски чечча да серӧкта друг: Еджыд бисерӧн пужъялас мусӧ, Кынмӧм веркӧса ичӧтик ты Лоӧ сьӧлӧмлы дона да муса.

Веськодь лоӧ сэк джыджъяслӧн звӧн, Тэрыб сырчиклӧн паръялӧм-лэбӧм. Котӧрт туй кузя, кияснад ӧвт, Медым дзодзӧгъяс лэбзьӧны, медым!

1. Кутшӧм мӧвпъяс чужтӧ кывбурыс? 2. Мыйла авторыслы жаль кольӧм кадыс? 3. Мыйла лоӧ дона да муса ичӧтик тыыс? 4. Кыдзи тэ гӧгӧрвоан: «еджыд бисерӧн пужъялас мусӧ»? 5. Вӧч логическӧй ударениеяс да костъяс, велӧдчы сьӧлӧмсяньыд лыддьыны. 6. Петкӧдлы кывбур строка номъяссьыс ӧткодя шыалысь кывъяссӧ, рифмаяссӧ. 7. Велӧд кывбурсӧ.

58 удж. Артмӧд кадакывъяс да гиж.

59 удж. Содтав эмакывъяс дорӧ кадакывъяс.

1. Кутшӧм кывсикасӧн лоӧны артмӧм кывъясыс? 2. Лӧсьӧд тайӧ кывъяснас сёрникузяяс.

61 удж. Тӧдмав, кутшӧм кывсикасӧн позьӧ вежны тайӧ кывтэчасъяссӧ.

62 удж. Лыддьы да тӧдмав нӧдкывъяссӧ.

1. Гыжйыс ёсь, а ускыс кузь. Ачыс мелі да сюсь. Войнас кыйсьӧ, а оз узь.

2. Нырыс кузь и кокыс кузь, Сувтас вутш бердӧ и узьӧ. Веськодь сылы — ва кӧ нюрыс, Нимыс лэбачыдлӧн ... .

3. Кузь бӧжа, сьӧд юра, еджыд морӧса.

Гиж да визьнит кывбердъяссӧ.

63 удж. Гиж С. Поповлӧн «Зарни паськӧмӧн пасьтасис вӧр» кывбурысь сьӧлӧм вылӧ воана юкӧнсӧ. Инды тӧдса кывсикасъяс.

Тима Вень чужис Эжва катыдса Помӧсдін сиктын. Семьяас вӧлі вит ныв да куим пи. Чоя-вока пиын Веня вӧлі нёльӧдӧн. Веняӧс гижан уджас ышӧдіс дона чужан мусӧ радейтӧмыс. Кывбуръясас сійӧ сьыліс войвыв йылысь, нимкодясис шувгысь вӧр-ва мичлунӧн, велӧдіс радейтны уджач мортӧс.

Корсь гижысь йылысь содтӧд материал.

65 удж. Лыддьы висьтсӧ да сет сылы ним.

«И-ис... и-ис... ис-ис — и-и-ис...» — йӧжгылясьӧ-кынмӧ нин ва дорын истан. Асывъясын ыркнитлӧ, ваысь ру кыптӧ. «Джив-дзав... джив-джив-джив!..» — Ок, джиянъяс нин кыпӧдчӧмаӧсь: чукӧрӧн-чукӧрӧн лэбалӧны, быдлаӧ пуксьӧны... Сёмайбырӧй тэ, гожӧмӧй, кольны тай, тыдалӧ, кутін! «Клуук-куллук!.. Клуук-куллук!..» — мӧдӧмаӧсь эзысь юсьяс саридзӧ! Чӧлалӧ медводдза лым: ньӧжйӧник, ньӧжйӧ зэв усьӧ, быттьӧ артасьӧ: усьны-о не на пӧ няйт пемыд му вылас?

1. Кутшӧм лэбачьяс медводз казялісны арлысь матысмӧмсӧ? 2. Корсь сёрникузяяс, кӧні петкӧдлӧма арлысь воӧмсӧ. 3. Кыдзи кутан лыддьыны висьтсӧ? 4. Медбӧръя юкӧн серти лӧсьӧд серпас.

66 удж. Лӧсьӧд сёрникузяяс, медым сетӧм кывъясыс вӧліны подлежащӧйясӧн.

67 удж. Лыддьы сьӧлӧмсяньыд.

Гудрасьӧ тай, кымрасьӧ Мича енэжыс. Дзебсясьӧ нин, сайласьӧ Югыд шондіыс. Лӧньӧма тай, кушмӧма Гажа расъясыс. Бӧрддзӧма тай, бӧрддзӧма Гӧгӧр ывлаыс... Кольӧма тай, тыдалӧ Шоныд гожӧмыд! Воӧма тай, воӧма Арся лунъясыс: Лун-лун зэрласьӧ, Войяс пемыдӧсь.

1. Кутшӧм сьӧлӧм кылӧм чужтӧ кывбурыс? 2. Мыйла авторыс кыкысь босьтӧма ӧти и сійӧ жӧ кывъяссӧ? 3. Кымын сёрникузя тайӧ кывбурас? 4. Аддзы сёрникузяясысь сюрӧса членъяссӧ да гӧгӧрвоӧд, кутшӧм кывсикасӧн найӧ лоӧны. 5. Велӧд кывбурсӧ.

68 удж. Артмӧд сетӧм кывъясысь шыпассӧ вежӧмӧн выль кывъяс.

69 удж. Корсь паныд вежӧртаса кывъяс.

70 удж. Лыддьы нӧдкывъясь. Инды нимвежтасъяс.

1. Уджала ме лун и вой, Кӧть ог юлы ни ог сёй. Кор тэд ковмас тӧдны кад, Висьтавны ме сэки рад.

2. Зарни рӧма, быдмӧ ыбын, Сійӧ эм кӧ — ставыс шань. Сійӧс некор тэ эн шыбит, Тайӧ донаторйыс ... .

3. Сытӧг эськӧ эз вӧв олӧм, Мусӧ, васӧ сійӧ шонтӧ. Сылӧн нюмйысь — тэныд долыд, Тайӧ миян зарни шонді.

Сёрникузяын ӧтсяма юкӧдъяс.

71 удж. Лыддьы сьӧлӧмсяньыд рольяс серти.

Дзик на неважӧн пуяс сулалісны тшапа, ошйысьлісны асланыс мичлунӧн. Но воис ар, и налы лои гажтӧм. Пелысь пу да кыдз сулалӧны, варовитӧны. — Мый нӧ, пашкыр кыдз, юртӧ лэдзӧмыд? — юаліс орччӧн сулалысь пелысь пу. — Да кыдз нӧ он лэдз, ӧд быд лун вой тӧв лэбӧдӧ менсьым коръясӧс, регыд лоа дзик пасьтӧм. — Эн шогсьы, муса чоюк. Локтас тулыс да, сэки бӧр пасьтасян мича турунвиж платтьӧӧн. Ме со ог шогсьы. Гӧрд розъяс менӧ дыр на гажӧдасны. Тӧв шӧрын на ме дінӧ воласны жоньяс да мукӧд лэбачьяс.

72 удж. Лыддьы сёрникузяяссӧ да вочавидз сетӧм юалӧмъяс вылӧ.

1. Сад йӧрын быдмӧны пашкыр кыдз да мича пелысь. 2. Челядь радейтӧны да мичмӧдӧны ассьыныс сиктсӧ. 3. Найӧ садиталӧны уличаяс пӧлӧн пуяс да дзоридзьяс.

1. Кымын подлежащӧй первой сёрникузяас? Кыдзи тӧдмалін найӧс? 2. Кутшӧм кывкӧд йитчӧны подлежащӧйясыс? 3. Аддзы мӧд да коймӧд сёрникузяясысь ӧтсяма юкӧдъяссӧ. 4. Кутшӧм членӧн найӧ лоӧны сёрникузяын?

Ӧтсяма юкӧдъяс вочавидзӧны ӧти сикас юалӧм вылӧ, йитчӧны ӧти и сійӧ жӧ кывкӧд, сёрникузяын лоӧны ӧти сикаса членӧн.

73 удж. Гиж да визьнит ӧтсяма юкӧдъяс.

Сьӧд вӧр шӧрын сулалӧ ӧти керка. Дозмӧръяс, таръяс да сьӧлаяс жбыръялӧны керка гӧгӧр. Тані и коли том кадыс да верстьӧ пӧраыс баблӧн. Вӧр-ваыс вердіс сійӧс. Мусмисны баблы вӧрыс да ваыс. Гежӧдика волывлісны сы дінӧ челядьыс да бабӧн шуысьясыс — внукыс да внучкаыс.

74 удж. Лӧсьӧд да гиж висьт, пырт ӧтсяма юкӧдъяс.

Отсӧг вылӧ юрнимъяс: «Школаса сад йӧр», «Арся лун», «Менам ёртъяс».

Ӧтсяма юкӧдъяс костын чутік.

75 удж. Лыддьы да инды ӧтсяма юкӧдъяссӧ. Висьтав, кыдзи найӧ йитчӧмаӧсь.

1. Арся луннад сизим пӧлӧс поводдя овлывлӧ: кӧдзӧ, тӧлӧдӧ, гартлӧ, гудралӧ, нетшкӧ, вывсянь кисьтӧ, увсянь чышкӧ. 2. Сентябрыд кӧдзыд, но озыр. 3. Гожӧмын вӧч додь, а тӧлын — телега.

1. Вижӧдӧ, гӧрдӧдӧ кыдз пу.

2. Арнас дас поводдя ӧти луннас: и чушкас, и пушкаа и кӧтӧдас, и мыськас.

3. Кык кӧч бӧрся вӧтчан, но некодӧс он кут.

4. Сизимысь мерайт, а ӧтчыд вунды.

Висьтав ӧтсяма юкӧдъяс костын пасъяс пуктӧм йылысь.

76 удж. Велӧд да гиж небӧгӧ видзӧдтӧг.

Октябрь бӧрысь ноябрь тӧлысь Локтӧ еджыд пасьӧн пыр. Вевттьӧ муяс, дорӧ юяс, Зонпоснилы дасьтӧ кыр.

Аддзы схемалы лӧсялана сёрникузя да висьтав, кутшӧм членӧн сёрникузяын лоӧны ӧтсяма юкӧдъясыс.

77 удж. Вайӧд матын вежӧртаса кывъяс.

78 удж. Лӧсьӧд схемаяс серти сёрникузяяс. Гиж чутік содталӧмӧн.

79 удж. Лыддьы кывбурсӧ. Инды ӧтсяма юкӧдъяс.

Чужи-быдми сьӧд вӧр шӧрын, Деревняысь петі, Новлі чорыд, сера дӧрӧм, Визя гач да кӧті. Муртса сувті ас кок йылӧ, Удж пыр меным вичмис: Зыбка дорын ӧввӧ сьывны, Ичӧт кага видзны.

Мый верман висьтавны Нёбдінса Виттор йылысь?

80 удж. Лыддьы текстсӧ сьӧлӧмсяньыд, гӧлӧс вежлалӧмӧн.

ЖОВПУ — ЙӦЗӦС БУРДӦДЫСЬ.

Матыстчӧ тӧв. Муяс да видзьяс вевттьысисны еджыд шебрасӧн. Войяснас трачкӧдчӧ кӧдзыд. Но арыслӧн мичлуныс эз на быдлаын быр. Вот град йӧрын сулалӧ некымын жовпу. Быд вожйын ӧшалӧны чим гӧрд розъяс. Тусьясыс гырысьӧсь, ылӧдз тыдалӧны. Жов — аслыспӧлӧс пу. Сійӧ йӧзӧс бурдӧдысь быдмӧг. Тайӧ пуыс отсалӧ налы, кодъяслӧн тшӧкыда висьӧ сьӧлӧмыс, юрыс. Жов кокньӧдӧ кызӧдӧмысь, бурдӧдӧ пежасьӧм дойяс. Коми йӧз важысянь тӧдӧны тайӧ пуыслысь коланлунсӧ да мичлунсӧ, оз чегъявны, оз керавны сійӧс.

1. Вайӧд паныд вежӧртаса кывъяс.

2. Быд юкӧнлы сет ним, висьтав ас кывйӧн. 3. Гӧгӧрвоӧд гижанногсӧ тӧдчӧдӧм кывъяслысь. 4. Инды сёрникузяяссьыс ӧтсяма юкӧдъяссӧ.

81 удж. Лыддьы да гиж. Пуктав колана пасъяс.

Миян боръясын да вӧръясын быдмӧ уна бурдӧдчан турун: катшасин лапкор пув кор лежнӧг уразнӧй. Нывкаяс да зонкаяс чукӧртӧны найӧс лекарство вӧчӧм вылӧ. Челядь ёна отсасьӧны аптекалы.

Визьнит ӧтсяма юкӧдъяссӧ.

82 удж. Лыддьы сьӧлӧмсянь, гӧлӧс вежлалӧмӧн.

Ар кӧ нин воис-а? Унмовсьӧ ывла выв, ланьтӧ: Эштіс пӧ, тырмас пӧ, шань пӧ... Ӧтнасӧн коз пу да пожӧм Казьтылӧ пӧсь кисьтан гожӧм. Му вылыс ланьтӧма чӧв, Шыасьлас сӧмын вой тӧв.

1. Мыйла поэт шуӧма: «Унмовсьӧ ывла выв, ланьтӧ»? 2. Кыдзи гӧгӧрвоан: «Эштіс пӧ, тырмас пӧ...». 3. Мыйла шуӧма: «пӧсь кисьтан гожӧм»? 4. Серпасав кывбурын висьталӧмторсӧ. 5. Кывбурысь аддзы ӧтсяма юкӧдъяса сёрникузяяс.

— Алло! Тайӧ Коля? Видза олан, Коля! Тайӧ Юра. Ваня вокыд гортад? — Абу. — А кӧні? — Сійӧ муніс батьыскӧд дача вылӧ. Найӧ кӧртавлӧны тӧв кежлӧ кустъяс. — А тэ мый вӧчан? — Ме лыддя «Би кинь» журналысь висьт. — Став бурсӧ. — Аддзысьлытӧдз.

83 удж. Сёрникузяясысь артмӧд висьт да гиж. Пуктав колана пасъяс. Сет висьтыслы ним.

Сійӧ лэптіс юрсӧ кыскыштіс нырнас сынӧдсӧ да заводитіс кывзысьны. Туй вылӧ петіс йӧра. Ок, кутшӧм сійӧ шыльыд да ён. Вӧрса пемӧс вӧлі сэтшӧмӧн, кутшӧмӧн Коля аддзыліс сійӧс серпас вылысь: ыджыд юра кузь кока мича сюра пельсӧ чургӧдӧма водзлань.

84 удж. Комиӧд гижӧдсӧ.

Висьтав, кыдзи лэбӧны чикышъяс, турияс да дзодзӧгъяс.

Чикышъяс лэбӧны. Турияс лэбӧны. Дзодзӧгъяс лэбӧны.

Став лэбачьяссьыс медӧдйӧ лэбалӧны дзодзӧгъяс. Найӧ весиг ордйӧны пассажирскӧй поезд. Часӧн лэбӧны 88 километр.

85 удж. Лӧсьӧдчы да гиж изложение.

Пуксис сёр ар. Кӧдздӧдіс. Едждісны пуяс, дзормисны, быттьӧ пӧрысьмисны. Ю тупкысис клянича кодь йиӧн. Сы пыр тыдалӧ быд из, быд турун сі. Оз нин кыв юлӧн сьылӧмыс. Регыд сійӧ шебрасяс еджыд эшкынӧн. Гажа тулысӧдз, сӧстӧм юӧй!

1. Кымын юкӧн тайӧ висьтас? 2. Сет висьтыслы ним. 3. Лӧсьӧд план да гиж.


<Kodko @ Коми му да сылӧн нималана йӧз : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Югыд кодзув: 4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 1 юкӧн. М.: Дизайн. Информация. Картография, 1999. Лб. 49-77.>


КОМИ МУ ДА СЫЛӦН НИМАЛАНА ЙӦЗ

ЧУЖАН МУӦЙ МЕНАМ.

... Муса ас чужан кывйӧй! Ёна жӧ нин менам тэысь гаж быри. Коркӧ нӧ кывла ог нин тэнӧ ас пельӧн, шула ог нин ас вомӧн тэнсьыд, коми сёрнилысь, дона кывъястӧ? Кутшӧм гажа, кутшӧм долыд вӧлӧма ас муад овнытӧ. Сӧмын тай сійӧс казялан горттӧ эновтӧм бӧрын. Быдтор тай гортладорсьыд тэнӧ вӧрзьӧдӧ, ставыс муса кажитчӧ. Дзолядырсяыд дум вылад усьӧ.

1. Кыдзи тэ гӧгӧрвоан: «гаж быри»? 2. Тӧдчӧд, кыдзи гижысьыс радейтӧ ас чужан мусӧ да чужан кывсӧ.

ЧУЖАН МУ.

Мыйла миянлы зэв дона Вӧр и эзысь ю? Быдӧн радейтӧ зэв ёна Ассьыс чужан му.

Зарни шонді сійӧс шонтӧ, Мыськӧ югыд зэр. Медым дзоридзавны пондас Миян войвыв эрд.

Тайӧ му вылас зэв шуда Лоас ныв и пи. Сійӧс, донаӧс, пыр кутас Видзны миян ки.

1. Вочавидз С. Поповлӧн юалӧм вылӧ аслад кывъясӧн.

2. Босьт тӧд вылад тайӧ шусьӧгъяссӧ.

Ас муыд — рӧднӧй мам. Ас вӧр-ваад быд пу нюмъёвтӧ. Йӧз муын шудтӧ он аддзы.

Эмакыв пытшкын эмӧсь нарицательнӧй да ас нимъяс. Нарицательнӧй нимъяс: ю, кар, зонка, турун, куран да с. в. Ас нимъяс: Светлана, Ольга, Дима, Валеев Ваня, Роман Николаевич, Илля Вась; Сыктывкар, Кослан, Эжва, «Би кинь» да с. в.

Эмакывъяс вежласьӧны лыд серти.

88 удж. Содтав ас нимъяс да гиж.

Ме ола ... . Карсянь (сиктсянь) неылын эм ... сикт (грезд). Сэні визувтӧ ... ю.

89 удж. Лыддьы. Гиж да визьнит ас нима эмакывъяс.

Печора, Эжва, Мозын — Коми муын медся гырысь юяс. Джеджим Пармасянь заводитӧ ассьыс кузь туйсӧ Эжва ю. Сійӧ визувтӧ асыввывсянь рытыввылӧ. Эжва — Севернӧй Двиналӧн вож. Эжвалӧн ичӧтджык чойясӧн лоӧны Сыктыв да Емва юяс. Эжва шуйга берег вылын, Сыктыв ю усянінын, сулалӧ Сыктывкар — Коми Республикалӧн юркар.

90 удж. Артмӧд нарицательнӧйысь ас нима эмакывъяс.

паськыд ыб

би кинь лэбӧ

ыджыд видз

91 удж. Ворсӧм «Кутшӧм ним оз лӧсяв?»

Торйӧдан пасъяс.

92 удж. Лыддьы висьтсӧ да вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

ПЕРЫМСА СТЕПАН.

Тайӧ мортыс овліс квайтсё во сайын. Оз помнитны сійӧс весиг сё арӧса пӧльяс да пӧчьяс. Сэки миян Эжваным вӧлі паськыдысь-паськыд, джуджыдысь-джуджыд. Пармаын быдмис сук вӧр. Сэні олісны быдсяма зверь-пӧткаыс. Юяс да тыяс вӧліны зэв озырӧсь чериӧн. Коми войтырлӧн пӧль-пӧчьясыс вӧравлісны, кыйлісны чери, вотлісны тшак-вотӧс, чукӧртлісны бурдӧдчан турунъяс, быдтылісны сю. Парманым вердліс найӧс яя сёянӧн, пасьтӧдліс шоныд паськӧмӧн. Эжваным аслас вожъясӧн шусис Пермь Вычегодскӧйӧн. Быд сикас озырлуныс вӧлі тайӧ му вылас. Но эз вӧв анбур, эз вӧвны шыпасъяс. Йӧз эз кужны гижны. Сюсь, вежӧра да тӧлка зонка волывліс коми йӧз ордӧ ыджыд батьыскӧд. Том морт казяліс, мый тані олысь йӧзсӧ кыскӧ грамотаӧ. И сэк Степан думыштіс лӧсьӧдны Пермь Вычегодскӧйын олысьяслы анбур. Буретш таысь коми войтыр кутіс шуны ассьыныс медводдза велӧдысьсӧ Перымса Степанӧн. Кувсис сійӧ 1396 вося апрель 26 лунӧ (важ календарь серти). Дзебисны Степанӧс Москваса Кремльӧ.

1. Мый вӧчлісны коми войтырлӧн пӧль-пӧчыс? 2. Кыдзи шусьыліс сэки Эжва аслас вожъясӧн? 3. Мыйла Степанӧс шуисны Перымса Степанӧн?

93 удж. Тӧдмась Перымса Степан анбурӧн. Гиж анбур отсӧгӧн кывъяс: азбука, небӧг, школа.

94 удж. Инды «Перымса Степан» висьтысь эмакывъяс. Сувтӧд кывъяссӧ уна лыдӧ да гиж.

95 удж. Гӧгӧрвоӧд шусьӧгъяслысь вежӧртассӧ.

1. Бур вӧчӧмыд кык олӧм олӧ. 2. Бурторйыд оз кув, а лёкыд вошӧ.

96 удж. Инды ӧтсяма юкӧдъяса сёрникузяяс да гиж.

БЫДӦНЛӦН АСЛАС УДЖ.

Костя велӧдчис лыддьысьны. Ӧтчыд сійӧ кутіс Шарикӧс. Ныр улас пуктіс небӧг да шуис: «Шарик, лыддьы, мый татчӧ гижӧма!» Шарик исыштіс небӧгсӧ, паськӧдліс вомсӧ да бергӧдчис мӧдарӧ. «Абу пӧ менам удж небӧгъяс лыддьыны. Ме керка видза, ур да дозмӧр увта, а тэ ачыд бурджыка велӧдчы лыддьысьны».

97 удж. Лыддьы сьӧлӧмсяньыд.

ВИДЗӦЙ ЧУЖАН МУ.

Дыр нин вӧрын камгӧ черыс, Дыр нин кывтӧ юӧд кер. Этша уялӧ нин чери, Этша котралӧ нин зверь.

Оз нин волы сэтшӧм олӧм, Медым парма вӧлі тыр. Кольӧмсӧ кӧть видзны колӧ, Медым ӧтитӧг эз быр.

1. Инды кывбурысь медводдза нёль сёрникузясьыс сюрӧса членъяссӧ да гиж.

Вӧч тадзи: Черыс камгӧ.

2. Корсь эмакывъяс. Сувтӧд найӧс уна лыдӧ да гиж.

98 удж. Содты кывъясас чорыд либӧ небыд пас да гиж. Тӧдчӧдӧм кывъяснас лӧсьӧд сёрникузяяс.

99 удж. Артмӧд серпасъяс серти висьт. Сет ним.

1. Мый вӧчӧны кер лэдзысьяс вӧрын? 2. Кытчӧ нуӧны вӧрсӧ? 3. Кӧні вӧчӧны бумага? 4. Мый лэдзӧны типографияын? 5. Мыйла велӧдчысьлы колӧ небӧг?

101 удж. Лыддьы да гӧгӧрвоӧд тӧдчӧдӧм кывъясыслысь гижанногсӧ.

Лым кодь еджыд теплоход катӧ Эжваӧд. Ытва кытсюрӧ кырӧдӧма крут нӧрыссӧ, кыдзьяс да пипуяс нёровтчӧмаӧсь валань, плеть кодь вужъясыс чурвидзӧны. Ва улынӧсь ластаяс да сёнъяс, лыа кӧсаяс. Эжва пӧлӧн быдмӧны пашкыр бадьяс, найӧ ылісяньыс кажитчӧны турун ледзьясӧн. Бадьяс да видзьяс сайын — тшем вӧр.

КОМИ МУЫН МЕДВОДДЗА ШКОЛА.

— Пӧль, а — пӧль! Висьтав, кор Коми муын воссис медводдза школа. — Он ӧмӧй тӧд? Сідзкӧ, кывзы. Тайӧ вӧлі квайт нэм сайын. Локтіс сэки Эжва кывтыдӧ Роч муысь Степан. Ачыс сійӧ вӧлі Устюгысь. Дыр кад чӧж манакаліс Ростовса манастырын. Тані сійӧ подулаліс коми войтырлысь кыв тэчасногсӧ да шуис лӧсьӧдны анбур. Степан шыӧдчис Роч муын Христослы эскысьяслӧн став вичкоясӧн веськӧдлысь Герасим дорӧ. Сійӧ копыртчыліс Москваса князьлы. Сэки Роч муын веськӧдліс Дмитрий Донской. Князь кырымаліс Ылі Войвыв муясӧ манакӧс мӧдӧдӧм йылысь грамота. Тадзи Степан воис Коми муӧ. Сёрӧнджык сійӧс кутісны шуны Перымса Степанӧн. Емва ю бокын Степан кыпӧдіс вичко, а сэсся восьтіс Коми муын медводдза школа. Тані босьтчисны велӧдны чужан кыв. Перымса Степан комиӧдіс медводз «Бур кӧсйысьӧм» небӧг.

1. Коді сійӧ Степаныс? 2. Мыйла Перымса Степан локтіс 14 нэмын Коми муӧ? 3. Висьтав сикт нимсӧ, кытчӧ Степан медводз кыпӧдіс вичко? 4. Висьтав пӧльлысь висьтсӧ аслад бать-мамлы да чой-воклы.

103 удж. Велӧд да висьтав небӧгӧ видзӧдтӧг.

1. Велӧдчытӧгыд мортӧ он во. 2. Небӧг — медбур ёрт.

104 удж. Гиж эмакывъяссӧ уна лыдын.

Артмӧм кывъяснас лӧсьӧд 3-4 сёрникузя.

105 удж. Серпас серти лӧсьӧд висьт да гиж.

Кывбӧра эмакыв вынсьӧдӧм.

Зонка пукаліс пызан сайын. Друг казяліс пӧльыслысь пырӧмсӧ да котӧртіс сы дорӧ. — Пӧль, тӧдан-ӧ мыйкӧ Питирим Сорокин йылысь? — Тӧда неуна. Сійӧ вӧлӧма Туръя сиктысь да лоӧма нималана мортӧн. — А ме талун урок вылын тӧдмалі, мый Питирим Сорокинлӧн ичӧтдырыс вӧлӧма зэв сьӧкыдӧн. Сійӧ водз кольӧма мамтӧг. — Да, Ӧльӧксан, сідзи и эм. А кынӧмпӧтсӧ перйӧма батьыскӧд ӧтвылысь вичко вевтъяс да пытшкӧссӧ мичмӧдӧм помысь. Питирим Коми муын олӧма дас вит арӧдз. — Пӧльӧ, а велӧдысь нӧшта висьталіс, мый Питирим Сорокин олӧма да уджалӧма Америкаын. — Да, пиук, сійӧ вӧлӧма учёнӧйӧн да гижысьӧн.

Инды сёрниысь кывбӧра эмакывъяс да вуджӧд найӧс роч кыв вылӧ.

107 удж. Гиж сетӧм кывтэчасъясӧн сёрникузяяс.

школа дорын

коз улын

кильчӧ бокын

лабич вылын

керка весьтын

пуяс сайын

108 удж. Лӧсьӧд серпас серти кывбӧра эмакывъяс пыртӧмӧн неыджыд висьт.

109 удж. Лыддьы да висьтав аслад кывйӧн.

МЕДВОДДЗА КОЗИН.

Менам медводдза велӧдысьӧн вӧлі Римъя грездысь нывбаба. Сійӧ гортас велӧдіс челядьӧс лыддьысьны, гижны да артасьны. Тані меным бура велӧдчӧмысь сетісны олӧмын медводдза козин. Тайӧ вӧлі кампет гартыштан кышӧд. Пыр на быттьӧ аддза сэтчӧ серпасалӧм турунвиж грушасӧ. Кутшӧм долыд вӧлі сьӧлӧм вылын! Радпырысь петкӧдлі сійӧс гортсаяслы да ӧшӧді кампет кышӧдтӧ енув пельӧсӧ образъяскӧд орччӧн.

1. Мыйла висьтсӧ шуӧма «Медводдза козинӧн»? 2. Инды мӧд сёрникузясьыс ӧтсяма юкӧдъяс.

110 удж. Инды кывъясысь кыввужсӧ. Висьтав, мыйӧн торъялӧны ӧти кыввужъя кывъясыс ӧта-мӧдсьыныс.

Урок вылын велӧдысь юӧртіс Каллистрат Жаков чужанінӧ аскиа экскурсия йылысь. Ӧньӧ гортас восьтіс небӧг да кӧсйис водзвыв тӧдмасьны Жаковлӧн олан туйӧн. Зонка чуймис! Вӧлӧмкӧ Каллистрат Жаков чужӧма сэні, кӧні олӧ Оньӧ, Давпонын. Семьяас Каллистрат чужлӧма дас ӧтикӧдӧн. Зонкалӧн олан туйыс вӧлӧма сьӧкыдӧн. Но сюсь вежӧра морт лоӧма нималана гижысьӧн да философӧн. Сійӧ гижӧма мойдъяс, кывбуръяс да висьтъяс.

112 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ да гиж.

1. Кутшӧм гижысь йылысь тӧдмаліс Ӧньӧ? 2. Кӧні чужлӧма Каллистрат Жаков? 3. Кутшӧм мортӧн сійӧ лоӧма?

Инды сёрникузяясысь сюрӧса членъяссӧ.

Лӧсьӧд 2-3 сёрникузя.

114 удж. Лыддьы рольяс серти.

Тӧв. Давпон весьтын дзирдалӧ тӧлысь. Пукалам Опонь ёрткӧд да видзӧдам кельыд чужӧмбана тӧлысь вылӧ. Меным куим арӧс, Опоньлы — сизим. — Кӧсъян, — шуӧ сійӧ, — ме тэныд тӧлысьсӧ вузала сакар торйысь. — Тэнад мӧй тӧлысьыс? — Менам. Кая керка вылад да босьта. Лэччылі гӧбӧчӧ да вайи куим сакар тор. Сэсся петім ывлаӧ. — Кай керка вылас дай босьт тӧлысьсӧ, со кутшӧм матын, — шуис Опонь. — Ме ог вермы! — Но сідзкӧ аски локта да вая тэныд тӧлысьсӧ.

1. Висьтав, мый тэ тӧдмалін К. Жаков йылысь. 2. Висьтав гижанногсӧ торйӧдӧм кывъяслысь. 3. Инсценируйтӧй висьтсӧ. 4. Уськӧд тӧд вылад теш да висьтав ёртыдлы.

115 удж. Лыддьы да сет висьтыслы ним.

Арнас Опонькӧд пырим велӧдчыны. Училищеным — сикт шӧрын куим ӧшиня керка. Велӧдысьыс — сьӧд синма да кузь кӧсаа Феоктиста Ивановна Забоева. Сійӧ юаліс: — Мый тэ, Каллистрат, тӧдан? — Ме унатор тӧда, — ошйыся, — молитвенник, часослов, умножение таблица, юклыны сюрсӧдз, содтавны да чинтавны! — Уна тӧдан. А мыйла школаас локтін? — Кӧсъя тӧдны, мый сэтшӧм пуыс, шондіыс? Локті зырянскӧй молитваяс тӧдмавны. — Сідзкӧ, пуксьы лабич вылас.

1. Лыддьы висьтсӧ рольяс серти. 2. Висьтав зонкалӧн школаӧ медводдзаысь воӧм йылысь.

Сложнӧй эмакыв.

116 удж. Лыддьы да висьтав рочӧн.

Корсь серпас вылысь сложнӧй эмакывъяс.

Некымын кыввужйысь артмӧм эмакывъяс шусьӧны сложнӧйясӧн.

Вежӧраныд сюйӧй, Вӧрӧд ветлігмоз, Бурдӧдчыны туйӧ Весиг сьӧлаоз. Шогмӧ пӧлӧзнича, Бур и катшасин. Синнытӧ моз видзӧй Ассьыд чужанін.

1. Инды сложнӧй эмакывъяс. 2. Кутшӧм бурдӧдчан турун тэ тӧдан?

118 удж. Содты лӧсялана сложнӧй эмакывъяс да гиж.

Турун нимъяс

Вотӧс нимъяс

Тшак нимъяс

Пу нимъяс

Сёян нимъяс

Уськӧд тӧд вылад вежтаса нимъяс.

119 удж. Гиж да содтав вежтаса нимъяс.

Сложнӧй эмакыв гижанног.

120 удж. Артмӧд сложнӧй эмакывъяс. Висьтав налысь гижанногсӧ.

121 удж. Висьтав, мыйла тадзи шуӧны.

122 удж. Лыддьы. Чутъяс местаӧ содтав колана кывъяс.

Каникул дырйи ми ветлім экскурсияӧн Куратов сиктӧ. Сыктывкарсянь ми мӧдӧдчим лунвылӧ. Миянлы паныдасьлісны сиктъяс: ... , ... , ... . Важӧн Куратов сикт шулісны Кебраӧн. Кебра сиктын чужлӧма коми поэт Иван Алексеевич Куратов. Бать-мамыслӧн вӧлӧма ӧкмыс ныв-пи. Иван чой-вок костас медся ичӧт. Гижысь зэв ёна радейтіс ассьыс чужан мусӧ, чужан кывсӧ. Иван Куратов гижліс: «Тайӧ муса кылӧн Чой-вок сёрнитӧны, Тайӧ кылӧн меным Ай-мам бурсиӧны!»

1. Висьтав, мый тэ тӧдан И. А. Куратов йылысь? 2. Текстысь аддзы сложнӧй эмакывъяс. Кыдзи найӧ гижсьӧны?

123 удж. Артмӧд визь пыр гижсьысь сложнӧй эмакывъяс да гиж.

124 удж. Тӧдмав да гиж артмӧм кывъяс.

Артмӧд кывъяснас сёрникузяяс.

125 удж. Гиж вӧр-ваӧ ветлӧм йылысь висьт. Пырт сэтчӧ сложнӧй эмакывъяс.

126 удж. Сьӧлӧмсяньыд лыддьы кывбуръяссӧ.

Мамыд — сійӧ шонді, Пӧсь сьӧлӧмнас шонтӧ. Мамыд — югыд кодзув, Туйтӧ индӧ водзӧ. Мамлысь мелі кывсӧ, Ныв-пи, шаня кывзӧй.

АКАНЬЛЫ СЬЫЛАНКЫВ.

Маша аслас «кагалы» — Веж юрсиа аканьлы — Сьылӧ сьыланкыв: «Узь жӧ, менам кагаӧй, Сьӧд синкыма аканьӧй, Унмовсь, ичӧт ныв!»

1. Велӧд сьӧлӧм вылӧ воӧм кывбурсӧ. 2. Инды сложнӧй эмакывъяс.

127 удж. Лыддьы мойдсӧ рольяс серти.

КАТША: Катша-катша, китш-котш... УР: Мый нӧ, Катша, вӧр пасьталаыс горзан? КАТША: Талун менам чужан лун! УР: Но, чолӧмала! Со тэныд козинтор. (Сетӧ уртшак.) КАТША: Катша-катша, китш-котш... (Котӧртӧ пон). ПОН: Ув! Ув! Мый тэ китшкан? КАТША: Шудалун менам талун, чужан лун! ПОН: Чолӧмала сідзкӧ тэнӧ мича дзоридзӧн! КАТША: А кутшӧм нӧ тайӧ дзоридз? ПОН: Тӧдмав! Еджыд рӧма, кольквиж бугыля. КАТША: Да тайӧ катшасин! Кывзы, а ме — катша. ПОН: А ме Катшыс! КАТША: Катшасин! Катша! Катшыс! А ми ӧти рӧдвуж котыр! ПОН: Да, да! Сідзи и эм.

1. Инды мойдысь сложнӧй эмакывъяс. 2. Мыйла катша, катшасин да Катшыс ӧти рӧдвуж котырысь?

128 удж. Лыддьы да инды ӧткодь кыввужъя кывъяссӧ.

... Миян сьӧд пон ой-ой скӧр. Катшаяслы оз сет йӧр. Бӧжыс легӧ — сямыс крут. Плешкас паськыд еджыд чут. Татшӧм понтӧ важысянь Шулӧмаӧсь Катшысӧн. Катша, Катшыс, катшасин — Лэбач, пон да дзоридз ним. Ӧти кыввуж аддзам тась. Коді тӧдӧ? Мыйла тадз?

Эмакыв вынсьӧдӧм.

129 удж. Помав сёрникузяяссӧ.

130 удж. Лыддьы уджлысь первой юкӧнсӧ. Корсь мӧд юкӧнсьыс сёрникузяяслысь помсӧ.

1. Петялы эз тырмы 5 шайт небӧг вылӧ, и сійӧ корис ёртыслысь удждывны. Колялы вӧлі жаль сьӧмыс, сійӧ букыштчис. А бӧрыннас детинкалы лои яндзим, сійӧ гӧрдӧдіс да петіс лавкаысь.

131 удж. Лӧсьӧд схемаяс серти кывъяс.

132 удж. Лыддьы А. Мишариналысь кывбурсӧ.

Парма шӧрысь Козъя вӧрысь Босьтӧ туйсӧ ичӧт ёль. Сюмӧд чибльӧг Сійӧс видлӧ, Вылас усьлӧ гежӧд коль. Енэж ясыд — Кодзувъясӧн, Ворсӧ сылӧн чужӧмбан Тӧлысь лыбӧ, Ваас кыбӧ Вӧр-ваыслӧн рӧмпӧштан. Висьтав тӧдчӧдӧм кывлысь артманногсӧ.

133 удж. Лыддьы. Лӧсьӧд юалӧмъяс.

Пожӧма ягъяс, кыддза расъяс дорті шливгӧ-визувтӧ Висер ю. Ыджыдвидз сикт пукалӧ Висер веськыд бокын. Тайӧ нимсӧ сетлӧмаӧсь паськыд видзьяс понда. Ыджыдвидз сиктын и чужис тӧдса гижысь Александра Петровна Мишарина.

134 удж. Висьтав, мый серпасалӧма? Кывъяссӧ сувтӧд уна лыдын.


<Kodko @ Коми пармаын тӧв : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Югыд кодзув: 4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 1 юкӧн. М.: Дизайн. Информация. Картография, 1999. Лб. 78-105.>


КОМИ ПАРМАЫН ТӦВ

Эмакывлӧн падеж суффиксъяс.

МЕДВОДДЗА ЛЫМ.

Тӧрыт на ӧд енэж бӧрдіс, Гӧгӧр вӧлі сьӧд. Асыв быттьӧ синмӧс пӧртіс, Ывласӧ эг тӧд.

Пашкыр гӧна еджыд руӧн Шебрасьӧма му. Ӧшинь улын еджыд руӧн Шаллясьӧма пу.

Кытысь чужис татшӧм дивӧ? Тӧрыт на эз вӧв. Шемӧсмӧма ичӧт Ивӧ: Гашкӧ, воис тӧв?

1. Тӧд вылад уськӧд кывъяс: дадь, чой, лым морт, бушков, вой тӧв, тӧлын, кодзув, кӧдзыд. 2. Ёртыдкӧд сёрнит лым усьӧм йылысь.

136 удж. Гиж сёрникузяяссӧ.

Уси кӧч гӧн кодь небыдик лым. Керка вевтъяс, туйяс, пуяс вевттьысисны лымйӧн. Челядь радлісны медводдза лымлы.

Торйӧдӧм эмакывъяс дорӧ сувтӧд юалӧмъяс да инды суффиксъяссӧ.

137 удж. Содтав чутъяс местаӧ эмакывъяс.

Эмакывъяс мукӧд кывъяскӧд йитчӧм могысь босьтӧны колана суффиксъяс.

138 удж. Лыддьы кывбурсӧ.

Тӧвнас медбур ёртӧй — Кокньыдик пу дадь. Нимлун кежлӧ сійӧс Меным вӧчис бать.

Дадьлы паськыд нырас Кӧрталӧма кӧв. Дадь пыдӧсас батьӧ Пуктӧма кык пӧв.

Гылыд чойсянь даддьӧн Ислалам ми дыр. Метӧг ичӧт чойӧй Гортӧ оз жӧ пыр.

Торйӧдӧм эмакывъяс дорӧ сувтӧд юалӧмъяс.

139 удж. Тӧдмав нӧдкывъяссӧ. Инды эмакывъяс да торйӧд суффиксъяссӧ.

1. Пӧрысь пӧль пос посйӧма чертӧг и пурттӧг. 2. Ваысь чужӧ, ваӧ пӧрӧ. 3. Биын оз сотчы, ваын оз вӧй.

140 удж. Помав висьтсӧ.

Асывнас ме чеччи. Матыстчи ӧшинь дорӧ да чуйми...

141 удж. Содты шусьӧгъясӧ колана кывъяс.

1. Ас вӧр-ваад быд пу нюмъялӧ. 2. Эм кӧ нянь-сов, ставыс лоӧ бур. 3. Бур ним-славатӧ куж видзны.

142 удж. Гиж шусьӧгъяссӧ, тӧдчӧдӧм эмакывъясысь инды суффиксъяссӧ.

1. Ачыд он вермы — ёртъяс отсаласны. 2. Уджыд мастерысь полӧ. 3. Дыш мортлӧн пыр аски да аскомысь. 4. Уджавтӧг кынӧмыд оз пӧт.

Висьтав, кыдзи гӧгӧрвоан шусьӧгъяссӧ.

143 удж. Велӧд да гиж.

Лымйыс шлапкӧ. Киӧ — кепысь. Юрӧ — шапка. Кокӧ — гынкӧм. Вылӧ — пась. Ывла вылӧ петны — дась!

144 удж. Сёрникузяясысь инды подлежащӧйяссӧ да сувтӧд юалӧмъяс.

1. Асъя кыа югыд кыӧ. Турдӧм тӧлысь кельдӧ. 2. Коми йӧз кӧдзыд тӧв нимтӧны Войпельӧн. 3. Ывлаын пашляк лыйсьӧ шкув да шков.

145 удж. Лыддьы. Гиж ӧти столбикӧ подлежащӧйяс, а мӧдӧ — кывбӧра эмакывъяс.

Ӧшым тӧлысь. Дима сулалӧ ӧшинь дорын да видзӧдӧ ывла вылӧ. Ӧшинь улын ворсӧны челядь. Детинка окотитӧ жӧ петны на дорӧ. Но зонка некымын лун нин висьӧ. Друг кыліс ӧдзӧсӧ таркӧдчӧм. Пырисны Дималӧн ёртъясыс. Дыр найӧ пукалісны зонка дінын. Челядь висьталісны школаса выльторъяс йылысь.

Висьтав, кутшӧм юалӧмъяс вылӧ вочавидзӧны подлежащӧйяс.

147 удж. Гиж. Чутъяс местаӧ пукты колана эмакывъяс.

Кӧчьяс сёянсӧ корсьӧны войын. Тайӧс бура позьӧ тӧдмавны кок туй сертиыс. Сійӧ зэв бура тӧдчӧ лым вылын. Кӧчьяслы лоӧ повны и йӧзысь, и понъясысь, и ручьясысь, и кӧинъясысь.

148 удж. Веж ӧти шыпас да артмӧд выль кывъяс.

149 удж. Лыддьы А. Журавлёвлысь кывбурсӧ.

Иринкалы бура тай Пӧчыс пими вурӧма. Шоныдӧсь да мичаӧсь, Любӧ, кодыр видзӧдлан. Шыльыд еджыд гӧнаӧсь. Майбыр, наӧн гӧняйтны. Кӧнӧсь найӧ? Со, тай нӧ, Видлы найӧс вӧтӧдны. Котӧртлісны школаӧ, Гортын недыр олісны, Сӧдз шор дорӧ волісны — Колӧ юны чай — Кӧтасисны тай. Пукалӧ Иринканым Кокас важ ботинкиыс. Пачлысь пӧдан восьтӧма — Пимиясыс косьмӧны.

1. Мыйысь вурӧма пӧчыс Иринкалы пимисӧ? 2. Кутшӧм кӧмкот нӧшта новлӧны тӧвнас войвылын? 3. Гӧгӧрвоӧд вежӧртассӧ да артманногсӧ пӧдан кывлысь. 4. Гиж кывбурысь эмакывъяс. Инды налысь лыдсӧ. 5. Серпасав да мичмӧд коми серъясӧн пими.

150 удж. Лыддьы. Инды кывбурысь эмакывъяс да сувтӧд юалӧмъяс.

Асыв очсыштас, да луныс Сутш кежлӧ дзик восьтас син. Рытӧс бара личкӧ унмыс, Войыс содӧ на, оз чин.

Усьӧ лым, и вой тӧв дурӧ, Тэчӧ толаяссӧ тыр. Еджыд шалля гартчӧ турӧб, Кытчӧдз эбӧсыс оз быр.

152 удж. Гиж суффиксъяс содталӧмӧн.

1. Эн мун вӧрӧ истӧгтӧг да чертӧг. 2. Ирина гортас ветлӧдлӧ кӧмтӧг. 3. Ӧльӧксан чужан лун вылӧ муніс козинтӧг. 4. Кӧк олӧ позтӧг.

153 удж. Лыддьы шусьӧгъяссӧ да велӧд.

1. Уджтӧг овны — сӧмын енэжсӧ сьӧдӧдны. 2. Совтӧг абу чӧскыд, а няньтӧг он пӧт. 3. Битӧг тшын оз овлы. 4. Сьыланкывтӧг овны гажтӧм.

155 удж. Юасьӧй ӧта-мӧдныдлысь.

— Мыйтӧг оз мун машина? — Машина оз мун бензинтӧг. — Кодтӧг гажтӧм гортын? — Гортын гажтӧм мамтӧг.

ЧӦРТЫС ДЗУГИС.

Челядь ставӧн ворсісны ывлаын, коді мачӧн, коді дзебсясьӧмысь. А ме пукалі ӧшинь дорын да велӧді урокъяс. Ой, кутшӧм гажтӧм пукавны да дольны: кыкысь кык — нёль, кыкысь куим — квайт. Друг восьса ӧшиньӧд ылькнитіс тӧв да ворсӧдчыны кутіс тетрадь листъясӧн. Сэсся сійӧ дӧрӧм воротник сайӧ пырис да кутіс сьыліӧс гильӧдны. — Мый сибдін ме дорӧ, скӧрмӧдчан! — горӧді ме. — Он аддзы, мый ме велӧда урокъяс, ог эшты... А сійӧ бара ылькнитіс да шутёвтіс пель дорын. — Вешйы, мися, ме дорысь... Мун пет да ывлаас шутьляв! — шуи ме да ки пыдӧсӧн тупки пельӧс. А сійӧ мӧд пель дорӧ матыстчис да морт гӧлӧсӧн шӧпкӧдӧ: — Лок петам ывлаас... Панласьыштам... — Панласьны? Тайӧс позьӧ... Вай панласям! — шуи ме. — Лок пет!.. Сійӧ бӧр петіс ӧшиньӧд да горӧдіс: — Вӧтӧд менӧ! Ме чеччышті жӧ ӧшиньӧд да котӧрӧн сы бӧрся. Ме котӧрта сы бӧрся, а сійӧ сералӧ да горзӧ: — Эн коль! Суӧд менӧ, суӧд! ... Сыкӧд панласиг ми воим вӧр дорӧдз... И сійӧ друг воши. Ме пыри вӧрас. Сэні чӧв-лӧнь. Кытчӧкӧ воши, дзебсис али мый? — Эй, кытчӧ тэ вошин? Лок пет! Ми жӧ ог дзебсясьӧмысь ворсӧй, а панласям! Корси пуяс сайысь, некӧн некод абу! Ме пукси пу бокӧ да думайта: абу лӧсьыд тадзтӧ ворсны! Ме вот муні гортысь, а туйсӧ бӧр аддза ог? Урокъяс бара эг велӧд... А велӧдысь ӧмӧй эскас, мый ставсьыс мыжа тӧв! Чӧртыс дзугис менӧ.

1. Кодъяс сёрнитӧны тайӧ висьтас? 2. Лыддьы торйӧн кывъяссӧ детинкалысь да тӧвлысь. 3. Кыдзи тэ думайтан, ставсьыс-ӧ мыжа тӧв? 4. Висьтав, мыйӧн помасис висьтыс.

1. Челядь ворсісны мачӧн ывлаын. 2. Зонка пукаліс ӧшинь дорын да велӧдіс урокъяс. 3. Сійӧ пырис воротник сайӧ, кутіс гильӧдны сьыліӧс. 4. Тӧв кӧсйис панласьыштны детинкакӧд.

158 удж. Лӧсьӧд серпасъяс серти сёрни.

159 удж. Артмӧд кывъяс да сувтӧд юалӧм.

160 удж. Лыддьы да вӧч гортад татшӧм сёян.

(Колькъя рысь)

Сёй гырничӧ кисьт литр йӧв. Содты сы дорӧ тасьтіын гудралӧм 3-4 кольк да неуна сов. Ставсӧ бура гудралӧм бӧрын гырничсӧ сюй пачӧ. Яеснича лоӧ дась, кор сылӧн вылысыс кенясяс зарни рӧмӧн.

СОЛА ТШАК НӦКЙӦН.

Сола тшак вундав, сэсся содты сэтчӧ вундалӧм лук да нӧкъяв.

— Мамӧ, аски менам чужан лун! — Да, муса нылӧй. — А мый ми гӧстьяслы кутам пуны-пӧжавны? — Пӧжалам картупеля шаньга да черинянь. — А юнысӧ мый лӧсьӧдам? — Пув ва.

162 удж. Лыддьы сьӧлӧмсяньыд да велӧд.

Асъя кыа югыд кыӧ. Турдӧм тӧлысь кельдӧ. Чӧв. Кӧнкӧ ар на. Коми парма важӧн лымъя, важӧн тӧв. Кырыс дась нин, быттьӧ праздник. Вашмунӧма ичӧт зон, Потшӧс дорын мича дзоридз — Кумач морӧса лӧнь жонь.

1. Кутшӧм вежсьӧмъяс вайӧ тӧв? 2. Кыдзи тэ гӧгӧрвоан: «мича дзоридз — кумач морӧса лӧнь жонь».

КОДЛЫ КӦНІ БУРДЖЫК ОВНЫ.

Ывлаыс букыд. Шлапкӧ-усьӧ лым. Вӧрын лӧнь. Гыӧртӧм кыдз пу вылын пукалӧ Катша да китшкӧ-норасьӧ пӧрысь Ракалы: — Кутшӧм нӧ тайӧ олӧм?! Сёйны ни юны пӧттӧдз он вермы. Кӧдзыд, тшӧкыда тӧла овлӧ, он и шонавлы, век кынман... Чӧскыда узьны он вермы, весиг он вӧтасьлы... Ок, бӧб ме, бӧб! Мыйла ме мукӧд лэбачьяскӧд эг лэбзьы шоныдінас? Пӧрысь Рака чӧв оліс, терпитіс Катшалысь больгӧмсӧ. Кор терпенньӧыс быри, ачыс шыасис: — Код вылӧ нӧ норасян, кикимера? Тэнӧ тай лэбачьяс мудерӧн шуӧны, а тэ збыль вӧлӧмыд бӧб... Окота кӧ, мед, колӧкӧ, лэбин шоныд муас. Тэнӧ, буракӧ, некод эз кут, — шуаліс Рака да лэбис кытчӧкӧ аслас могӧн. — Сійӧ и лёкыс, мый эг лэб. Сэні, шуӧны, ёна шоныд, сёяныд мыйта колӧ. Шуны кӧ, курорт. — Эн сӧр, больгысь вом! Овны позьӧ быдлаын бура, пӧттӧдз сёйны, сӧмын эн дышӧдчы... А сёяныд и тані тырмӧ, слава бог! — коз пу вывсянь шыасис кодкӧ. — Видзӧдтӧ, кодкӧ менӧ, Катшаӧс, велӧдӧ, кыдзи да кӧні овны... А тэ коді ачыд сэтшӧм сюсьыс? — Ме? Да, тӧдан менӧ... Быд во ме тані тӧвъя, тундраысь курортавны татчӧ вола... Юалан, коді ме? Ме — Еджыд Сюзь. Менӧ тані став зверь-пӧткаыс тӧдӧ. — Тэныд, гашкӧ, и лӧсьыд. — Мыйла сӧмын меным? Тундраысь татчӧ локтісны унаӧн курортавны... Со аддзан, пукалӧны да сералӧны тэ вылын гӧрд морӧса Жонь да Байдӧг. — Ме некыдз ог гӧгӧрво тіянӧс, — эз лэччысь Катша. — Мыйла сы ылнасяньыс локны татчӧ? Тіян сэні, тундраад, — лым, и тані — лым. Сэні — кӧдзыд, и тані — кӧдзыд! ... Тожӧ «курорт» аддзӧмыд! — зывӧка шуис Катша. — Дугды, Катша, эн янӧд асьтӧ! — шыасис Жонь. — Шуан ставыс ӧткодь? А вот и абу... Тані и лымйыс этшаджык, и кӧдзыдыс абу сэтшӧм чорыд... Весиг турӧбыс абу тундраын кодь... А сёяныд, майбыр, тані уна. Меным, шуам, медся бурыс свет вылас ош льӧм... — Да-да... Сідз, чойӧ, сідз! Ош льӧмыс да пелысьыс, другӧ, ёна чӧскыдджыкӧсь тэнад бананъяс дорысь... — Сідзи и эм, — сёрниас тшӧтш пырис Еджыд Байдӧг. — Тані уна кыдз пу, бадь пу... Налӧн гаръясыс чӧскыдсьыс-чӧскыдӧсь. Вот ме пӧттӧдз кокала найӧс и лым пиӧ пыра. Сэні небыд, шоныд, абу тӧла... Мыйла абу курорт? — Нинӧм шуны, тані позьӧ бура овны, — бара шыасис Еджыд Сюзь. — Тундраад ӧд ставыс тыри лымйӧн, а тані эмӧсь и шыръяс, и кӧчьяс. Позьӧ, позьӧ тані овны, — кывкӧрталіс Еджыд Сюзь. Катша кывзіс-кывзіс да и шуӧ: — Ме тадзи быдӧнлы норася, а, вӧлӧмкӧ, ачым курортын ола... Тешкодь!.. — Тэ, Катша, шоныд муяс йылысь эн шогсьы, эн жалит... Да и аслад слабиник бордъяснад эськӧ эн во шоныд муӧдзыс. Бурджык нин тані миянкӧд курортась. Вӧрын бара лои лӧнь. Ставӧн разӧдчисны сёян корсьны.

1. Корсь паныд вежӧртаса кывъяс.

2. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1) Кутшӧм лэбачьяс йылысь сёрнитсьӧ тайӧ висьтас? 2) Позьӧ оз тайӧ висьтсӧ шуны мойдӧн? 3) Кутшӧм кывкӧртӧдӧ воис Катша?

164 удж. Ворс ёртъясыдкӧд.

Киӧн киӧ босьтчам, Кытшӧ ставсӧ босьтам: Кӧчӧс, ручӧс, Каньӧс, шырӧс. Кутчысь, кутчысь — Эн лэдз шӧрас! Киӧн киӧ босьтам: Сюзьӧс, джыджӧс, Сырчикпиӧс. Кытшыс, кытшыс, Киын киным. Ӧти, кык, куим... Кодӧс ортсӧ суим?!

165 удж. Содты колана суффикс да гиж некымын сёрникузя.

166 удж. Лыддьы да торйӧд юкӧнъяс вылӧ.

Пармаын олысьяс тӧвся войӧ кужӧны дзебсьыны кӧдзыдысь. Ошъяс узьӧны гуын, нёнялӧны певнысӧ. Туланъяслы шогмӧ тӧштшӧ пу пытшкӧс. Сьӧдбӧжъяс да визяордаяс ӧдйӧ аддзӧны вужля увтӧ. Шоныд пася руч котралӧ вӧрті, корсьӧ ланьтӧм кӧчӧс. Ставныс аслысногӧн коллялӧны тӧвся кузь войтӧ.

167 удж. Гиж да инды эмакывъясысь суффиксъяссӧ.

Ми радейтам чужан мунымӧс. Радейтам сылысь мича паськыд вӧръяссӧ, джуджыд керӧсъяссӧ, уна ваа юяссӧ, гырысь мича каръяссӧ да сиктъяссӧ.

168 удж. Лыддьы да гӧгӧрвоӧд шусьӧгъяссӧ.

1. Ручыд сизим кӧинӧс ылӧдлас. 2. Эн ошйысь кыйсьыны кайигӧн, а ошйысь, кор прӧмыссӧ ваян. 3. Бур ним-славатӧ куж видзны. 4. Няньӧн-солӧн сьӧлӧмтӧ он верд.

Инды тӧдчӧдӧм кывъясысь суффиксъяссӧ.

ЫЛІ МУЯСӦ КОЧӦН.

Уна сё во сайын Коми муын медбур туйӧн вӧліны юяс. На кузя йӧз писькӧдчылісны тӧдтӧм местаясӧ вӧравны. Волісны найӧ юясті Из гӧраӧдз, петавлісны Войвыв саридзӧдз. Коми войтыр пыжъясӧн воӧдчывлісны ылі муясӧ, тӧдмасьлісны сэтчӧс йӧзкӧд. Важ йӧз вӧчлісны кокньыдик пыжъяс ичӧт юясті ветлӧм могысь, а ыджыдджыкъясӧс — саридзӧ петавлыны. Татшӧм кочьяс (пыжъяс) вылад йӧз кутісны кывтлыны Войвыв Сибирса Мангазеяӧдз, воӧдчисны Колымаӧдз, Чукотка гӧгӧр петавлісны Тихӧй океанӧ.

1. Кутшӧм выльтор тӧдмалін тайӧ висьтсӧ лыддьӧм бӧрын? 2. Петкӧдлы мусерпас вылысь ветлысь-мунысьяслысь туйсӧ.

170 удж. Артмӧд суффикс отсӧгӧн кывъяс.

Лӧсьӧд кывтэчасъяс.

171 удж. Гиж, чутъяс местаӧ содтав колана кывъяс.

Тундраын ветлӧны кӧрйӧн да понйӧн. Челядь вуджисны юсӧ пыжӧн. Посни войтыр театрӧ мунісны автобусӧн. Зонпосни кыр йывсянь ислалісны даддьӧн да лыжиӧн. Зонкаяс да нывкаяс юркарӧ лэбисны самолётӧн.

172 удж. Содты колана суффиксъяс да лыддьы мойдсӧ.

ЗАРНИ ЁКМЫЛЬ. (Хант мойд)

Куим вӧралысь мунісны вӧравны. Мунісны-мунісны да, и вой воис. Колӧ узьмӧдчыны, бипур ӧзтыны. Кутісны истӧг корсьны, а истӧгыс эз сюр, вунӧдӧмаӧсь босьтны. Ӧти на пӧвстысь и шуӧ: — Кайла пу вылӧ. Кӧні битор тыдалӧ, сэтчӧ и мунам. Кайис, видзӧдӧ — верстӧн-джынйӧн сайын бипур тшынасьӧ. Кыкыс кольччисны, а коймӧдыс бипурлань мӧдӧдчис. Муніс-муніс мортыд да аддзис бипур дорысь зэв-зэв пӧрысь пӧльӧс. — Чолӧм, пӧрысь пӧльӧ! — Чолӧм, чолӧм, том зон. Кутшӧм могӧн воин? — Била эськӧ вои да... — Менам биыд дона ӧд... Висьталан сизим мойд — сета. — Ог куж мойднысӧ, пӧрысь пӧльӧй. Ог тӧд мойдъяссӧ да кыдзи сизим мойдсӧ мойда? Эз сет пӧльыд битӧ. Эз сет медводдза ветлысьлы, эз сет шӧркост кыйсьысьлы да ковмис коймӧд, медся том вӧралысьлы била мӧдӧдчыны. Муніс, чолӧмасис пӧрысь пӧлькӧд да шуӧ: — Вайышт битӧ, пӧрысь пӧльӧ. — Менам биыд дона ӧд. Висьталан сизим мойд — сета. — Висьтала... Гожӧм чӧжӧн ме чукӧрті ноп тыр геб, ноп тыр ном да ноп тыр лӧдз. Сэсся вузалі-вежи найӧс. Ӧти гебсӧ — ӧти чань вылӧ. Ӧти номсӧ — ӧти мӧс вылӧ. Ӧти лӧдзсӧ — ӧти вӧв вылӧ. Вӧвъясыс чужъясьӧны, мӧсъясыс люкасьӧны! Вешйышт! Тэнӧ оз жӧ мед люкавны. Сэтшӧма повзис пӧрысь пӧльыд! Сэтшӧма повзис и зарни ёкмыльӧ пӧрис. Чукӧстіс кыйсьысь ёртъяссӧ, босьтісны зарни ёкмыльсӧ да гортлань мӧдӧдчисны.

1. Мыйла хантъяс сетӧмаӧсь мойдыслы «Зарни ёкмыль» ним? 2. Мыйла радейтӧны йӧзыс мойдчыны? 3. Кутшӧм мойдъяс тэ тӧдан?

174 удж. Артмӧд сетӧм суффиксъяс отсӧгӧн кывъяс да лӧсьӧд некымын сёрникузя.

175 удж. Сувтӧд тӧдчӧдӧм кывъяс дорӧ юалӧмъяс да инды суффиксъяссӧ.

Пӧль эз сет битӧ медводдза ветлысьлы, шӧркост кыйсьысьлы да ковмис мӧдӧдчыны медся томыслы. Пӧльлӧн биыс сулалӧ сизим мойд. Пӧрысь морт сюся кывзӧ вӧралысьлысь висьталӧмсӧ.

176 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ?

1. Кутшӧм пулӧн арнас гылалӧ лыскыс? 2. Кутшӧм лэбачлы лым пытшкын шоныд? 3. Кутшӧм лэбач чужтӧ пиянсӧ тӧвнас? 4. Кутшӧм лэбачлы сетӧма «бурдӧдчысь» ним? 5. Кутшӧм лэбачӧс шуӧны зэв сюсьӧн?

177 удж. Велӧдчы лыддьыны кывпесанъяс.

1. Кор нин арӧс шырлы тырлӧ, Кор нин шогыс шырлӧн бырлӧ?

2. Войнас сюзьыд оз тӧд узьлӧм, Войнас синмыс зэв сюсь сюзьлӧн.

Корсь велӧдӧм суффикса эмакывъяс.

178 удж. Ворсӧм «Визяс ковтӧм».

Лӧсьӧд «ковтӧм» кывъяснас сёрникузяяс.

179 удж. Тӧдмав нӧдкывъяссӧ да гиж.

1. Ӧти мамлӧн вит пи да пыр ӧтлаынӧсь. 2. Сьӧд кӧйдысӧн еджыд му вылӧ кӧдзӧны. 3. Мортлы сьӧкыд овмӧс нуны, Тайӧ пемӧс кӧ эз вӧв, Гӧрны-кӧдзны, мыйкӧ нуны Йӧзлы отсалӧ пыр вӧв.

Эмакывлысь суффиксъяс вынсьӧдӧм.

180 удж. Лыддьы сьӧлӧмсяньыд.

ВЫЛЬ ВО.

Быттьӧ мойдкыв гортӧ пырис, Гажа шыӧн гӧгӧр тырис. Коз пу дзирдалӧ джодж шӧрын, Вӧрысь сійӧ локтіс тӧрыт. Ӧтчыд вонас овлӧ тайӧ, Ставлы шудсӧ Выль во вайӧ.

1. Кутшӧм гӧлӧсӧн да ӧдӧн колӧ лыддьыны кывбурсӧ? 2. Кутшӧм кывъяс индӧны кывбурлӧн аскылӧм (настроение) вылӧ?

181 удж. Сеталӧй ӧта-мӧдыдлы юалӧмъяс серпасъяс серти.

182 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1. Мый вайис миян керкаӧ Выль во? (озыр гӧснеч, козин). 2. Кутшӧм гӧснеч вайис Кӧдзыд пӧль? (юмов кампет, небыд преник, чӧскыд яблӧк). 3. Кытысь вайисны мича козсӧ? (лавка, вӧр). 4. Кӧні дзирдаліс коз пу? (школа, горт, вӧр). 5. Кӧні гажӧдчисны челядь? (коз пу).

183 удж. Лыддьы. Велӧд сьыланкывсӧ.

ЛЫМ ЧИРЪЯС.

Кӧдзыд пӧльтысь кымӧръяс Йизьӧдісны ю. Кокни бордъя лым чиръяс Едждӧдісны му.

Усьӧ лым, Усьӧ лым Кӧч гӧнысь на небыдджык, Байдӧгысь на еджыдджык. Усьӧ лым, Усьӧ лым.

Лымъя кадӧ-пӧраӧ Кыйсьысь мортлы бур. Со и мунӧ вӧравны, Кыйны сьӧла-ур.

Тӧвлы чолӧм висьтавны Нимкодь овлӧ пыр. Даддьӧн-лызьӧн иславны Корӧ ю дор кыр.

Гӧгӧрвоӧд визьнитӧм кывъяслысь гижанногсӧ.

ЮГЫД КОДЗУВ. 4 КЛАСС. 2 ЮКӦН

Условнӧй пасъяс:

— сёрнит тадзи — велӧд сьыланкыв — содтӧд удж


<Kodko @ Тӧвся рытын мойдчӧм : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Югыд кодзув: 4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 2 юкӧн. М.: Дизайн. Информация. Картография, 2000. Лб. 3-18.>


ТӦВСЯ РЫТЫН МОЙДЧӦМ.

1 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1. Кытчӧ мунӧны челядь? 2. Кӧні сулалӧ коз? 3. Кытысь мунӧны челядь?

2 удж. Содтав чутъяс местаӧ колана кывъяс.

Выльвося каникул дырйи ми ветлім (кытчӧ?) ... . Видзӧдім серамбана мойд (кӧні?) ... . (Кытысь?) ... локтігӧн ворсыштім Вежа Стефан изэрд вылын сулалысь коз пу дорын.

3 удж. Тӧдмав нӧдкывъяссӧ да инды эмакывъясысь суффиксъяссӧ.

1. Керкаӧ пыран — он аддзы, Ывлаӧ петан — он аддзы. 2. Вӧрӧ кайӧ — тупӧсь чӧвталӧ, Вӧрысь локтӧ — тупӧсь чӧвталӧ. 3. Ичӧтик керкаын олӧ, кӧзяинлысь овмӧссӧ видзӧ.

4 удж. Лыддьы. Содтав колана суффиксъяс.

Вайис пӧльӧ вӧрысь рос, Меным гӧлик вӧчис. Чышка кильчӧ выв и пос. Мезда уджысь пӧчӧс.

Коркӧ важӧн сӧдз ю бердын, Гажа яг нӧрысса эрдын, Ог тӧд ылын али матын, Гашкӧ-й, Коми муын татӧн, Аслас ичӧтик гӧль позъяс Оліс-выліс кыйсьысь гозъя.

5 удж. Лыддьы «Пера-багатыр» мойдысь юкӧн.

...Пералы сетіс цар ставсӧ, мый корис: Вӧр-ваын кыйсьыны грамота сетіс, Тывъявны-кутавны сьӧла да байдӧг Шӧлкӧвӧй казь, — гашкӧ, ветымын шайта, Нинкӧмсӧ сьӧктавны зӧлӧтӧй пыжъян, Мамыслы козьналіс кашемир чышъян. Пералы зэв вӧлі нимкодь да рад... Воис со Москваысь вӧрзьыны кад. Пераыд босьтіс сэк ассьыс кузь лызь, Шутёвтіс сэтчаньӧ, корлісны кысь, Дзирдалан лым вывті тюлӧ Лямпаӧн ас чужан мулань.

Висьтав, мый тэ тӧдан Пера-багатыр йылысь.

6 удж. Юалан кывъяс отсӧгӧн гиж сёрникузяяс.

Пера (кытысь?) ... вайис кашемир чышъян да зӧлӧтӧй пыжъян. Цар сетіс грамота кыйсьыны (кӧні?) ... . Багатыр шутёвтіс лямпаӧн (кытысь?) ... (кытчӧ?) ... .

7 удж. Гиж сёрникузяяс. Петкӧдлы кывъяслысь йитчӧмсӧ юалӧмъяс да стрелка отсӧгӧн.

Пиыс мамлы вӧчис козин.

1. Челядь уль лымйысь вӧчисны лым мачьяс. 2. Изэрд шӧрын сулалісны лӧз йиысь вӧчӧм чомъяс. 3. Самолёт пырис сук ру пытшкӧ.

Усьӧ кӧ посни, гежӧдик лым — вермас дыр кежлӧ ёна кӧдздӧдны, гырысь лым — шондӧдӧм водзын.

8 удж. Серпас серти лӧсьӧд сёрникузяяс.

9 удж. Лыддьы да чутъяс местаӧ содтав кывъяс.

Миша асывнас (кысянь?) ... котӧртіс (кытчӧ?) ... . Сійӧ вуджис Савин улича да мӧдӧдчис (кытчӧ?) ... . (Кытчӧдз?) ... вӧлі верст джын.

КЫДЗИ МУННЫ КИРОВ ПАРКӦДЗ.

— Бур лун. Висьталӧй, пӧжалуйста, кыдзи мунны Киров паркӧдз? — Висьтала. А ті кытысь асьныд? — Ми воим Изьваысь. — Паркӧдз позьӧ мунны подӧн, но ветлӧны и автобусъяс. — Ми Сыктывкарын медводдзаысь, нинӧм на ог тӧдӧй. Кутшӧм автобусӧ позьӧ сӧвны? — Пуксьӧй витӧд номера автобусӧ да мунӧй Сӧветскӧй уличаӧдз. Автобусысь петӧм бӧрын лэччӧй веськыда Сыктыв юлань. — Ыджыд аттьӧ.

10 удж. Содты колана суффиксъяс да гиж.

1. Пон бергӧдчис кӧзяинлань. 2. Шонді бергӧдчӧ тулыслань. 3. Шонді садьмис, кӧдзыд ваӧн мыссис, енэж шӧрӧдз сэсся кыссис. 4. Каникул дырйи челядь ворсӧны ывлаын рытӧдз. 5. Кыйсьысь вӧрӧд мунігӧн казяліс йӧра кок туй.

1. Кымын чассянь тэ велӧдчан? Кор помалан? 2. Кымын часӧдз тэ котралан рытнас? 3. Кытчӧ ветлывлан урокъяс бӧрын? 4. Кытысь воис велӧдчысь?

12 удж. Помав сёрникузяяссӧ колана эмакывъяс бӧрйӧмӧн.

1. Тӧвнас челядь котралӧны лыжиӧн. 2. Аски ми паныдасям нималана гижыськӧд. 3. Уджыд полӧ уджач мортысь. 4. Он вермы овны ватӧг. 5. Театрын нимкодясим ворсысьясӧн. 6. Ывлаын пемыд битӧг.

13 удж. Велӧдчы лыддьыны кывпесан.

Джуджыд джадйын джуджыд доз, Джоджсянь джаджйӧдз джуджыд пос.

Выльвося праздник бӧрын пасйылісны Рӧштво. Сы кежлӧ лӧсьӧдчылісны куим лун чӧж. Рӧштвосянь заводитчывліс вежадыр. Йӧз ветлісны керкаысь керкаӧ, чолӧмалісны ӧта-мӧднысӧ, ыдждӧдлісны Христосӧс, сьылісны вичкоса сьыланкывъяс. Том йӧз войнас лымйӧн тыртавлісны пыран ӧдзӧсъяс, киссьтавлісны пес чипасъяс, гажӧдчылісны Крещенньӧӧдз. Ставӧн гадайтчисны: нывъяс кӧсйисны тӧдмавны жӧниксӧ, а олӧма йӧз — выль урожай воӧм йылысь.

1. Кыдзи пасйӧны Рӧштвосӧ тэнад семьяын?

Василей кӧ сэзь — пув да чӧд лоӧ уна. Тӧлыс кӧ кӧдзыд да мича, гожӧмыс лоӧ бур. Лымйыс кӧ ёна усьӧ — гожӧмыс зэра лоӧ.

Эмакывлысь суффиксъяс вынсьӧдӧм.

15 удж. Лыддьы мойдсӧ рольяс серти.

ШЫР ДА ГАДЬ. (Коми мойд).

Олісны-вылісны Шыр да Гадь. Ӧтчыд найӧ мӧдӧдчисны корсьны нянь. Мунісны-мунісны и воисны шор дорӧ. Поскыс абу, вуджны некыті. Шыр вайис идзас сі да шор вомӧн пуктіс. — Но, гаддьӧй, вай вудж, — шуӧ Шыр. — Ме ог лысьт. Тэ медводз вудж, — корӧ Гадь. Шыр скӧрмис Гадь вылӧ. — Эк, — шуӧ, — полысь кӧч тэ. И ачыс мӧдӧдчис вуджны. Воис шӧрӧдзыс да идзас сіыс чеги. Шыр уси ваӧ да вӧйи. А Гадь сераліс, сераліс да поті.

1. Воисны-ӧ сьӧлӧм вылад Шыр да Гадь? Эз кӧ, мыйла? 2. Аслад кывъясӧн серпасав мойдсӧ. Инды сюрӧса да ӧтсяма юкӧдъяссӧ медбӧръя кык сёрникузясьыс.

16 удж. Лыддьы да инды эмакывъясысь суффиксъяссӧ.

1. Ӧтчыд кӧин ваӧ вӧйис, Петіс васьыс сулик ва. Весиг кӧин овлӧ йӧйӧн, Ваад кӧ нин вӧйӧма.

2. Вӧрад ошкыд, гашкӧ, сё, Оз кӧ унаджык на ло. Коркӧ джуджыд пусянь Ставсӧ лыддя гусьӧн!

17 удж. Лыддьы. Чутъяс местаӧ содтав суффиксъяс.

БУР ЁРТ.

Петялӧн эм кык ёрт — Вася и Серёжа. Найӧ велӧдчӧны нёльӧд классын. Урок помын велӧдысь сетіс налы гортса удж: лыддьыны висьт да артавны пример. Гортас Петя лыддис висьтсӧ, а примерсӧ эз артав. Аски асывнас сійӧ локтіс школаӧ да корис ёртъяссӧ отсавны сылы. Вася сетіс Петялы тетрадьсӧ да шуис: — На, гиж. Менам ставыс стӧч. А Серёжа шуис: — Эн гиж, Петя. Ме тэныд гӧгӧрвоӧда, а тэ сэсся ачыд арталан.

1. Мыйла висьтыслы сетӧма «Бур ёрт» ним? 2. Лӧсьӧд «Менам ёрт» юрним улын дженьыдик висьт.

18 удж. Гиж сёрникузяяссӧ. Чутъяс местаӧ содтав суффиксъяс.

Батьыс пиыслы козьналіс небӧг. Васялы кажитчис небӧгыс. Небӧгас эмӧсь мича серпасъяс, мойдъяс, кывбуръяс, кывпесанъяс, висьтъяс.

19 удж. Лыддьы мойдсӧ.

РУЧ ДА КӦЗА.

Котӧртӧ руч сикт помті. И друг сійӧ юкмӧсӧ уси. А юкмӧсыс вӧлі джуджыд, бӧрсӧ петны оз вермы. Пукалӧ руч юкмӧсын да шогсьӧ. Туй кузя мунӧ кӧза. Мунӧ и тошнас пыркӧдӧ, сюрнас шенасьӧ. Локтіс юкмӧс дорӧ, видзӧдліс пытшкас, аддзис сэтысь ручӧс да юалӧ: — Мый тэ сэні, кузь бӧж, вӧчан? — Шойчча, чукля сюрӧй, — вочавидзис руч. — Сэні выліас жар, а тані лӧсьыд, ыркыд... Горшыд кӧ косьмӧ, тані кӧдзыд ва эм. Ю, мыйта колӧ... А кӧзалӧн важӧн нин горшыс косьмӧ. — Чӧскыд ваыс? — юалӧ. — Зэв чӧскыд, — нюмъялӧ руч, — местаыс кыкнаннымлы тырмас... Кӧза чеччыштіс юкмӧсӧ, муртса ручсӧ эз лямӧд. Руч сылы шуӧ: — Эк, тэ, чеччыштнытӧ кыдзи колӧ он куж... Видзӧд, кыдзи менӧ ванас резін, муртса эн лямӧд... Чеччыштіс руч сэки кӧзалы мыш вылас, сысянь сюр вылас да звирк петіс юкмӧсысь. Кӧза дыр оліс юкмӧсын, тшыгйысла муртса эз кув. Коньӧрӧс ӧдва аддзисны да сюрӧдыс кыскисны. Петіс юкмӧсысь да шуис аслыс: «Сідз и колӧ тэд. Мӧдысь кежлӧ быдтор думыштӧмӧн кутан вӧчны!»

1. Кутшӧм мойдъяс тэ тӧдан С. Раевскийлысь? 2. Висьтав аслад кывйӧн тайӧ мойдсӧ. 3. Артмӧд да гиж ичӧтик мойд пемӧсъяс йылысь.

Заводит тадзи: Олісны-вылісны ...

20 удж. Велӧд да гиж.

Ывла вылын пемыд вой, Важӧн шебрас улын чой. Узь жӧ, ичӧт чойӧй, узь Да эн крӧвать вывсьыд усь.

21 удж. Инды эмакывъясысь суффиксъяссӧ. Лӧсьӧд сёрникузяяс.

22 удж. Лӧсьӧд да гиж сёрникузяяс.

Асывнас Петя муніс школаӧ.

23 удж. Лыддьы мойдсӧ сьӧлӧмсяньыд.

КӦЧЛӦН ПРАЗДНИК.

Талун кӧчлӧн чужан лун ӧд. Воас гӧсьт да гӧсьтя уна. Кильчӧ вылӧ сувтіс кӧч — Гӧсьтьяс воасны вот стӧч. Ма со кыскӧ ош дзонь бӧчка Колӧ козьнавны ӧд кӧчтӧ! Сьӧкыд кыскынысӧ — мат... Кӧчыд лоас вывті рад! Ичӧт ур со, щӧть кодь уска, Вайӧ телега тыр сус коль. Телегаыс дзурлик-дзур... Кӧчлы лоас гӧснеч бур! Войбыд вуграсьӧма ручыс (Сійӧс некытӧн он удзӧд!) Шедіс сылы уна мык — Нуӧ кӧчыдлы пуд кык. Ылі сиктсянь (дас верст, гашкӧ) Кань со кыскӧ, ружтӧ-кашкӧ Ыджыд-ыджыд кашник нӧк. (Моз жӧ вӧрзьы сылӧн гӧг!) Кӧза нӧбалӧма морков, Воис кӧч керкаӧ коркӧ. Рудзалӧма ки и кок... «Лок жӧ, кӧза сваття, лок!» Козин эз вай Ваткыль миян, Но эз тӧждысь зонмыд сійӧ, Эм кӧ Ваткыль, оз босьт шог: Гудӧкӧн йӧктӧдас кок. Веж луд вылын чужан лунӧ Гажа праздник кӧчлӧн мунӧ, Гажыс ыджыд, гажыс ён — Йӧктӧ ош и руч, и пон.

1. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1) Кодлӧн талун чужан луныс? 2) Кодъяс локтісны гӧсьтитны кӧч ордӧ? 3) Мыйла лоас вывті рад кӧчыд? 4) Кутшӧм гӧснеч вайис ур кӧчлы? 5) Кутшӧм чери нуӧ руч кӧчлы?

2. Кутшӧм воысьясӧс абу серпасалӧма художникыс?

3. Нуӧдӧй мойдчан рыт.

24 удж. Корсь «Кӧчлӧн праздник» мойдысь пемӧс нимъяс да гиж уна лыдын. Содты ачыд вит пемӧс ним.

25 удж. Тӧдмав нӧдкывъяссӧ. Велӧд.

1. Шыльӧдан кӧ — мойда, Дӧзмӧдан кӧ — дойда, Лэчыд менам гыж, Пиньӧй абу ныж. 2. Кӧть кыдз мунӧ, а бӧръя кокыс век панйӧ. 3. Мудер пемӧс ас бӧрсяыс кок туй чышкӧ. 4. Пуысь-пуӧ чеччӧ-лэбӧ, Пипу горсйӧ асьсӧ дзебӧ. Киӧн кутны оз на сюр, Челядь, коді тайӧ? ...

26 удж. Лӧсьӧд пемӧсъяс йылысь небӧг. Пырт сэтчӧ:

1. Гортса да вӧрса пемӧсъяс йылысь висьтъяс. 3. Нӧдкывъяс да шусьӧгъяс.

Лӧсьӧд небӧгсӧ кык юкӧнысь: гортса пемӧсъяс, вӧрса пемӧсъяс.

27 удж. Комиӧд да гиж кывтэчасъяс.

кӧин кодь тшыг

кӧч кодь полысь

руч кодь мудер

ош кодь ён

1. Мыйла тадзи шуӧны? 2. Артмӧд сёрникузяяс.


<Kodko @ Челядьдырӧй-сёмайбырӧй... : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Югыд кодзув: 4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 2 юкӧн. М.: Дизайн. Информация. Картография, 2000. Лб. 19-37.>


Танялӧн ыджыд чойыс, Маша, кужис вурсьыны. Танялы окота жӧ лои вурсьынысӧ да кутіс Маша дорын зыньгыны: — Вай ме вурся жӧ, ме ӧд мичаа кута. — Зэв на ичӧт, быдман да сэки вурсьы, — стрӧга вочавидзис Маша. Но Таня эз лэдзчысь. Сэки Маша сетіс ичӧт чойыслы ситеч тор. Емӧ пысалісны сунис, и Таня зіля кутчысис удж бердӧ. Недыр вурсьӧм мысти Таня казяліс, мый емыс абу. — Емӧй кытчӧкӧ воши, — кутіс няргыны Таня. — Корсь, воштін кӧ. Таня быдлаысь корсис, но ем эз сюр. Ковмис Машалы эновтны вурсянсӧ да тшӧтш корсьны. — Быттьӧ ваӧ вӧйи, — джоджті уялігтыр шуаліс Маша. — Эн-ӧ нин ньылышт? Вомад босьтлін? — Босьтлі. — Голяыд доймӧ? — Доймӧ. — Сідзкӧ, ньылыштін. Ӧні кулан. Таня заводитіс лимзавны да юаліс: — Мый нӧ сэсся лоӧ, збыльысь кула али мый? Бӧрдӧм шы вылӧ кухняысь локтіс мамыс. — Мый лои, мый бӧрдан, Таня? — Мамӧ, ме кула, ме ньылышті ем. Ма-а-мукӧ-ӧ-ӧй! Кӧть кыдз мамыс эз такӧд Таняӧс, сійӧ век горзіс: — Мамӧ-ӧ! Мамук! Мам и ачыс тшӧтш повзис, но век жӧ эз эскы, мый Таня збыльысь ньылыштіс емсӧ. Бара на быдлаысь корсисны, но весьшӧрӧ. Мамыс сыркъялысь Таняӧс босьтіс моздорас да топӧдіс морӧс бердас. Друг Таня мыйыськӧ ойӧстіс. Видзӧдлісны, а емыс Таня партук зептысь чурвидзӧ. — Ок тэ, вурсьысь, вурсьысь, — сӧмын и шуис мамыс.

1. Кодъяс йылысь гижӧма тайӧ висьтас? 2. Мыйла гижысьыс сетӧма висьтыслы «Вурсьысь» ним. А тэ кутшӧм ним сетан? 3. Мыйӧ велӧдӧ тайӧ висьтыс?

29 удж. Гиж да инды суффиксъяссӧ.

30 удж. Висьтав ӧти кывйӧн:

Йӧла рок, чӧдъя кисель — тайӧ ... . Сарапан, ковта, сыръя чышъян, чуня кепысь, водздӧра — тайӧ ... . Кыснан, вугыр, гымга, шатин тайӧ ... . Гут, ном, лӧдз, чирк — тайӧ ... .

31 удж. Корсь да гиж лӧсялана эмакывъяс.

32 удж. Лыддьы. Содты колана суффикс.

Коля кайис садса пу. , Чеччыштіс, но эз во му. , Ӧти ув сэн чеги — трач! Мӧдӧ пысасис важ гач.

ЧУЖАН ЛУН.

Мишук олӧ карын. Сентябр 5-ӧд лунӧ сылы тырӧ сизим арӧс. Чужан лунсӧ пасйыны корисны сиктса бабсӧ. Таись баб тэчис пестер тыр гӧснеч, босьтіс тшӧтш кык важ коми небӧг: «Висер вожса мойдъяс» да «Сё коми сьыланкыв». Автобус ӧдйӧ нуӧ карлань. Баб пукалӧ да мӧвпалӧ чолӧмалӧм йылысь. Со и кар, Мишукъяслӧн патераыс. Керкаын кылӧ гажа шы, ворсӧ музыка. Мишуклӧн ёртъясыс воӧмаӧсь нин. Пырис Таись пӧч, сувтіс порог дорас. Мышку саяс пестер, киас бедь, юрас мича дзоридзьяса чышъян, кокас сера чулки да югыд колоши. — А кӧні нӧ бабӧн шуысьыс? Оз тай паныдав бабсӧ? Ачыс письмӧӧн корӧма-а. Мишук тӧдіс Таись бабсӧ, нюммуніс. — Мый нӧ, Мишук, тешкодь бабыд? Эн тӧд менӧ? Ме ӧд тэнӧ эг жӧ пыр тӧд! Быдмӧмыд да сӧвмӧмыд, со нин сизим арӧс. Чужан лун вылад корӧмыд да тэрмаси. Этайӧ чибӧсӧ пос помысь кватиті. Сӧлі сы вылӧ, швичниті плетьӧн, и мӧдӧдчис рӧдйӧн. Вуджалім нюръяс, посни ёльяс, визув юяс и джуджыд гӧра вомӧн чеччыштім. — Пӧръясян, бабӧ, пӧръясян! — сералӧ Мишук. — Бедь тайӧ, а абу чибӧ. И гӧраясыс тані абуӧсь. Из гӧра эм, да сійӧ ылын. — О да тэ, Мишук, збыль нин ыджыд! Из гӧра тӧдан! — Тӧда, ме быдтор тӧда нин, бабӧ! Лыддьысьны кужа и. — А ӧні восьтам пестерӧс. Мый сэні эм? Эм и юмовтор, и курыдтор, и солатор. Черинянь, тшака нянь, лукъя нянь, пувъя нянь, пызя шаньга, шыдӧса шаньга, варенньӧ банка, порсь тшӧг, нӧк гырнич. Козин вылад челядь горшӧсь, кытшалісны бабӧс, видзӧдӧны. — Медся дона козиныс со тані, ки чышкӧд пытшкас. Ноко, пиян, висьталӧй, мый тані? — Ме тӧда! Тані торт! — Кампет кӧрӧбка! — Печенньӧ пачка! — Няклялан резинка! — Эн тӧдӧй, эн тӧдӧй! Со тані мый! Разис бабӧ гартӧдсӧ, а сэні кык ыджыд небӧг. Кышӧд доръясыс бонзьӧмаӧсь, серпасъясыс чусмӧмаӧсь, но шыпасъясыс бура на тӧдчӧны. — Фу, тайӧ важ небӧг да! — Мый гижӧма, весиг ог гӧгӧрво. — Английскӧйӧн тайӧ гижӧма? — Ми огӧ на велӧдӧй английскӧйтӧ. Пӧч босьтіс внук киысь небӧгсӧ да шуис: — Ак ті, грамотейяс, коми карын, Сыктывкарын олысьяс. Ме вайи тайӧ небӧгъяссӧ Мишуклы казьтылӧм вылӧ. Велӧд коми кыв да лыддьы найӧс. Коми кывйыс лоас муса и Коми муыс, и пӧч-пӧльыд лоӧны донаджыкӧсь.

1. Кодӧс Мишук корис чужан лун кежлас? 2. Корсь да лыддьы Таись баб йылысь юкӧн. 3. Кутшӧм меддона козин вайис баб? 4. Кутшӧм медшӧр мӧвпыс тайӧ висьтыслӧн?

34 удж. Вочавидз татшӧм юалӧмъяс вылӧ.

1. Кутшӧм висьт лыддин бӧръя кадӧ? 2. Коді сійӧс гижис? 3. Коді шӧр геройыс? 4. Мый тэныд медъёна воис сьӧлӧм вылад? 5. Кутшӧм буртор верман босьтны аслыд? 6. Мыйӧ велӧдӧ тайӧ висьтыс?

35 удж. Гиж паныд вежӧртаса кывъяс.

36 удж. Артмӧд ӧткодь юкӧна кывъяс.

37 удж. Корсь «Коми синонимъяс кывчукӧрысь» матын вежӧртаса кывъяс. Артмӧд 3-4 сёрникузя.

38 удж. Тӧдмав нӧдкывъяссӧ. Инды эмакывъяс да сувтӧд на дорӧ юалӧмъяс.

1. Китӧм-коктӧм, а мунӧ. 2. Ваын чужис, а ваысь полӧ. 3. Быд керкаын кос сӧчӧн. 4. Коді чужӧ ускӧн?

39 удж. Содтав лӧсялана кывъяс да гиж.

1. Вӧрысь аддзылім уна кок туй. 2. Коз пу улын узьӧма кӧч. 3. Мудер руч чышкӧма ассьыс кок туйсӧ бӧжнас. 4. Уркай гылӧдӧма пожӧм коль.

40 удж. Артмӧд сетӧм кывъясӧн сёрникузяяс да гиж.

1. Ми ветлім тӧвся вӧрӧ 2. Мунім гажаа варовитігтыр 3. Шондіа да мича вӧлі ывлаыс

4. Шонді улас лымйыс эзысь моз дзирдаліс 5. Сы вылӧ быттьӧ кисьталӧмаӧсь дона изъяс 6. Лымйыс муртса вевттьыштӧма куш пуяссӧ небыд ватаӧн 7. Вӧрыс мойдын кодь мича да лӧнь

Пуксис кӧдзыд тӧв. Еджыд лымйӧн вевттьысис му. Уличаяс пӧлӧн джуджыд толаяс. Дзормис лыска пуяслӧн ус-тошкыс. Челядь исласьӧны даддьӧн, лыжиӧн да конькиӧн. Вӧчӧны лым морт. Лэбачьяслы лӧсьӧдӧны сёянін. Сэтчӧ пуктӧны шыдӧс, нянь, ид. Кутшӧм лӧсьыд да гажа тӧлын!

Сет ним да гиж план серти изложение.

1. Пуксис тӧв. 2. Челядьлӧн прӧст кад. 3. Кутшӧм лӧсьыд тӧлын.

42 дж. Артмӧд юалӧмъяс отсӧгӧн сёрникузяяс.

1. Еджыд эшкын став мусӧ вевттис. 2. Лэбӧ, куйлӧ — чӧв олӧ, мыйӧн кулӧ — шыалӧ. 3. Кӧть оз кыйсьы, вӧр шӧрын лыйсьӧ.

Артмӧд тӧв йылысь нӧдкывъяс.

Батьӧ менӧ велӧдіс шашкиӧн ворсны. Рытъяснас ми тшӧкыда ворслім сыкӧд. Но мыйлакӧ сійӧ век менӧ вермыліс. Гожӧмнас миян сиктӧ бабыс ордӧ локтіс гӧсьтитны суседкалӧн внукыс. Ми сыкӧд тӧдмасим. Шуӧны сійӧс вӧлі Тимаӧн. Ӧтчыд сійӧ локтіс ме дорӧ да менам пызан вылысь аддзис шашки. — Тэ шашкиӧн ворсан, Миша? — юаліс Тима. — Ми батькӧд ворсам да век вермыла сійӧс, — ошйысьышті ме. — Ме ворса жӧ, но менам вунӧма босьтны шашкиӧс, вай ворсам гоз-мӧдысь. Ми пуксим ворсны. Ворсім ӧтчыдысь — ме ворсси, мӧдысь ворсси. Тадзи ӧтпырйӧ витысь ворсси. — Тырмас! — шуи ме, весиг юрӧй висьмис. Ме петі ывлаӧ, Тима ме бӧрся.

1. Инды нимвежтасъяс да висьтав рочӧн. 2. Лӧсьӧд висьтыслы пом.

44 удж. Содтав чутъяс местаӧ колана нимвежтасъяс. Гиж.

Мишалӧн батьыс бура ворсіс шашкиӧн. ... век вермыліс зонкаӧс. Миша да Тима гожӧмнас тӧдмасисны сиктын. ... рытъяснас ворслісны, гажаа коллялісны кад.

45 удж. Лыддьы.

Асывнас ме дорӧ локтісны зонкаяс, нуӧдісны купайтчыны. — Энлӧй, ёртъяс, эн тэрмасьӧй, ме пырала Тимала. Ме пыри сы ордӧ да кори сійӧс мунны ю дорӧ.

Аддзы нимвежтасъяс да висьтав, кыдзи найӧ гижсьӧны кывбӧръяскӧд.

46 удж. Артмӧд сёрникузяяс да гиж.

Ме дінын

на дорсянь

тэ бӧрын

сы сайын

миян дорӧ

тіян водзын

— Вера, тэ урок бӧрын мунан-ӧ йӧктыны? — Да. Ме ветла. А тэнад кор секцияыд? — Выльлунӧ да пекничаӧ. — А нывъёртыд кытчӧ ветлывлӧ? — Сійӧ ветлӧдлӧ вартчанінӧ.

Ме пӧ быдма воысь-во, Квайт арӧс нин меным со. Мамӧ шуӧ, зэв пӧ дыш ме, А кор оз ков, сэки ышма. Уна жӧ нин месянь колӧ. Кӧть зэв этша на и ола.

Корсь да артмӧд выль вежӧртаса кывъяс.

49 удж. Лыддьы кывбурсӧ.

ГОРТ ОЛЫСЬЯС.

Ӧтчыд, тайӧ вӧлі пемыд арӧ, войков кежлӧ мамӧ муніс карӧ. И ми гортӧ кыкӧн овны колим: Ме да ыджыд вокӧй — Толик. Луннас воккӧд шырӧн-каньӧн ворсім, Ӧта-мӧдӧс дзебасъясысь корсим. А кор ывла пемдіс, лои гажтӧм. Шуа воклы: — Кӧин локтӧ, гашкӧ? Со тай кильчӧ вылын кок шы кылӧ, Мый нӧ эськӧ татысь колӧ сылы? Толик гигзьӧ: — Тэ тай вывті полысь. А ме сылы: — Збыль ӧд кодкӧ воліс. Каличалі ӧдзӧс, пукті тас. Котшкӧдчысьӧс вӧтла: — Мун вай тась! Вокӧй увгӧ: — Некодысь ог пов! Некод абу, повтӧг гортын ов! Водім узьны, нянь зыр пукті дінӧ Ӧдзӧсланьӧ вишка, пемыдінӧ. Толик шуштӧм мойдъяс мойдны кутіс, Кыдзи ёма няньлысь шомсӧ шутіс, Кутшӧм пиньыс, гыжйыс сылӧн ёсьӧсь — Коми зонкӧд нырччӧ пырны косьӧ. Лэчтӧ пуртъяс, арся кӧдзыд войнас. Тайӧ зонсӧ ёма кӧсйӧ сёйны, Ме жӧ эшкын улӧ дзоньнас пыри, Эг и тӧдлы, кодыр полӧм быри. Унмовсьӧма. Садьми — вӧлі асыв. Шонді югӧр вачкӧ ӧшинь тасӧ. Видзӧда, а дінын вокӧ узьӧ. Нюжӧдчӧма менам крӧвать кузя. Садьмӧді да юалі ме сылысь: — Мыйла мунін аслад крӧвать вылысь? Сійӧ меным: — Кылан шысӧ ӧні? Босьті нянь зыр, воклӧн киас палич — Полігтырйи восьтім ӧдзӧс калич, Гусьӧн кунь-кань кильчӧ вылӧ петім. Кыйкъялам, но некод абу сэтӧн. Сӧмын зібйын Толиклӧн кын гач, Кильчӧ сюръя бердӧ инмӧ — трач. Толик збоймис, сувтіс меным паныд. — Ме жӧ шулі, некод абу тані.

1. Лыддьы кывбурсӧ рольяс серти. 2. Инды кывбурысь нимвежтасъяс.

50 удж. Вуджӧд роч кыв вылӧ шусьӧгъяссӧ.

1. Быдӧнысь кӧ повны, свет вылас не овны. 2. Повтӧм йӧз дінын кӧ быдман, и ачыд повтӧмӧн лоан. 3. Полысь морттӧ кӧч повзьӧдас, а кычаныд пурас.

51 удж. Тӧдчӧдӧм эмакывъяссӧ веж нимвежтасъясӧн.

Талун шойччан лун. Бать-мам гортынӧсь. Бать-мам уджалӧны. Мам вурсьӧ. Мам вурӧ меным гач. Бать вӧчӧ джадж. — Тэ мыйла нинӧм он вӧч? — юалӧ бать. — Киськав дзоридзьяссӧ. — Ме киськала, да ваыс тшӧтш джоджӧ киссьӧ. — Нинӧм, нинӧм, — шуӧ бать. — Уджысь оз ков повны. Быд удж мыйӧкӧ велӧдӧ.

52 удж. Велӧдчы гижны чолӧмалӧм.

Дона бать-мам! Чолӧмала тіянӧс праздникӧн. Сиа тіянлы дзоньвидзалун, кузь нэм да бур шуд. Тіян пи Вова.

Гиж чолӧмалӧм аслад ёртлы, пӧчлы либӧ пӧльлы. Пырт гижӧдад нимвежтасъяс.

53 удж. Лыддьы кывбуръяссӧ. Инды нимвежтасъяслысь морт да лыд.

1. Дона шонді, шонтышт менӧ. Менсьым муса мамӧс шонты. Дыр нин кӧдзыдсӧ ми венім, Дыр нин пачнымӧс ми ломтім.

2. Шонді лунтыр шӧйтӧ, мудзӧ, Вӧр ді сайын сійӧ узьӧ, Садьмас, кӧдзыд ваӧн мыссяс, Енэж шӧрӧдз сэсся кыссяс.

Нимвежтаслӧн суффиксъяс.

54 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

— Кодлӧн эм мӧлӧт? — Сылӧн эм кӧрт тув? — Кодлӧн эм акань? — Сылӧн эм дурпоп? — Кодлӧн эм небӧг? — Сылӧн эм чача?

55 удж. Лыддьы да инды нимвежтасъясысь суффиксъяссӧ.

Мамӧй меным Ньӧбис мач, Мачыс менам Ветлӧ скач. Кыдзи кучка, Мунӧ — тач! Меысь вылӧ Чеччас мач. Сӧмын лоис Ӧтчыд тадз: Кӧрт тув вылӧ Инмис мач. Кӧрт тув вӧчис Сылы розь, Медым чеччавны Эз позь. Лоис жугыль Менам мач, Куйлӧ джоджын — Шыч ни рач.

56 удж. Артмӧд сетӧм кывъясӧн сёрникузяяс.


<Kodko @ Гажа тулыс воас — пӧч-пӧль ордӧ пырас : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Югыд кодзув: 4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 2 юкӧн. М.: Дизайн. Информация. Картография, 2000. Лб. 38-90.>


ГАЖА ТУЛЫС ВОАС — ПӦЧ-ПӦЛЬ ОРДӦ ПЫРАС

57 удж. Сувтӧд юалӧмъяс тӧдчӧдӧм кывъяс дорӧ.

Шоныд лола тулысыс Ловзьӧдас кын му. Нюдзвиж рӧма платтьӧӧн Пасьтасяс вӧр-пу.

Кывберд петкӧдлӧ эмакывлысь признак да вочавидзӧ кутшӧм? юалӧм вылӧ: Варов тулыс. Сӧстӧм сынӧд.

58 удж. Думышт да гиж рӧм, ыджда, форма, кӧр петкӧдлысь кывбердъяс.

Вӧч тадзи:

59 удж. Лыддьы В. Кушмановлысь кывбурсӧ.

Пӧль-пӧчьяснымлӧн гажныс Эз нэмсӧ вӧвлы важ, Кор прӧстӧй коми шаньга И налы вайліс гаж.

И, кыдзи вӧвлі важӧн, Бур мойдын моз жӧ пыр Пӧсь шаньга вылас сӧвмис Эз ӧти багатыр.

1. Инды кывбердъяс да сувтӧд юалӧм. 2. Вайӧд паныд вежӧртаса кывъяс.

60 удж. Лыддьы да лӧсьӧд татшӧм сёян.

Босьт косьтӧм морков либӧ сёркни. Пукты гырничӧ, кисьт ва да сюй пачӧ. Пӧжӧм бӧрти сёян дась.

61 удж. Лыддьы сьӧлӧмсяньыд.

СТАВЫС КОЛАНАТОР.

Вӧр-валы ставыс коланатор: И ыджыд ю, И ичӧт шор, И гулыд яг, И паськыд видз, И керкадорса ӧтка кыдз. Вӧр-валы ставыс колантор: И мича дзоридз, И усьӧм кор, И вына кор, И кодзувкот, И помтӧм енэжыслӧн от. Вӧр-валы ставыс колантор: И медся ёна, Дерт жӧ, — Морт. Мед сійӧ югзис ӧтчыд, Кыдз вӧрлӧн, валӧн мич. Мед сэні гӧгӧрвоис морт, Мый тайӧ Муыс — сылӧн горт.

1. Гиж кывбурысь кывтэчасъяс

Вӧч тадзи: ыджыд ю

2. Артмӧм кывтэчасъясӧн лӧсьӧд 2-3 сёрникузя.

Кывберд гижанног.

Шонді пыр ёнджыка шонтӧ, дзирдалӧ лӧз енэжын. Сынӧдыс сӧстӧм. Сылӧ-ляпкалӧ, рудӧдӧ лым. Артмӧны гӧпъяс. Няйтчӧны-сьӧдасьӧны туйяс. Рудов лымйыс кӧтасьӧ и сьӧктаммӧ. Но войясын кынмывлӧ, небыд лым чарӧмалӧ, позьӧ сы вывті котравны-ворсны. Керка вевтъяс вылӧ ӧшйӧны кузь йинёньяс. Луннас найӧ сылӧны, и тёпкӧ-виялӧ войтва. Войвылӧ воасны сьӧд ракаяс, на бӧрын воасны и мукӧд лэбачьяс. Ловзяс-потласяс коръя пуяс вылысь гар, сэтысь мыччысясны небыд веж коръяс. Радлӧ-ловзьӧ коми парма, радлӧ звер-пӧтка. А мыйта нимкодьлуныс челядьлӧн!

Корсь кывбердъяс. Артмӧд мед- приставкаӧн кывъяс.

63 удж. Лӧсьӧд серпас серти ичӧтик висьт. Сет ним.

Пырт висьтад кывтэчасъяс.

кельыдлӧз енэж

яръюгыд шонді

ыркыд сынӧд

пемыд вуджӧр

руд лым

кузь йинёнь

64 удж. Гиж паныд вежӧртаса кывбердъяс.

65 удж. Лыддьы да висьтав тӧдчӧдӧм кывъяслысь артманногсӧ.

— Аддзан, сикӧтшыс турунвиж рӧма. Менам баб шуӧ: тайӧ рӧмыс пӧ шуда. Тэ босьт, новлы да ло шудаӧн. Сикӧтш збыльысь вӧлі медся мича. Грана мольясыс сылӧн то ӧзйылісны югыдлӧз биӧн, то лӧсталісны сук нюдзвиж рӧмӧн. Домналысь сійӧ ёна петкӧдліс вежсӧ.

66 удж. Артмӧд кывбердъяс да гиж.

67 удж. Инды кывбердъяслысь кыввужсӧ.

рудіник каньпи

косіник нывка

гырысиник вотӧс

шочиник быдмӧг

1. Инды суффиксъяссьыс медводдза шыпассӧ. 2. Кор колӧ гижны і? 3. Лӧсьӧд кывтэчасъяснас сёрникузяяс.

68 удж. Лыддьы кывбурсӧ сьӧлӧмсяньыд.

Мамӧ вурис меным дӧрӧм, Мамӧ шӧрыштіс нянь шӧрӧм, Мамӧ мыськис менсьым чужӧм, Мамӧ пуис чӧскыд ужин, Мамӧ шебраліс да мойдіс, Мамӧ орччӧн вӧлі войбыд, Мамӧ дорын ме ог дур, Мамӧ менам медся бур.

Мыйла гижысьыс быд визь заводитӧ мам кывсянь?

69 удж. Артмӧд кывтэчасъяс.

меліник мам

сюсиник зон

мичаник дзоридз

мыланик сьыланкыв

мусаник ныв

раминик пи

70 удж. Лӧсьӧд серпас серти кывбердъясӧн сёрникузяяс да гиж.

Паськӧм водзын вурлісны сера дӧраысь, нойысь, октӧм сера дӧраысь, китайкаысь. Мичмӧдлісны вурӧмторсӧ пыр ки помысь. Радейтлісны серӧдлыны крестӧн канва серти. Татшӧм серпаснас мичмӧдлісны пельпомсӧ, соссӧ да водзсӧ. Бӧрйылісны гӧрда-сьӧд сунис, но содтывлісны и коймӧд рӧм. Мичмӧдлісны и прӧшвиӧн. Тіянлы прӧшвисӧ позьӧ ньӧбны либӧ кыны чукля емӧн еджыд сунисысь. Водздӧрасӧ шӧрав кабала листысь, сэсся вуджӧд дӧра вылӧ. Вӧньсӧ вур ас сертиыд жӧ. Сійӧс позьӧ кӧртавны мышкуад. Водздӧра помсӧ мичмӧд уна рӧма серӧн.

1. Висьтав водздӧра кывлысь артманногсӧ. 2. Вур да козьнав водздӧрасӧ мамыдлы. 3. Артмӧд -иник (-іник) суффикс отсӧгӧн кывбердъяс.

72 удж. Гиж висьтсӧ. Чутъяс местаӧ содты и либӧ і.

Таво пышкай гозъя поздысисны выль местаӧ. Зіль лэбачьяс ваялісны косіник турун сіяс, посньыдик гӧнторъяс. Лӧсьыдіник поз артмис: гӧгрӧсіник, шондіник. Энь пышкай пуктіс сэтчӧ некымын гӧгрӧсіник кольк да пуксис пӧжны. Пышкайяслӧн уджыс лои унджык. Пияныс мыччысисны гӧнтӧмӧсь, синтӧмӧсь, а вомныс налӧн пыр вӧлі паськыд, найӧ сёйны корисны.

1. Сет висьтыслы ним да висьтав аслад кывйӧн. 2. Вайӧд паныд вежӧртаса кывъяс.

-КОДЬ суффикса кывбердъяс.

73 удж. Лыддьы висьтсӧ.

ВАЖ КОМИ ЙӦЗЛӦН ПАСЬТАСЯННОГ.

Комияслӧн паськӧм — тайӧ зарни киа да сюсь войтырсянь миянӧдз воӧм мичлун. Важӧн кӧм-пась серти позьӧ вӧлі тӧдмавны морт йылысь унатор. Эжва вожын да Луз бердын мич дорысь ыджыдджык дон сетлісны ён, бура вурӧм паськӧмлы. Изьва дорын олысьяс ёнджыка видзӧдісны паськӧмлӧн мичлун да озырлун петкӧдлан югыд рӧмъяс вылӧ. Озыръяс вурлісны паськӧмнысӧ бокысь вайӧм дона дӧраысь, а гӧльяс — кыӧмысь. Паськӧм вурлісны уна сикас дӧраысь. Сыктыв вывса аньяслы ёнджыка сьӧлӧм выланыс волісны сера дӧра, сатин да атлас сарапанъяс. Луз бердса тшап аньяслы кажитчис сӧмын бокысь вайӧм уна пӧлӧс ной. Изьваса нывбабаяс новлісны атласысь, штапельысь, бумазеяысь, кашемирысь, шӧвкысь вурӧм сарапанъяс. Удорасалы мусмылісны лӧз дӧраысь, топыд шӧвкысь, парчаысь, вӧсни да югыд шӧвкысь вурӧм кӧлуй.

«Войвыв кодзув» журналысь.

1. Корсь висьтсьыс кывбердъяс. 2. Артмӧд -кодь суффиксӧн кывбердъяс.

74 удж. Тӧдмав серпас сертиыс нывкаяслысь чужанінсӧ.

Вур аканьыдлы сарапан.

75 удж. Думышт да гиж -кодь суффиксӧн кывбердъяс.

мортлӧн качество

76 удж. Артмӧд сетӧм сёрникузяясысь висьт. Сет ним да гиж.

Мунісны векньыдик ордымті вӧрса ты дорӧ. Со и петкӧдчис ыджыдкодь ты. Сулаліс мичакодь поводдя. Водз асылын Коля да Валера мӧдӧдчисны вуграсьны. Тайӧ пыжсяньыс детинкаяс и кутісны вуграсьны. Регыд мысти Коля лэптіс ыджыдкодь ёкышӧс, а Валералы шеді паськыдкодь ляпа. Берегас куйліс важиник пыж. Кыйисны унакодь чери. Чӧскыд и юква артмас.

77 удж. Артмӧд кывтэчасъяс

Вӧч тадзи: ыджыдкодь бипур.

1. Лӧсьӧд кывтэчасъясыс 3-4 сёрникузя. 2. Гиж паныд вежӧртаса кывъяс.

79 удж. Содтав чутъяс местаӧ кывбердъяс да гиж.

Медся дона кывйыс му вылас — мам. Сылӧн ... киыс, ... чужӧмыс, ... синмыс, ... юрсиыс. А сьӧлӧмыс ... мамлӧн ... .

80 удж. Содты чутъяс местаӧ эмакывъяс.

Кӧр кодь тэрыб ... . Синва кодь югыд ... . Кер кодь кыз ... . Ош кодь ён ... . Вата кодь еджыд ... . Ма кодь юмов ... . Тӧлысь кодь гӧгрӧс ... .

Сложнӧй кывбердъяс гижанног.

81 удж. Артмӧд кывтэчасъяс: кывберд + эмакыв.

83 удж. Помав висьтсӧ серпас сертиыс.

ТУВСОВ Ю.

Мичаысь-мича тувсовъя лунӧ том и пӧрысь лэччисны ю дорӧ. Найӧ сулалісны джуджыдысь-джуджыд кыр йылын да нимкодясисны юӧн.

84 удж. Гиж кывтэчасъяссӧ колана ногӧн.

Алӧйгӧрд кыа. Пемыдгӧрд ной. Бурысь-бур йӧз. Мичаысь-мича поводдя. Помтӧм-дортӧм вӧр. Яръюгыд шонді. Лӧзоведжыд тшын. Пемыдысь-пемыд вой. Ыджыдысь-ыджыд керка. Кузьысь-кузь туй.

Кывберд вынсьӧдӧм.

85 удж. Висьтав кывберд йылысь.

Гижсьӧны ӧтлаын

Гижсьӧны визь пыр

86 удж. Содты лӧсялана кыв.

1. Гӧгрӧс, кольквиж, курыд — тайӧ ... . 2. Алӧй, юмов, гӧгрӧс — тайӧ ... . 3. Руд, горш, скӧр — тайӧ ... . 4. Мудер, гӧрд, пашкыр бӧжа — тайӧ ... . 5. Ыджыд, мича, сюра — тайӧ ... . 6. Мелі, шань, мича — тайӧ ... .

87 удж. Тӧдмав нӧдкывъяссӧ. Инды кывбердъяссӧ.

1. Пӧрысь пӧч град йӧрын пукалӧ, коді пӧрччӧдас, сійӧ и бӧрддзас. 2. Китӧм-коктӧм, ӧшинь улын шутьлялӧ, ӧдзӧс восьталӧ. 3. Рудовсьӧд понпи, оз курччась, оз увт, а керкаӧ оз лэдз. 4. Тайӧ эшкыныс медъеджыд да медмича, но ставнас розя.

88 удж. Лыддьы кывбурсӧ.

Зёльгӧ эзысь шыӧн Визув варов шор. Ворсӧ сяркъя гыӧн, Тюргӧ изъяс дор.

Шоныд тӧлӧн шоча Пӧльыштлӧ пӧсь му. Тӧвлы корйӧн воча Серӧктӧ веж пу.

1. Инды кывбердъяс. 2. Артмӧд приставка да суффиксъяс отсӧгӧн кывбердъяс.

89 удж. Лӧсьӧд кань йылысь висьт. Пырт висьтад кывбердъяс.

МЕНАМ КЫСУК.

1. Каньлӧн нимыс. 2. Кутшӧм каньӧй: ыджда, гӧн, кок, ныр-вом, пель, бӧж. 3. Каньлӧн оласног. 4. Кань бӧрся дӧзьӧр.

90 удж. Лыддьы рольяс серти да сет ним.

Шор пос вывті мунігӧн Геня аддзис детинкаӧс. — Тэ кытысь? — юаліс Геня. — Кӧрдорысь. — Кӧрдорысь? А мыйла тані? — Велӧдчыны вайисны. — Велӧдчыны? — Геня пыр жӧ ловзис. — Ме таво велӧдчыны жӧ кута. Тӧдан, кӧні миян школаыс? — Ме сӧмын на вои... — Со мыльк йылас кык судта керкаыс... А тэныд кымын ар? — Дасӧд. — Дасӧд? А меным вежон мысти дас тырӧ. Кыдзи тэнӧ шуӧны? — Васьӧ Манзадей. — Абу Васьӧ, а Василей... Школаад тадзи колӧ шуны. — Батьӧй тай сідзи шуис-а... — Ті — яранъяс? — Да, — юрнас гогнитіс Вася.

Висьтав, кӧні олӧны яранъяс.

91 удж. Гиж юалӧмъяс отсӧгӧн ёрт йывсьыд.

1. Кыдзи шуӧны ёрттӧ? 2. Кӧні сійӧ чужліс? 3. Кымын арӧс сылы? 4. Кутшӧм ёртыд: а) тушалӧн ыдждаыс; б) нырыс, синмыслӧн рӧмыс, синкымыс, юрсилӧн рӧмыс да кузьтаыс, пельыс, видзӧдласыс. 5. Кыдзи пасьтасьӧ сійӧ? 6. Кор тэ сыкӧд тӧдмасин? 7. Кодӧн сійӧ кӧсйӧ лоны? 8. Мыйла тэ радейтан ёрттӧ?

92 удж. Лыддьы колана ногӧн.

МИ ПӦЖАСЯМ.

Мамӧ талун няньшом вӧчис, Пуктіс лым кодь еджыд пызь, Ачыс вӧчӧ вӧсни сӧчӧн А ме тэча нӧкъя рысь.

Ӧдъя пачыс регыд ваймас, Локтӧ пӧжасьны нин кад. Рыська шаньга бура банъяс, Чӧскыд няньлы быдӧн рад.

1. Тӧдмав «Коми кывтэчасъяс» небӧгысь ӧдъя пач кывтэчаслысь вежӧртассӧ.

2. Артмӧд юалӧмъяс отсӧгӧн кывтэчасъяс.

93 удж. Артмӧд эмакывъясысь -а (-я) суффикс отсӧгӧн кывбердъяс.

Вӧч тадзи: пызь — пызя.

Лӧсьӧд кывбердъясӧн 2-3 сёрникузя.

94 удж. Помав мойдсӧ кывбердъяс пыртӧмӧн.

Олісны-вылісны пӧч да пӧль. Налӧн вӧлі ... ныв. Ӧтчыд ... лунӧ ... нывъяс котӧртісны ... вӧрӧ.

95 удж. Лыддьы сьыланкывсӧ.

Ичӧт сиктӧй, олан гажӧй, Мича тэнад чужӧмбан. Эжва юӧй, парма вӧрӧй, Чужанінӧй менам тан.

Джуджыд мыльк и гажа нӧрыс. Чой йыв, чурк йыв, катыд пом. Чӧдъя керӧс ягӧ корас, Вотчӧ сэні дзор и том.

Инды кывбердъяссӧ.

96 удж. Лыддьы да сет висьтыслы ним.

Кодлы абу окота сулалыштны кыр йылын да нимкодясьыштны ойдӧм Сыктыв юӧн! Юыс помтӧм паськыд! Мӧдлапӧвса керкаясыс коскӧдзыс ваынӧсь. Ю вывті лэбалӧны мотора пыжъяс. Ӧтияс юсь кодь еджыдӧсь, мӧдъяс турунвижӧсь, коймӧдъяс пемыдлӧзӧсь. Быд кӧзяинлӧн аслыссикас рӧма пыж.

1. Инды кывбердъяссӧ. 2. Висьтав лыддьӧмторсӧ аслад кывйӧн.

97 удж. Гиж висьтсӧ да визьнит кывбердъяссӧ.

УНА ПӦЛӦС РӦМА ВА.

Ми аддзывлам ватӧ юысь, тыысь, саридзысь. Ваыс быдлаын аслыспӧлӧс рӧма: лӧз, югыдлӧз, виж... Ӧшъяс саридз весьтӧ гыма кымӧр, и ва веркӧсыс лоӧ пемыд да гажтӧм. Шонді мыччысяс, и ваыс бара югыдлӧз. Гӧрд рытъя кыа дырйи саридз ваыс гӧрд жӧ. Асъя дырйи саридзыс зарниӧн дзирдалӧ.

98 удж. Лыддьы висьтсӧ. Инды кадакывъяс.

КЫДЗИ АРТМӦ СЕРА ДӦРАЫСЬ ДӦРӦМ.

Дӧра вӧчлісны шабдіысь. Шабді быдтылісны быд овмӧсын, ёнджыкасӧ керкасайса муяс вылын. Медводз мусӧ гӧрӧны, сэсся кӧдзӧны шабді кӧйдыс. Гожӧмнас шабді дзоридз гыалӧ, быттьӧ лӧз саридз. Арнас, мича шондіа лунӧ, шабдісӧ нетшкӧны вужнас, косьтӧны, мед чулльыны мӧд во кежлӧ кӧйдыссӧ. Сэсся кӧтӧдӧны юын либӧ тыын, мед кокньыдджыка кышыс торъялас няръялігас. Сы бӧрын шабдісӧ ниралӧны, а сэсся зуалӧны. Весалӧм кудельсӧ печкӧны. Колӧ кӧ кыны сера дӧра, шӧртсӧ мичмӧдӧны пипу кырсьысь вӧчӧм краскаӧн. Колӧ кӧ еджыд дӧра, шӧртсӧ ва дорын быгӧдӧны. Дӧраысь вурӧны киӧн либӧ машинаӧн дӧрӧм. Но дӧра дӧрӧмыд зэв чорыд, сы вӧсна сійӧс небзьӧдӧны валяйтчанӧн. Дӧрӧм дась, позьӧ пасьтавны.

Висьтав серпас серти, кыдзи артмӧ сера дӧрӧм.

99 удж. Содты колана кадакывъяс да гиж.

Мусӧ (мый вӧчӧны?) ... . Кӧйдыссӧ (мый вӧчӧны?) ... . Шабдісӧ (мый вӧчӧны?) ... , ... , ... . Кудельсӧ (мый вӧчӧны?) ... , а сэсся ... .

100 удж. Висьтав серпас серти, мый вурӧны шабді дӧраысь.

Кадакывлӧн кыв вежлалан суффиксъяс.

101 удж. Лыддьы гижӧдсӧ. Тӧдчӧдӧм кывъяссӧ веж мӧд кадакывйӧн.

Ме муна

Тэ мунан

Сійӧ мунӧ

Ми мунам

Ті мунанныд

Найӧ мунӧны

102 удж. Лӧсьӧд юалӧмъяс отсӧгӧн неыджыд висьт. Инды кадакывъяслысь лыд, морт, кад.

МИЯН ШКОЛА.

1. Кӧні сулалӧ миян школа? 2. Мыйысь сійӧ вӧчӧма? 3. Мый быдмӧ школа дорын? 4. Мый ми вӧчам школаын? 5. Кыдзи ми велӧдчам?

103 удж. Артмӧд суффиксъяс отсӧгӧн кадакывъяс. Инды кад, лыд, морт.

104 удж. Лыддьы шусьӧгъяссӧ. Инды кадакывъясысь суффиксъяссӧ.

1. Тулысын узян — арын шогӧ усян. 2. Гожӧм заптіс — тӧв дзимляліс. 3. Водз чеччан — уна вӧчны эштан. 4. Збыльыд и гӧра бергӧдас. 5. Мутӧ кӧ радейтан, и сійӧ тэнӧ радейтас. 6. Мый кӧдзан, сійӧ и петас.

1. Вежӧдӧ видз, дзоридзалӧ сю, кӧдзыд оз овлы. Кор тайӧ овлӧ? 2. Кык вок пышйӧны, ӧта-мӧднысӧ оз кольны. 3. Дас кык вок ӧта-мӧд бӧрсяыс ветлӧны, но ӧта-мӧднысӧ оз пановтны. 4. Кос дырйи менӧ ставӧн виччысьӧны, а кор локта, ставӧн дзебсьӧны.

Инды кадакывъясысь суффиксъяссӧ.

106 удж. Юклы суффиксъяссӧ кык пельӧ.

Артмӧд суффиксъяс отсӧгӧн кывъяс.

107 удж. Артмӧд -ышт суффикс отсӧгӧн кадакывъяс.

Вӧч тадзи: уджавны — уджалыштны.

1. Лӧсьӧд 3-4 сёрникузя артмӧдӧм кадакывъясӧн. 2. Кутшӧм вежӧртасыс -ышт суффикслӧн?

108 удж. Содтав кадакывъяс да гиж. Тӧдмав нӧдкывъяссӧ.

1. Биын оз сотчы, ваын оз вӧй. 2. Кык вок туй вомӧн олӧны, а ӧта-мӧднысӧ оз аддзыны. 3. Век вомад, а он ньылышт. 4. Тшӧкыд-тшӧкыд вӧр, а вӧвлы ньӧр ... ... . 5. Кӧть ... ... , а вӧр шӧрын лыйсьӧ. 6. Сизимдас платтьӧ новлӧ, а кизь ... ... .

Отсӧг вылӧ кывъяс.

оз аддзыны

оз сотчы

оз овлы

он босьт

оз вӧй

он ньылышт

оз кыйсьы

109 удж. Артмӧд сёрникузяяс сетӧм кывъясӧн.

1. Некор эн жуглӧй лэбач позъяс 2. Велӧдчытӧг мортӧ он во 3. Эн мун школаӧ гортса удж вӧчтӧг 4. Эн корсь кокньыд туй 5. Детинкалы войнас эз узьсьы

110 удж. Лыддьы кывбурсӧ.

ЭМ-Ӧ КОМИ КОСТЮМ?

Эм-ӧ комилӧн аслас культура? Сёйи, помнита, юм. Тугъя вӧнь новлі, помнита бура. Йӧла картупель, тэсь, Чӧдъя кисель пу тасьтіысь ректа. Мамӧс казьтыла пыр: «Эн ло гусясьысьӧн да ылӧдчысь вральӧн». Бать оз вун менам дыр: «Кӧчсӧ, пиук, эн кый нин февральын». Эз коль пӧчтӧг вой, Сылӧн кывъясӧ лыдтӧм мойд ӧшйис. Кужысь киа чой Кыис мойдъясысь аддзылӧм прӧшви.

1. Кутшӧм коми сёян-юан тэ тӧдан? 2. Мыйӧ велӧдлісны бать-мамыс челядьсӧ? 3. Висьтав гижанногсӧ торйӧдӧм кывъяслысь да вуджӧд роч кыв вылӧ. 4. Корсь пӧвсӧ да лӧсьӧд тайӧ кывъясӧн сёрни.

111 удж. Велӧд да гиж.

Дзоля Толя дзик быд асыв Волӧ аслас пӧчысъясӧ. Школаысь кор локтӧ гортас, Кежӧ ыджыд мамыс ордӧ. Рытнас, кодыр гажыс бырӧ, Марья вежань дорас пырӧ.

Торйӧдӧм кывъяссӧ висьтав рочӧн.

113 удж. Лыддьы потандорса сьыланкывсӧ. Инды соссяна кадакывъяс.

Бай, бай, дитя, узь, узь, узь, Эн бӧрд, эн бӧрд, сьӧлӧмшӧр, Эн бӧрд, эн бӧрд, дитяӧй, Мамыс муніс турунла, Регыд локтас, эн бӧрд, эн.

Кадакыв гижанног.

114 удж. Лыддьы Е. Габовалысь висьтсӧ.

ПАСЬМУНӦМ КОДЗУВ.

Рытнас Митя видзӧдіс ӧшинь пыр дзирдалысь кодзувъяс вылӧ. И друг ӧти ичӧтик кодзув суніс увлань. Вӧлі — и абу! Изтор моз тёпмуніс. Митя шемӧсмис быдӧн. А сэсся и горӧдіс: — Кодзулыс усис! Кодзулыс усис! — Тэ тай он на узь, Митя? — жырйӧ пырис мамыс. — Ноко, ӧдйӧджык вод! Кӧмтӧг ӧшинь дорас сулалан! Митя сунгысис вольпасьӧ. — Мамӧ, а кытчӧ нӧ кодзулыс усис? Мамыс топыда шебраліс писӧ да шмонитыштіс: — Мойдӧ кӧ лэбзис-а. — А збыльысь кӧ? — Ог тӧд. Узь нин сэсся, эн чеччы. Асывнас Митя мӧдӧдчис юкмӧс дорӧ вала. Посводзын войбыд сулалӧм ведраяс гыӧртчӧмаӧсь, тронякылӧны мунігмозыс. Митялы квайт арӧс на, но быд асыв ичӧт ведраясӧн котӧртліс вала. Тайӧ зонкалӧн быд лунъя мог. Друг зонка джӧмдіс кытчӧкӧ да уси. Ведраясыс гораа клёнмунісны, весиг орчча керкаысь аслас могӧн котӧртысь Шарик скӧракодь гоннитліс зонкалань. Туй вылын куйлісны йи торъяс. Гырысь и посни. Наӧ и джӧмдӧма Митя. Йи торъясыс вӧліны дзик тӧрытъя усьӧм кодзув рӧмаӧсь — кельыдлӧзӧсь. И Митя гӧгӧрвоис — тайӧ ӧд кодзулыс татчӧ пасьмунӧма! Сійӧ копыртчис да чукӧртіс кодзувсӧ ведраас.

1. Лыддьы рольяс серти эня-пиалысь сёрнисӧ. 2. Мыйла висьтыслӧн нимыс «Пасьмунӧм кодзув»?

115 удж. Гӧгӧрвоӧд тӧдчӧдӧм шыпасъяслысь гижанногсӧ.

Корсь «Пасьмунӧм кодзув» висьтысь тайӧ кадакывъяснас сёрникузяяс да вуджӧд роч кыв вылӧ.

116 удж. Аддзы сэтшӧм паныд вежӧртаса кадакывъяс, кӧні гижсьӧны -дч, -чч, -тч шыпасъяс.

117 удж. Инды -тч -а кыв дорӧ отсасьысь кыв.

Вӧч тадзи: матыстчыны, матыста, матыстчӧ.

118 удж. Гиж чутъяс местаӧ д, т либӧ ч шыпасъяс.

Гажа тувсовъя лунӧ ми ёрткӧд мӧдӧдчим вӧрӧ. Миянкӧд лӧсьӧдчис мунны Катшыс пон. Воим гажа ягӧ. Сьылісны лэбачьяс. Матын кодкӧ пӧрӧдчис. Сынӧдыс вӧлі зэв сӧстӧм. Ми зэв бура шойччим.

119 удж. Лӧсьӧд кадакывъяс отсӧгӧн тулыс воӧм йылысь сёрникузяяс.

Сывдӧ-сёйӧ. Тёпкӧ-виялӧ. Жургӧны-визувтӧны. Дзользьӧны-сьылӧны. Садьмӧ-шувгӧ. Нимкодясьӧны-радлӧны.

120 удж. Лӧсьӧд серпас серти висьт.

Заводит тадзи: Каньпиян дурисны-ворсісны луд вылын. Мыр вылын гоньвидзис-пукаліс пышкай ...

ЧАЙ ЮАН — ВЫНАДЖЫК ЛОАН.

Уджач мортӧн нимӧдлісны Ӧльӧксанӧс. Некутшӧм уджысь эз пов: ытшкис и пес кераліс, керка тшупис и ӧшинь рамаяс вӧчаліс. Удж вылӧ мунігӧн пыр корис пузьӧдны самӧвар. Чай юигӧн шуалӧ: «Чайсӧ юа да эбӧсаджык лоа». Висьталӧны, мый Ӧльӧксан керка дорын туруна додь пӧрӧма. Пырас кыскалысьыс керкаӧ да кӧзяиныслы шуас: — Отсав доддьӧс лэптыны, бур морт. — Чай юа да дзик пыр отсала, — вочавидзӧ Ӧльӧксан. Збыль, буракӧ, шуӧны: чай юан — вынаджык лоан.

Инды кадакывъяссӧ.

122 удж. Артмӧд -ышт суффиксӧн кадакывъяс.

Вӧч тадзи: керавны — кералыштны.

123 удж. Лыддьы кывбурсӧ.

Нимлун кежлӧ Толя Рисуйтӧма кӧч. Юр и пель, и голя Артмӧдӧма стӧч. Нюмыд быдӧн петас, Быттьӧ ловъя лов. Именнича Света Шуис: «Мем оз ков. Вася книга вайис, Коля — лента шӧвк. А вот кӧчсьыд, таысь Меным кутшӧм тӧлк?» Ӧдзӧс сійӧ тупкӧ. Толяӧс оз кор. Пыдди Света пуктӧ Сӧмын ньӧбӧмтор.

1. Мый эськӧ тэ вӧчин Света местаын? 2. Кыдзи тэ чолӧмалан ёрттӧ нимлунӧн? 3. Инды «Именнича» кывбурысь кадакывъяссӧ да гиж.

Зэрӧ. Пукала да видлала пӧч сундукысь эмбурсӧ. Мыйыс тані абу! Син улӧ уси письмӧ чукӧр. Найӧс вӧлі лӧсьыда тэчӧма да кӧрталӧма кӧвйӧн. Босьті ӧтиӧс да заводиті лыддьыны. «Видза оланныд, муса гӧтыр Ӧдюк да дона пи Семӧ! Воис тіянсянь дыр виччысяна письмӧ. Ме зэв рад, мый тіян ставыс бур. А ми лун и вой нӧйтам вӧрӧгӧс. Выныс сылӧн уна на, но ми ставсӧ вӧчам ассьыным мунымӧс мездӧм да победа лун матыстӧм могысь. Думайта: регыд нин воас, донаясӧй, миян аддзысян кад. Семӧ, тэ гортын мужичӧй пыдди, кывзысь да быдторйӧн отсась мамыдлы. Коля дзоньвидзаӧн тіян верӧс да бать Иван. 28.11.1944 во. Елин Иван». Да, тайӧ письмӧыс менам пӧльлӧн. Уна буртор висьтавліс меным пӧч сы йылысь. Сійӧ вӧлӧма сюсь кыйсьысьӧн да нималана трактористӧн. Но абу усьӧма шуд налы аддзысьны. Пӧль пуктӧма ассьыс юрсӧ Берлин кар босьтігӧн.

1. Кымын юкӧн тайӧ висьтас? 2. Мый тэ тӧдмалін письмӧсьыс?

125 удж. Лыддьы письмӧсӧ да корсь татшӧм юкӧнъяс: шыӧдчӧм, сюрӧслӧн 1 и 2 юкӧнъяс, прӧщайтчӧм, кырымпас, гижан лун.

Дона бать-мам да мелі чой Надя! Бур лун! Кыдзи оланныд-выланныд? Кутшӧм дзоньвидзалунныд? Кутшӧм выльторъяс эмӧсь сиктын? Ме ола да велӧдча бура. Тшӧкыда казьтывла тіянӧс да чужан сиктнымӧс. Кутшӧм гажа, кутшӧм долыд ас муад овнытӧ! Ичӧтдырся кадыд дум вылад усьлӧ. Казьтывла, кыдзи ветлывлім гожӧмнад вотчыны вӧрӧ, кыдзи ю дорын вуграсьлім. Но ог кут шогсьыны, регыд помала институт и воа уджавны сиктӧ. Та вылын помала, аддзысьлытӧдз. Май 10-ӧд лун. Вася.

Гиж письмӧ.

б) ас йывсьыд гижӧм.

5. Гижан лун.

126 удж. Лыддьы висьтсӧ.

Акань кыв тӧдса коми челядьлы, торйӧн нин нывъяслы. Тайӧ чачаыс налӧн медся радейтана ворсантор. Чача нимыс абу зэв важся. Сійӧ паныдасьлӧ сӧмын коми-зыряналӧн да коми-пермякъяслӧн сёрниын. Миян пӧч-пӧльяс лӧсьӧдлӧмаӧсь тайӧ кывсӧ удмуртъяскӧд торъялӧм бӧрын нин, некымын сё во сайын. Важ йӧз вӧчлывлӧмаӧсь асланыс челядьлы сёй аканьяс. Кӧрта кӧлуй лоӧм бӧрын кутӧмаӧсь вӧчавны пу аканьяс. А кор йӧз велалӧмаӧсь кыны дӧра, лоӧмаӧсь и дӧра аканьяс.

1. Кутшӧм аканьясӧн водзын ворслӧмаӧсь челядь? 2. Кутшӧм аканьясӧн ворсӧны ӧні? 3. Инды тӧдчӧдӧм кадакывъясысь суффиксъяссӧ.

127 удж. Сетӧм кывъясысь -ӧм суффикс отсӧгӧн артмӧд мӧд колян када кадакывъяс.

128 удж. Артмӧд вурны да кыйны кадакывъясысь суффиксъяс отсӧгӧн кывъяс.

Лӧсьӧд артмӧм кывъясӧн сёрникузяяс.

129 удж. Лыддьы кывбурсӧ колана ногӧн.

Батьлы коскӧдзыс ме кӧть и — Ӧти. Кыйи-вугралі со мык — Кык. Ыджыд пӧртйын чери пуим — Куим. Гортӧ нуны нем эз коль — Нёль. Мамӧй, гашкӧ, оз жӧ вид? — Вит. Чери вайӧм эз и чайт — Квайт. Эг нин ӧтчыд волӧй сідзи — Сизим. Тӧдса миян кыйсян сямыс — Кӧкъямыс. Сӧмын мудзӧм содіс-ӧкмис — Ӧкмыс. Гирзим-сералім дзонь час — Дас. Мамӧй, аски кыям ком! — Пом!

1. Инды кадакывъяссӧ. 2. Шу рочӧн: эз коль, оз вид, эз чайт.

130 удж. Корсь кывъяслысь вежӧртассӧ «Коми синонимъяс кывчукӧрысь».

Лӧсьӧд 2–3 сёрникузя сетӧм кадакывъясӧн.

Артмӧд кадакывъяснас кывтэчасъяс.

1. Ваын и пуын ӧти нима. 2. Эм борд, а оз лэбав. 3. Абу кок, но он су. 4. Оз на овмӧдчы быд тыӧ. Яйыс чӧскыд, но и лыӧсь. Нюйтсьыд вӧтлы тэ кӧть кыдз, Оз и мыччысь — тайӧ ....

Инды соссяна кадакывъяс.

133 удж. Лыддьы кывбурсӧ да велӧд.

Шорысь чери кутіс кань, Сюйис пачӧ черинянь. Узьтӧмысла вугырмуні, Чериняньыд сылӧн вуні.

1. Инды кывбурысь кадакывъяссӧ. 2. Артмӧд наысь -ӧма суффиксӧн кадакывъяс. 3. Лыддьы кывбурсӧ артмӧдӧм кывъяснас.

134 удж. Гиж шусьӧгъяссӧ да босьт тӧд вылад.

1. Бӧжтӧ кӧ кӧтӧдан, и черитӧ сёян. 2. Мортӧс удж вылын тӧдмалӧны. 3. Коктӧ кӧ кӧтӧдан и чуньтӧ нюлыштан.

Эмакыв вынсьӧдӧм.

135 удж. Лыддьы кывбурсӧ колана ногӧн.

Кызьӧд нэм пом кадыс каттьӧ. Бара тулыс вурӧ платтьӧ. Быттьӧ сарапана ныв Кыдз пу лоас бӧръявыв. Льӧм пу дзоридзьясӧн вӧччас, Тулыс бӧрся гожӧм вӧтчас. Воас ар, и воас тӧв. Нӧшта уна-уна пӧв. И бур олӧмыс оз помась, Мӧд йӧз лоасны нин томӧсь. Ов жӧ, Войвыв парма-вӧр, Коми муӧй, сьӧлӧмшӧр!

1. Кыдзи тэ гӧгӧрвоан медводдза сёрникузясӧ? 2. Кутшӧм паськӧмӧ пасьтасясны тулысын кыдз пу да льӧм пу? 3. Висьтав гижанногсӧ торйӧдӧм кывъясыслысь.

136 удж. Сетӧм кывъясысь артмӧд сёрникузяяс да гиж. Визьнит тш шыа кывъяссӧ.

1. Лида вӧчис мича дзоридзьясысь юркытш. 2. Том петшӧр коръясысь вӧчӧны бурдӧдчантор. 3. Керка трубаысь пуркйис-кайис еджыд тшын. 4. Ми ветлӧдлім тшӧкыд расті да вотім уна бур тшак.

137 удж. Лыддьы висьтсӧ да сет ним. Чутъяс местаӧ гиж колана шыпасъяс.

Мӧдлапӧвса вӧрсянь сикт весьтӧ кыпӧдчис сьӧд кымӧр. Тӧв пыр ёнмис и ёнмис. Заводитіс кусньӧдлыны сад йӧръясысь пелысь да льӧм пуяс. Друг гундыр-кымӧрсӧ кодкӧ быттьӧ бытшкис биа ньӧвйӧн. Сійӧ здук кежлӧ лӧньыштліс, сэсся кыдз тай горӧдас-гымыштас! Муртса мусӧ эз поткӧд.

Висьтав медводдза гым йылысь.

138 удж. Лыддьы шусьӧгъяссӧ да инды сложнӧй эмакывъяс.

1. Быдӧн аслыс кынӧмпӧтсӧ корсьӧ. 2. Нор сьӧлӧмыдлӧн синваыс дорын. 3. Нянь-солӧн сьӧлӧмтӧ он верд. 4. Гожся луныс йӧлӧн-выйӧн исковтӧ.

1. Висьтав гижанногсӧ сложнӧй эмакывъяслысь. 2. Кутшӧм лыдын сулалӧны век тайӧ эмакывъясыс?

140 удж. Лыддьы сьыланкыв-мойдсӧ.

Руй, руй, Кытчӧ жӧ ветлін? Чипанӧс корсьны. Кутшӧми жӧ чипаныд? Кӧнтусь сера.

Руй, руй, Кытчӧ жӧ ветлін? Порсьӧс корсьны ветлі Кутшӧми жӧ порсьыд? Зарни щӧтя.

Руй, руй, Кытчӧ жӧ ветлін? Мӧскӧс корсьны ветлі. Кутшӧми жӧ мӧскыд? Чукля сюра.

Руй, руй, Кытчӧ жӧ ветлін? Каньӧс корсьны ветлі. Кутшӧми жӧ каньыд? Налим сера.

Руй, руй, Кытчӧ жӧ ветлін? Ванюшӧс корсьны. Кутшӧми жӧ Ванюшыс? Кудриа юрсиа.

Руй, руй, Кытчӧ жӧ ветлін? Таняӧс корсьны. Кутшӧми жӧ Таняыс? Зэв ыръян.

1. Кутшӧм сёрникузяяс паныдасьлӧны шуанног сертиыс. 2. Корсь эмакывъяс, инды суффиксъяссӧ. Сувтӧд быд кыв дінӧ юалӧм.

141 удж. Лыддьы. Бӧрйы да гиж кывбӧра эмакывъяс.

Эн ветлы туй шӧрӧд, а ветлы туй бокӧд. Туй вылын некор эн ворс. Туй вуджигӧн медводз видзӧдлы шуйгавылӧ, а сэсся веськыдвылӧ. Туй вуджигӧн видзӧдлы светофор рӧм вылӧ.

Висьтав эмакывлысь кывбӧркӧд гижанногсӧ.

142 удж. Лыддьы да босьт тӧд вылад.

Эжва — Коми муын Печора бӧрын мӧд ыджыд ю. Печора босьтӧ васӧ Дзурнюрсянь, а Эжва заводитчӧ Мылва дорса керӧссянь. Сиктъяс да грездъяс, вӧръяс да видзьяс пӧлӧн Эжва нуӧ ассьыс сӧстӧм васӧ Войвыв Двинаӧ. Кузьтаыс сылӧн — 1130 километр, 870 километрыс визувтӧ Коми му вывті. Эжваӧ усьӧны 200 сайӧ ыджыд да ичӧт ю.

Инды кывбурысь эмакывъяс.

Эжва весьтын кыа Алӧй рӧмъяс кыӧ, Серамбана гыӧн Ворсӧдчыштӧ ю.

143 удж. Содтав эмакывъяс да лыддьы.

КОМИ МУ.

Коми му кузя ме муна, Гӧгӧр сулалӧ сьӧд вӧр. Вӧрыс вывті-вывті уна, Сыысь унаыс оз тӧр. Аддза сэні шыльыд пожӧм. Вылӧ лэптӧ ассьыс юр. Сылы ӧткодь тӧв, кӧть гожӧм, Сэтшӧм пуыс тайӧ бур.


<Kodko @ Тулыс бӧрся гожӧм вӧтчас : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Югыд кодзув: 4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 2 юкӧн. М.: Дизайн. Информация. Картография, 2000. Лб. 91-108.>


ТУЛЫС БӦРСЯ ГОЖӦМ ВӦТЧАС.

Нимвежтас вынсьӧдӧм.

144 удж. Лыддьы. Инды нимвежтаса сёрникузя.

Кӧдзыдыскӧд вермасиг, Гожӧм локтіс, тэрмасис. Сійӧ югыд войяса, Садъясын веж коръяса.

Висьтав, кутшӧм эмакыв вежӧ нимвежтасыс.

145 удж. Содтав чутъяс местаӧ нимвежтасъяс да гиж.

1. ... йылысь тэчисны мича сьыланкывъяс. 2. ... кодь ён морттӧ шоча аддзывлам. 3. ... ола Куратов улича вылын. 4. ... мунісны ю дорӧ чери кыйны.

146 удж. Веж тӧдчӧдӧм нимъяссӧ лӧсялана нимвежтасъясӧн да гиж.

1. Вася ӧткодя радейтӧ тӧвсӧ и гожӧмсӧ. Вася моз жӧ Илья радейтӧ ветлывлыны гожӧмнас тшак вотны. 2. Сергей да Коля мунісны ю дорӧ купайтчыны. Сергей да Коля босьтісны тшӧтш Катшыс понписӧ. 3. Надя помаліс нёльӧд класс. Надя каникул дырйи ветлас пӧч ордас шойччыны.

147 удж. Лыддьы висьтсӧ.

Эм менам Петя нима ичӧт вок. Арнас сылы тырӧ сизим арӧс, сійӧ мунас школаӧ. Ме мӧд гожӧм нин велӧда сійӧс вартчыны Лыаюрын. Пырта Петяӧс ваас кытчӧдз судза, кута коскӧдыс да тшӧкта вачкавны кокнас, сынны кинас. Мӧд гожӧм нин Петя оз велав вартчыны. Весиг яндзим ёртъясысь, мый ичӧт вокӧй татшӧм сямтӧм. Тӧрыт ме лунтыр вӧлі вӧрын, батьӧй нуӧдліс пес пилитны. Рытнас, кор воим гортӧ, Петя чеччаліс нимкодьысла: — А ме вартча, а ме вартча... — Тэ полысь, — шуа ме. — Котӧртам, колӧкӧ, ю дорад. Ачыд аддзылан. — Ладнӧ, — шуа, — аски петкӧдлан. Талун ме мудзи. Асывсянь Петя нуӧдіс менӧ ю дорӧ. Зэв ӧдйӧ чужйис гачсӧ, ызі-базі пырис ваӧ. И збыль — вартчӧ! — А юртӧ ваас сюйӧмӧн кужан? — юала ме шензьӧмӧн. — Куза, — шуӧ. «Кужаыс» сылӧн оз на артмы, кӧть и школаӧ нин лӧсьӧдчӧ. И бара пырысь-пыр петкӧдліс, кыдзи кужӧ уйны юрсӧ ваӧ сюйӧмӧн. Но дивӧ! — Кыдзи тэ ӧти луннас велалін? — Тӧрыт, — шуӧ Петя, — куръя вуджигӧн кокӧй пыдӧсас эз судз. Повзи да заводиті бызӧдчыны, кыдзи тэ велӧдлін. И вартчи! А сэсся Мирон Колькӧд лунтыр вартчим. А ме вӧлі дась сямтӧм Петьӧӧн нимтыштны вокӧс!

1. Висьтав, кыдзи велӧдчис вартчыны Петя. А тэ кужан он вартчыны? 2. Корсь нимвежтаса сёрникузяяс. Инды нимвежтаслысь морт да лыд.

Лина куйлӧ гортас диван вылын и шуӧ: — Ме кӧсъя енэжсьыс кодзув кутны. — А сійӧ зэв пӧсь, киыд сотчас, — висьталӧ мамыс. — А ме акань рузумӧн кута.

Артмӧд сёрни да пырт нимвежтасъяс.

Кывберд вынсьӧдӧм.

148 удж. Лыддьы.

МУЛӦН МИЧ.

Неыджыд эрд. Татчӧ гожӧмыс чукӧртӧма ассьыс став мичлунсӧ. Кутшӧм сӧмын рӧм сэтысь он аддзы! Синмад шыбитчӧны еджыд да виж рӧм, веж да кельыдлӧз, лӧз и гӧрд. Кутшӧм сӧмын дзоридзьяс тані абуӧсь! Паськыда синсӧ восьтӧмаӧсь катшасинъяс. Сылӧн синбордыс еджыдысь-еджыд, а дзоридз шӧрас — виж кытш. Войвылын медводз мыччысьӧ-петӧ вижъюр. Югыдвиж, гӧгрӧс, сійӧс ылісянь аддзан. Сы бӧрти петӧ мӧд вижъюр, паськыдджык, мичаджык. Гожӧмнас югыдвиж рӧмыс сылӧн вошӧ, артмӧ небыдик гӧна шар. Сійӧ — гӧгрӧс, гӧн кодь кокни. Пӧльыштас тӧвру — шарыс лэбас, а заас кольӧ пемыдвиж гӧгрӧс кизь. Со кузь кок йылын сулалӧ уразнӧй турун. Сійӧ отсалӧ бурдӧдчыны уна висьӧмысь. Артмӧ сыысь и чӧскыд чай. Дзоридзыс чӧскыд кӧра, корйыс кӧть и ичӧт, но мича сера. Эрд пасьталаыс ыпъялӧ бобӧняньлӧн гӧрд юрыс. А со кузь кок йылас копрасьӧ лӧз понтільгун. Дзоридзьяс, дзоридзьяс, уна мича дзоридз! Мыйта миян мунымлӧн мичлуныс, шоныдлуныс, бурлуныс.

1. Кыдзи тэ гӧгӧрвоан висьтыслысь нимсӧ? 2. Кутшӧм быдмӧг нимъяс паныдасьлӧны висьтас? 3. Кутшӧм бурдӧдчан турун нӧшта тэ тӧдан? 4. Гиж висьтысь кывтэчасъяс: кывберд + эмакыв. 5. Вӧч висьт дорас серпас.

149 удж. Лыддьы колана ногӧн.

Воис гожӧм. Шоныд. Лӧнь. Дженьыд югыд войяс. Пӧлӧзнича, тэ нӧ кӧн? Эг нин аддзыв вояс.

Пӧлӧзнича — енэж рӧм, Лӧз юрсиа дзоридз! Ваймӧм муяс вылысь скӧнь Вошин, няньлӧн соридз.

Ичӧт кокӧн, тэрыбӧн Котравлі сю пӧвстын. Пӧлӧзнича — саридз рӧм, Кытчӧ нӧ тэ вошин?

1. Инды кывбердъяс. 2. Кывбердъяс дорӧ вайӧд паныд вежӧртаса кывъяс. 3. Комиӧд быдмӧг нимъяс.

4. Артмӧд быдмӧг нимъясӧн кывтэчасъяс.

150 удж. Лыддьы кывбурсӧ.

ЧУЖАН МУ.

Эм му, кӧн ягын дозмӧр сьылӧ, Кӧн нюрын ӧшкамӧшка сылӧ, Тӧдса сійӧ йӧзлы Эжва йылӧн, Лоӧ мен да тэныд чужан муӧн.

Сійӧ медся гажа, медся мича, Сійӧ медся дона, медся муса. Вай жӧ тэа-меа бура видзам Тайӧ сьӧлӧм шонтысь югыд мусӧ.

1. Инды кывбердъяс да сувтӧд юалӧмъяс. 2. Висьтав гижанногсӧ торйӧдӧм кывбердъяслысь.

151 удж. Содты кывбердъяс дорӧ эмакывъяс да артмӧд кывтэчасъяс.

Лӧсьӧд артмӧм кывтэчасъясӧн сёрникузяяс.

152 удж. Вайӧд паныд вежӧртаса кывбердъяс.

153 удж. Комиӧд. Инды кывбердъяс.

154 удж. Лыддьы да сет ним.

Тайӧ дзоридзыс паныдасьлӧ вӧраинъясын да васӧд видзьяс вылын. Сійӧ заводитӧ дзоридзавны водзджык пывсян купальнича дорысь, лым сылӧм бӧрын. Дзоридзьясыс кольквижӧсь, но гырысьӧсь да гӧгрӧс тупыль кодьӧсь. Тайӧ аслыспӧлӧслунсӧ тӧдчӧдӧны юра купальнича да горадзуль нимъяс. Важӧн дзоридзнас Сыктыв вожса сиктъясын краситлӧмаӧсь чипан колькъяс, а турунсӧ шулӧмаӧсь кольк турунӧн. Горадзуль кывйыс паськыда бергалӧ коми-пермякъяслӧн сёрниын. Сідзкӧ, купальничалӧн тайӧ — медся важ нимыс. Тайӧ кывсӧ пӧч-пӧльным лӧсьӧдлӧмаӧсь уна нэм сайын, зыряна да пермякъяс вылӧ юксьытӧдз.

1. Висьтав дзоридз йывсьыс ас нимсяньыд. Сёрниад пырт кывбердъяс. 2. Серпасав ассьыд радейтана дзоридзтӧ. 3. Гиж дзоридз йылысь висьт. 1) Дзоридзлӧн быдман места. 2) Рӧм, мичлун. 3) Дзоридзлӧн коланлун.

155 удж. Лыддьы. Гиж да инды кывбердъяссӧ.

Водз асывнас садьмисны видз вылын мича дзоридзьяс. Небыдик гожся тӧвру гильӧдыштіс налысь банбокъяссӧ да корис пасйыны горадзульлысь чужан лунсӧ. Воис кельыдлӧз пӧлӧзнича. Сійӧ козьналіс ёртыслы шонді рӧма чышъян. Алӧйгӧрд лежнӧг вайис турунвиж сарапан. А тӧвру радпырысь ворсіс да йӧктіс горадзулькӧд.

156 удж. Артмӧд слог содтӧмӧн кывбердъяс.

Лӧсьӧд кывберд пыртӧмӧн 3-4 сёрникузя.

157 удж. Корсь пӧвсӧ да гиж.

Артмӧдӧм кывтэчасъясӧн лӧсьӧд 3-4 сёрникузя.

158 удж. Инды шусьӧгъясысь паныд вежӧртаса кывъяс.

1. Тулыс пӧ гажа да гӧль, ар пӧ гажтӧм да озыр. 2. И кӧдзыд гожӧм шоныд тӧлысь шоныдджык овлӧ. 3. Вылысыс мича, да пытшкӧсыс мисьтӧм. 4. Тулан сьӧд да дона, кӧч еджыд да донтӧм. 5. Сьӧлӧмыд кӧ ыджыд, быд удж ичӧт.

Висьтав, кутшӧм кывсикасӧн лоӧны паныд вежӧртаса кывъясыс.

159 удж. Артмӧд сетӧм кывъясысь сёрникузяяс да гиж.

1. Гожся лун. 2. Челядь локтісны кыддза раскӧ. 3. Кутшӧм мичаӧсь еджыд кока кыдзьясыс. 4. Шор бокас быдмӧ веж турун. 5. Пӧжӧ яръюгыд шонді. 6. Векньыдик ордым лэччӧдӧ шор дорӧ. 7. Сэні варова дзольгӧ кӧдзыд да сӧстӧм ва.

Инды кывбердъяс да сувтӧд юалӧм.

160 удж. Лыддьы висьтсӧ да инды кывбердъяс.

Варук медводз пызан вылӧ вайис сирысь пӧжалӧм черинянь. Чери бӧрын ыджыд тасьтіӧн яя шыд, сэсся порсь госӧн жаритӧм картупель. Картупель бӧрын шыдӧса рок, йӧла рок, юм ляз, льӧмъя ляз, чӧдъя ляз, сэтӧра ляз. Ляз бӧрын вайис чӧдъя чужва, кӧтӧдӧм паренча, пӧжӧм йӧв, пувъя йӧв, нӧкъя рысь.

1. Висьтав, кутшӧм кывсикасъясысь артмӧмаӧсь кывбердъясыс. 2. Лӧсьӧд мамыдкӧд ӧтвылысь тайӧ сёян-юансӧ.

Кадакыв вынсьӧдӧм.

161 удж. Лыддьы. Тӧдчӧдӧм кывъяс дорӧ сувтӧд юалӧмъяс.

Быд асыв шондіыс петӧ нӧрыс сайысь, гажӧдӧ ывласӧ. Тайӧ лунӧ енэжыс вӧлі мыськӧм блюд кодь. А вӧрыс — эзысьӧн лӧсталӧ да шувгыштӧ. Шувгӧ зэв небыдика, ылысь кылан лӧсьыд шыӧн. Кӧнкӧ кылӧ чер триньгӧ, кӧнкӧ тувъясьӧны, кер кыскӧны. Дай ваыс татшӧм гажа луннад енэжыс кодь жӧ кельыдлӧз да шыльыд, кӧть кадриль йӧкты веркӧсас.

Вуджӧд кадакывъяссӧ роч кыв вылӧ «Комиа-роча кывчукӧр» вылӧ мыджсьӧмӧн.

162 удж. Артмӧд ӧтка лыда, 3 морта, ӧнія, колян да локтан када кадакывъяс.

163 удж. Содты сёрникузяясас кадакывъяс.

1. Кӧч чеччалӧ, а джыдж ... . 2. Чери уялӧ, а чирк ... . 3. Вӧв гӧрдлӧ, а пон ... . 4. Мӧс баксӧ, а кань ... . 5. Сюзь буксӧ, а колипкай ... .

164 удж. Лыддьы висьтсӧ.

Гожся кадӧ вӧрӧд ветлігӧн тшӧкыда син улӧ усьлӧ лыс емысь чукӧр. Тайӧ кодзув котырлӧн оланін. Кодзувкотъяс олӧны ыджыд семьяӧн. Муӧ кодйӧм позйӧ кодзувкот-мам лэдзӧ колькъяс, сэтысь чужӧны уджалысь кодзувкотъяс. Тайӧ поз гӧгӧрыс и заводитӧны тэчны карсӧ. Кыскалӧны чукӧрӧ кос лыс емъяс, лӧсьӧдӧны коридоръяс да жыръяс. Поз тэчысь кодзувкотъяс кындзи эмӧсь и мукӧд уджалысьяс. Ӧтияс дӧзьӧритӧны колькъяс да личинкаяс, мӧдъяс корсьӧны да ваялӧны сёян, коймӧдъяс — видзӧны карсӧ. Вӧрса гӧрд кодзувкотъяс зэв коланаӧсь. Найӧ бырӧдӧны вӧрысь уна гут-гаг. Ӧти кодзув котыр луннас бырӧдӧ кызь сюрс гаг, тайӧ сизьлӧн тӧлысся, а пысталӧн кык тӧлысся удж. Кодзувкоткаръяс колӧ видзны. Зурган кӧ карас беддьӧн, розьӧдыс мӧдас веськавны зэр. Кодзувкотъяслӧн торксьӧ олӧмыс. Позйыс кутас сісьмыны, олысьясыс кулӧны, матігӧгӧрса вӧрыс висьмӧ.

Вочавидз юалӧмъяс вылӧ да гиж.

1. Кыдзи олӧны кодзувкотъяс? 2. Мыйысь найӧ вӧчӧны позсӧ? 3. Кутшӧм кодзувкотъяс овлӧны? 4. Мыйла кодзувкот позсӧ шуам карӧн? 5. Кутшӧм буртор вайӧны вӧрса кодзувкотъяс? 6. Мыйла колӧ видзны кодзувкоткаръяс?

165 удж. Гиж текстсӧ. Скобкаын сетӧм кадакывъяссӧ сувтӧд ӧнія кадӧ.

Кодзувкотъяс — вӧр бурдӧдысьяс. Ӧти ыджыд кодзувкот поз луннас бырӧдӧ некымын сюрс гаг. Кодзувкотъяс небзьӧдӧны му, новлӧдлӧны уна быдмӧглысь кӧйдыссӧ. Кымын унаджык кодзувкоткар, сымын сынӧдыс сӧстӧмджык.

Артмӧд кодзувкот йылысь нӧдкыв.

167 удж. Артмӧд -ыв, -ал, -ав суффиксъясӧн кадакывъяс.

Лӧсьӧд артмӧм кадакывъясӧн 2–3 сёрникузя.

168 удж. Артмӧд -ышт суффикс отсӧгӧн кадакывъяс.

Лӧсьӧд 2-3 сёрникузя да гиж.

169 удж. Лыддьы кывбурсӧ.

БАРА НИН.

Бара нин лым сылі. Лым сылі, йи кывтіс. Косьмис нин лымувса му. Кымынысь, кымынысь Нӧрыс бок рас пиын Ловзьыліс, садьмыліс пу!

Пӧткаяс локтасны, Пӧткаяс дзользясны, Пӧткаяс шлывгасны бӧр. Сьӧд парма ловзьылас, Сьӧд парма шувгылас, Бӧр ланьтас сьӧд парма вӧр.

Инды кадакывъясысь суффиксъяссӧ да кадсӧ.

170 удж. Лыддьы да висьтав ас кывйӧн.

Гымӧн чорыда зэрӧм бӧрын енэжыс кутіс югдыны. Тӧлыс лӧнис. Регыд мыччысис мелі шонді. Му весьтын ӧшйис ӧшкамӧшка. Сьӧкыд шуны, сизим пӧлӧс рӧмысь коді медмичаыс: виж али турунвиж, алӧйгӧрд али кельыдлӧз. Найӧ ӧтмоза дзирдалісны-югъялісны, медым йӧзыс нимкодясисны енэжса мичлунӧн. А быд пӧлӧс мичлун чужтӧ мортлысь бурлун, мелілун. Колӧ сӧмын мичсӧ аддзыны да видзны сьӧлӧмад.

1. Инды медводдза нёль сёрникузясьыс сюрӧса членъяс. 2. Висьтав, кутшӧм кывсикасӧн лоӧны тӧдчӧдӧм кывъясыс.

171 удж. Артмӧд эмакывъясысь -ав (-яв), -ась (-ясь) суффиксъяс отсӧгӧн кадакывъяс.

Вӧч тадзи: сов — соласьны, солавны.

172 удж. Лыддьы, велӧд да гиж.

Югыд кодзув, петав, петав, Эзысь кодзув, петав. Дзирдав, пӧртмась вылісянь, Дзирдав рытъя кыа бӧрын!

173 удж. Лыддьы кывбурсӧ колана ногӧн.

Урокным бӧрӧ колис. Пӧсь чолӧм, гожся лун! Каникулным ӧд воис, Он вермы дзебны нюм!

Каникул, каникул — Зэв муса миян кад. Каникул, каникул. Ми быдӧн сылы рад.

Со кыскӧ ывла миянӧс. Ю вылын гажыс тыр. Сэн вугралам мыкпиянӧс Да купайтчам вель дыр.

Чӧд вотны мунам унаӧн. И пыр жӧ шызяс вӧр. Лӧз вомъясӧн, тыр чуманӧн Ми гортӧ воам бӧр.

Эм казьтыштны мый миянлы, Кор воас сентябр лун. Ӧд пармаса ныв-пиянлӧн Бур гожӧмыд оз вун.

Каникул, каникул — Зэв муса, зарни кад. Каникул, каникул, Ми быдӧн сылы рад!

бӧрйы лӧсялана кыв

велӧдчы юасьны комиӧн

вочавидз юалӧм вылӧ

вӧдитчы словарӧн

вуджӧд роч вылӧ

комиӧд

корсь пӧвсӧ

кут тӧд вылын

кывзы бура

кывъяс отсӧгӧн лӧсьӧд

сёрникузя помын

содты колана кывъяс

содты колана шыпасъяс

ВОЙТ. 1 КЛАСС

ОТСАСЯН ПАСЪЯС

вӧч содтӧд удж

выль тема

босьт тӧд вылад


<Kodko @ Тӧдмасьӧм : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Войт. 1 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 2 петас. Сыктывкар : Анбур, 2011. Лб. 3-16.>


— Виддза олан, зонка! — Видза олан, Войт! — Видза оланныд, зонкаяс!


— Аддзысьлытӧдз, Войт! — Став бурсӧ, зонкаяс!


— Тэ коді?

— Ме зонка.


— Тэ коді? — А ме нывка.


Сёрнит тадзи: — Тэ коді? — Ме нывка Настук. — Тэ нывка Настук? — Да, ме нывка Настук. — А тэ коді? — Ме зонка Ваня. — А ме Войт.

сёрнит тадзи

висьтав тадзи


— Видза оланныд! Ме Войт. — А тэ коді?


— Войт олӧ керкаын.


— Видза оланныд! Коді ті? — Ми нывка да зонка. — А кыдзи тіянӧс шуӧны? — Менӧ шуӧны Машаӧн. — Менӧ шуӧны Сашаӧн. — А кыдзи тэнӧ шуӧны? — Менӧ шуӧны Войтӧн.

— Ме мазі. Ззз-з-з-з-з-з. А тэ коді? — Ме часі. Тіч-точ. А тэ коді?


Сёрнит тадзи: — Менам нимӧй Настук. — Меным сизим арӧс.


<Kodko @ Миян котыр : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Войт. 1 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 2 петас. Сыктывкар : Анбур, 2011. Лб. 17-23.>


МИЯН КОТЫР


Висьтав тадзи:

Менам эм мам


— Тэнад эм пӧч? — Менам эм пӧч.


Коді медся муса, рам? Тайӧ менам ыджыд мам. Ыджыд мамыд — ыджыд мам, Сійӧ менам мамлӧн мам.


Коді вӧчис меным дадь? Вӧчис меным ыджыд бать. Ыджыд батьыд — ыджыд бать, Сійӧ менам мамлӧн бать.


— Ме ыджыд вок. Меным 8 арӧс. — Ме ичӧт вок. Меным 6 арӧс.


Висьтав тадзи:

Ме нывка. Менӧ шуӧны Настукӧн. Меным 7 арӧс.


<Kodko @ Чачаяс : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Войт. 1 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 2 петас. Сыктывкар : Анбур, 2011. Лб. 24-32.>


Тайӧ ош. Тайӧ ошъяс. Тайӧ кӧч. Тайӧ кӧчьяс. Тайӧ акань. Тайӧ аканьяс.


Сёрнит тадзи:

— Кутшӧм рӧма машина? — Сьӧд рӧма машина.


тайӧ мый?


— Тайӧ мый? — Тайӧ чача. — Тайӧ ош? — Да, тайӧ ош.


— А тайӧ акань? — Абу, тайӧ кӧч. — Кутшӧм кӧч? — Еджыд кӧч.


Меным мамӧ ньӧбис мач, Мачыс менам ветлӧ скач.


Миян Таня бӧрдӧ гора. Мачсӧ уськӧдӧма шорӧ. Ӧвсьы, Таня, тэ эн бӧрд. Оз вӧй мачыд, кутам бӧр.


Миян гажа сад йӧрӧ Локтіс пышкай да сьылӧ. Пышкай, пышкай, эн вуграв, Коді нявӧстас, тӧдмав.


— Тайӧ мый? — Тайӧ чача. — Кутшӧм чача? — Кӧч. — Кутшӧм рӧма? — Еджыд рӧма.


Тайӧ ур. Сійӧ ичӧт да гӧрд рӧма.


<Kodko @ Менам горт : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Войт. 1 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 2 петас. Сыктывкар : Анбур, 2011. Лб. 33-38.>


МЕНАМ ГОРТ


— Кутшӧм керка? — Ичӧт керка. — Кутшӧм керка? — Ыджыд керка.


Кольквиж шонді, еджыд кӧч, лӧз самолёт, сьӧд машина, гӧрд мач, турунвиж карандаш.


Тайӧ менам горт. Сійӧ выль, ыджыд да мича. Гортын эм нёль ӧшинь да кык ӧдзӧс.


Ош олӧ ыджыд керкаын. Ур олӧ ичӧт керкаын.


— Менам керка выль, ыджыд да шоныд. — Тэнад керкаыд важ, ичӧт да кӧдзыд.

— Кутшӧм керка?

— Ичӧт да шоныд.


— Кымын ӧшинь? — Куим.

Керка тыр йӧз, А ӧшинь ни ӧдзӧс абу.


Керкаын ныв пукалӧ, А кӧсаыс ывлаын.


<Kodko @ Гортса пемӧсъяс : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Войт. 1 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 2 петас. Сыктывкар : Анбур, 2011. Лб. 39-45.>


вӧч тадзи


— Тэнад эм гортса пемӧс? — Да, менам эм кань. — А тэнад коді эм? — Менам некод абу.

Тайӧ петук. Нимыс Петя. Олӧ сарайын. Сійӧ сьылӧ: «Кикуруллю!».


Ӧшинь вылын, шонді водзын, Шӧвк тупыль кодь шань. Еджыд уска, куньса синма Куткырвидзӧ кань.


Мӧс, кань, пон — гортса пемӧсъяс. Кань олӧ гортын. Сійӧ куйлӧ диван вылын. Пон пукалӧ ӧдзӧс дорын. Мӧс сулалӧ керка дорын.

1) Мый крӧвать дорын? 2) Коді крӧвать улын? 3) Мый крӧвать вылын?


Оліс-выліс кань, Сылӧн вӧлі пань, Паняс вӧлі розь, Сёйнысӧ эз позь.


<Kodko @ Выль воӧн! : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Войт. 1 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 2 петас. Сыктывкар : Анбур, 2011. Лб. 46-51.>


ВЫЛЬ ВОӦН!


1) Мый эм коз вылын? 2) Мый эм коз улын? 3) Коді сулалӧ коз дорын?


Висьтав тадзи: Тайӧ кӧчпи. Чача ӧшалӧ коз вылын. Сійӧ мича, еджыд рӧма.


— Мый ӧшалӧ коз вылын? — Коз вылын ӧшалӧ чача.


Ӧтчыд вонас овлӧ тайӧ, Ставлы шудсӧ Выль во вайӧ.


Улӧс вылын ичӧт коз. Ӧшалӧ со мича оз. Со и ошпи, кӧчпи, руч. Ӧшла чача да ог мудз.


Дона челядь, чолӧмала Выль воӧн! Кӧчиль.

Выль воӧн!


Дона ... ! Чолӧмала Выль воӧн! Став бурсӧ!


<Kodko @ Сёян-юан : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Войт. 1 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 2 петас. Сыктывкар : Анбур, 2011. Лб. 52-56.>


Пызан вылын сёян


Ме сёя нянь.


Нянь да рок — медбур вок.

— Ме радейта сёйны яблӧг. — Тэ радейтан сёйны яблӧг? — Да, ме радейта сёйны яблӧг.


<Kodko @ Тасьті-пань : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Войт. 1 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 2 петас. Сыктывкар : Анбур, 2011. Лб. 57-62.>


Юа кӧ ме йӧв, Ворса шы ни тӧв. Сёя кӧ ме рок, Ӧдйӧ ветлас кок.


Сёя кӧ ме нянь, Быдма ён да шань. Сёя кӧ ме шыд, Лоа зэв ыджыд.


— Мый тэ сёян талун? — Ме сёя рок да еджыд нянь. — Мый тэ юан? — Ме юа йӧв.

Войт керкаӧ локтіс Кӧчиль. — Чолӧм, Войт! — Чолӧм, Кӧчиль! — Пуксьы пызан сайӧ. Ме тэныд вая йӧв да преник. — Аттьӧ, дона Войт!

Пызан сайын сёйӧ Коля, Пызан сайӧ ставсӧ коляс.

Зонка пукалӧ пызан сайын. Мач куйлӧ улӧс улын. Тасьті дорын еджыд нянь. Кань куйлӧ улӧс вылын.


— Мый сёйӧны кань да пон? — Тэнад эм гортса пемӧс? — Мый сійӧ радейтӧ сёйны?


<Kodko @ Паськӧм : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Войт. 1 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 2 петас. Сыктывкар : Анбур, 2011. Лб. 63-70.>


Тайӧ Войт. Войтлӧн лӧз шапка, еджыд пась, лӧз кепысь, сьӧд гын сапӧг.


1) Мый пасьталӧ нывка? 2) Мый пасьталӧ зонка?


Пызан улын пукалӧ сьӧд кань. Улӧс вылын ӧшалӧ дӧрӧм. Пызан вылын куйлӧны чачаяс. Пызан улын гын сапӧг.


— Войт кӧмалӧ гын сапӧг? — Оз, Войт кӧмалӧ тяпи.


Войт кӧмалӧ лӧз тяпи. Пон пасьталӧ сьӧд гач. Ур пасьталӧ гӧрд дӧрӧм. Кань кӧмалӧ гӧрд сапӧг. Кӧч пасьталӧ еджыд платтьӧ.


Шоныд пась меным дась. Ывлаын кӧть туплясь.


— Менам выль пась. — Абу, тэнад важ пась.


— Менам выль тяпи. — Абу, тэнад важ тяпи.


1) Тэнад еджыд пась? 2) Тэнад ичӧт кӧмкот? 3) Тэ радейтан сёйны кампет?

Вок пасьталӧ лӧз дӧрӧм. Чой пасьталӧ турунвиж платтьӧ. Мам пасьталӧ гӧрд сарапан. Бать пасьталӧ еджыд дӧрӧм.

«Да али Оз». — Кӧч пасьталӧ дӧрӧм? — Оз. — Зонка пасьталӧ дӧрӧм? — Да.

Тӧлын пасьталӧ еджыд пась, А гожӧмын руд пась. Коді тайӧ?


Галип гача, кокни кӧма, Дӧрӧм небыд шӧвкысь. Бӧжыс ӧзйӧ сизим рӧмӧн, Быттьӧ ӧшкамӧшка.


<Kodko @ Вогӧгӧрся кад : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Войт. 1 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 2 петас. Сыктывкар : Анбур, 2011. Лб. 71-74.>


ВОГӦГӦРСЯ КАД


Гожӧм веж сарапана. Ар гӧрд да виж платтьӧа.

Гожӧм да ар радейтӧны гӧрд, турунвиж да кольквиж рӧмъяс. Тӧв да тулыс радейтӧны еджыд да лӧз рӧмъяс. А кутшӧм рӧм тэ радейтан?


Видза олан, гажа тулыс! Видза олан, енэж шӧр! Видза олан, тувсов шонді! Видза олан, помтӧм вӧр!


<Kodko @ Поводдя : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Войт. 1 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 2 петас. Сыктывкар : Анбур, 2011. Лб. 75-79.>


Талун шоныд да гажа. Енэжын югыд шонді. Нывкаяс ворсӧны паркын.


1) Кутшӧм поводдя? 2) Кутшӧм шонді? 3) Кӧні ворсӧны нывкаяс? 4) Кутшӧм тайӧ кад?


Талун зэрӧ. Мам, бать да ме мунам театрӧ. Бать киын ыджыд зонт.


1) Тайӧ тӧв? 2) Ывлаын зэрӧ? 3) Коді мунӧ театрӧ? 4) Мый бать киын? 5) Тэ радейтан ветлыны театрӧ? 6) Кутшӧм театрӧ тэ ветлін?

Талун кӧдзыд. Ывлаын лымъялӧ. Челядь ислалӧны даддьӧн.


— Талун кӧдзыд? — Абу, талун шоныд. — Ывлаын гажа? — Да, гажа. — Лымъялӧ?


Шоныд гожӧм, Шоныд рыт. Шуим пуны Шома шыд.


<Kodko @ Во гӧгӧр : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Войт. 1 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. 2 петас. Сыктывкар : Анбур, 2011. Лб. 80-83.>


ВО ГӦГӦР


Лымйыс кӧ ёна усьӧ — гожӧмыс зэра лоӧ. Тулыс кӧ шоныд, гожӧмыс кӧдзыд. Арын дзодзӧг лэбзяс — лым усяс.


Эм и радейтана гортса пемӧс. Менам радейтана чачаяс. Ме радейта ворсны. Менам радейтана вогӧгӧрся кад.

КОМИ ЯЗЫК. 1 КЛАСС

<Kodko @ Вай тӧдмасям : велӧдан гижӧд // Вязова Е. Н., Сизова А. В., Терентьева С. Н. Коми язык. 1 класс : учебник для изучающих коми язык как неродной. Сыктывкар : Анбур, 2016. Лб. 3-10.>


Вай тӧдмасям!

Видза олан! Видза оланныд! Бур лун!

Ме зонка. Ме нывка.

Видза олан. — Тэ нывка? Ме нывка.

Менӧ шуӧны Машаӧн.

— Видза олан! — Видза олан! — Кыдзи тэнӧ шуӧны? — Менӧ шуӧны ...ӧн.


<Kodko @ Миян котыр : велӧдан гижӧд // Вязова Е. Н., Сизова А. В., Терентьева С. Н. Коми язык. 1 класс : учебник для изучающих коми язык как неродной. Сыктывкар : Анбур, 2016. Лб. 11-17.>


— Эм ыджыд мам? — Эм. — Эм вок? — Абу.

— Тайӧ коді?

— Коді эм котырын? — Котырын эм бать, мам...

— Тэ коді? — Коді эм котырын? — Тайӧ коді?


<Kodko @ Менам школа : велӧдан гижӧд // Вязова Е. Н., Сизова А. В., Терентьева С. Н. Коми язык. 1 класс : учебник для изучающих коми язык как неродной. Сыктывкар : Анбур, 2016. Лб. 18-21.>


Менам школа

Тайӧ коді?

Тайӧ мый?


<Kodko @ Ми ворсам : велӧдан гижӧд // Вязова Е. Н., Сизова А. В., Терентьева С. Н. Коми язык. 1 класс : учебник для изучающих коми язык как неродной. Сыктывкар : Анбур, 2016. Лб. 22-29.>


Ми ворсам

А тэ мыйӧн ворсан?

лӧз мач

4 лӧз кубик

кольквиж кубик

лӧз мач

гӧрд машина

сьӧд карандаш

турунвиж тетрадь

Мальвина ворсӧ аканьӧн.

— Менӧ шуӧны ... — А менӧ шуӧны ... — Кутшӧм тэнад чача? — Менам кӧчпи. — А тэнад мый? — Менам мач. — Кутшӧм рӧма?

Менам эм чача. Тайӧ самолёт. Самолёт лӧз рӧма.

ӧти кӧч

куим карандаш

вит мач

кык ош


<Kodko @ Миян керка : велӧдан гижӧд // Вязова Е. Н., Сизова А. В., Терентьева С. Н. Коми язык. 1 класс : учебник для изучающих коми язык как неродной. Сыктывкар : Анбур, 2016. Лб. 30-37.>


Миян керка

Тайӧ менам керка. Керка ыджыд. Керкаын эм ӧти ӧдзӧс, куим ӧшинь, джодж да джадж.

Керкаыс ичӧт? Керкаын куим ӧдзӧс? Керкаын нёль ӧшинь?

— Тайӧ мый? — Кутшӧм керка? — Мый эм керкаын?

Тайӧ менам керка. Керка ыджыд, выль да кольквиж. Керкаын олӧны мам, бать, чой да вок.

Тайӧ менам керка. Керкаын куим вежӧс. Менам вежӧсын эм крӧвать, шкап, пызан, улӧс да кык джадж.

— Тайӧ менам вежӧс. — Вежӧс ыджыд. — Вежӧсын эм диван, пызан, улӧс да шкап.

Ыджыд ӧшинь. Керкаын ыджыд ӧшинь.

Керкаын куим вежӧс. Менӧ шуӧны Настукӧн. Менам ыджыд да выль керка. Ме ола Сыктывкарын.

Менам керкаын эм ...


<Kodko @ Гажа выль во : велӧдан гижӧд // Вязова Е. Н., Сизова А. В., Терентьева С. Н. Коми язык. 1 класс : учебник для изучающих коми язык как неродной. Сыктывкар : Анбур, 2016. Лб. 38-41.>


Гажа Выль во.

— Тайӧ мый?

Мый вӧчӧ?

— Тэ коді? — А тайӧ коді?


<Kodko @ Тасьті-пань : велӧдан гижӧд // Вязова Е. Н., Сизова А. В., Терентьева С. Н. Коми язык. 1 класс : учебник для изучающих коми язык как неродной. Сыктывкар : Анбур, 2016. Лб. 42-43.>


— Видза олан — Тайӧ мый? — Кутшӧм рӧма?


<Kodko @ Сёян-юан : велӧдан гижӧд // Вязова Е. Н., Сизова А. В., Терентьева С. Н. Коми язык. 1 класс : учебник для изучающих коми язык как неродной. Сыктывкар : Анбур, 2016. Лб. 44-48.>


Ме юа — нывка юӧ. Ме сёя — зонка сёйӧ.

Юа кӧ ме йӧв, Ворса шы ни тӧв. Сёя кӧ ме рок, Ӧдйӧ ветлас кок.. Сёя кӧ ме нянь, Быдма ён да шань. Сёя кӧ ме шыд, Лоа зэв ыджыд.

— Ме сёя шыд да рок. А тэ? — Ме юа йӧв. А тэ? — Ме юа.

— Видза олан, Кӧчпи! — Видза олан, Ошпи! — Пуксьы. Сёй капуста, морков да ю йӧв. — Аттьӧ.


<Kodko @ Паськӧм : велӧдан гижӧд // Вязова Е. Н., Сизова А. В., Терентьева С. Н. Коми язык. 1 класс : учебник для изучающих коми язык как неродной. Сыктывкар : Анбур, 2016. Лб. 49-55.>


Тэнад эм пась? Тэнад эм гын сапӧг? Тэнад эм лӧз дӧрӧм?

Ме пасьтала

Руд да еджыд паськӧма. Коді тайӧ? Гӧрд да руд паськӧма. Коді тайӧ?


<Kodko @ Вогӧгӧрся кад : велӧдан гижӧд // Вязова Е. Н., Сизова А. В., Терентьева С. Н. Коми язык. 1 класс : учебник для изучающих коми язык как неродной. Сыктывкар : Анбур, 2016. Лб. 56-62.>


ВОГӦГӦРСЯ КАД

Талун шоныд поводдя. Лӧз енэжын шонді. Нывкаяс да зонкаяс ворсӧны паркын.

Мый вӧчӧны нывкаяс да зонкаяс? Кутшӧм талун поводдя? Мый эм енэжын?

— Талун шоныд? — Абу. Талун кӧдзыд. — Енэжын шонді?

Гажа тулыс

кӧдзыд тӧв

шоныд гожӧм

мича ар

Гожӧм да тулыс радейтӧны гӧрд да турунвиж рӧм. Ар радейтӧ кольквиж рӧм. Кутшӧм рӧм радейтӧ тӧв?

— Талун кӧдзыд? — Енэжын шонді? — Поводдя мича?

Ме радейта гӧрд да турунвиж рӧм! Ме радейта кольквиж да гӧрд рӧм. Ме радейта еджыд рӧм. Ме радейта лӧз да турунвиж рӧм.

Ӧти пу керкаын олісны-вылісны нёль чой.

Ывлаын шоныд поводдя. Енэжын шонді. Нывка ворсӧ ывлаын.

Коді ворсӧ ывлаын? Кутшӧм поводдя ывлаын? Мый енэжын?

Видза олан, гажа тулыс! Видза олан, енэж шӧр! Видза олан, тувсов шонді! Видза олан, помтӧм вӧр!


<Kodko @ Парма (вӧр) : велӧдан гижӧд // Вязова Е. Н., Сизова А. В., Терентьева С. Н. Коми язык. 1 класс : учебник для изучающих коми язык как неродной. Сыктывкар : Анбур, 2016. Лб. 63-66.>


ПАРМА (ВӦР)

Кыдз быдмӧ вӧрын.

Тӧвнас ме еджыд, а гожӧмнас турунвиж. Тӧв и гожӧм ме ӧти рӧма.

ыджыд пожӧм

ыджыд коз

ыджыд кыдз

ыджыд пелысь

Пармаын быдмӧ коз. Паркын вит кыдз. Гӧрд да турунвиж пелысь сулалӧ вӧрын.

Вӧрын быдмӧ мича кыдз. Вӧрын сулалӧ гӧрд пипу.


<Kodko @ Пемӧсъяс. Лэбачьяс : велӧдан гижӧд // Вязова Е. Н., Сизова А. В., Терентьева С. Н. Коми язык. 1 класс : учебник для изучающих коми язык как неродной. Сыктывкар : Анбур, 2016. Лб. 67-74.>


Мый вӧчӧ мӧс?

Сьӧд рӧма, нёль кока, радейтӧ йӧв. Ыджыд, еджыд рӧма, сетӧ йӧв. Мамыс ыджыд, а сійӧ ичӧт.

лэбалӧ енэжын

— Тайӧ лэбач? — Да. — Ыджыд? — Абу. — Ичӧтик? — Да. — Руд да кольквиж рӧма? — Да. — Тайӧ пыста? — Да.

Ыджыд, сьӧд, горза: «Кар! Кар! Кар!» Ыджыд, сьӧда-еджыда, шуа: «Китш-котш!»

Ыджыд, сьӧд, сетӧ йӧв. Ичӧт, сёйӧ йӧв, олӧ керкаын. Ичӧт, сёйӧ нянь, руксӧ.

Менам эм кань. Каньпи ичӧт да еджыд рӧма. Кань радейтӧ ворсны мачӧн.

Катша лэбалӧ. Пон руксӧ. Кань увтӧ. Лэбач нявзӧ. Кукань баксӧ.

— Менам эм кань, а тэнад? — Менам абу кань. Менам эм пон. — Кутшӧм сійӧ? — Пон сьӧд да ичӧт. Олӧ керкаын.

Менам эм пемӧс.


<Kodko @ Мойдъяс : велӧдан гижӧд // Вязова Е. Н., Сизова А. В., Терентьева С. Н. Коми язык. 1 класс : учебник для изучающих коми язык как неродной. Сыктывкар : Анбур, 2016. Лб. 75-78.>


Пӧль пуктіс сёркни. Быдмис сёркни ыджыд-ыджыд. Кыскӧ пӧль сёркнисӧ да оз вермы кыскыны. Пӧль корӧ пӧчӧс: «Лок сёркнисӧ кыскам!» Пӧч корӧ внучкаӧс: «...»! Внучка корӧ понйӧс: «...»! Пон корӧ каньӧс: «...»! Кань корӧ шырӧс: «...»! Кыскисны да кыскисны. Кыскисны сёркнисӧ. Сёркни кольквиж, чӧскыд. Пӧль шуӧ: «Ме сёя сёркни». Пӧч шуӧ: «...».

лок кыскам сёркни! — Ме сёя сёркни!

Гӧгрӧс, но абу шар. Кольквиж, но абу сыр. Бӧжа, но абу шыр.

Керкаын уна йӧз, а ӧшинь ни ӧдзӧс абу.

Олісны-вылісны шыр да гадь. Налӧн быри няньыс. Мӧдӧдчисны корсьны нянь. Мунісны-мунісны да воисны шор дорӧ. Поскыс абу. Шыр ветліс, вайис идзас сі да шор вомӧн пуктіс. — Но, гаддьӧй, вай вудж, — шуӧ шыр. — Ме, — шуӧ гадь, — ог лысьт. Вай тэ первой вудж. Шыр скӧрмис гадь вылӧ. — Эк, — шуӧ, — полысь тэ. Шыр кутіс вуджны, воис шӧрӧдзыс, и идзас сіыс чеги. Шыр усис ваӧ да вӧйис. А гадь ваксис, ваксис да потіс.

Олӧ керкаын. Олӧ вӧрын. Олӧ ывлаын.

КОМИ КЫВ. 2 КЛАСС. 2 ПЕТАС. 2011

ОТСАСЯН ПАСЪЯС:

выль тема

вӧч содтӧд удж

босьт тӧд вылад

паныд вежӧртаса кыв


<Kodko @ Тӧдмасьӧм : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 2 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 3-9.>


Ылі вӧрын, парма шӧрын, Сёльгӧ-ворсӧ муса ёль. Ёртасьӧны сыкӧд войтъяс, Коз да пожӧм коль.

— Чолӧм, ёрт! Ме ичӧт Войт. — Чолӧм! Кыдзи олан? — Ола бура. А тэ кыдзи? — А ме школаӧ со вои. — Велӧдчыны кутан бура? — «4» да «5» вылӧ. Ме ӧд юра.

1ʼ удж Лыддьы кывбурсӧ.

Видза олан, дона школа! Видза олан, муса класс! Миян тіянысь зэв ёна Ставлӧн бырӧма нин гаж.

— Видза олан! — Видза олан! — Кыдзи тэнӧ шуӧны? — Менӧ шуӧны Коляӧн. — А тэнӧ кыдзи шуӧны? — Менӧ шуӧны Дашаӧн.

менам нимӧй

тэнад нимыд

2ʼ удж. Сёрнит тадзи.

— Кыдзи тэнад нимыд? — Менам нимӧй Ваня. — А тэнад кыдзи нимыд? — Менам нимӧй Степан. — Кымын арӧс тэныд? — Меным ӧкмыс арӧс. — А кымын арӧс тэныд? — Меным дас арӧс.

3ʼ удж. Лыддьы слогъясӧн.

Вӧч зарядка кывбур серти.

4ʼ удж. Лыддьы кывъяссӧ да серпасав.

Мый ӧткодьыс тайӧ кывъясас?

5ʼ удж. Лыддьы. Висьтав ас йывсьыд.

Менам эм ёрт. Сійӧс шуӧны Андрейӧн, а комиӧн — Ӧньӧ. Сылы дас арӧс, меным ӧкмыс. Ми — бур ёртъяс.

6ʼ удж. Лыддьы да сёрнит тадзи ас йывсьыд.

Менам нимӧй Маша. Меным кӧкъямыс арӧс. Ме ола Кулӧмдінын.

7ʼ удж. Артмӧд 4 кыв.

Висьтав «Да» либӧ «Абу».

— Тэ нывка? — Тэ зонка? — Тэ Войт?

8ʼ удж. Висьтав лыдпасъяс ӧ шыпас вылӧ.

Лыддьы кызьӧдз.

9ʼ удж. Артмӧд кывъяс анбур серти.

10ʼ удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1. Кымын нывка тіян классын? 2. Кымын зонка? 3. Кымын ӧдзӧс классын? 4. Кымын шыпас ӧдзӧс кывйын? 5. Кымын шы ӧдзӧс кывйын? 6. Кымын ӧшинь классын? 7. Кымын лампочка классын?

Артмӧд юалӧмъяс да сёрнит ёртыдкӧд.

11ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс да гиж.

12ʼ удж. Лыддьы да гиж комиӧн.

14ʼ удж. Артмӧд кывъяс пасъяс серти.

15ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс.

1) Менам нимӧй Таня. 2) Ме нывка. 3) Меным дас арӧс. 4) Тэнад нимыд Саша. 5) Тэныд ӧкмыс арӧс. 6) Тэ зонка.

16ʼ удж. Содтав шыпасъяс да гиж.

17ʼ удж. Висьтав кывъяс «Тӧдмасьӧм» тема вылӧ.


<Kodko @ Вогӧгӧрся кад. Ар : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 2 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 10-12.>


ВОГӦГӦРСЯ КАД

— Тэ радейтан ар? — Ме ог радейт ар. Сійӧ кӧдзыд, зэра да няйт. — Кутшӧм вогӧгӧрся кад радейтан? — Ме радейта гожӧм. Сійӧ шондіа, жар.

ме радейта

ме гуляйта

ме котрала

ме ог радейт

ме ог гуляйт

ме ог котрав

1ʼ удж. Висьтав серпас серти, кымын кольквиж, гӧрд да турунвиж рӧма кор.

2ʼ удж. Артмӧд «Нина да Наташа паркын» сёрни.

— Нина, мый тэ вӧчан паркын? — Ме паркын ...

Вижа — гӧрда сарапана Ветлӧ берег пӧлӧн ар. Мича пелысь ӧзйӧм бана, Сылы шоныд, сылы жар.

Висьтав, кутшӧм арыс.

— Ывлаын гожӧм? — Талун мунам вӧрӧ?

4ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс.

Воис зарни ар. Шонді оз нин шонты. Кыдзлӧн коръяс вижӧдісны. Шорын да юын ва кӧдзыд.

5ʼ удж. Мӧвпышт да гиж, мый быдмӧ.

6ʼ удж. Лыддьы. Корсь пӧвсӧ.

Ар бӧрын гожӧм оз пуксьы. Арын рака и катша пӧт. Арыд тыра корабль кодь.

7ʼ удж. Гиж паныд вежӧртаса кывъяс.

Тулыснас пасьтасьӧ, а арнас пӧрччысьӧ.

8ʼ удж. Гиж кывъяссӧ анбур серти.

Юклы кывъяссӧ чукӧръяс вылӧ.


<Kodko @ Школаын : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 2 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 13-21.>


велӧдысь велӧдӧ

велӧдчысь велӧдчӧ

1ʼ удж. Корсь пӧвсӧ.

Велӧдысь велӧдӧ челядьӧс. Челядь велӧдчӧны школаын.

— Кӧні тэ велӧдчан? — Ме велӧдча школаын. — Коді тэнӧ велӧдӧ? — Менӧ велӧдӧ велӧдысь. — Кыдзи шуӧны велӧдысьтӧ? — Велӧдысьӧс шуӧны Мария Андреевнаӧн.

2ʼ удж. Мый вӧчӧны пемӧсъяс? Висьтав.

3ʼ удж. Гиж кывъяссӧ анбур серти.

4ʼ удж. Артмӧд пасъяс серти сёрникузяяс.

5ʼ удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1. Кӧні тэ велӧдчан? 2. Кутшӧм классын велӧдчан? 3. Коді тэнӧ велӧдӧ? 4. Мый вӧчан урок вылын? 5. Мый вӧчан перемена дырйи? 6. А ёртыд мый вӧчӧ перемена дырйи?

6ʼ удж. Лыддьы. Гиж велӧдӧм диктант.

7ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ да велӧд.

Ӧти-мӧд бӧрся Поснияс уна Котӧрӧн быдӧн Школаӧ мунам. Артасьны, гижны Велалам бура, Миянысь шуда Код талун сюрас!

8ʼ удж. Гиж кывъяс.

Вӧч тадзи

— Кутшӧм тэнад школаыд? — Менам школа ыджыд да сӧстӧм. — Кутшӧм тэнад классыд? — Менам классӧй шоныд, ыджыд, сӧстӧм. — Эм али абу классад дзоридз? — Да, классын эм уна дзоридз.

9ʼ удж. Лыддьы. Тӧдмась Вова нима зонкакӧд. Висьтав ас йывсьыд.

Менам нимӧй Вова. Ме Абъячойысь. Велӧдча мӧд классын. Велӧдысьӧс шуӧны Анна Васильевнаӧн. Урок вылын ми гижам, лыддьысям, ворсам, серпасасям.

10ʼ удж. Лыддьы. Мый йылысь висьталӧны Саша да Паша?

Менсьым велӧдысьӧс шуӧны Мария Андреевнаӧн. Сійӧ мича да шань. Мария Андреевна велӧдӧ миянӧс мичаа серпасасьны.

Менсьым велӧдысьӧс шуӧны Надежда Николаевнаӧн. Тайӧ бур да шань велӧдысь. Сійӧ велӧдӧ мичаа гижны, бура лыддьысьны, перемена дырйи ворсны.

11ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс.

12ʼ удж. Содты колана кывъяс да гиж сёрникузяяссӧ.

Ӧшинь дорын сулалӧны партаяс. Велӧдчысьяс пукалӧны парта сайын. Пызан вылын куйлӧны небӧгъяс, тетрадьяс, ручка да линейка. Пызан дорын сулалӧ улӧс.

13ʼ удж. Лыддьы, аддзы пӧвсӧ.

Классын кызь велӧдчысь. Нывка пукалӧ ӧшинь дорын. Зонкаяс ворсӧны школа сайын. Велӧдчысь сулалӧ дӧска дорын. Ёртъяс сьылӧны хорын.

14ʼ удж. Артмӧд юалӧмъяс сертиыс сёрникузяяс.

1. Кытысь мунӧ нывка? 2. Кытысь мунӧ ёртӧй? 3. Кытысь мунӧ зонка?

15ʼ удж. Тӧдмав медводдза шыпасъяссӧ. Гиж.

16ʼ удж. Лыддьы. Артмӧд школа йылысь висьт.

Миян школа ыджыд. Сійӧ шоныд да сӧстӧм. Тані уна велӧдысь да велӧдчысь. Школаын ми велӧдчам, ворсам. Ме ёна радейта школа.

17ʼ удж. Артмӧд серпас серти сёрникузяяс.

1. Коді тайӧ? 2. Кутшӧм рӧма сійӧ гожӧмнас? 3. Кутшӧм рӧма тӧвнас? 4. Кӧні сійӧ котралӧ?

«Да» либӧ «Ог» ворсӧм.

— Тэ кужан лыддьысьны? — Да. — Тэ кужан гижны? — Тэ кужан серпасасьны? — Тэ кужан сьывны? — Тэ кужан йӧктыны?

18ʼ удж. Лыддьы текстсӧ.

Ме велӧдча мӧд классын. Пукала ӧшинь дорын коймӧд парта сайын. Ме дорын пукалӧ Витя. Ёрт радейтӧ лыддьыны небӧгъяс да серпасасьны. Ме радейта сьывны да йӧктыны.

Висьтав ас йывсьыд.

19ʼ удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1. Кымын пызан классад? 2. Кымын парта классад? 3. Кымын улӧс классад? 4. Кымын ӧшинь классад? 5. Кымын дзоридз классад?

Юрыс чукля, чукля бӧжыс, Помся бӧрдӧ олӧм чӧжыс. Улын — крукыль, вылын — бӧж, «Витӧн» шуам олӧм чӧж. Мича чужӧм, веськыд стать. Рочӧн сійӧ лоӧ ...

20ʼ удж Тӧдмав юржугӧдан (кроссворд).


<Kodko @ Менам котыр : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 2 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 22-27.>


МЕНАМ КОТЫР

1ʼ удж. Содты шыпасъяс да гиж.

2ʼ удж. Висьтав ас йывсьыд.

3ʼ удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1. Кыдзи тэнӧ шуӧны? 2. Кымын морт тіян котырын? 3. Кыдзи шуӧны чойтӧ? А воктӧ?

4ʼ удж. Артмӧд кывтэчасъяс да гиж. Кутшӧм кывтэчас лишнӧй?

5ʼ удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1. Кыдзи шуӧны батьтӧ? 2. Кыдзи шуӧны мамтӧ? 3. Кыдзи тэнӧ шуӧны? 4. Тэ бать — мамлӧн ӧти пи? Ӧти ныв? 5. Кыдзи нимыс пӧчыдлӧн? Ыджыд мамыдлӧн? 6. Кыдзи нимыс пӧльыдлӧн? Ыджыд батьыдлӧн?

6ʼ удж. Комиӧд текстсӧ.

7ʼ удж. Лыддьы слогъяссӧ. Лӧсьӧд кывъяс.

8ʼ удж. Висьтав ёртлӧн котыр йылысь. Висьтав тадзи: Менам ёртлӧн эм ....

9ʼ удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1. Кӧні тэ олан? 2. Кӧні ӧшалӧ люстра? 3. Кӧні сулалӧны пызан да улӧс? 4. Кӧні ӧшалӧ серпас? 5. Кӧні сулалӧны дзоридзьяс?

10ʼ удж. Артмӧд пасъяс серти сёрникузяяс.

11ʼ удж. Помав сёрникузяяссӧ.

12ʼ удж. Лыддьы да велӧдчы висьтавны ас йывсьыд.

Менӧ шуӧны Раяӧн. Меным ӧкмыс арӧс. Менам эм бать-мам да кык чой. Ме велӧдча мӧд классын. Ми олам Визинын.

13ʼ удж. Артмӧд кывъяс содталӧмӧн сёрникузяяс.

14ʼ удж. Лыддьы письмӧ.

Чолӧм, дона ёрт! Ме ола Сыктывкарын. Менӧ шуӧны Васяӧн. Менам эм чой. Сійӧс шуӧны Галяӧн. Менам чой велӧдчӧ коймӧд номера школаын. Ёртӧй, гиж ас йывсьыд. Став бурсӧ! Вася.

Артмӧд пасъяс серти сёрникузяяс.

— Кӧні уджалӧ тэнад мамыд? — Менам мамӧй уджалӧ школаын. — Кӧні уджалӧ тэнад батьыд? — Менам батьӧй уджалӧ гаражын. — А кӧні уджалӧны тэнад бать-мамыд? — Бать-мамӧй уджалӧны бурдӧдчанінын. — А пӧль-пӧчыд уджалӧны?

15ʼ удж. Лыддьы. Висьтав, код йылысь тайӧ висьтыс.

Менам эм пӧч да пӧль. Найӧ олӧны енэжын. Ме ола вӧрса ёль дорын. Тані зэв гажа.

1. Коді эм Войтлӧн? 2. Кӧні найӧ олӧны? 3. Кӧні олӧ Войт? 4. Кӧні зэв гажа?

16ʼ удж. Корсь пӧвсӧ.

17ʼ удж. Лыддьы. Мый висьталіс Ӧньӧ Войтлы?

Менам эм бать — мам. Батьлӧн нимыс Сергей, а мамлӧн — Надежда. Мам уджалӧ вузасянінын. Бать уджалӧ вӧрын. Ичӧт чойӧс шуӧны Наташаӧн, а ыджыд вокӧс — Иванӧн. Ми олам Кӧрткерӧсын.

18ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ. Коді эм зонка котырын?

СТӦЧА АРТАСЬЫСЬ.

Пӧчӧ шуӧ: — Нокӧ, зон, Артасьнытӧ кужан он? — Аддзан, пӧчӧ, чуньӧй — вит. Гортын витӧн олам — вылам. Лыддьӧдла кӧть, пӧчӧ! Кылан? Батьӧ, мамӧ, пӧль да тэ, Но и ... Дерт жӧ — ме.

19ʼ удж. Артмӧд висьт ас котыр йывсьыд. Вӧч серпаса небӧг.

1. Менам бать — мам. 2. Бать — мамлӧн уджаланін. 3. Менам чой — вок. 4. Муса пӧч – пӧль.


<Kodko @ Ми ворсам : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 2 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 28-35.>


МИ ВОРСАМ

1ʼ удж. Артмӧд серпас серти юалӧмъяс. Вочавидз.

Вӧч тадзи:

Тайӧ коді? Тайӧ нывка. Мый вӧчӧ нывка? Нывка ворсӧ. Мыйӧн ворсӧ нывка? Нывка ворсӧ аканьӧн.

2ʼ удж. Лӧсьӧд серпас серти сёрникузяяс.

Вӧч тадзи:

Тайӧ робот. Сійӧ ичӧт сьӧд чача.

3ʼ удж. Уджав параын. Висьтав ёртыдлы рочӧн.

Мича дзоридз

гӧгрӧс пызан

небыд чача

руд кань

сьӧд пон

гӧрд руч

ыджыд машина

4ʼ удж. Тӧдмав да серпасав.

1) Лӧза — гӧрда, гӧгрӧс, овлӧ ыджыд, овлӧ ичӧт. 2) Мича да еджыд юрсиа чача. 3) Тайӧ чачалӧн эм нёль кӧлеса да руль.

— Мый вӧчан, Оля? — Ме ворса аканьӧн. — Тэ радейтан ворсны аканьӧн? — Да, ме радейта ворсны аканьӧн. — Кутшӧм тэнад аканьыд? — Менам мича да шань акань.

«Пышкай» ворсӧм.

ВЕЛӦДЫСЬ. Челядь, сувтӧй кытшӧ. ВЕЛӦДЧЫСЬ. Коді лоӧ пышкайӧн? ВЕЛӦДЫСЬ. Лыддьысьӧй.

Ӧтик-мӧтик, Кык-мык, Куим-муим, Нёль-моль, Вит-мит, Квайт-майт, Сизим-мизим, Кӧкъямыс-мӧкъямыс, Ӧкмыс-мӧкмыс, Дас-пас, Пес чипас! ВЕЛӦДЧЫСЬ. Ме лоа пышкайӧн. ВЕЛӦДЫСЬ. Ира, сувт кытш пытшкас. Ворсӧй.

5ʼ удж. Лыддьы. Кутшӧм чачаӧн ворсӧ нывка?

Менам эм чача. Тайӧ каньпи. Сійӧс шуӧны Муркаӧй. Чача еджыд рӧма, небыд, мича. Ме радейта ворсны тайӧ чачаӧн.

— Мыйӧн тэ радейтан ворсны? — Ме радейта ворсны конструкторӧн. — Мыйӧн тэ он радейт ворсны? — Ме ог радейт ворсны аканьӧн.

6ʼ удж. Лыддьы. Висьтав, мый тӧдмалін Аня йылысь.

Анялӧн эм акань. Нывка аканьсӧ шуис Настукӧй. Настук выль да мича. Аня радейтӧ ворсны аканьӧн.

7ʼ удж. Лыддьы да велӧд кывбурсӧ.

Пуксис пышкай ӧшинь вылӧ. Ок и мичаа жӧ сьылӧ! Эн на лэбзьы, ичӧт чой, Лэбзис лэбачпиыд — ой!

Кутшӧм кывбуръяс тӧдан А. Бартолысь?

8ʼ удж. Висьтав, мый эм чачаӧн вузасянінын.

Висьтав тадзи: Вузасянінын эм небыд еджыд ошпи.

«Ошкӧ — бабӧ» ворсӧм.

— Рая, тэ кӧсъян ворсны? — А мыйысь ворсам? — Выль ворсӧм велӧдам. — А кыдзи шусьӧ выль ворсӧмыс? — «Ошкӧ — бабӧ». — Вай велӧдам. Ошкӧ — бабӧ, ошкӧ — бабӧ, Чӧдтӧ вотам, пувтӧ вотам. Бур вотӧссӧ босьтам, Лёк вотӧссӧ шыбитам.

9ʼ удж. Прӧверит асьтӧ. Артмӧд юалӧмъяс кутшӧм? кӧні? мый? коді? кывъясӧн.

Вӧч тадзи: Коді вузасьӧ лавкаын?

НЫВКА. Видза оланныд! ВУЗАСЬЫСЬ. Видза олан! НЫВКА. Меным колӧ чача. ВУЗАСЬЫСЬ. Кутшӧм чача? НЫВКА. Кольквиж рӧма ошпи. ВУЗАСЬЫСЬ. Со тэныд кольквиж рӧма ошпи. НЫВКА. Кымын шайта? ВУЗАСЬЫСЬ. Кык шайта. НЫВКА. Аттьӧ. ВУЗАСЬЫСЬ. Тэ радейтан небыд чачаяс? НЫВКА. Меным кажитчӧны найӧ. ВУЗАСЬЫСЬ. Миян лавкаын уна мича небыд чача. Нӧшта пырав. НЫВКА. Аттьӧ! Аддзысьлытӧдз!

10ʼ удж. Мый йылысь сёрнитӧны зонкаяс? Сёрнит ёртыдкӧд.

— Мыйӧн тэ ворсан? — Ме ворса компьютерӧн. — А мыйӧн тэ ворсан? — Ме ворса конструкторӧн.

11ʼ удж. Помав сёрникузяяссӧ.

1. Ме радейта ворсны аканьӧн. 2. Вок радейтӧ ворсны мачӧн. 3. Чой радейтӧ ворсны шур — шарӧн. 4. Ёрт радейтӧ ворсны доминоӧн.

12ʼ удж. Артмӧд шыпасъясысь кывъяс.

13ʼ удж. Лыддьы А. Бартолысь кывбурсӧ. Висьтав рочӧн.

Миян Таня бӧрдӧ гора. Мачсӧ уськӧдӧма шорӧ. Ӧвсьы, Таня, тэ эн бӧрд, Оз вӧй мачыд, кутам бӧр.

14ʼ удж. Лӧсьӧд висьт радейтана чача йывсьыд план серти.

1. Менам радейтана чача. 2. Кутшӧм сійӧ? 3. Кӧні сійӧ олӧ?

Вӧч тадзи:

Менам радейтана чача — кӧчпи. Сійӧ руд рӧма да небыд. Сійӧ олӧ джаджйын.

Серпасав радейтана чачатӧ.


<Kodko @ Менам гортӧй : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 2 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 36-43.>


МЕНАМ ГОРТӦЙ

2ʼ удж. Лыддьы кывъяссӧ. Артмӧд кывтэчасъяс.

3ʼ удж. Комиӧд. Гиж сёрникузяяссӧ пасъясӧн.

4ʼ удж. Помав сёрникузяяссӧ да гиж. Ме пета гортысь. Менам вежӧсысь котӧртӧ кань. Джаджйын сулалӧны небӧгъяс. Джоджын куйлӧ небыд ковёр.

— Кӧні тэ олан? — Ме ола Шойнатыын (Сторожевскын). — Кутшӧм тэнад керкаыд? — Менам ичӧт да шоныд керка. — А тэ кӧні олан? — Ме ола Усогорскын. — А кутшӧм тэнад керкаыд? — Менам ыджыд кирпич керка.

пызан шӧрын

пызан вылын

пызан улын

пызан дорын

пызан сайын

6ʼ удж. Гиж сёрникузяяс.

Пызан вылын сулалӧ ваза. Пызан сайын пукалӧ менам ичӧт вок. Ӧшинь дорын сулалӧ пӧч.

7ʼ удж. Лыддьы. Сувтӧд юалӧмъяс.

Ме ола сиктын. Миян куим вежӧса пу керка. Ӧшинь дорын сулалӧны пызан да улӧс. Джаджйын уна мича дзоридз.

Рочӧд да гиж.

8ʼ удж. Лыддьы да серпасав.

Ӧшинь дорын пызан. Пызан вылын дзоридз. Пызан сайын улӧс. Улӧс улын мач. Джодж шӧрын кань. Ӧдзӧс дорын пон. Парта сайын велӧдчысь. Керка дорын дзоридз. Мам йылысь небӧг. Ю вылын катер.

9ʼ удж. Велӧд кывпесансӧ да ворс.

Йӧрын, шӧрын, полӧкалӧ. Полӧкалӧ вӧрышталӧ.

10ʼ удж. Лыддьы мичаа.

Со тай менам сиктӧй, Со тай керка менам, Мойд вылын кодь дзик тэ — Радейта ме тэнӧ.

Серпасав оланінтӧ.

11ʼ удж. Висьтав ёртыдлы аслад вежӧс йылысь.

Менам вежӧсӧй ичӧт. Пӧтӧлӧкыс еджыд, джоджыс мугӧм. Ӧшинь вылын сулалӧны дзоридзьяс. Стен дорын пызан. Пызан вылын куйлӧны небӧг, тетрадь да ручка.

Серпасав ассьыд вежӧстӧ.

— Кутшӧм тэнад вежӧсыд? — Менам вежӧсӧй ыджыд. А тэнад? — А менам вежӧсӧй ичӧт. — Тэнад вежӧсын эм телевизор? — Менам вежӧсын абу телевизорыс, а эм уна небӧг, энциклопедия, кывчукӧр. А тэнад мый эм? — Менам эмӧсь небӧгъяс, кывчукӧръяс да компьютер.

12ʼ удж. Висьтав, коді кӧні олӧ?

13ʼ удж. Содты шыпасъяс да гиж.

14ʼ удж. Артмӧд выль кывъяс.

15ʼ удж. Висьтав, кодлӧн тайӧ керкаыс.

1) Пу улын ыджыд гу, сэні тӧвбыд узьӧ ... 2) Пу вылын шоныд поз, а олӧ сэні ичӧт ...

16ʼ удж. Лыддьы да велӧд.

ИЧӦТ УР.

Мича позйын, пожӧм йылын, Лысъяс пытшкын, вылын — вылын, Оліс-выліс ичӧт ур, Сійӧ вӧлі мастер бур.

17ʼ удж. Комиӧд кывъяссӧ. Артмӧд сёрникузяяс.

18ʼ удж. Юклы чукӧръяс вылӧ.

19ʼ удж. Аддзы лӧсявтӧм кывъяс.

20ʼ удж. Висьтав гортса пемӧс йылысь.

Менам гортын олӧ кань. Сылӧн нимыс Муся. Кань радейтӧ ворсны джоджын мачӧн. Сійӧ узьлӧ диван вылын.

«Ме аддза ...» ворсӧм.

— Ме аддза улӧс. — Ме аддза пызан. — Ме аддза ӧдзӧс.

21ʼ удж. Артмӧд юалана сёрникузяяс.

Вӧч тадзи: Кӧні сулалӧ керкаыд? Кутшӧм сійӧ? Коді олӧ гортад? Мый эм тэнад вежӧсын?

22ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс.

1. Дима олӧ пу керкаын. 2. Чойяс олӧны выль керкаын. 3. Бать — мам стрӧитӧны кирпич коттедж. 4. Кык вок олӧны кӧр чумын.

23ʼ удж. Гиж висьт план серти.

1. Кутшӧм тэнад вежӧсыд? 2. Мый эм тэнад вежӧсын? 3. Кӧні тэ вӧчан гортса удж? 4. Кӧні тэ видзан небӧгъястӧ?

24ʼ удж. Лыддьы висьтсӧ. Висьтав ас кывйӧн.

Петялӧн ыджыд пу керкаыс уна ӧшиня. Ӧшиньӧд тыдалӧ Печора ю. Зонка радейтӧ видзӧдны ю вылӧ. Печора юыс лӧнь да югыд.


<Kodko @ Ме гӧгӧр : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 2 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 44-53.>


МЕ ГӦГӦР

1ʼ удж. Юклы чукӧръяс вылӧ да гиж.

2ʼ удж. Корсь гортса пемӧс нимъяс.

3ʼ удж. Содты лӧсялана кывъяс.

1) Гыжъяс ёсьӧсь, ускыс кузь. Ачыс мелі, но и сюсь. Войнас, кыйсьӧ да, оз узь.

2) Висьтав, пиӧ, Коді сійӧ: Войын сюся видзӧ горт, Лунын — вӧралысьлӧн ёрт.

3) Гӧныс пушкыр, Бӧжыс пашкыр, Синъясыс — сьӧд моль, Сёяныс — коз коль.

4) Лудысь аддза тась и сэтысь — Ветлӧдлӧны пась да кепысь. Коді тайӧ?

4ʼ удж. Артмӧд серпас серти сёрникузяяс.

— Тэнад эм гортса пемӧс? — Да, менам эм гортса пемӧс. — Кань, вӧв, мӧс, порсь? — Абу, пон. — Кыдзи сійӧс шуӧны? — Катшысӧн. — А тэнад коді эм? — Менам эм каньпи. Зэв мича да шань.

6ʼ удж. Висьтав кань йылысь (пон йылысь).

Вӧч тадзи:

Менам каньлӧн нимыс Мурзик. Сійӧ ыджыд, сьӧд рӧма. Мурзик мича да мелі кань. Ме радейта кысукӧс.

7ʼ удж. Лыддьы.

Дарья тьӧтлӧн олӧ кань, Нимыс сылӧн Мурка. Смоль сьӧд гӧна, вывті шань, Лунтыр сійӧ кургӧ.

Кутшӧм Дарья тьӧтлӧн каньыс?

8ʼ удж. Юклы чукӧръяс вылӧ да гиж.

9ʼ удж. Гиж серпасъяс серти кывтэчасъяс.

Вӧч тадзи:

нёль ошпи.

10ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ. Вочавидз юалӧм вылӧ.

Йирсьӧ лудын куим мӧс: Гӧрд да еджыд, сьӧд да лӧз. Кытысь нёльӧд мӧскыс лои? Недыр мысти гӧгӧрвои: Мамыс сайын вӧлӧм кук, Петкӧдчыліс ӧти здук.

1) Гожӧмнас руд рӧма ветлӧ, Тӧлын еджыд гӧн петлӧ.

2) Ветлӧ — тапикасьӧ вӧрӧд. Сёйӧ юмов ма да чӧскыд чӧд.

3) Гӧрд рӧма, пашкыр бӧжа. Тайӧ, дерт жӧ, мудер ... .

11ʼ удж. Лыддьы да висьтав, код йылысь мойдыс.

Олісны-вылісны руч да кӧч. Ручлӧн вӧлі йи чом, а кӧчлӧн — пу чом. Воис тулыс. Ручлӧн йи чомйыс сыліс. Сійӧ вӧзйысис кӧч ордӧ узьны, а сэсся вӧтліс кӧчӧс гортсьыс.

1. Кодъяс олісны-вылісны? 2. Кутшӧм чомйыс вӧлі ручлӧн? 3. Кутшӧм чомйыс вӧлі кӧчлӧн? 4. Мыйла ручлӧн чомйыс сыліс? 5. Висьтав мойдсӧ водзӧ.

12ʼ удж. Лыддьы кывпесансӧ.

Йӧра юрысь усис сюрыс, Усьӧм сюрыс нюрысь сюрис.

Мыйӧн торъялӧны кывъясыс?

13ʼ удж. Содты кывъяс.

Ыджыд ош. Скӧр кӧин. Тэрыб руч. Пельк ур. Полысь кӧч.

Полысь кӧч пукалӧ пу улын. Скӧр кӧин котралӧ вӧрын. Пельк ур пукалӧ пу вылын. Тэрыб кӧр котӧртӧ вӧрӧд. Варгыль кока ош сулалӧ пу дорын.

15ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс.

1) Ичӧтик пышкай чеччалӧ туй вылын. 2) Кольквиж морӧса пыста пукалӧ пу вылын. 3) Гӧрд морӧса жонь лэбалӧ. 4) Лэбач пуксис пу вылӧ.

16ʼ удж. Велӧд лыддьысянкыв.

Ӧтик, кык, куим, нёль, Коз пу йылысь уси коль. Сійӧс нуис визув ёль, Урлы немтор эз и коль.

Кутшӧм пемӧс радейтӧ коль?

Лыддьысь да ворс «Шыр да кань» ворсӧмӧн.

17ʼ удж. Артмӧд пасъяс серти ёрта сёрни.

18ʼ удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1. Коді тайӧ? 2. Сійӧ гортса али вӧрса пемӧс? 3. Кутшӧм рӧма сійӧ? 4. Кутшӧм сылӧн бӧжыс? 5. Кодӧс кӧсйӧ сёйны мудер руч?

19ʼ удж. Комиӧд роч кывъяссӧ да лыддьы.

Ошпи лыддьӧ небӧг. Кӧинпи котралӧ. Кӧрпи серпасалӧ пу. Урпи пукалӧ пу вылын. Кӧчпи ворсӧ мачӧн. Жоньяс лэбалӧны. Пышкайяс да пыстаяс пукалӧны ӧшинь вылын.

— Ош олӧ вӧрын? — Да, ош олӧ вӧрын. — Сійӧ полысь? — Сійӧ абу полысь. — Ош варгыль кока? — Да, ош варгыль кока. — Сійӧ мугӧм рӧма? — Да, сійӧ мугӧм рӧма.

20ʼ удж. Лыддьы мойдсӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

МЫЙ МЕДЧӦСКЫД?

Олісны-вылісны кань, петук, пон да кӧза. Найӧ сёрнитісны, мый медся чӧскыд. Кань шуӧ: — Медся чӧскыд йӧв да шыр. Пон шуӧ: — Медчӧскыд лы! Петук горӧдіс: — Шыдӧсысь чӧскыд нинӧм абу! Кӧза шыасис: — Медчӧскыд турун.

1. Коді вочавидзис стӧча? 2. Коді мый радейтӧ? 3. А мый радейтӧ тэнад гортса пемӧсыд?

21ʼ удж. Тӧдмав юржугӧдан (ребус).


<Kodko @ Вогӧгӧрся кад. Тӧв : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 2 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 54-58.>


ВОГӦГӦРСЯ КАД. ТӦВ

1ʼ удж. Аддзы Машалысь ӧшыбка.

Гиж вогӧгӧрся кад нимъяс комиӧн.

2ʼ удж. Лыддьы да велӧд кывбурсӧ.

Воис тӧв, И усис лым. Лоис кӧдзыд, Вӧчам кыр.

«Телемост» ворсӧм. Сёрнитӧй Сосногорск карса велӧдчысьяскӧд.

1. Кутшӧм тіян поводдяныд? 2. Кӧдзыд али шоныд? 3. Кымын градус ывлаын? 4. Лымъялӧ али оз? 5. Кымӧра али шондіа?

3ʼ удж. Гиж рочӧн.

4ʼ удж. Комиӧд да гиж.

5ʼ удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1. Кымын челядь серпас вылын? 2. Мый вӧчӧны зонкаяс? 3. Кысянь ислалӧны челядь? 4. Мыйӧн ислалӧны зонкаяс? 5. Мый вӧчӧны нывкаяс?

6ʼ удж. Артмӧд пасъяс серти сёрникузяяс.

«Да» либӧ «Оз» ворсӧм.

— Арын зэрӧ? — Тӧлын лымъялӧ? — А тӧлын зэрӧ? — Арын усьӧ лым?

7ʼ удж. Лыддьы кывбуръяссӧ.

ЛЫМ УСЬӦ.

Гӧн кодь лымйыс ньӧжйӧник Полігтырйи усьӧ. Зырйӧн весаламӧ ми Керка дорӧдз туйсӧ. Кӧть и мудзыштам, но мед, Туйыд пӧсявтӧг оз шед.

Ӧткодяв кывбуръяссӧ.

Серпасав кывбурсӧ.

8ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс сетӧм кывъясысь.

1. Ар бӧрын воис кӧдзыд тӧв. 2. Му вевттьысис еджыд лымйӧн. 3. Зонкаяс да нывкаяс зырйӧн вӧчӧны кыр. 4. Найӧ ислалӧны чой йывсянь даддьӧн, лызьӧн. 5. Челядьлӧн гажа гӧлӧсъяс ылӧдз кылӧны.

9ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс.

Кӧч тӧвнас еджыд рӧма. Сійӧ войын корсьӧ сёян. Асывнас водӧ узьны. Кузь пель полӧ понъясысь, ручьясысь, йӧзысь.

10ʼ удж. Тӧдмав юржугӧдан.


<Kodko @ Гажлунъяс : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 2 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 59-64.>


— Мый ӧшалӧ коз йылын? — Коз йылын кодзув. — Кутшӧм рӧма кодзулыс? — Кодзув гӧрд рӧма. — Мый нӧшта ӧшалӧ коз вылын? — Коз вылын ӧшалӧ уна мича чача.

Выль во.

1ʼ удж. Висьтав, кутшӧм тайӧ гажлун. Артмӧд юалӧмъяс да сёрникузяяс серпас серти.

2ʼ удж. Лыддьы да велӧд кывбурсӧ.

Коз пу вылӧ асьным ми Чача ӧшлам уна, Ӧзтам мича рӧма би Выль во праздник лунӧ.

«Би кинь» журналысь

3ʼ удж. Лыддьы да вочавидз юалӧмъяс вылӧ. Батькӧд джодж шӧрӧ сувтӧдам коз. Коз йылӧ ӧшӧдам кодзув. Чойкӧд ӧшӧдам мича чачаяс. Коз улӧ пуктам Кӧдзыд Пӧльӧс да Лымнылӧс.

1. Мый сувтӧдам батькӧд? 2. Мый ӧшӧдам коз йылӧ? 3. Мый ӧшлам коз вылӧ? 4. Мый пуктам коз улӧ?

Висьтав рочӧн.

Джодж шӧрӧ, коз йылӧ, коз улӧ, коз вылӧ.

Пӧль вӧчас зумыд пос, оз и ковмы чер. Тӧвбыд узьӧ пыді муын, Вужъяс улӧ кодйӧм гуын, Вӧрын олӧ, оз тай вош. Сылӧн нимыс лоӧ ... .

Гожӧмнас руд рӧма ветлӧ, Тӧлын еджыд гӧн век петлӧ. Пельясыс кузьӧсь, дженьыд бӧж, Полӧ быдторйысь нэм чӧж.

4ʼ удж. Содты кывъяс.

5ʼ удж. Тӧдмав юржугӧдан (кроссворд).

6ʼ удж. Артмӧд юалӧмъяс сёрникузяяс дорӧ.

Челядь ворсӧны да йӧктӧны коз пу гӧгӧр. Кӧдзыд Пӧль да Лымныв сулалӧны коз дорын. Нывка висьталӧ кывбур.

Вӧч тадзи: Челядь ворсӧны да йӧктӧны коз пу гӧгӧр.

1. Кодъяс ворсӧны да йӧктӧны коз пу гӧгӧр? 2. Мый вӧчӧны челядь коз пу гӧгӧр? 3. Кӧні ворсӧны да йӧктӧны челядь?

— Тэ сувтӧдін гортад коз? — Да, сувтӧді. — Мый ӧшӧдін коз йылас? — Коз йылас ӧшӧді гӧрд кодзув. — Мый ӧшлін коз вылас? — Коз вылас ӧшлі мича чачаяс. — Кытчӧ сувтӧдін Кӧдзыд Пӧльӧс да Лымнылӧс? — Кӧдзыд Пӧльӧс да Лымнылӧс сувтӧді коз улӧ.

Тӧдмав да серпасав вочакывсӧ.

1. Коді пасьталӧ лӧз пась да лӧз шапка? 2. Коді пасьталӧ гӧрд пась, гӧрд кепысь да гӧрд шапка? 3. Кодъяс пасьталӧны еджыд платтьӧ?

7ʼ удж. Артмӧдӧй ёрта сёрни.

Сёрнитӧй тадзи:

— Тэ коді? — Ме кӧч. А тэ коді? — Ме шыр. — Кӧчильӧй, вай чолӧмалам Выль воӧн челядьӧс . Ӧтлаын: — Чолӧмалам Выль воӧн! Сиам тіянлы став бурсӧ!

8ʼ удж. Гиж чолӧмалӧм.

Вӧч тадзи:

Муса бать-мам! Чолӧмала тіянӧс Выль воӧн! Сиа тіянлы кузь нэм да бур шуд. Тіян пи (ныв) — ... .

9ʼ удж. Велӧд сьыланкыв да сьыв.

Ми посни еджыд лым чиръяс, Ми лэбалам нин дыр. Зэв кокньыдӧсь ми, гӧн кодьӧсь, Зэв кӧдзыдӧсь ми пыр.

10ʼ удж. Корсь таблицаысь кык кывтэчас.


<Kodko @ Сёян-юан. Тасьті-пань : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 2 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 65-69.>


СЁЯН-ЮАН. ТАСЬТІ-ПАНЬ

1ʼ удж. Лыддьы дозмук нимъяссӧ комиӧн.

2ʼ удж. Корсь паныд вежӧртаса кывъяс.

3ʼ удж. Висьтав, кутшӧм дозмук босьтан походӧ.

Ме походӧ босьта

— Ёртъяс, вай аски ветламӧй походӧ. — Миша, тэ босьт походӧ стӧкан, ичӧт да ыджыд пань. — Ме ог босьт стӧкан. Ме босьта кружка да ичӧт пань. — А тэ, Саша, босьт ичӧт да ыджыд тасьті. — Сергей, эн вунӧд босьтны пурт. — Коді босьтас пӧрт? — Ме босьта пӧрт. — Вова, босьт ыджыд чайник. — Колӧ нӧшта истӧг? — Да, Миша, босьт истӧг. — Мый нӧшта босьтам?

4ʼ удж. Велӧд кывпесан.

Тасьті — пань. Черинянь. Чери корӧ Сера кань.

5ʼ удж. Мыйӧн кань чӧсмӧдлӧ ёртъяссӧ? Сёрнит.

6ʼ удж. Комиӧд. Юклы чукӧръяс вылӧ.

7ʼ удж. Лыддьы да помав висьтсӧ.

СЁЯНІНЫН. Зонка пырис сёянінӧ. Сійӧ босьтіс пӧсь шыд, рок да йӧв. Нина Семёновна шыдсӧ пуктіс ыджыд тасьтіӧ, роксӧ — ичӧт тасьтіӧ, йӧвсӧ кисьтіс чашкаӧ.

8ʼ удж. Лыддьы. Мый висьталіс Мурка?

Ме каньпи. Менам нимӧй Мурка. Радейта сёйны шоныд йӧв, чӧскыд нӧк да рысь.

Мый радейтӧ сёйны тэнад каньыд?

9ʼ удж. Лыддьӧй кывбурсӧ рольяс серти.

Каньӧс кычи воштіс матӧ: «Узян, — шуӧ, — лун шӧр кадӧ!» Каньыд дорйысьнытӧ кужӧ: «Менам, — шуӧ, — войся уджӧй».

— Ме сёя пӧсь шыд. — Ме ог сёй пӧсь шыд. Ме радейта кӧдзыд шыд. — Тэ юан йӧв? — Ог ю йӧв, ме юа сок.

10ʼ удж. Лыддьы да вочавидз гижӧмӧн.

Ми локтім сёянінӧ. Пызан вылын шыд, рис рок да юмов кисель. Велӧдысь шуис миянлы: «Нянь да сов!» Сёяныс чӧскыд!

1. Кытчӧ локтісны челядь? 2. Мый вӧлі пызан вылын? 3. Мый шуис велӧдысь челядьлы? 4. Кутшӧм кыв ті шуинныд велӧдысьлы?

11ʼ удж. Тӧдмав юржугӧданъяс.

«Сёянінын» ворсӧм.

Пырт сёрниӧ вежавидзана кывъяс. Став бурсӧ! Нянь да сов! Аттьӧ! Видза оланныд!


<Kodko @ Чужан лунӧн! : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 2 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 70-73.>


ЧУЖАН ЛУНӦН!

2ʼ удж. Артмӧд юалӧмъяс сёрникузяяс серти.

1. Пызан сайын пукалӧны челядь. 2. Настуклы тырис ӧкмыс арӧс. 3. Ёртъясыс чолӧмалӧны Настукӧс.

3ʼ удж. Лыддьы. Мый йылысь висьталіс Ваня?

Менам чужан лун. Ме дорӧ воисны ёртъяс. Найӧ чолӧмалісны менӧ чужан лунӧн. Козьналісны меным мича небӧгъяс да чачаяс. Ми ворсім, сьылім, висьталім кывбуръяс. Зэв гажа вӧлі менам чужан лунӧй.

4ʼ удж. Велӧд кывбурсӧ да сьыв чужан лун дырйи.

Кыдзи Ваня чужан лунӧ Ми пӧжалім тупӧсь нянь, Тупӧсь нянь, тупӧсь нянь. Коді муса, сійӧ шань.

— Кодлӧн чужан луныс? — Чужан луныс Ванялӧн. — Мый пӧжалісны Ванялы? — Сылы пӧжалісны тупӧсь нянь.

5ʼ удж. Аддзы чолӧмалана кывъяс.

Кузь нэм да бур шуд! Уна нёль да вит! Бур да шань ёртъяс!

тэ ворсан

тэ сьылан

тэ йӧктан

ті ворсланныд

ті сьыланныд

ті йӧктанныд

— Ті ворсанныд чужан лунӧ? — Да, ми ворсам. — Мыйӧн ті ворсанныд? — Ми ворсам мачӧн, компьютерӧн. — Ті сьыланныд да йӧктанныд? — Да, ми сьылам да йӧктам.

6ʼ удж. Помав сёрникузяяссӧ да гиж.

7ʼ удж. Гиж кывъяссӧ ӧтка да уна лыдын.

Гиж тадзи:

Пӧжавны — тэ пӧжалан, ті пӧжаланныд.

8ʼ удж. Тӧдмав, кодлӧн чужан луныс.

9ʼ удж. Лыддьы сьӧлӧмсяньыд кывбурсӧ.

Мамук меным Чужан лунӧ Ньӧбис кампет Уна-уна. Мамук менам — Молодеч! Да и ачым — «Гӧстинеч!»


<Kodko @ Паськӧм : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 2 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 74-80.>


1ʼ удж. Артмӧд серпас серти 2–3 сёрникузя. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1. Кыдзи пасьтасьӧмаӧсь йӧз? 2. Мыйла найӧ пасьтасьӧмаӧсь мичаа?

Геня аддзис шор дорысь зонкаӧс да юаліс: — Кытысь тэ? — Кӧр дорысь. — А мыйла тані? — Велӧдчыны вайисны. — А кыдзи шуӧны? — Вася Манзадейӧн.

1. Мый йылысь сёрнитісны зонкаяс? 2. Кӧні олӧ Вася Манзадей? 3. Мый тэ тӧдан тундра йылысь?

2ʼ удж. Содты да гиж.

3ʼ удж. Лыддьы Дашалысь кывбур.

Чойӧй талун локтіс карысь, Вайис гӧснеч сумка тыр: Мамлы — чышъян, батьлы — дӧрӧм, Меным — быдса тупыль сыр.

Мыйла чойыс нывкалы вайис сыр?

4ʼ удж. Юклы чукӧръяс вылӧ да гиж.

«Т шыпас» ворсӧм.

1. Кутшӧм кӧм кӧмалан гортын? 2. Мый кӧмалан гуляйтны петігӧн?

5ʼ удж. Велӧд кывпесанъяссӧ.

Шоныд пась меным дась, Ывла вылын кӧть туплясь.

Дзоля Коля гачыс кын, Дзоля Коля дзугӧ лым.

«ПАСЬКӦМ» ЛАВКАЫН.

— Бур лун! Мый ньӧбан? — Бур лун! Меным колӧ мича ковта. — Со тайӧ мича. Кажитчӧ? — Да, кажитчӧ. Ме ньӧба. — Вот тэныд ковта. — Аттьӧ.

6ʼ удж. Помав сёрникузяяссӧ.

Ме пасьтӧда аканьӧс. Ме пасьтася шоныда. Нывка кӧмӧдӧ чойсӧ. Нывка кӧмасьӧ петны ывлаӧ.

7ʼ удж. Артмӧд шыпасъясысь кывъяс да гиж.

8ʼ удж. Лыддьы мойдсӧ.

ДОНА ПАСЯ РУЧ.

1. Эм-ӧ висьтыслӧн пом? 2. Висьтав рочӧн мойд нимсӧ. 3. Кутшӧм нӧшта мойдъяс тӧдан руч йылысь? 4. Корсь мойдысь серпас дорӧ лӧсялана сёрникузяяс.

9ʼ удж. Корсь мойдысь сёрникузяяс.

Олісны — вылісны руч да кӧч. Ручлӧн пасьыс дона, а кӧчлӧн донтӧм. — Отсав! — горзӧ. Пемӧсъяс котӧртісны, лэбачьяс лэбзисны, видзӧдӧны, кыдзи кӧч велӧдӧ ручӧс.

10ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ.

Ветлӧ миян Вася Кок улӧдзыс пася, Гын сапӧгас Ачыс пӧдас. Шарпӧ дзебӧ ныр, Кепысь быттьӧ зыр, Синсӧ тупкӧ шапка, Кокыс ӧдва тапкӧ.

Серпасав Васялысь паськӧмсӧ.


<Kodko @ Менам лун : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 2 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 81-85.>


МЕНАМ ЛУН

1ʼ удж. Кымын лун вежонын? Тӧдмась вежон лун нимъясӧн.

— Талун пекнича? — Да, талун пекнича. — Талун выльлун? — Абу. Талун воторник.

2ʼ удж. Артмӧд юалӧмъяс серти сёрникузяяс.

1. Кутшӧм вежон лунъяс тӧдан? 2. Мый вӧчан вежалунӧ? 3. Кытчӧ мунан выльлунӧ? 4. Кымын лун велӧдчан школаын?

3ʼ удж. Лыддьӧй рольяс серти.

— Пашӧ пиӧ, чеччы! — Чечча кӧ ӧд, ог жӧ кӧмась. — Пашӧ пиӧ, кӧмась! — Кӧмася кӧ ӧд, ог жӧ мыссьы. — Пашӧ пиӧ, мыссьы! — Мысся кӧ ӧд, ог жӧ сёй. — Пашӧ пиӧ, сёй! — Сёя кӧ ӧд, ог жӧ мун уджавны.

Висьтав, кутшӧм Пашӧ пиыс.

4ʼ удж. Корсь пӧвсӧ.

Зонка да нывка йӧктӧны. Челядь ворсӧны шахматӧн. Нывка ворсӧ аканьӧн. Детинка видзӧдӧ телевизор. Зонка ворсӧ гитараӧн. Ме лыддя небӧг.

5ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс.

1) Витя воторникӧ мунӧ зоопаркӧ. 2) Челядь сьылӧны да йӧктӧны пекничаӧ велӧдчанінын. 3) Вежалунӧ Наташа мунӧ Кӧрткерӧсӧ. 4) Середаӧ Коля кутас иславны. 5) Выльлунӧ 2 «б» класс мунӧ походӧ.

6ʼ удж. Артмӧд пасъяс серти сёрникузяяс.

7ʼ удж. Сёрнит серпасъяс серти.

идралӧ вольпась

мунӧ мыссьыны

весалӧ пинь

отсалӧ идравны

водӧ узьны

8ʼ удж. Лыддьы мичаа кывбурсӧ. Висьтав, мый йылысь сэні гижӧма.

Асыв вольпасьын эн нюжмась, Садьман мыйӧн, чеччы пыр, Лючки, дуртӧг пасьтась, кӧмась, Майтӧг босьт да бура мыссьы, Весав пиньяс, пожъяв вом.

Вӧч кывбур серти физминутка.

9ʼ удж. Артмӧд сёрникузяясысь висьт.

Ме чечча 7 часын. Урокъяс бӧрын отсася мамлы, вӧча гортса удж, ворса. Вӧча зарядка, идрала вольпась. 9 часын вода узьны. Сэсся мысся да завтракайта.

10ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс да гиж.

11ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс. Содты колана суффикс да гиж.


<Kodko @ Морт : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 2 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 86-89.>


— Бур асыв! Тэ асывнас вӧчан зарядка? — Да, ме мамкӧд да чойкӧд вӧча зарядка. — А ме понкӧд котрала да лолала сӧстӧм сынӧдӧн. — Вай тшӧтш вӧчам классын зарядка!

Чеччам чӧла шум ни зык. Вӧчам тадзи: Ӧтик, кык, Ӧтик, кык. Коскӧ пуктам кыкнан ки. Недыр чеччалыштам ми. Киӧн хлоп да хлоп. Кокӧн топ да топ. Чӧла пуксям да кывзам урок.

1ʼ удж. Тӧдмась выль кывъясӧн.

3ʼ удж. Вӧч Войткӧд зарядка.

— Лэпты ки. — Лэдз ки. — Лэпты кок. — Лэдз кок. — Мыськы чужӧм. — Чеччалышт.

Мыйӧн лоӧны лэпты, лэдз кывъяс?

4ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ.

Югыд ва, сӧстӧм ва Мыськы чужӧм вылысь са. Медым югъялас син. Медым нюмъялас вом. Ачым лои зэв ён.

Вӧч кывбур отсӧгӧн зарядка.

5ʼ удж. Лыддьы висьтсӧ.

ВА – ОЗЫРЛУН.

Асыв. Ӧньӧ муніс мыссьыны. Колӧ кисӧ майтӧгавны. А ваыс крансьыс век петӧ и петӧ. — Мам! Волы, волы! Крансӧ тупкы! — горзӧ Ӧньӧ. — Бур пи менам! — шуис мамыс да отсаліс Ӧньӧлы сӧстӧма мыссьыны. — Тӧд, пиук, ваыд ӧд озырлун жӧ. Колӧ сійӧс видзны.

1. Мыйла Ӧньӧ корис мамсӧ? 2. Мый висьталіс мамыс Ӧньӧлы? 3. А тэ кыдзи чайтан?

Лыддьӧй висьтсӧ рольяс серти.

«Ичӧтик пышкай» ворсӧм.

Ичӧтик пышкайлӧн киыс висьӧ. Кӧн вӧлін, кӧн вӧлін, ичӧтик пышкай? Ичӧтик пышкайлӧн кокыс висьӧ. Кӧн вӧлін, кӧн вӧлін, ичӧтик пышкай?

— Кыті тэнад висьӧ? — Менам висьӧ юрӧй. — Со тэныд витамин да лекарство. — Аттьӧ. — А тэнад мый висьӧ? — Менам висьӧ кокӧй. — Со тэныд мазь. Зырав да шонты коктӧ. — Аттьӧ.

6ʼ удж. Содты колана кывъяс.

Нывка сыналӧ юрси. Зонка мыськӧ чужӧм. Ёрт весалӧ пинь. Мам чышкӧ ки. Бать мыссьӧ.


<Kodko @ Вогӧгӧрся кад. Тулыс : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 2 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 90-91.>


ВОГӦГӦРСЯ КАД. ТУЛЫС

1ʼ удж. Помав сёрникузяяссӧ да гиж.

Воис гажа тулыс. Енэжын дзирдалӧ шонді. Керка дорын шоръяс. Сылӧ лым.

2ʼ удж. Гиж паныд вежӧртаса кывтэчасъяс.

шондіа лун

кӧдзыд поводдя

зэра лун

ичӧт шор

бур поводдя

еджыд кымӧр

3ʼ удж. «Почемучка» клубӧ воис 3 юалӧм. Корсь пӧвсӧ вочакывйысь.

1. Кымын тӧлысь во гӧгӧрын? 2. Кымын тувсовъя тӧлысь? 3. Кутшӧм тувсовъя тӧлысьяс?

1. Тувсовъя тӧлысьяс 2. Во гӧгӧрын дас кык тӧлысь. 3. Куим тувсовъя тӧлысь.

4ʼ удж. Лыддьы. Кутшӧм вогӧгӧрся кад йылысь абу гижӧма кывбурын?

Со и гажа тулыс воис, Видзӧдам да, гожӧм лоис. Видзӧдам да, лым нин тырыс. Бара сиктӧ тулыс воис, Ӧдйӧ жӧ и кольӧ воыс.


<Kodko @ Чужан му : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 2 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 92-100.>


ЧУЖАН МУ

1ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ.

Ме ола сэн, кӧн визув ю Друг ыджыд чукыль вӧчӧ. Тан менам дона чужан му. Тан бать, и мам, и пӧчӧ. Тан быдмӧ менам ичӧт вок, Век гажӧй сыысь бырӧ. Тан корӧ школаӧ звӧнок. Тан ёртыс менам тырыс.

Висьтав аслад чужан му йылысь.

2ʼ удж. Тӧдмав юржугӧдан.

3ʼ удж. Помав сёрникузясӧ.

Чужан му

4ʼ удж. Лыддьы мойдсӧ. Код йылысь сійӧ?

КӦКЪЯМЫС КОКА ПОН.

Олісны-вылісны пӧль да пӧч. Ӧтчыд найӧ мунісны вӧрӧ чӧд вотны. На дорӧ локтіс пон да кутіс бӧрдны: — Босьтӧй менӧ гортаныд! — Кытчӧ ми тэнӧ босьтам? — шуӧ пӧль. — Ме тіянлы горт кута видзны. Котралі ме, котралі — некод эз босьт. Вӧлі менам кӧкъямыс кок да котралігад нёльсӧ вошті, ӧні менам сӧмын нёль кок. Кута котравны, нӧшта кык кок вошта. Кык кок кӧ кольӧ, ме кула. Му вылын сэсся пон оз ло. Жаль лои пӧль-пӧчлы понйыс да босьтісны сійӧс гортаныс. Со и ӧні пон нёль кока да видзӧ мортлысь керка.

1. Лыддьӧй мойдсӧ рольяс серти. 2. Кутшӧм буртор вӧчӧ пон йӧзлы? 3. Серпасалӧй мойдсӧ да классад вӧчӧй выставка.

5ʼ удж. Гиж комиӧн.

ПЕМӦСЪЯС ЙЫЛЫСЬ НӦДКЫВЪЯС.

1. Гожӧмнас руд рӧма ветлӧ. Тӧвнас еджыд гӧна котралӧ. Пельыс кузь, бӧжыс дженьыд. Коді тайӧ? 2. Коді каньысь ёна полӧ? Коді каньтӧг збоя олӧ? 3. Ветлігас нэм чӧжыс Туйбӧр чышкӧ пашкыр бӧжнас. 4. Ён, но оз вӧч уджтӧ, Оз вись, а пыр ружтӧ.

ВӦР-ВА ЙЫЛЫСЬ НӦДКЫВЪЯС.

1. Ки ни кок абу, а ӧдзӧс восьтӧ. 2. Биын оз сотчы, ваын оз вӧй. 3. Кутшӧм кодзувъяс му вылын!? Да и пальто вылын, со! Босьта киӧ — пыр и сылӧ: Ваысь кындзи, нем оз ло.

ЛЭБАЧЬЯС ЙЫЛЫСЬ НӦДКЫВЪЯС.

1. Синмыс гӧгрӧс, нырыс ёсь, Пемыд войясӧ оз узь. Тайӧ, дерт жӧ, лоӧ сюзь. 2. Нырыс кузь и кокыс кузь, Ачыс олӧ нюрын. Нимыс лэбачыслӧн тури. 3. Гӧрд морӧса, ичӧт ныра. Пуысь пуӧ жбыр да жбыр!

УДЖ ЙЫЛЫСЬ ШУСЬӦГЪЯС.

Бӧжтӧ кӧтӧдан — чери сёян. Коктӧ кӧтӧдан — чуньтӧ нюлыштан. Сёйӧмсьыд эн пов, а уджсьыд эн лӧгась. Бур уджысь юрыд оз янав.

ПОВОДДЯ ЙЫЛЫСЬ ШУСЬӦГЪЯС.

Пася-дукӧса поводдя. Гожӧм заптӧ, тӧв дзимлялӧ (сёйӧ). Лун тӧв — мам тӧв, вой тӧв — ичинь тӧв.

МОРТ ЙЫЛЫСЬ ШУСЬӦГЪЯС.

Полысь морт и мырйысь полӧ. Ачыс ичӧт, да сьӧлӧмыс ыджыд. Мый кӧдзан, сійӧ и босьтан. Дзуртысь пу моз пыр дзуртӧ.

ВЕЛӦДЧӦМ ЙЫЛЫСЬ ШУСЬӦГЪЯС.

Велӧдчытӧгыд мортӧ он во. Нэмтӧ ов, да нэмтӧ велӧдчы.

Велӧд некымын шусьӧг.

6ʼ удж. Корсь шусьӧг пӧвсӧ.

Коді уджалӧ сійӧ пӧт. Дыш висьӧм медся омӧль висьӧм. Тувсов луныд во вердӧ. Дзодзӧг бӧж сайын лым тыдалӧ.

7ʼ удж. Тӧдмав предметсӧ признак серти.

8ʼ удж. Лыддьы да гиж.

Ме кывзі мойд, тӧдмалі нӧдкыв. Ми кывзім мойд, тӧдмалім нӧдкыв. Ме лыдди висьт, гижи кывъяс. Ми лыддим висьт, гижим кывъяс.

4 Мыйӧн торъялӧны сёрникузяясыс?

10ʼ удж. Викторина. Висьтав мойдъяслысь нимсӧ.

1. Пуктіс дед сёркни. Быдмис сёркниыс ыджыдысь-ыджыд. 2. Олісны-вылісны старик да старука. Старик шуӧ: — Петав, старука, куд пыдӧстӧ чышкышт, оз-ӧ сюрышт пызьтор кӧвдум вылӧ. 3. Олісны-вылісны дед да баб. Налӧн вӧлі курӧг. Сійӧ вайис зарни кольк. 4. Мужик нуис гырничьяс да воштіс ӧти гырнич. Овмӧдчис сэтчӧ гут-дзизгун.

11ʼ удж. Лыддьы мойдсӧ бать-мамыдкӧд.

ШЫР ДА ГАДЬ.

Олісны-вылісны шыр да гадь. Налӧн быри няньыс. Вот найӧ мӧдӧдчисны нянь корсьны. Мунісны-мунісны да воисны шор дорӧ. Поскыс абу. Кыдзи вуджны? Шыр ветліс, вайис идзас сі да пуктіс шор вомӧн.

— Но, гадь, вай вудж, — шуӧ шыр. — Ме ог лысьт, — шуӧ гадь. — Тэ первой вудж. Шыр скӧрмис гадь вылӧ да мӧдӧдчис вуджны. Сійӧ воис шӧрӧдзыс, да идзас сіыс чеги. Шыр уси ваӧ да вӧйи. А гадь сераліс, сераліс да потіс.

1. Кытчӧ мӧдӧдчисны шыр да гадь? 2. Мыйысь вӧчис шыр поссӧ? 3. Коді медводз заводитіс вуджны шорсӧ? 4. Мый лои шыркӧд да гадькӧд? 5. Кыдзи эськӧ тэ вӧчин?


<Kodko @ Вогӧгӧрся кад. Гожӧм : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 2 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 101-105.>


ВОГӦГӦРСЯ КАД. ГОЖӦМ

1ʼ удж. Корсь «Гожӧм» тема вылӧ кывъяс.

2ʼ удж. Велӧд кывпесансӧ.

Шоныд гожӧм, Шоныд рыт. Шуим пуны Шома шыд.

— Тэ радейтан гожӧм? — Да, ме радейта гожӧм. — Мыйла тэ радейтан гожӧм? — Гожӧмнас шоныд да гажа. Сійӧ уна рӧма. — Мый вӧчан гожӧмын? — Ме ворса ёрткӧд, котрала, лыддьыся, купайтча.

3ʼ удж. Лыддьы да вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

Шондіа гажа лун. Пукалӧ Войт шор дорын да мӧвпалӧ ёртъяс йывсьыс. Друг локтіс кымӧр да зэрмис. Енэжсянь Войт дорӧ воисны ёртъясыс. Найӧ котралісны, ворсісны, чеччалісны. Регыд енэжӧ петіс ӧшкамӧшка. Войт ёртъяскӧд гуляйтіс мича ӧшкамӧшка вывті.

1. Кӧні пукалӧ Войт? 2. Кодъяс йылысь сійӧ мӧвпалӧ? 3. Кодъяс воисны енэжсянь Войт дорӧ? 4. Мый вӧчис Войт ёртъясыскӧд? 5. Кымын рӧма ӧшкамӧшка петіс енэжӧ?

лым усьӧ

шондіа лун

кымӧра поводдя

лымъя тӧв

Вӧч домино «Вогӧгӧрся кад» тема вылӧ.

5ʼ удж. Артмӧд серпасъяс серти сёрникузяяс.

6ʼ удж. Корсь висьтысь ӧшыбка.

Шоныд гожӧм. Усьӧ лым. Челядь ворсӧны мачӧн. Енэжын ӧшкамӧшка. Зэв гажа.

«Медся сюсь» ворсӧм.

1. Кымын вогӧгӧрся кад? 2. Висьтав вогӧгӧрся кадъяс? 3. Кутшӧм вогӧгӧрся кадын зэрӧ? 4. Кор пу (вӧр) зарни рӧма? 5. Кутшӧм вогӧгӧрся кадын лымъялӧ? 6. Кутшӧм кадӧ купайтчӧны?

7ʼ удж. Лыддьы. Кутшӧм вогӧгӧрся кад йылысь гижӧма кывбурын?

ГОЖСЯ ЛУНӦ.

Асъя шонді синмӧс ёрӧ, Ывла вылӧ ворсны корӧ. Чожа кӧмала ме гач, Челядь дінӧ пета скач. Гажа Сыктыв дорӧ лэччам, Ваӧ пырам, ваысь петам. Медым ёнмис ки и кок, Миян дінӧ ӧдйӧ лок.

8ʼ удж. Лыддьы да вочавидз зонка юалӧм вылӧ.

Ме ола Усть-Усаын. Менам сикт сулалӧ Уса ю дорын. Со май тӧлысь. Кӧдзыд. То лымъялӧ, то зэрӧ. А тіян кутшӧм поводдяныд?

1) Сьӧд вӧр шӧрын сулалӧ Гӧрд шляпаа молодеч. 2) Енэжсянь еджыд вата усьӧ.

9ʼ удж. Кутшӧм кыв лишнӧй? Мыйла?

10ʼ удж. Тӧдмав юржугӧдан (кроссворд).

— выль тема

— вӧч содтӧд удж

— босьт тӧд вылад

— паныд вежӧртаса кыв

КОМИ КЫВ. 3 КЛАСС. 2 ПЕТАС. 2011

<Kodko @ Школаын гажлун : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 3-6.>


ШКОЛАЫН ГАЖЛУН

1ʼ удж. Лыддьы мичаа кывбурсӧ.

Ыджыд классын шоныд, югыд, Быттьӧ аслам муса горт. Некод тані абу жугыль, Юргӧ долыд сьылан гор.

Аддзы пасъяс серти кывъяс.

2ʼ удж. Сёрнит серпас серти.

1. Кытчӧ воисны челядь? 2. Кутшӧм налӧн классыс? 3. Мый гижӧма пӧв вылӧ?

Помав кывбурсӧ.

Менсьым босьтіс аслас киӧ Выль дневникӧс бать. Сійӧ шуис: «Чолӧмала! Талун тэнад пять!»

3ʼ удж. Лыддьы висьтсӧ.

Талун Нинтур лунтыр уджаліс град йӧрын. Нывка пуктіс дзоридзьяс. Нывъёртыслы шуис: — Таво школаӧ муна. Колӧ дзоридзьяс велӧдысьлы быдтыны. Нинтур быдтіс мича дзоридзьяс. Воис кӧч тӧлысь ӧтиӧд лун. Нывка козьналіс ассьыс дзоридзьяссӧ медводдза велӧдысьлы. Велӧдысь нывкалы шуис: «Аттьӧ, Нина, мича дзоридзсьыд!»

1. Кыдзи Нинтур чолӧмаліс велӧдысьсӧ? 2. Кыдзи тэ лӧсьӧдчин школаӧ? 3. Лыддьы кывъяс, кодъясӧс петкӧдлӧма татшӧм пасъясӧн.

4ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс «Гажлун» тема вылӧ пасъяс серти.

5ʼ удж. Помав кывъяссӧ юалӧмъяс отсӧгӧн.

Челядь воисны школаӧ рюкзакъясӧн да дзоридзьясӧн. Найӧ нимкодясисны сӧстӧм классӧн, выль партаясӧн да улӧсъясӧн. Нывкаяслӧн мича платтьӧяс, ыджыд бантъяс. Ыджыд класса велӧдчысьяс юксисны ӧта-мӧдыскӧд выльторъясӧн. Велӧдысь нимкодясис муса челядьясӧн.

6ʼ удж. Уськӧд тӧд вылад. Висьтав ёртыдлы.

7ʼ удж. Лыддьы сёрникузяяссӧ. Содты колана кывъяс 6-ӧд уджысь.

Талун кӧч тӧлысь ӧтиӧд лун. Школа дорын уна дзоридз. Школа пытшкын кылӧны челядьлӧн гажа гӧлӧсъяс. Партаяс сайӧ пуксисны велӧдчысьяс тӧдӧмлунъясла. Пызан дорын сулалӧ велӧдысь.

8 удж. Велӧд кывбурсӧ. Гиж паметь серти.

Артасьны, гижны Велалам бура, Миянысь шуда Код талун сюрас!


<Kodko @ Тӧдмасьӧм : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 7-8.>


— Чолӧм, Оля! — Бур асыв, Таня! — Таня, мый тэ вӧчин гожӧмнас? — Ме ветлі пӧч ордӧ. Отсаси сылы, ветлі вӧрӧ, гуляйті. — А ме мамкӧд да батькӧд ветлі Москваӧ. Сэні уна выльтор аддзылі да тӧдмалі. — Оля, ме сиктын тӧдмаси нывкакӧд. Сійӧ пӧчыс дорӧ воліс юркарысь. Нывкасӧ шуӧны Маринаӧн, велӧдчӧ Коми национальнӧй гимназияын. Сэні велӧдӧны коми кыв.

Сёрнит ёртыдкӧд гожся каникул йылысь.

9 удж. Лыддьы да висьтав, кутшӧм пасъяс йылысь тӧдмалін. — Менам нимӧй Чут. Радейта сулавны сёрникузя помын да кывзыны челядьлысь сёрни. — А ме Юалан пас. Радейта юасьны, юасьны, юасьны: Кыдзи тэнӧ шуӧны? Кымын арӧс тэныд? Кутшӧм классын велӧдчан? Кутшӧм тэнад школаыд? Кӧні вӧлін гожӧмнас? — Менӧ шуӧны Горӧдан пасӧн. Ме радейта гажӧдчыны: Ура! Талун ми мунам театрӧ!

10 удж. Комиӧд кывъяссӧ.


<Kodko @ Менам котыр : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 9-15.>


МЕНАМ КОТЫР.

11 удж. Лыддьы Аннуш котыр йылысь висьт.

Менам мамӧй лӧз синма, еджыд юрсиа, кузьмӧс чужӧма. Сійӧ мелі да шань. Вокӧй гӧгрӧс чужӧма, сьӧд юрсиа. Сійӧ миян зэв зіль. А пӧль кузьмӧс чужӧма да сьӧд синма. Ми радейтам пӧльӧс. Сійӧ миян шань, авъя.

12 удж. Лыддьы Сашалысь письмӧсӧ.

Видза олан, Петя! Ме тэныд гижа ас котыр йылысь. Миян котырын вит морт. Тайӧ мам, бать, пӧч, чой да ме. Менам бать шань да зіль морт. Мам гӧгрӧс чужӧма мича ань. Пӧч еджыд юрсиа, кузьмӧс чужӧма. Сійӧ зэв мелі. Менам чой муса да шань нывка. А ме сьӧд синма, сьӧд юрсиа, гӧгрӧс чужӧма зонка. Гиж аслад котыр йылысь. Аддзысьлытӧдз! Тэнад выль ёрт Саша.

Вочавидз юалӧмъяс вылӧ зонка письмӧ серти. 1. Кымын морт Саша котырын? 2. Кутшӧм сылӧн батьыс, мамыс? 3. Кутшӧм Сашалӧн пӧчыс? 4. Кутшӧм Сашалӧн чойыс? 5. Кутшӧм зонкаыс?

13 удж. Висьтав ас котыр йывсьыд.

Висьтав 3 шыа кывъяс «Менам котыр» тема вылӧ. Коді унджык?

14 удж. Лыддьы. Висьтав, мый тӧдмалін тайӧ зонка йывсьыс.

Зонкаӧс шуӧны Васяӧн. Сійӧ гӧгрӧс чужӧма, еджыд юрсиа, мугӧм синма. Васялӧн эм кольквиж рӧма гӧгрӧс мач. Талун зонкалы батьыс ньӧбис кык кӧлесаа велосипед. Вася зэв рад.

Мый ӧткодьыс тайӧ серпас вылас? Мӧвпышт да висьтав.

15 удж. Мый висьталӧны геройясыс асланыс котыр йылысь? Лӧсьӧд мойд да пырт сэтчӧ сёрни.

— Видза олан! Тэ коді? — Ме ошпи. А тэ коді? — Ме кӧчпи. Тэнад эм бать да мам? — Да, менам эм бать, мам да чой. Найӧ зэв зільӧсь, шаньӧсь да авъяӧсь. — А менам уна чой да вок, эм и пӧч да пӧль.

16 удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа.

ЫДЖЫД АТТЬӦ.

Ичӧтысянь уджӧ Велӧдіс бур мам: — Дона пиӧй, ло тэ зільӧн, Дышыдлӧн лёк сям.

Пиыс быдмис, лои ыджыд, Лои бур да шань. Ставӧн таысь шуам тэныд: — Аттьӧ, дона мам.

Лӧсьӧдӧй ворсантор кывбур сертиыс да петкӧдлӧй ёртъясыдлы.

17 удж. Комиӧд кывъяссӧ да гиж тетрадьӧ.

18 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1. Кымын морт тэнад котырын? 2. Кыдзи шуӧны мамтӧ? Кутшӧм сійӧ? 3. Кыдзи шуӧны батьтӧ? Кутшӧм сійӧ? 4. Коді тэнад мамыд? 5. Коді тэнад батьыд? 6. А тэ коді? 7. Кӧні ті оланныд?

19 удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа. Висьтав аслад пӧч йылысь.

Ог кӧ аддзывлы ме бабӧс, Меным сэки гажыс абу. Сійӧ менам медбур ёрт, Рытын мойдӧ гажа мойд.

20 удж. Велӧд кывпесансӧ.

Сюйӧ пӧчӧ пачӧ сӧчӧн. Сёйӧ сӧчӧн чайӧн пӧчӧ.

21 удж. Комиӧд висьтсӧ.

«Телемост» ворсӧм. Ӧти чукӧрын карса челядь. Мӧд чукӧрын сиктса челядь.

Юасьӧй ӧта-мӧдныдлысь комиӧн.

22 удж. Лыддьы висьтсӧ. Гиж тетрадьӧ тӧдтӧм кывъяссӧ да уджав кывкуд серти.

ВИКА ДА ЛАРИСА.

Вика да Лариса кык чой. Найӧ еджыд юрсиаӧсь да гӧгрӧс чужӧмаӧсь. Викалы ӧкмыс арӧс, а Ларисалы — сизим. Найӧ гожӧмнас гӧститісны сыктывйывса неыджыд сиктын. Ок, и гажа вӧлі! Чойяс купайтчисны, ветлісны вӧрӧ. Пӧльыс нывкаяслы висьталіс вӧр-ва йылысь, а пӧчыс мойдіс уна мича мойдкыв.

Мый тэ вӧчин гожӧмнас?

Комиӧд да тӧдмав, кӧні олӧны нывкаяс.

23 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ да гиж сёрникузяяссӧ.

1. Коді бурдӧдӧ челядьӧс? 2. Коді пуӧ чӧскыд рок? 3. Коді вузасьӧ няньӧн да кампетӧн? 4. Коді велӧдӧ челядьӧс?

Вӧч неыджыд проект «Менам котыр» тема вылӧ.

План: 1. Менам котыр (фото, серпас). 2. Миян оланін (горт). 3. Миян удж. 4. Миян прӧст кад. 5. Котырын гаж. 6. Котыр йылысь кывбур.


<Kodko @ Вогӧгӧрся кад. Ар : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 16-26.>


ВОГӦГӦРСЯ КАД

АРСЯ ТӦЛЫСЬЯС.

24 удж. Висьтав, кыдзи пасьтасьӧмаӧсь челядь. Мыйла?

25 удж. Гиж серпас серти сёрникузяяс.

26 удж. Лыддьы. Аддзы сёрникузяяссӧ. Гиж да содты колана пасъяс.

Ывлаын зарни ар. Кольквиж сарапана сулалӧ кыдз. А тайӧ кутшӧм пу, мича гӧрд платтьӧа да вӧсни кока?

Серпасав арся пуяссӧ.

27 удж. Аддзы пӧвсӧ.

Артмӧд кывтэчасъяс.

28 удж. Лыддьы кывбурсӧ.

Кольӧма тай, тыдалӧ, Шоныд гожӧмыд! Воӧма тай, воӧма Арся лунъясыс: Лун-лун зэрласьӧ, Войяс пемыдӧсь.

1. Мый ӧткодьыс тайӧ кывъясын: шоныд, арся, пемыд? 2. Кутшӧм вогӧгӧрся кад йылысь кывбурыс? 3. Серпасав кывбурсӧ.

29 удж. Лыддьӧй мойдсӧ рольяс серти.

Арнас Кӧч кыпӧдіс выль керка. Колис тэчны пач. Нывъясыс сёй талялӧны, йӧктӧны, а пияныс батьыслы отсасьӧны. Уджыс пуӧ. Выль керка дорті мунӧ Меж. Кӧч шыасис сы дорӧ: — Лок, Мегар, пач тэчны отсав. Тэ пӧ мастер. — Да-а, ме-е мастер. Пачсӧ тэчны и жугӧдны верма... Но ӧні ог эшты. Кӧч нинӧм эз шу, пачсӧ тэчис ачыс. Регыд пачыс лои дась. Гӧтырыс пуис ыджыд чугун тыр капуста шыд. Меж кыліс чӧскыд дуксӧ. Локтіс Кӧч керка дорӧ да ӧшинь пырыс шыасис: — Эй, табъя кок! Помнитан, ме кӧсйи тэныд отсасьны? — Помнита, — шуис Кӧч. — Ме-е-е со локті шыдтӧ сёйны отсавны... — Аттьӧ, Мегарин! Ме ӧні тэтӧг верма шыдтӧ сёйны.

30 удж. Лыддьы юалӧмъяс да вочавидз.

1. Кор Кӧч кыпӧдіс выль керка? 2. Мый колис вӧчны Кӧчлы? 3. Кодъяс отсасьӧны батьыслы? 4. Мый пуис гӧтырыс ыджыд чугун тыр?

чугун тыр

Аддзы серпасъяс дорӧ сёрникузяяс.

31 удж. Тӧдмав нӧдкывъяс.

Тӧвнас еджыд гӧна, Гожӧмнас рудов рӧма. Бӧжыс дженьыд, пельыс кузь. Чеччалӧ да оз и усь.

Кокӧй менам еджыд, Юрӧй турунвиж. Тӧвнас пасьтӧг ола, Тулыс-гожӧм платтьӧ новла, Арнас платтьӧ зарни овлӧ.

Корсь да гиж кутшӧм? юалӧм вылӧ вочавидзысь кывъяс.

32 удж. Мӧвпышт да гиж град выв пуктасъяс.

1. Артмӧд кывъяснас сёрникузяяс. 2. Кутшӧм град выв пуктас тэ быдтін?

33 удж. Помав сёрникузяяссӧ.

34 удж. Лыддьы кывбурсӧ.

АДДЗЫСЬЛЫТӦДЗ, ЛЭБАЧЬЯС!

Тэрмасьӧны лэбачьяс, Мыйӧн воас ар.

— Кытчӧ найӧ лэбӧны? — Во чӧж кӧні жар.

— Лэбӧй лючки-бура, — Дзодзӧг, юсь да тури!

1. Кытчӧ лэбӧны лэбачьяс? 2. Лӧсьӧдӧй ворсантор кывбур сертиыс.

35 удж. Юклы лэбач нимъяссӧ чукӧръяс вылӧ.

«Лэбалӧ, оз» ворсӧм. Лэбалӧ кӧ, киясӧн ӧвтчам. Оз кӧ лэбав, сулалам веськыда.

— Жонь лэбалӧ? — Ӧдзӧс лэбалӧ?

36 удж. Гиж да содты кывъяс.

Сюзь — войся лэбач. Сійӧ олӧ вӧрын. Войнас сюзь куталӧ шыръясӧс, а луннас узьӧ.

МЕДБУР ОЛӦМ — ЧУЖАН МУЫН. Финн мойд.

Арнас тури лӧсьӧдчис лэбны лунвылӧ. Сійӧ корис дозмӧрӧс: — Лэбам тшӧтш. Ми, ыджыд лэбачьяс, лэбам водзын. А поснияс лэбасны бӧрын. — Меным ӧткодь: сэні кӧть тані. Сёян менам — ньыв лыс. И тури да дозмӧр лэбзисны. Аддзӧны: водзын паськыд саридз. Лыска вӧр некӧн абу. Гӧгӧр ва да лӧз енэж. Лэбачьяс пуксисны вадорӧ шойччыны. Дозмӧр шуӧ: — Лыс сёя, еджыд лым пиын узьла, но бӧр лэбзя чужан муӧ. Ог лэб саридз сайӧ. — А меным колӧ лэбны. Тӧвнас сёян миянлы абу. Тури лэбис водзӧ. Босьтіс мыш вылас джыджъясӧс, сырчикъясӧс. Сыкӧд лэбисны и мукӧд лэбачьяс. А дозмӧр лэбис войвылӧ, лыска вӧръясӧ, чужан муӧ.

1. Кутшӧм лэбачьяс лэбисны лунвылӧ? 2. Кутшӧм лэбачьяс кольччисны чужан муӧ? 3. Мый найӧ сёйӧны тӧвнас?

38 удж. Лыддьы да лӧсьӧд сёрникузяяс.

1) Лэбачьяс лэбӧны лунвылӧ. 2) Миян вӧръясын тӧвйӧны лэбачьяс. 3) Ми вӧчам лэбачьяслы сёянін.

39 удж. Артмӧд лэбачьяс йылысь кроссворд.

40 удж. Лыддьы текстсӧ. Серпасав утка чӧжӧс.

КОМИ ЙӦЗЛӦН ВАЖ ОЛӦМЫСЬ.

Корсь текстысь сёрникузяяс.

1) Саридзті уяліс утка чӧж. 2) Сӧмын кык кольк вермис видзны. 3) Кык колькйысь петісны Ен да Омӧль. 4) Тайӧ вӧліны кык вок. 5) Мамыс новлӧдліс пиянсӧ мыш вылас. 6) Утка чӧж шыбитчис ваӧ да кувсис.


<Kodko @ Велӧдчанін : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 27-31.>

ВЕЛӦДЧАНІН

Тайӧ серпасыс Софья Мальцевалӧн.

41 удж. Лыддьы висьтсӧ. Висьтав ас школа йылысь да серпасав.

МИЯН ШКОЛА.

Со и воис ар. Нывкаяс да зонкаяс мунӧны школаӧ дзоридзьясӧн да рюкзакъясӧн. Рюкзакын небӧгъяс, тетрадьяс, пенал. Найӧ велӧдчысьяс.

42 удж. Лыддьы кывбурсӧ.

Велӧдчӧй, челядь, Югдӧдӧй юр. Велӧдчӧм вайӧ Тіянлы бур. Понданныд тӧдны Омӧль и бур. Велӧдчӧй, челядь, Югдӧдӧй юр!

— Бур лун! — Чолӧм! — Кутшӧм классын тэ велӧдчан? — Ме велӧдча коймӧд классын. — Эм-ӧ тэнад радейтана урок? — Да, ме радейта артасьны. — А ме радейта коми да роч кыв урокъяс. — Со и звӧнок, котӧртам урок вылӧ! — Котӧртам. Став бурсӧ! — Аддзысьлытӧдз!

Сёрнитӧй ёртыдкӧд радейтана урок йылысь.

43 удж. Содты колана кывъяс серпас серти.

Тайӧ миян класс. Ӧшинь вылын сулалӧны дзоридзьяс. Миян класс сӧстӧм да гажа.

Ме ог ворс. Тэ он ворс. Сійӧ оз ворс.

ТАДЗИ ВӦЧНЫ ОЗ ПОЗЬ!

45 удж. Артмӧд серпасъяс серти сёрникузяяс.

46 удж. Пудъясьӧй ворсӧм водзын.

Тыртӧм-быртӧм Куим каньысь Тасьті оз. Шыр оз пов.

Гӧбӧч вылын Он кӧ эскы, Рака поз. Оз и ков.

«Ог, он, оз» ворсӧм.

Ворсӧй тадзи: — Тэ радейтан артасьны? — Ог. — Ёртыд радейтӧ лыддьысьны? — Оз. — Ме радейта серпасасьны? — Он.

— Катя, тэ велӧдін нин вежон лун нимъяссӧ? — Эг на велӧд. — Вай велӧдам. Медводдза вежон лун? — Выльлун. — Медбӧръя вежон лун? — Вежалун. — А кутшӧм лун локтӧ выльлун бӧрын? — Воторник. — А ӧні висьтав став вежон лун нимсӧ.

47 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1. Мый чышкалӧ Костя велӧдысь пызан вылысь? 2. Мый вӧчӧ дежурнӧй перемена дырйи? 3. Мый идралӧ Костя урокъяс бӧрын?


<Kodko @ Ворсӧмъяс : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 32-34.>


48 удж. Юклы чача нимъяссӧ кык юкӧн вылӧ.

49 удж. Лыддьы кывбурсӧ.

МЕ СЬЫЛА И ЙӦКТА.

Ме сьыла и йӧкта, Ме сьыла и йӧкта, И аскӧд йӧктыны Быдӧнӧс тшӧкта.

Мед йӧктӧны мамӧ И пӧльӧ, и пӧчӧ, Плюш Мишкаӧй джаджйын И чачаӧй Кӧчӧй.

Мед йӧктӧ Вань вокӧ И чой менам Катьӧ... Командировкаысь Воӧма батьӧ.

Висьтав, мыйла ставӧн сьылӧны да йӧктӧны.

50 удж. Артмӧд кывтэчасъяс.

— Лиза, тэнад эм акань? — Да, меным мамӧ карысь вайис. — А тэ ворсан сійӧн? — Ворса гортса удж вӧчӧм бӧрын. Ме тайӧ аканьсӧ ёна радейта. Пӧчӧ шуӧ, мый ме ачым тайӧ аканьыс кодь. — Сідзкӧ, тэнад аканьыд еджыд кудриа юрсиа, лӧз синма да гӧрд вом дора. — Дзик татшӧм и эм. Рытнас водтӧда потанӧ узьны да сьыла:

Зэв ӧд луныс вӧлі кузь, Муса кагук, узь вай, узь. Чӧскыд лоас тэнад ун, Мича лоас аски лун.

51 удж. Содты сёрникузяясӧ кывтэчасъяс.

Улӧс вылын куйлӧ. Чужан лунӧ меным козьналісны. Ичӧт чойлӧн киас. Чача лавкаын вузалӧны. Зонкалӧн эм.

Тӧдмалӧй, кутшӧм тайӧ чача.

— Сійӧ гӧгрӧс, лӧза-гӧрда рӧма, ичӧт. — Тайӧ ... .


<Kodko @ Менам оланін : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 35-39.>

МЕНАМ ОЛАНІН

«Да» либӧ «абу» ворсӧм.

— Тайӧ тэнад керкаыд? — Керкаад куим ӧшинь? — Эм-ӧ кильчӧ? — Кык ӧдзӧс? — Керка дорад эм туй? — Туй вывті мунӧ зонка?

Гижӧй тетрадяныд ӧ шыпаса кывъяссӧ.

52 удж. Артмӧд серпасъяс серти сёрникузяяс.

53 удж. Лыддьы да гиж. Содты колана кывъяс.

МЕНАМ КЕРКА.

Менам керка неыджыд.

54 удж. Комиӧд. Мый зонка висьталӧ аслас оланін йылысь?

55 удж. Содты колана суффиксъяс.

Коля мунӧ школасянь гортӧ. Зонка вуджӧ туйӧд да воӧ гортӧдз.

56 удж. Гиж кывъяссӧ колана ногӧн.

Кодъяслӧн тайӧ керкаыс?

Керкаыс сулалӧ вӧрын. Сійӧ кык вежӧса. Медводдза вежӧсын пызан да куим улӧс, мӧд вежӧсын — куим крӧвать...

57 удж. Артмӧд сёрникузяяс да гиж.

Челядь мунӧны вӧрӧ. Сиктсянь вӧрӧдз кык километр. Нывкаяс да зонкаяс вуджисны паськыд туйӧд. Найӧ ӧдйӧ воисны вӧрӧдз. Челядь вотісны юмов оз.

Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1. Кытчӧ мунӧны челядь? 2. Кымын километр сиктсянь вӧрӧдз? 3. Кодъяс вуджисны паськыд туйӧд? 4. Кытчӧ воисны челядь? 5. Кутшӧм оз вотісны нывкаяс да зонкаяс?

Сёрнит ёртыдкӧд тайӧ удж сертиыс.

58 удж. Лыддьы мичаа. Артмӧд юалӧмъяс сёрникузяяс дорӧ.

Сыктывкарсянь Шойнатыӧдз ми мунім автобусӧн. Тайӧ сиктас олӧ менам ыджыд мам. Сійӧ зэв шань да мелі. Шойнатыын олі кык тӧлысь. Ме купайтчи Эжваын, гуляйті сиктӧд велосипедӧн, отсаси ыджыд мамлы.

Вӧч тадзи:

1. Мыйӧн ми мунім Сыктывкарсянь Шойнатыӧдз? 2. Коді олӧ тайӧ сиктас?

59 удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа.

Со тай менам сиктӧй, Со тай керка менам, Мойд вылын кодь дзик тэ, — Радейта ме тэнӧ.

60 удж. Уськӧд тӧд вылӧ пасъяс. Гиж кывъяс «Менам оланін» тема вылӧ.

Комиӧд. Тӧдмав, кутшӧм кыв артмис.

61 удж. Гиж рочӧн.


<Kodko @ Гортса да вӧрса пемӧсъяс : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 40-45.>


ГОРТСА ДА ВӦРСА ПЕМӦСЪЯС.

62 удж. Лыддьы мойдсӧ.

КУТШӦМ МАМЫД?

Вӧлі тӧв. Вӧрса пемӧсъяс ворсісны кутасьӧмысь. Кутасис кӧчпи. Сійӧ чеччаліс зэв ылӧ, но эз вермы суӧдны ни ручпиӧс, ни кӧинпиӧс, ни ичӧтик урпиӧс. Урпи чеччаліс пуысь пуӧ. Сылы вӧлі зэв долыд: тані сылӧн ёртъясыс. Но друг вӧрыс лои пемыд, ёртъясыс некӧн эз кывны. — Мамӧ! — горӧдіс урпи да бӧрддзис. — Кутшӧм тэнад мамыд? Ме отсала тэныд сійӧс корсьны, — друг кыліс гӧлӧс шы.

1. Помав мойдсӧ. 2. Висьтав, коді отсаліс урпилы.

63 удж. Лыддьы кывбурсӧ.

Шарик тявзӧ: ав, ав, ав! Мурзик нявзӧ: няв, няв, няв! Чибук гӧрдлӧ: го, го, го! Чипан котсьӧ: ко, ко, ко! Полюк Машка помся кашкӧ, Йӧрын кылӧ: рук, рук, рук! Ставныс виччысьӧны, гашкӧ, Кытчӧдз сёян ме ог юк.

1. Коді кыдзи горзӧ? 2. Кодъяс виччысьӧны сёян? 3. Лӧсьӧдӧй ворсантор кывбур сертиыс.

64 удж. Гиж, коді кыдзи горзӧ.

65 удж. Лыддьы коми-перым мойд.

Оліс-выліс Кысук нима кань. Кӧзяин да кӧзяйка мунісны удж вылӧ, пияна каньсӧ тшыглы колисны. Каньпиян нявзӧны, сёйны корӧны. Кысук мӧс дінӧ лэччис: — Серань! Серанюшко, вайышт йӧвтӧ! — Вердан кӧ турунӧн, сета. Кысук котӧртіс видз вылӧ да корӧ: — Веж виддзӧй, вайышт турунтӧ! — Киськалан кӧ ваӧн, сета. Котӧртіс Кысук шор дорӧ. — Визув шорӧй, вайышт ватӧ! — Весалан кӧ менӧ, сета. Котӧртіс Кысук зыр дорӧ. — Зырйӧй, зырйӧй, весалышт шорсӧ! Зыр шорсӧ весаліс. Шор Кысуклы ва сетіс. Ваыс видзсӧ киськаліс. Виддзыс турун сетіс. Турунсӧ мӧс сёйис. Мӧскыс Кысуклы йӧв сетіс. Йӧвсӧ каньпиян лакисны да дугдісны нявзыны. Со тай кыдзи вӧлӧм колӧ.

1. Висьтав, кодъяс отсасисны Кысуклы. 2. Мыйла каньпиян дугдісны нявзыны? 3. Эм-ӧ тэнад радейтана пемӧс? Кутшӧм сійӧ? 4. Кыдзи тэ дӧзьӧритан сы бӧрся? 3. Тӧдан-ӧ татшӧм роч мойд?

66 удж. Шу мӧд ногӧн.

ичӧт чипанъяс

ичӧт каньяс

ичӧт порсьяс

ичӧт понъяс

ичӧт ошъяс

ичӧт уръяс

67 удж. Висьтав, коді кӧні олӧ.

Вӧч тадзи: Кӧч олӧ вӧрын.

68 удж. Лыддьы висьтсӧ. Сет висьтыслы ним.

Миянлы сетісны понпи. Тайӧ вӧлі вӧралан кычи, лайка пӧрӧдаысь. Сьӧд рӧма, пушыд, лапаыс еджыд, бӧжыс крукыля. Сійӧ вӧлі ошпи кодь. Ми кутім корсьны понпилы ним. — Мамӧ, ме гижа кабала вылӧ нимъяс да шыбита джоджӧ. Кутшӧм кабала дорӧ матыстчас понпиным, сідзи и нимтам, — шуи ме. — Но колӧ, медым быд ним заводитчис ӧткодь шыпассянь, — вочавидзис мам. Ме гижи некымын ним: Лорд, Лыско, ... . Но Л шыпаса нимъясыс сэсся эз сюрны. Друг пызан вылысь аддзи кампет. Кампет бумага вылас гижӧма «Люкс». Ме тайӧ нимсӧ тшӧтш гижи кабала вылӧ. Став листсӧ шыбиті джоджӧ. Понпи дыр котраліс да матыстчис ӧти лист дорӧ. Ме ӧдйӧ котӧрті да лыдди. Сэні вӧлі гижӧма: Люкс. Тадзи ми корсим понпилы ним.

1. Серпасав радейтана пемӧстӧ. 2. Артмӧдӧй альбом «Миян радейтана пемӧсъяс».

Корсьӧй пемӧс да лэбач нимъяс.


<Kodko @ Вогӧгӧрся кад. Тӧв : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 46-49.>


ВОГӦГӦРСЯ КАД

ТӦВСЯ ТӦЛЫСЬЯС.

69 удж. Паськӧд сёрникузяяссӧ.

Вӧч тадзи:

Пуксис тӧв. Пуксис кузь да кӧдзыд тӧв.

Пуксис тӧв. Усьӧ лым. Му вевттьысис. Пуяс сулалӧны. Лэбачьяс лэбисны. Ывлаыс мича.

70 удж. Лыддьы мичаа кывбурсӧ.

МЕДВОДДЗА ЛЫМ.

Ывлаыс еджыд, Ывлаыс югыд: Усьӧма небыдик лым. Небыдик гӧн кодь, Кокньыдик тӧв кодь: Тӧкӧтьӧ му бердас инмӧ. Ывлаас праздник: Югдӧма, кыпыд. Эшкыныс небыд, Эшкыныс шоныд.

71 удж. Комиӧд. Мый оз лӧсяв?

72 удж. Артмӧд кывтэчасъяс.

Вӧч тадзи: Еджыд кӧч

73 удж. Артмӧд сёрникузяяс да гиж.

Урокъяс бӧрын челядь петісны иславны. Найӧ чукӧртчисны джуджыд чой йылӧ. Со Лена исковтӧ даддьӧн. Сы бӧрся Ваня исковтӧ лызьӧн. Коля чойыскӧд вӧчӧ лыммортӧс. Челядьлы гажа чой йылын.

74 удж. Висьтав тӧвся тӧлысь нимъяс да вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1. Кутшӧм тӧвнас поводдяыс? 2. Кутшӧм тӧвнас енэжыс? 3. Мыйӧн вевттьысьӧны тӧвнас пуяс? 4. Мыйӧн вевттьысьӧны юяс? 5. Мый вӧчӧны тӧвнас челядь?

75 удж. Аддзы кывъяс.


<Kodko @ Регыд Выль во! : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 50-54.>


РЕГЫД ВЫЛЬ ВО!

76 удж. Комиӧд. Тӧдмав, кутшӧм гажлун гижӧма.

77 удж. Лыддьы висьтсӧ.

Ваня да Петя шуисны Выль во кежлӧ мичмӧдны вӧрын коз. Батьыс велӧдіс: — Козсӧ эн чачаясӧн мичмӧдӧй, а чӧскыд сёянӧн. Лэбачьяс да вӧрса пемӧсъяс чӧсмасясны гажлун дырйи. Пашкыр коз вылӧ ӧшлісны морков, нянь, а пу улас пуктісны кӧчан.

Висьтав ачыд, мый лои водзӧ.

«Ми — кодзувъяс» ворсӧм. Висьталӧй, мый аддзанныд енэжсянь.

Синтӧ кунь да висьтав, мый аддзин серпас вылысь.

78 удж. Артмӧд кывтэчасъяс.

веж коз

лышкыд Кӧдзыд Пӧль

мича Лымныв

гора сьыланкыв

югыд кодзув

ыджыд гажлун

79 удж. Корсь «Гажа Выль во» тема вылӧ дзебсьӧм кывъяс.

80 удж. Лыддьы. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

Аски Выль во. Бать вӧрысь вайис веж коз. Ми сувтӧдім сійӧс вежӧс шӧрӧ, мичмӧдім чачаясӧн. Ыджыд вок ӧшӧдіс коз йылӧ гӧрд кодзув. Ме да ичӧт чойӧй ӧшлім коз вылӧ мича кольяс, югыд шаръяс. Коз улӧ мам сувтӧдіс кӧдзыд пӧльӧс да лымнылӧс. Регыд веж коз кутас югъявны уна рӧма биясӧн.

1. Кутшӧм гажлун воӧ? 2. Мый батьыс вайис челядьлы вӧрысь? 3. Кытчӧ сувтӧдісны веж козсӧ? 4. Коді ӧшӧдіс гӧрд кодзувсӧ коз йылӧ? 5. Кутшӧм чачаяс ӧшлісны челядь коз вылӧ? 6. Мый сувтӧдіс коз улӧ мам? 7. Кутшӧм лоас веж козйыс?

81 удж. Лыддьы кывбурсӧ да велӧд.

Гажа Выль во воис, Тӧвся медбур кад. Сійӧ ставлы вайис Ёртасьӧм да лад. Ветлам кытшӧн-кытшӧн, Шӧрас мича коз. Ёртасьӧмыс миян Оз мед помась, оз.

82 удж. Лыддьӧй рольяс серти. Вӧч висьт серти серпас.

Вот и Выль во. Петя да Ваня бать-мамыскӧд пасйисны гажлун. Сёйӧм бӧрын мамыс матыстчис ӧшинь дорӧ да шуис: — Ӧдйӧ локтӧй татчӧ! Вӧлі тӧлыся вой. Лымйыс дзирдаліс. Коз гӧгӧр чеччалісны кузь пеля пемӧсъяс. — Тайӧ кӧчьяс, — шуис батьыс. Кӧчьяс сёйисны кӧчан да морков. Петя горӧдіс: — Миянкӧд Выль во пасйӧны и кӧчьяс! — Аттьӧ батьлы, мый сійӧ тшӧктіс мичмӧдны козсӧ град выв пуктасӧн, — шуис Ваня.

«Кодлӧн пельыс медсюсь?» ворсӧм. Кывзы велӧдысьлысь висьталӧмсӧ да мӧдпӧвъёвт.

Воис Выль во. Вежӧсын сулалӧ коз. Коз йылын дзирдалӧ кодзув. Коз гӧгӧр йӧктӧны челядь. Пу дорын сулалӧ Кӧдзыд Пӧль. Кытш пытшкын Лымныв.

83 удж. Висьтав комиӧн.

Лӧсьӧд кывъяснас 3–4 сёрникузя.

84 удж. Аддзы кывъяс.


<Kodko @ Сёян-юан. Дозмук : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 55-60.>


СЁЯН-ЮАН

85 удж. Висьтав комиӧн предмет нимъяссӧ 55-ӧд лист бокысь. Мый тӧдан тайӧ предметъяс йывсьыс?

86 удж. Содты кывъяс да лыддьы.

Мыйӧн торъялӧны кывъясыс?

пызан сайын

пызан сайӧ

87 удж. Лыддьы челядьлысь сёрнисӧ.

— Видза олан, Машук! — Видза олан, Мишук! — Машук, тэ тӧдан, мыйысь важӧн вӧчисны дозмук? — Ог. — Кывзы. Менам пӧль дозмуксӧ вӧчліс сюмӧдысь да пуысь. Пу дозмукын видзисны кӧчан, сов, тшак, вотӧс, чери. — А мый вӧчисны сюмӧдысь? — Сюмӧд чуман да сюмӧд туис. Тайӧ дозмукъясыс зэв кокниӧсь. Сюмӧд дозъяд сёяныд дыр оз тшык. А пестерын тшак да вотӧс оз нырсьыны.

Висьтав, мый йылысь сёрнитісны челядь.

88 удж. Бӧрйы кык дозмукысь ӧтисӧ. Мыйла тайӧ дозмуксӧ бӧрйин? Корсь вочакывсӧ челядьлӧн сёрниысь.

УСЬКӦД ТӦД ВЫЛАД!

Ме пуа, пӧжала, сёя. Тэ пуан, пӧжалан, сёян. Сійӧ пуӧ, пӧжалӧ, сёйӧ.

89 удж. Содты колана суффиксъяс.

Ыджыд мам пӧжаліс картупеля шаньга да кӧвдум. Ме отсалі сылы пӧжасьны. Мам пуис шома шыд. Сійӧ пуктіс шыд тасьтіӧ. Ми чойкӧд сёим пӧсь шома шыд.

91 удж. Кутшӧм дозйӧ мый пуктан?

92 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1. Мыйӧн сёйӧны шыд? 2. Мый пуктӧны туисӧ? 3. Кутшӧм дозйӧ вотӧны вотӧс? 4. Мыйысь сёйӧны пӧсь шыд? 5. Мый пуктӧны сов дозйӧ?

93 удж. Лыддьы кывбурсӧ.

РОК СЁЙЫСЬЯС.

Менам ичӧт Вася вок Талун бара эз сёй рок, Шуис сӧмын: «Рокыс лёк». Сэки миян Мурка кань Ӧти киас босьтіс пань, Мӧдар киас босьтіс нянь. Сёйис Васьӧ пыдди рок, Юис Васьӧ пыдди йӧв. — Аттьӧ тэныд, Вася вок!

1. Кутшӧм роч мойдысь тайӧ сёрникузяясыс? 1) «Кынӧмӧй сюмалӧ, пукся мыр вылӧ да пирӧг сёя». 2) «Алёнушка, муса чойӧй, горшӧй косьмӧ». 2. Кодлӧн тайӧ кывъясыс? 3. Кор шуӧны «горшӧй косьмӧ», «кынӧмӧй сюмалӧ»?

94 удж. Лыддьы висьтсӧ. Висьтав, мый тэ тӧдмалін пальма йывсьыс.

Велӧдысь урок вылын висьталіс: — Жар странаясын быдмӧ равенала пальма. Кор мортлӧн косьмӧ горшыс, сійӧ вӧчӧ кырсяс розь, и сэтысь петӧ сӧстӧм ва. Розьыс ӧдйӧ бурдӧ, и позьӧ сэтысь бара босьтны сӧдз ва. Кутшӧм дивӧ кодь быдмӧгъяс нӧшта тӧданныд?

95 удж. Артмӧд кывбур. Инды действие петкӧдлысь кывъяс.

Ворса шы ни тӧв, Лоа зэв ыджыд. Сёя кӧ ме рок, Сёя кӧ ме шыд, Юа кӧ ме йӧв, Сёя кӧ ме нянь, Быдма ён да шань. Ӧдйӧ ветлас кӧк.

1. Васа олысь ваысь полӧ.

2. Зарни рӧма, быдмӧ ыбын. Пызан вылын эм кӧ сійӧ — Ставыс лоӧ шань. Сійӧс некор тэ эн шыбит, Тайӧ донаторйыс ... .

96 удж. Бӧрйы колана кыв да вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1. Мый тэ сёян асывнас? (греча рок, шома шыд, пражитӧм чери, ...) 2. Мый сёян урокъяс бӧрын? (пӧсь шыд, манка рок, яя котлет, ...) 3. Мый юан, кор косьмӧ горшыд? (сӧстӧм ва, морков сок, чӧдъя кисель, ...)


<Kodko @ Менам лун : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 61-68.>

МЕНАМ ЛУН

97 удж. Артмӧд сёрникузяяс кывкуд отсӧгӧн.

Менам лун

вода узьны

вӧча гортса удж

98 удж. Велӧд кывбурсӧ. Заводит асывсӧ зарядкасянь.

Сизим часын чечча стӧча, Физзарядка пыр жӧ вӧча. Ӧти-кык, ӧти-кык, Морӧс лов шыӧс ог пык. Куим-нёль, куим-нёль, Асъя унзіль оз и коль.

99 удж. Лыддьы кывбурсӧ да висьтав, коді садьмис асывводзын.

АСЪЯ КЫВБУР.

Асывводзын садьмис ва и му, Садьмис дзоридз да быд пу. Керка садьмис, ӧшиньясын нюм, Садьмис улич, содіс ывла шум. Войыс вӧлі вывті кузь, Митюк важӧн нин оз узь.

Висьтав, мый вӧчӧ Митюк асывнас.

100 удж. Содты колана кывъяс да гиж.

Ме асывнас чечча, идрала вольпась да вӧча зарядка. Мысся майтӧгӧн, чышкыся ки чышкӧдӧн. Сэсся сёя рис рок да юа чӧскыд йӧв пӧсь блинӧн. Пасьтала куртка, кӧмала кроссовки да муна школаӧ.

Тӧдмав метаграммаяс.

Р-ӧн менӧ сёйӧны, С-ӧн менӧ юӧны. Р-ӧн быдмӧ шоныдінын, Сыысь пуӧны чӧскыд рок. Бӧрӧн лыддьы — лоӧ чери, Ёсь пиня да лёк.

101 удж. Лыддьы да велӧдчы сувтӧдны юалӧмъяс сёрникузяяс дорӧ.

Кулӧмдінса челядь котӧртӧны школаӧ. Найӧ сёрнитӧны ӧта-мӧдныскӧд, сералӧны, нимкодясьӧны ывланас. Челядь школаын велӧдчӧны, йӧктӧны да сьылӧны. Найӧ ветлӧны уна сикас кружок да секция вылӧ.

Отсӧг вылӧ:

1. Кодъяс котӧртӧны школаӧ? 2. Кытчӧ котӧртӧны кулӧмдінса челядь? 3. Мый вӧчӧны челядь школаын?

Сёрнит ёртыдкӧд шойччан кад йылысь.

— Видза олан, ...! — Видза олан, ...! — ..., тэ мый вӧчан урокъяс бӧрын? — Ме шойчча. Ислася велосипедӧн ёртъяскӧд. — А тэ, ..., мый вӧчан шойччан кадӧ? — Ме ёртъяскӧд ворса футболысь.

Корсь медбӧръя кывъяслысь инсӧ.

Ӧшинь улын быдмӧ жук, Быдмӧг вылӧ пуксис лук, Пызан вылын куйлӧ кань, Крӧвать вылын мургӧ пань, Вӧрын котралӧ руд пӧч, Паччӧр вылын куйлӧ кӧч.

102 удж. Лыддьы да сет висьтыслы ним.

Шонді уджалӧ лунтыр, мудзӧ. Сэсся сійӧ водӧ да узьӧ вӧр сайын. Асывнас садьмас, мыссяс кӧдзыд ваӧн да кыпӧдчас енэж шӧрӧдз. Зарни шонді асывсянь рытӧдз миянӧс шонтас, а сэсся мудзас да бара водас узьны.

1. Мый вӧчӧ шондіыс лунтыр? 2. А ті мый вӧчанныд? 3. Мый вӧчӧ шонді асывнас? 4. Серпасав шонділысь действиеяссӧ.

103 удж. Корсь пӧвсӧ да гиж.

отсася бать-мамлы

весала пинь

ворса ёртъяскӧд

чечча водз

верда каньӧс

ветла вузасянінӧ

сынала юрси

104 удж. Вочавидз юалӧм вылас.

СЁР-Ӧ-ВОДЗ?

Тіч-точ, тіч-точ Мунӧ часі. Сёр-ӧ-водз? Мамӧ шуӧ: — Вай эн сёрнит. Вод вай, пиук, Кадыс сёр нин.

1. Кыдзи тэ чайтан, зонкалӧн унмыс локтӧ оз? Мыйла? 2. Висьтав «мунӧ часі» рочӧн. 3. Помав: минут, час, сутки, ...

105 удж. Артмӧд сёрникузяяс пасъяс серти.

106 удж. Комиӧд висьтсӧ.

107 удж. Тӧдмав, велӧдчан али шойччан лун тайӧ. Луныс шондіа да гажа. Челядь мунӧны велӧдыськӧд походӧ. Найӧ кутасны котравны, ворсны мачӧн, сьывны, гажӧдчыны. Зэв ӧдйӧ коляс кадыс. Рытнас локтасны гортӧ.

Мыйла тадзи чайтан?

Коді шойччис челядькӧд?

108 удж. Вайӧд паныд вежӧртаса кывъяс, антонимъяс.

109 удж. Бӧрйы колана суффикс да гиж.

Настя чеччис шоныд вольпасьысь. Сійӧ сӧстӧма мыссис майтӧгӧн. Чужӧмсӧ да кисӧ чышкис мича ки чышкӧдӧн. Юрсисӧ сыналіс сынанӧн. Пызан сайын чӧсмасис пӧсь кӧвдумӧн да чӧскыд йӧлӧн.

Коді медводз комиӧн шуас лыдакывъяс?

110 удж. Лыддьы мичаа кывбурсӧ.

Зэв ӧд луныс вӧлі кузь, Муса пиук, узь вай, узь. Вӧрыс-ваыс важӧн узьӧ, Узьӧ тшӧтш и тэнад ёрт.

Сьӧлӧмшӧрӧй, узь вай, узь. Тэ ӧд абу войся сюзь, Чӧскыд лоас тэнад ун, Мича лоас аски лун.

1. Коді сьылӧ пиыслы? 2. Кыдзи мамыс шуӧ писӧ?

111 удж. Гиж «Менам лун» тема вылӧ некымын сёрникузя либӧ ичӧтик висьт да серпасав. Лӧсьӧд ёртъясыдкӧд тайӧ тема серти ичӧтик небӧг.

112 удж. Вӧч таблица.

Мый ме вӧча?

Вӧч проект «Менам лун» тема вылӧ.

2. Луннас: школаын, школа бӧрын. 3. Рытнас: гортса удж. 4. Вӧч серпас, юржугӧдан.


<Kodko @ Паськӧм. Кӧмкот : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 69-73.>


113 удж. Уськӧд тӧд вылад паськӧм да кӧмкот нимъяс.

114 удж. Гиж серпас пыдди колана кывъяс.

Менам эм гожся да тӧвся паськӧм. Гожӧмнас ме пасьтала кокни платтьӧ да кӧмала тупли. Тӧвнас ме пасьтала шоныд пась, шапка, кепысь да кӧмала гын сапӧг.

Мый тэ пасьталін талун?

115 удж. Висьтав, кутшӧм вузасянінъяс серпасъяс вылын. Мый тэ верман ньӧбны тайӧ вузасянінъясысь?

Вӧч тадзи:

Кӧмкотӧн вузасянінысь ме ньӧба тупли.

Паськӧмӧн вузасянінысь ньӧба ... . Сёян-юанӧн вузасянінысь ... . Небӧгӧн вузасянінысь ... .

116 удж. Висьтав, мый йылысь сёрнитісны кык нывъёрт.

— Машук, тэ тӧдан, кыдзи пасьтасьлісны важӧн нывкаяс? — Ог. — А ме тӧда. Пӧч висьталіс. Кывзы. Нывкаяс новлісны ковта да сарапан, а юраныс — чышъян. Гажлун дырйи пасьтавлісны мича сарапан да дзоридзьяса чышъян. — А мый кӧмавлісны? — Кучикысь вурӧм кокни кӧті. — А ӧні позьӧ тайӧ паськӧмсӧ да кӧмкотсӧ аддзывны? — Позьӧ. Найӧс пӧль-пӧч видзӧны кӧрӧбын. А нӧшта позьӧ аддзывны музейысь.

Кутшӧм паськӧм да кӧмкот новлӧмаӧсь тіян пӧль-пӧчныд? Юась налысь да серпасав.

117 удж. Лыддьы кывъяссӧ да гиж вузасянінъяс улӧ.

град выв пуктасӧн вузасянін

паськӧмӧн вузасянін

йӧлӧн вузасянін

кӧмкотӧн вузасянін

118 удж. Артмӧд кывъясысь сёрникузяяс. Гиж.

Нина да мамыс мунісны вузасянінӧ. Нывка ньӧбис мича платтьӧ. Мамыс ньӧбис батьыслы руд дӧрӧм. Батьыслы кажитчис тайӧ дӧрӧмыс. Найӧ зэв радӧсь.

Инды лишнӧй кыв. Мыйла сійӧ лишнӧй?

119 удж. Лыддьы висьтсӧ да сет ним.

Маша шкапын ӧшалісны платтьӧ, сарапан, ковта да гач. Нывка найӧс медводз гладитіс, а сэсся ӧшӧдіс плечик вылӧ. Машалӧн паськӧмыс лунтыр нюмъяліс да ошкис кӧзяйкасӧ. Миша шкапын кыліс бӧрдӧм шы: «Ы-ы-ы!»

1. Мый вӧчисны Машалӧн да Мишалӧн паськӧмыс? 2. Сувтӧд кык юалӧм да гиж вочакыв.

1. Кутшӧм пӧлӧс паськӧм овлӧ? 2. Кутшӧм паськӧм новлӧны тӧлын? 3. Кутшӧм кӧмкот кӧмалӧны тӧвнас? 4. Кутшӧм паськӧм колӧ гожӧмын? 5. Мый кӧмалӧны гожӧмнас? 6. Кыдзи пасьтасьлісны нывкаяс важӧн?


<Kodko @ Вогӧгӧрся кад. Тулыс : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. -74-77.>


ВОГӦГӦРСЯ КАД

ТУВСОВ ТӦЛЫСЬЯС.

121 удж. Лыддьы кывбурсӧ.

Гажа тулыс воис, Гӧгӧр жургӧ шор. Шонді лымсӧ сёйис, Ловзис пулӧн кор. Кыпыда йи кывтӧ, Тувсов ва оз узь. Джуджыд енэж вывті Лэбзьӧ дзодзӧг-юсь.

Аддзы кывбурысь серпас дорӧ сёрникузяяс.

— Кутшӧм вогӧгӧрся кад воӧ тӧв бӧрын? — Тулыс. — А тэ тӧдан тувсов тӧлысьяс? — Да. Ми велӧдім урок вылын. — Сідзкӧ, висьтав. — Рака, косму, ода-кора. — Бура велӧдӧмыд. Велӧдысьыд пуктас «5».

122 удж. Гиж комиӧн.

123 удж. Лыддьы баснясӧ.

Ю ДА ШОР.

Визувтӧны ю да шор. Ю кывтӧ ньӧжйӧ, оз тэрмась. Ваыс сэні югыд да сӧстӧм. Сійӧ ён, паськыд да озыр. Ю вайӧ мортлы пӧльза. Шор ызгӧ-бузгӧ лунысь-лун. Ваыс шорын гудыр. — Ме, ме ... . Ме ӧдйӧ визувта, юӧс панъя. Менӧ радейтӧны челядь. Найӧ ворсӧны ме дорын пыжӧн. Шор ошйысис-ошйысис да шонді югӧръяс улын и косьмис.

1. Серпасав баснясӧ. 2. Мыйла тайӧ басня, а абу висьт? 3. Мыйӧ велӧдӧ басняыс?

124 удж. Артмӧд сёрникузяяс да гиж.

Воис гажа тулыс. Енэжын дзирдалӧ яръюгыд шонді. Лэбачьяс воӧны лунвылысь. Медводз локтӧны сьӧд ракаяс. Найӧ заводитӧны вӧчны поз. Вӧсни кока сырчик котралӧ ю дорын.

Кутшӧм дзоридз быдмӧ нӧрыс вылын?

Талун аддзи дзоля шонді Керка дорысь, нӧрыс вылысь. Кокыс ичӧт, кольквиж юрыс. Лолӧй кыпыд. Локтіс тулыс!

Вижъюркӧд сёрни.

— Кутшӧм тӧлысьӧ петін муысь? — Мый аддзин медводз? — Мый йылысь мӧвпыштін? — Мыйла юрыд виж рӧма?

1. Сет 3–4 юалӧм шонділы, кодзувлы, кымӧрлы, дзоридзлы. Серпасав. 2. Вӧчӧй классын выставка юалӧмъясысь да серпасъясысь. 3. Велӧд радейтана кывбур.


<Kodko @ Ме да менам ёртъяс : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 78-86.>


МЕ ДА МЕНАМ ЁРТЪЯС.

ичӧт тушаа

чужан лун

ыджыд тушаа

125 удж. Лыддьы, мый гижӧма.

Мыйла сёрникузя помас сувтӧдӧма горӧдан пас?

126 удж. Лыддьы кывбурсӧ. Висьтав, кодлӧн талун чужан луныс.

Шонді муртса петіс со, Оля садьмис, кылӧ, — Триньгӧ телефон: «Ал-ло! — Сёрнитӧ Людмила. — Талун менам чужан лун, Волы тэ ме ордӧ. Сӧмын мӧдлаӧ эн мун, Лоан медбур ёртӧн!»

127 удж. Комиӧд. Мый козьналіс Оля Людмилалы?

Коді тайӧ?

Тайӧ нывка. Нимыс заводитчӧ Л шыпассянь. Сійӧ велӧдчӧ коймӧд классын. Сылӧн талун чужан лун.

128 удж. Лыддьы висьтсӧ. Инды висьтсьыс действие петкӧдлысь кывъяс.

Чужан лунсӧ Таня виччысис Выль воӧс моз. Воис велӧдчанінысь да медводз пелькӧдіс ассьыс вежӧссӧ. Сэсся муніс сёян жырйӧ. Пызан вылӧ пукталіс уна сикас пӧжас: картупеля шаньга, кӧвдум, пувъя пирӧг, чӧдъя да ӧмидз варенньӧ, яблӧг да чӧд компот. Регыд воисны гӧсьтъяс. Найӧ нывъёртыслы вайисны козинъяс. Маша козьналіс небӧг, Ира — альбом да уна рӧма карандашъяс, Катя — акань. Танялы лои зэв нимкодь.

Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1. Кыдзи виччысис Таня чужан лунсӧ? 2. Кутшӧм сёян-юан пуктіс пызан вылӧ? 3. Мый козьналісны нывкаяс Танялы? 4. Кутшӧм сьӧлӧмкылӧмыс вӧлі Танялӧн?

Велӧд лыддьысянкыв.

Йи кылалӧ-кылалӧ, Карнан тшупӧд вӧлалӧ. Ичӧт дядьӧ юалӧ: — Кымын арӧс тэд тырӧ? — Дас.

129 удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа.

Талун Юрочка — сёшайт, Тырис Юрочкалы квайт. Талун локтас уна гӧсьт: Воас Нюра, Коді акань платтьӧ вурӧ, Воас Вань, Кодлӧн нявзысь чача кань, Воас Вася, Коді гортас гудӧкасьӧ, Воас Нина, Кодлӧн эм пианино. Гажа лоӧ лун — ывлаӧ ог мун.

1. Мыйла Юрочка дорӧ локтасны гӧсьтъяс? 2. Кымын ёрт воас зонка дорӧ? 3. Коді волӧ тэ дорӧ чужан лунӧ?

130 удж. Велӧдчы чолӧмавны ёрттӧ.

Видза олан! Ме тэнӧ чолӧмала Чужан лунӧн. Сиа тэныд дзоньвидзалун, велӧдчыны сӧмын «5» да «4» вылӧ, кывзысьны бать-мамтӧ.

Тэнад ёрт.

«Вуджӧдчысь» ворсӧм.

Ме ола Усть-Усаын. Менам эм ёрт. Сійӧс шуӧны Геняӧн. Сылы 10 арӧс. Геня неыджыд тушаа, сьӧд юрсиа, мугӧм синма зонка. Ми ӧтлаын ветлам велӧдчанінӧ, ӧтлаын ворсам.

Кутшӧм лун во гӧгӧрын медся югыд да гажа? Мыйла?

БОСЬТ ТӦД ВЫЛАД!

Петкӧдлӧ лыд

Петкӧдлӧ пӧрадок

— Видза олан, Машук! — Видза олан, Настук! — Машук, тэ кутшӧм классын велӧдчан? — Ме велӧдча коймӧд классын. А тэ? — Ме тшӧтш велӧдча коймӧд классын. — Тэнад эм нывъёрт? — Да. Сійӧ зэв авъя, шань да бура велӧдчӧ. — Менам эм жӧ нывъёрт. Сійӧ ыджыд тушаа, лӧз синма да кузь кӧсаа. — Ветлам нывъёртъяскӧд театрӧ? — Бур, ветлам.

131 удж. Лыддьы зонкалысь письмӧсӧ да ачыд велӧдчы гижны.

Чолӧм, муса бать-мам! Вот ме и Абъячойын, пӧль-пӧч ордын. Талун асыв пӧч чӧсмӧдліс пӧсь картупеля шаньгаӧн да чӧдъя йӧлӧн. Пӧлькӧд ветлі Луза ю дорӧ. Сэні ме тӧдмаси еджыд юрсиа зонкакӧд, нимыс Ваня. Сійӧ тшӧтш помалӧма коймӧд класс. Ми купайтчим да гожйӧдчим. Аски пӧлькӧд мунам вӧрӧ тшакла. Висьталӧй чолӧм менам ёртъяслы. Мам, менам тіянысь быри гажӧй, звӧнитлӧй меным. Абъячой сикт, моз тӧлысь 3-ӧд лун. Тіян пи Юра.

Висьтав, мый тэ тӧдмалін Юра письмӧысь.

«Йӧлӧга» ворсӧм.

— Кымын арӧс тэныд? — Меным дасӧд арӧс. — Кутшӧм классын велӧдчан? — Коймӧдын. — Кымынӧд парта сайын пукалан? — Медводдза парта сайын. — Кымынӧд парта сайын пукалӧ нывъёртыд? — Мӧд парта сайын.

132 удж. Лыддьы. Сувтӧд колана суффикс.

Рака тӧлысь. Ме сулала ӧшинь дорын да видзӧда ывлаӧ. Ӧшинь улын ворсӧны ёртъясӧй. Ме эськӧ пета жӧ ывлаӧ да тшӧтш ворса, но талун вися.

Мый эськӧ тэ вӧчин, висьмис кӧ тэнад ёртыд?

«Тшыкӧм телефон» ворсӧм.

чужан лун

турунвиж синма

ыджыд тушаа

гӧгрӧс чужӧма

руд юрсиа

134 удж. Лыддьы. Сет висьтыслы ним.

Менам Федя ёрт радейтӧ тӧв. Ме радейта гожӧм. Сэки шоныд, позьӧ купайтчыны, гожйӧдчыны. — Тӧвнад зэв жӧ бур. Позьӧ ворсны хоккейысь, исласьны лызьӧн, — шуӧ Федя. — Тӧвнад оз позь купайтчыны ни гожйӧдчыны. — Гожӧмнад жар, лымйыд абу, — шуӧ Федя. Вот тадзи ми вензям. А тӧвнас Федя велӧдіс менӧ котравны лызьӧн. Ме куті радейтны тӧв. Гожӧмнас велӧді ёртӧс вартчыны. Сійӧ кутіс радейтны гожӧм. Миянлы лои зэв долыд.

1. Тэныд кажитчисны ёртъясыс? 2. Кутшӧмӧсь ёртъясыс? 3. Тэныд колӧ татшӧм ёрт? 4. А кутшӧм вогӧгӧрся кад тэ радейтан?

«Коді медуна?» ворсӧм.

Артмӧд шыпасъяссӧ местанас вежлалӧмӧн козин кывйысь выль кывъяс.

БОСЬТ ТӦД ВЫЛАД!

— тэнад эм нывъёрт либӧ ёрт? — Менам эм ... . — А кыдзи сійӧс шуӧны? — Сійӧс шуӧны ... . — Сідзкӧ, миян эм ... . — А зонкаяслӧн тшӧтш эм нывъёрт?

135 удж. Содты чутъяс местаӧ колана кывъяс. Гиж.

Талун шойччан лун. Миян класс мунӧ чой йылӧ исласьны. Менам ёрт оз мун. Сылӧн тренировка. Сійӧ ветлӧ лызьӧн котралан секцияӧ.

136 удж. Лыддьы. Гӧгӧрвоӧд кывбурсӧ.

Тэ да ме, да сійӧ — Ворсам дзоридз пытшкын. Тэ да ме, да сійӧ — Квайт ки лоас миян. Тэ да ме, да сійӧ — Купайтчыны мунам.

Тэ да ме, да сійӧ — Абу дзескыд юным. Тэ да ме, да сійӧ — Быдлаӧ ми тӧрам. Тэ да ме, да сійӧ — Гажа весиг вӧрын.

1. Мӧвпышт, кымын ёрт ставыс. Мый серти гӧгӧрвоин? 2. Мыйла челядьлы гажа вӧрын?

137 удж. Артмӧд «Ёртасьӧм» тема вылӧ кроссворд либӧ лото.


<Kodko @ Менам чужан му : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. -87-95.>


МЕНАМ ЧУЖАН МУ

138 удж. Лыддьы да висьтав, мый тӧдмалін.

КОМИ ЙӦЗЛӦН ВАЖ ОЛӦМЫСЬ.

Аддзы текстысь сёрникузяяс. 1. Йи сыліс. 2. Ставыс вевттьысис вӧрӧн, турунӧн да дзоридзӧн. 3. Тадзи артмис Му. 4. Артмӧдіс Ен лэбачьясӧс, гортса да вӧрса пемӧсъясӧс. 5. Омӧль артмӧдіс быдсяма омӧль пемӧсъясӧс да гут-гагӧс.

139 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ серпас серти.

1. Кытчӧ локтісны челядь? 2. Кутшӧм лыддьысяніныс? 3. Коді найӧс паныдаліс? 4. Кӧні сулалӧны небӧгъясыс? 5. Мый йылысь висьталӧ библиотекар?

Гиж гортад неыджыд висьт.

— Кутшӧм коми гижысьӧс тэ тӧдан? — Ми лыддим кывбуръяс С. А. Поповлысь, А. П. Мишариналысь, В. Г. Лодыгинлысь. — Кутшӧм кывбур тэныд кажитчис? — Меным кажитчис ... . — А коді гижис? — Тайӧ кывбурсӧ гижис ... ... .

140 удж. Лыддьы. Велӧд кывбурсӧ наизусьт.

ЧУЖАН МУ.

Мыйла муса да зэв дона Вӧр и эзысь ю? Быдӧн радейтӧ зэв ёна Ассьыс чужан му.

Зарни шонді сійӧс шонтӧ, Мыськӧ сӧстӧм зэр, Медым дзоридзавны пондас Миян войвыв эрд.

Вочавидз юалана сёрникузя вылӧ.

141 удж. Лыддьы письмӧсӧ. Гиж письмӧ «Би кинь» журналӧ аслад радейтана гижысь йылысь.

ЧОЛӦМ, БИ КИНЬ! Ме лыддя тэнад лист бокъясысь кывбуръяс, висьтъяс, письмӧяс, мойдъяс. Меным зэв ёна найӧ кажитчӧны. А талун ачым пукси гижны тэныд письмӧ. Ми тӧрыт классӧн ветлім лыддьысянінӧ. Ме тӧдмалі уна гижысь йылысь! Миян чужан муын уна енбиа гижысьыс. Менам пӧч гажлунъяс дырйи сьылӧ катшасин йылысь сьыланкыв. Кывъяссӧ гижис енбиа коми кывбуралысь Серафим Попов. Меным зэв окота лои лыддьыны сылысь кывбуръяссӧ. А ӧти кывбур весиг велӧді, сэтшӧма сійӧ меным кажитчис. Ме радейта лыддьыны «Би кинь» журнал. Сиа тіянлы став бурсӧ. Тіян лыддьысьысь Толя Ануфриев.

КОЛӦ ТӦДНЫ! Коми кывйын медводдза слогыс век ударнӧй.

1. Абу пу, а ачыс пуысь, Абу дӧрӧм, а вурӧма, Абу морт, а висьталӧ.

2. Абу ловъя, а мортӧс велӧдӧ.

— Да, унатор позьӧ тӧдмавны небӧгсьыд. Менам ыджыд вок радейтӧ лыддьыны коми кывбуръяс. Ме тшӧтш радейта. Сэтшӧм мичаӧсь кывбуръясыс. — А коді кывбур гижысьыс? — Владимир Васильевич Тимин. Сійӧ чужлӧма Паджга сиктын. Асьсӧ шуӧ Игӧ Вась Володьӧн. — А мыйла тадзи? — Коми йӧзыд нимсӧ висьталігӧн медводз шуӧны пӧльсӧ да батьсӧ, а сэсся нин асьсӧ. Менӧ ёртъяс шуӧны Ёгор Иван Таняӧн. Сідзкӧ, ме Татьяна Ивановна, а батьӧй — Иван Егорович. — Вай лыддям кутшӧмкӧ кывбур Игӧ Вась Володьыслысь, Владимир Тиминлысь. — Пудъясям, кодлы лыддьыны медводз.

Ӧтик, кык, куим,нёль, Коз пу йылысь уси коль. Сійӧс нуис визув ёль, Урлы нинӧм эз и коль.

— Меным уси лыддьыны медводз. «Коль» — тайӧ сосновая либӧ еловая шишка. А «эз коль» — тайӧ мый? — Тайӧ «не осталось». Коль — уна вежӧртаса кыв, рочӧн кӧ, «многозначное слово». — Гӧгӧрвои, сідзкӧ:

— Вай нӧшта тӧдмалам омонимъяс — уна вежӧртаса кывъяс. — Бур. Сӧмын ӧні челядь мед тӧдмаласны.

1. Лӧня визувтӧ Эжва ю, Васӧ сэтысь пӧттӧдз ю. 2. Пӧльтӧ кӧдзыд лэчыд тӧв, Бара воис еджыд тӧв.

— А вот и воис кад лыддьыны В. Тиминлысь кывбур.

Тайӧ вӧрыс, Тайӧ муыс, Сынӧд кӧрыс, Визув юыс, Тайӧ гожӧмыс И тӧлыс Нэмсӧ гажӧдӧны мед!

Айӧн кыйӧм Тар да сьӧла, Сюрук мӧслӧн Чӧскыд йӧлыс, Да мый лоас, Да мый вӧлі — Тайӧ ставсьыс артми ме.

— Коми муын уна енбиа гижысьыс: И. А. Куратов, М. Н. Лебедев, В. И. Лыткин, Н. Н. Куратова, Г. А. Юшков, И. Г. Торопов, В. Г. Лодыгин да уна мукӧд. — А менам ыджыд мам велӧдчӧма Петыр Саньӧкӧд, мӧд ног, Александра Петровнакӧд. Сійӧ енбиа кывбур гижысь. Александра Мишарина велӧдӧма челядьӧс Ыджыдвидз сиктын, а сэсся заводитӧма гижны кывбуръяс. — Тэ тӧдан сылысь кывбуръяссӧ? — Тӧда. Александра Мишарина уна кывбур сиӧма челядьлы да ас мулы. Лыддям сылысь кывбур.

Зарниӧй менам, Донаӧй менам, Меным тэ помасьтӧм бур. Муна кӧть ылӧ, Сьӧлӧмӧй кылӧ, Мусаджык тэысь оз сюр. Мичаӧй менам, Сьӧлӧмшӧр менам, Муса тэ мен, Коми му.

1. Кутшӧм мича кывъясӧн гижӧ кывбуралысь чужан му йылысь? 2. Велӧдчӧй мичаа лыддьыны кывбурсӧ.

— Машук, меным зэв ёна кажитчисны коми кывбуръясыд. А вот коми висьтъястӧ ме эг на лыддьыв. — Мишук, миян коми гижысьяс гижӧны и висьтъяс. Найӧ висьтъясын петкӧдлӧны Коми мулысь мичлунсӧ. Вениамин Тимофеевич Чисталёв, коді чужліс Помӧсдін сиктын, зэв мичаа гижӧма коми вӧр-ва йылысь. Лыддям висьтсӧ.

Муса льӧм пуӧй, паськыд кустӧй! Мыйӧн тэ абу мича? Лым кодь еджыд дзоридзнад тулысын тэ медся мича да сӧстӧм! Пелысьӧй, пелысьӧй! Гӧрд юра, шома тусьяса, гожӧм пом висьталысьӧй! Пипуӧй, пипуӧй! Пыр тэ полан кодыськӧ, коньӧрӧй... Кутшӧм тэ мича арнас гӧрд зарни коръяснад!

Лыддьы Тима Веньлысь висьтсӧ. Гӧлӧснад петкӧдлы мичлунсӧ коми вӧр-валысь.

— Машук, а ме нӧшта эськӧ лыдди коми висьттӧ. — Лыддям Степан Семёнович Раевскийлысь висьтсӧ. Сійӧ Вениамин Тимофеевич Чисталёв моз жӧ мичаа гижӧ ас му да вӧр-ва йылысь.

Вӧр горулын визувтӧ ичӧтик шор. Ваыс югыд, сӧстӧм да кӧдзыд. Шорыс вӧчалӧ гырысь кытшъяс. А, гашкӧ, мӧвпалӧ, колӧ-ӧ водзӧ визувтны? Берег пӧлӧныс быдмӧны сьӧд сэтӧр кустъяс, пелысь пуяс, мича дзоридзьяс. Кодкӧ быттьӧ нарошнӧ найӧс садитӧма, медым лун да вой гажӧдісны визув шорсӧ.

— Збыль, мича висьтыс. Ми ыджыд мамкӧд вӧрӧ ветлім да татшӧм шортӧ аддзылім жӧ. Степан Раевский быттьӧ сы йылысь и гижӧма. — Вот и тӧдмасим коми гижысьяскӧд. Ӧні ачыд верман ветлыны лыддьысянінӧ да босьтны сэтысь колана небӧгъяс. — Аттьӧ тэныд, Машук. Ме кута лыддьыны коми небӧгъяс.

142 удж. Комиӧд. Тӧдмав, кутшӧм кыв артмис.


<Kodko @ Морт да сылӧн дзоньвидзалун : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 96-101.>


МОРТ ДА СЫЛӦН ДЗОНЬВИДЗАЛУН

143 удж. Комиӧд кывъяссӧ. Корсь кывкудйысь тӧдтӧм кывъяслысь вежӧртассӧ.

Артмӧдӧй сёрникузяяс чукӧръяс вылӧ юксьӧмӧн.

— Мишук, кутшӧм рӧма тэнад юрсиыд ? — Менам юрсиӧй руд. А тэнад, Машук? — Менам еджыд рӧма. — Кутшӧм юрсиыс Настуклӧн? — Сылӧн юрсиыс гӧрд рӧма да кузь. — Кутшӧм тэнад синмыд да синкымыд? — Менам синмӧй да синкымӧй сьӧдӧсь. А Аннушлӧн кутшӧм? — Сылӧн синмыс лӧз, а синкымыс сьӧд.

144 удж. Гиж кывъяссӧ колана ногӧн.

Тӧдмав сёрнитысьсӧ гӧлӧс сертиыс.

Юӧртысь: Ме лӧз синма, ичӧт тушаа, радейта артасян урок. Тӧдмалысь: Тэ лӧз синма, ичӧт тушаа, радейтан артасян урок. Тэ Маша. Юӧртысь: Ме мугӧм синма, сьӧд синкыма, руд юрсиа, радейта ворсны футболысь.

145 удж. Гиж «Морт» тема вылӧ 3 шыпаса кывъяс, 4 шыпаса кывъяс, 5 шыа кывъяс.

— Машук, врач кыдзи лоӧ комиӧн? — Бурдӧдысь. Сійӧ бурдӧдӧ висьысьӧс. — Ме гӧгӧрвои. Бурдӧдысь бурдӧдӧ, артмӧма «бурдӧдны» кывйысь. — Машук, а больной кыдзи лоӧ комиӧн? — Больной — висьысь. — Сідзкӧ, болеть — висьны. Ме стӧча мӧвпала? — Дерт жӧ стӧча. — «[...]» лоӧ «Бурдӧдысь бурдӧдӧ висьысьӧс». — Да. И висьысь бурдас.

146 удж. Комиӧд да висьтав вежӧртассӧ ӧткодя гижсьысь кывъяслысь.

1. Кык вок пышйӧны, ӧта-мӧднысӧ оз кольны. 2. Китӧм, коктӧм, ӧшинь улын шутьлялӧ. 3. Мыр, мыр вылас гыр, гыр вылас шар, шар вылас вӧр.

Артмӧд мыр кывйысь медводдза шыпассӧ вежӧмӧн выль кывъяс.

147 удж. Лыддьы кывбурсӧ. Гиж кывбурысь кывъяс «Дзоньвидзалун» тема вылӧ.

Ичӧтик ручпилӧн пыктӧма горш. Бурдӧдны висьӧмысь локтӧма ош. Урпикӧд ӧтвылысь кузь пеля кӧч Видлыны ручписӧ пырӧма тшӧтш.

Видлаліс гӧгӧрбок ручпиӧс ош, Ма юны велӧдіс, бурдас мед горш. Ручпиыс бурдӧма, некыт оз вись... Маша да Яша ворсісны сідз.

Ворсӧй кывбурсӧ.

148 удж. Лыддьы висьтсӧ. Лӧсьӧд юалӧмъяс да сёрнит ёртыдкӧд.

Нина висьмис. Мамыс нывкалысь вежис вольпасьсӧ. Сэсся вердіс сьӧд сэтӧра варенньӧа рокӧн. Ок и чӧскыд! Воис бурдӧдысь. Сійӧ видлаліс Нинаӧс да шуис:

— Тэ дзоньвидза. Сӧмын асывнас чеччы да вӧч зарядка.

Мый колӧ вӧчны, медым лоны дзоньвидзаӧн?

149 удж. Лыддьы висьтсӧ. Велӧдчы висьтавны 3-ӧд мортсянь.

Рака тӧлысь. Ме сулала ӧшинь дорын да видзӧда ывлаӧ. Ӧшинь улын ворсӧны челядь. Меным окота жӧ петны да ворсны ывлаын. Но менам висьӧ юрӧй да кынӧмӧй. Друг кыліс ӧдзӧсӧ таркӧдчӧм. Керкаӧ пырисны менам ёртъясӧй. Найӧ висьталісны школаса выльторъяс йылысь.

Вежлав действие петкӧдлысь кывъяссӧ морт да лыд серти.

Отсӧг вылӧ:

ме сулала

тэ сулалан

сійӧ сулалӧ

ми сулалам

ті сулаланныд

найӧ сулалӧны

Артмӧд дзоньвидзалун кывйысь выль кывъяс.

150 удж. Артмӧд слогъясысь кывъяс, кывъясысь — сёрникузяяс. Гиж тетрадьӧ.

151 удж. Гиж паныд вежӧртаса кывъяс, антонимъяс.

1. Кымын чунь ӧти киын? 2. Кымын чунь кык киын? 3. Кымын чунь ӧтлаын Вовалӧн да Митялӧн? 4. Кымын чунь ӧтлаын киын да кокын?

152 удж. Лыддьы сёрнисӧ ошлысь да урлысь. Лӧсьӧд ачыд сёрни «Дзоньвидзалун» тема вылӧ.

УР. Вӧрса кӧзяин, тэ мый радейтан сёйны? ОШ. Ме радейта юмов ма, чӧскыд ӧмидз. УР. Микайлӧ, юмов сёянсьыд пиньыд оз вись? ОШ. Гуӧ водтӧдз ме ветла пинь бурдӧдысь дорӧ. УР. Ме сёя чорыд коль да висьлӧ жӧ пиньӧй. ОШ. Сідзкӧ, ветлы Айболит дорӧ. УР. Аттьӧ бур кывсьыд.


<Kodko @ Вогӧгӧрся кад. Гожӧм : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв: 3 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. Сыктывкар: Анбур, 2011. Лб. 102-106.>


ВОГӦГӦРСЯ КАД

ГОЖСЯ ТӦЛЫСЬЯС.

153 удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа.

Ок и гажа гожся пӧра! Оз ков сэк ни кӧмкот-дӧрӧм. Лыа вылын гожйӧдчам, Сэсся ваын купайтчам.

— Машук, тэ тӧдан волӧн кутшӧм кад воис? — Тӧда, дерт, гожӧм. Ёна жӧ нин ми сійӧс виччысим. — А талун нӧшта каникул медводдза лун. — Тӧдан, кыдзи шусьӧ медводдза гожся тӧлысьыд? — Ог. Гашкӧ, висьталан. — Кывзы, висьтала куимнан тӧлысь нимсӧ: лӧддза-номъя, сора, моз. — Бура велӧдӧмыд, а менам вунӧма нин. Меным окота ворсны да котравны. — Меным тшӧтш. Вай корам ёртъясӧс да ворсыштам футболысь.

154 удж. Лыддьы висьтсӧ.

Чоя-вокалӧн бать-мамыс асывсяньыс мунісны видз вылӧ. Челядьсӧ, дас кык арӧса Машаӧс да кӧкъямыс арӧса Мишаӧс, колисны горт овны. — Нылук, ті Мишакӧд гортын олӧй. Гортын уна жӧ уджыс. Тасьті-пань мыськӧй, керка идралӧй, вала ветлӧй да и порсьпитӧ вердӧй. Маша вокыскӧд став уджсӧ вӧчисны. Луннас весиг Эжва дорӧ купайтчыны лэччылісны. Друг поводдяыс кутіс вежсьыны: лоис тӧла, сьӧд кымӧръяс локтісны, сэсся зэрмис. — Кыдз татшӧм поводдянас бать-мамным Эжвасӧ вуджасны? — гортас нин мӧвпаліс Маша. — Друг дыр оз локны, а миян Асаньыд лысьтытӧм. Ковмас аслыным лысьтыны. Ме неуна кужа, мамлысь видзӧді да. — Лысьты, Машук, лысьты. Ме тэныд отсала, — ышӧдіс чойсӧ Миша. Маша ставсӧ вӧчис сідзи, кыдзи вӧчліс мамыс: сетіс мӧслы турун, чышъянасис, меліа сёрнитіс Асанькӧд. Миша гыжъяліс мӧслысь сьылісӧ да повзьӧдліс гутъясӧс. Маша мудзис, но лысьтіс помӧдзыс. Йӧвсӧ сысъялісны да лэччӧдісны кӧзӧдӧ. Сэсся чоя-вока сёйисны да водісны узьны. — Шаньӧсь жӧ миян челядьным, — локтӧм бӧрас шуис батьыслы мамыс.

1. Аддзы висьтысь антонимъяс.

2. Гижысь висьтыслы сетӧма «Шаньяс» ним. А тэ кыдзи нимтан?

— Машук, тэ гожӧмнас кытчӧ ветлан? — Ме ветла Важгорт сиктӧ, сэні олӧ менам ыджыд мам. А тэ, Мишук, мый кутан вӧчны? — Ме муна шойччан лагерӧ. Кута сэні купайтчыны, ворсны. Тэныд гижа письмӧ. — Важгорт сикт дорті визувтӧ Вашка ю, ме сэні кута купайтчыны. А ыджыд мамкӧд ветла вӧрӧ тшакла да вотӧсла.

155 удж. Артмӧд серпасъяс дорӧ лӧсялана сёрникузяяс.

156 удж. Артмӧд мойд «Ме шойччи ... (шонді, саридз, кодзув, кымӧр) ордын». Классын вӧчӧй выставка.

Пример вылӧ: Ме гожӧмнас шойччи кымӧр ордын. Сылӧн керкаыс еджыд рӧма да сӧстӧм. Асывнас ми сыкӧд лолалім ыркыд сынӧдӧн да качайтчим. Луннас еджыд кымӧр вуграліс, а ме гожйӧдчи сы мышку вылын. Ёртлӧн мышкуыс небыдик, вата кодь! Ок и гажа жӧ вӧлі кымӧр-ёрт ордын!

157 удж. Лыддьы кывпесансӧ.

Шоныд гожӧм, Шоныд рыт. Шуим пуны Шома шыд.

158 удж. Лыддьы кывбурсӧ. Серпасав.

ГОЖСЯ СЕРПАС.

Югыдлӧз ю пытшкын Шондіыс купайтчӧ, Пуясыс быттьӧкӧ Ваынӧсь тшӧтш. Енэжсянь вашъялӧ Вӧр-вакӧд шондіыс, Зарниа югӧрнас Югзьӧдӧ кӧдж.

Пыдӧстӧм енэжыс Кельыдлӧз чышъяна, Видзӧдлан вывланьӧ — Кыпалӧ лов. Сё пӧлӧс дзоридзӧн Видз вылыс пӧртмасьӧ. Гожӧмӧй-вердысьӧй, Кузьджыка ов!

КОМИ КЫВ. 4 КЛАСС. 2 ПЕТАС. 2013

<Kodko @ Тӧдмасям да ёртасям : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв : 4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Сыктывкар, 2013. Лб. 3-9.>


ТӦДМАСЯМ ДА ЁРТАСЯМ

— Чолӧм! — Бур лун! — Вай тӧдмасям. Менам нимӧй Ӧльӧксан. — А ме — Настук. — Кутшӧм классын велӧдчан? — Ме велӧдча нёльӧд классын. А тэ? — А ме витӧд классын. — Кӧні тэ олан? — Ме ола Сосногорск карын. — А ме ола Кӧрткерӧс сиктын.

1ʼ удж. Лыддьы «Вайӧ тӧдмасям» висьтысь юкӧн. Тӧдмав ӧткодь овъяс.

ВАЙӦ ТӦДМАСЯМ.

Ме — Юра Пыстин. А мекӧд орччӧн Женя Синицын. Шуӧны, миян пӧ ӧткодь овным. Ёртӧй Синицын, а ме Пыстин. Рочӧн Пыстиныс лоӧ Синицын, а Синицыныс комиӧн — Пыстин. Женя — менам медбур ёрт.

2ʼ удж. Тӧдмав, кыдзи артмӧмаӧсь овъясыс.

— Менам нимӧй ... . А кыдзи тэнӧ шуӧны? — Менӧ шуӧны ...ӧн, а овӧй — ... . — А менам овӧй ... . — Мый тэ вӧчин гожӧмнас? — Ме купайтчи, ветлі сиктӧ (карӧ), вотчи. А тэ? — Ме шойччи саридздорса лагерын.

3ʼ удж. Лыддьы да висьтав, мый йылысь сёрнитӧны челядь.

— Видза олан, зонка! Кытысь тэ воин саридз дорӧ? — Видза олан! Ме вои Коми муысь. — Тэ коми? — Да. Ме Изьва районса Краснобор сиктысь. А тэ кытысь воин саридз дорас? — Ме бать-мамкӧд локті Кулӧмдін районса Воч сиктысь.

4ʼ удж. Лыддьы. Мый йылысь тэ тӧдмалін тайӧ текстсьыс?

Миян Краснобор сикт Изьва районын. Тайӧ районыс Сыктывкарсянь войвылын. Тані олӧны уджач йӧз. Найӧ видзӧны кӧръясӧс. Изьва районса олысьясӧс позьӧ тӧдмавны овъяс сертиыс. Со найӧ: Рочев, Сметанин, Артеев, Филиппов, Истомин, Терентьев, Чупров, Бабиков, Хозяинов, Вокуев, Дуркин, Канев, Ануфриев, Хатанзейский.

Гиж овъяссӧ анбур серти. Тайӧ аснима эмакывъяс?

5ʼ удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ 4-ӧд удж серти.

1. Кутшӧм районын Краснобор сиктыс? 2. Войвылын али лунвылын тайӧ районыс? 3. Кодъяс олӧны Изьва районын? 4. Мый серти позьӧ тӧдмавны Изьва районса олысьясӧс?

1. Тӧдмав, кыдзи шусьӧ рочӧн Изьва район. 2. Аддзы Изьва район, районлысь юрсикт да Краснобор сикт мусерпас вылысь.

6ʼ удж. Лыддьы ёрта сёрнисӧ.

НЫВКА. Кыдзи тэнад ним-овыд да вичыд? ЗОНКА. Менам овӧй Артеев, нимӧй Ӧльӧксан, вичӧй Петрович. НЫВКА. Ӧльӧксан? А кыдзи нӧ мӧд ногыс? ЗОНКА. Роч ногӧн кӧ, Саша, а быдма да лоа Александр. НЫВКА. Ме Настя, Анастасия. ЗОНКА. Настятӧ нӧшта шуӧны Настаӧн, а ичӧт нывкаӧс Настукӧн. А тэнад овыд? НЫВКА. Миян Кулӧмдін районын уна ӧткодь ов. Тайӧ Морохин, Касев, Кочанов, Лютоев, Гичев, Тарабукин, Гилев, Тимушев, Ракин, Кузнецов, Напалков, Логинов, Лодыгин, Игнатов, Шахов, Мартюшев, Уляшев. А ме Морохина Анастасия Васильевна. Ола Кулӧмдін районса Керчомъя сиктын. А тэ олан карын али сиктын? ЗОНКА. Ме ола Печора карын.

1. Сёрнит ёртыдкӧд. 2. Гиж овъяссӧ анбур серти. 3. Инды мусерпас вылысь Кулӧмдін районлысь юрсиктсӧ.

«Тӧдмав нимсӧ» ворсӧм. Ӧти морт висьталӧ нимсӧ комиӧн, а мӧд — рочӧн.

— Ӧльӧш. — Ме чайта, Алексей. — Сідз и эм. Ичӧтдырйиыс Алёша, а быдмас да лоас Алексей. — Ӧньӧ, Ӧндрей. — Андрей. — Митрук, Митрей. — Тайӧ гӧгӧрвоны абу сьӧкыд. Митя, а сэсся Дмитрий.

А кыдзи лоӧ комиӧн тэнад нимыд?

Тӧдмав кывъяслысь вежӧртассӧ «Словарь омонимов коми языка» кывкуд отсӧгӧн.

7ʼ удж. Босьт интервью аслад ёртъяслысь. Сет татшӧм юалӧмъяс.

1. Кыдзи тэнад овыд, нимыд, вичыд? 2. Кӧні тэ олан? 3. Кутшӧм классын велӧдчан? 4. Эм-ӧ тэнад радейтана предмет? 5. Висьтав овсӧ, нимсӧ да вичсӧ ёртыдлысь. 6. Мыйысь ті радейтанныд ворсны?

8ʼ удж. Содты эмакывъяс дорӧ -ук (-юк) суффикс да гиж. Висьтав рочӧн артмӧдӧм кывъяссӧ.

1. Кутшӧм суффикс отсӧгӧн артмисны роч кывъясыс? 2. Артмӧд 2 — 3 сёрникузя схема серти.

Вӧч проекта удж ёртыд йылысь.

1. Бӧрйы удж ним. а) Менам ёрт. б) Кыдзи ми тӧдмасим. в) Ёрткӧд шойччӧм. 2. Висьт гижӧм. а) Ёртлӧн ним, арлыд. б) Велӧдчанін. в) Шойччан кад. 3. Ме ёрткӧд.


<Kodko @ Зарни паськӧмӧн пасьтасис вӧр : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв : 4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Сыктывкар, 2013. Лб. 10-17.>


ЗАРНИ ПАСЬКӦМӦН ПАСЬТАСИС ВӦР

9ʼ удж. Корсь арся тӧлысь нимъяс.

Кӧч бӧж кузя гожӧм коли, Шонді абу нин пӧсь жар. Кӧч тӧлысьлӧн мышку вылын Рӧдтіс-локтіс зарни ар.

Бука плешка йирым тӧлысь Мича лунъяс вылад скуп. Шлячкӧ-койӧ кӧдзыд зэрӧн, Няйтсӧ лойӧ шлёп да шлюп.

Вӧльгым тӧлысь, мича, кос, Клёнгис-дорис йиа пос. Оз нин кӧдзыд зэрӧн кой, Еджыд эшкын да кузь вой.

1. Лыддьы кывбурсӧ. 2. Вӧчӧй небӧг «Ар» тема вылӧ.

10ʼ удж. Лыддьы Серафим Поповлысь кывбурсӧ.

Зарни паськӧмӧн пасьтасис вӧр. Мича тугъясӧн гӧрддзасис пелысь. Дзодзӧг мӧдӧдчис лунвывлань бӧр. Аддзан: енэжсянь нюжӧдчис кӧлысь.

1. Кутшӧм вогӧгӧрся кад йылысь гижӧма? 2. Аддзы кутшӧм? юалӧм вылӧ вочавидзысь кывъяс. 3. Аддзы [с’] шыа кывъяс да бура шуав.

11ʼ удж. Лыддьы кывпесансӧ да велӧд.

Сьылысь сьылӧ гӧра йылын, Мыла сьылӧм ылӧ кылӧ.

— Чолӧм! Кутшӧм мича арыс! — Бур лун! И меным зэв ёна кажитчӧ зарни арыд. — Вай ветлам вӧрӧ. — Ветлам. Вотам тшак да вотӧс. — А ог кӧ аддзӧй тшаксӧ да вотӧссӧ, чукӧртам мича коръяс.

Зэра кадыд сылы бур, Пыр и мыччас мусьыс юр. Олӧ лун да олӧ мӧд, Быдмӧ вывлань, шог оз тӧд. Гӧрд шляпаа, вывті тшап, Ӧти кока, тайӧ — тшак.

Аддзы нӧдкывсьыс кывбердъяс.

12ʼ удж. Артмӧд кывтэчасъяс.

13ʼ удж. Артмӧд кывтэчасъяс пасъяс сертиыс.

14ʼ удж. Лыддьы да вочавидз юалӧм вылӧ.

Арын поводдяыс ыркыд. Шонді омӧля нин шонтӧ. Виж да гӧрд коръяс гылалӧны му вылӧ. Коръяс пиын дзебсясьӧны уна тшак да вотӧс. Ме радейта вотчыны. А тэ?

15ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа.

ЯГЫН ПЕТІС ДОНА ГОБ.

Усис лышкыд шоныд зэр, Мыссьӧм вӧрлӧн вежсис сер. Зэрӧй, зэрышт, сэсся коб. Ягын петіс дона гоб. Вӧрӧ мунны пестер дась, Ельдӧг-рыжик аддзам тась. Вӧзъяс миян яла яг Солалан и пуан тшак. Зэрӧй, зэрышт, сэсся коб. Ягын петіс дона гоб.

1. Помав сёрникузяяссӧ.

2. Аддзы небӧгъясысь либӧ артмӧд тшак йылысь нӧдкыв.

Тӧдмав ребусъяс.

Артмӧд ребус «Ар» тема вылӧ.

16ʼ удж. Комиӧд висьтсӧ.

17ʼ удж. Висьтав, кыдзи лэбӧны чикышъяс, турияс да дзодзӧгъяс.

Бӧрйы, коді да мый лэбалӧ.

18ʼ удж. Лыддьы мичаа да велӧд.

Лэбӧ катша, лэбӧ рака. Таво ар пӧ лоӧ тшака. Тыр пӧ тшакӧн рас и яг. Коді ветлас вотны тшак?

Тайӧ кывпесан али лыддьысянкыв?

19ʼ удж. Лыддьы висьтсӧ.

КӦЧ БӦЖ КУЗЯ ЛУНЪЯС.

Кӧч тӧлыськӧд Коми муӧ воӧ ар. Быттьӧ тыра караб кывтӧ вӧрті, паськыд видз вывті, град йӧрті. Арся лунӧ батьӧ ветліс вӧрӧ да вайис меным кӧч гӧснеч. Ок, кутшӧм чӧскыд! А ме вӧрӧ ӧтнам мунны пола, кӧть и абу кӧч сьӧлӧма. Быдма да вӧр-ваыс меным лоӧ гортӧн.

Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1. Кыдзи гӧгӧрвоан «быттьӧ тыра караб» кывтэчас? 2. Кутшӧм тӧлыссянь заводитчӧ ар? 3. Кутшӧм кӧч гӧснеч вайис батьыс вӧрысь? 4. Кӧч сьӧлӧма морт — тайӧ ... .

20ʼ удж. Висьтав, кор тайӧ овлӧ.

1. Керка дорын туруна видз, Чужан муӧс пыр тэ видз.

2. Саридз моз паськӧдчис ичӧтик ю, Гудыртчӧм ватӧ сэтысь эн ю.

3. Пу вылын зарниӧн ворсӧдчӧ кор, Челядьӧс школаӧ, звӧнокӧй, кор.

4. Кыптіс войвывсяньыс тӧв, Коми муын кӧдзыд тӧв.

Ӧткодя шусян да гижсян кывъяс.

21ʼ удж. Содты юалӧмъяс серти кывъяс да гиж.

Ывлаын зарни ар. Пуяс вылын гӧрд, виж коръяс. Лэбачьяс лэбӧны лунвылӧ. Тшӧкыда зэрӧ. Йӧз кӧмалӧны сапӧг. Арын ми дасьтысям тӧв кежлӧ. Вӧрысь вотім тшак да вотӧс. Пуим вотӧсысь чӧскыд варенньӧ да солалім тшак.

Артмӧд кывъяс.


<Kodko @ Тайӧ менам керка, тайӧ менам ӧшинь ув : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв : 4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Сыктывкар, 2013. Лб. 18-22.>


ТАЙӦ МЕНАМ КЕРКА, ТАЙӦ МЕНАМ ӦШИНЬ УВ

— Чолӧм, дона ёрт! — Бур лун! — Урокъяс бӧрын волы ме ордӧ гӧститны. — А кӧні тэнад керкаыд? — Ме ола Куратов нима улича вылын. — А ыджыд али ичӧт керкаыд? — Менам керкаӧй ыджыд.

22ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ.

Тундра кузя керка ветлӧ, Паровоз моз пушкӧ пыр. Енэжлань кык труба лэптӧ, Ӧшинь пырыс аддзан ныр.

Чумсянь ӧвтӧ чӧскыд дукӧн, Блинъяс пӧжалӧ сэн мам. Корасны кӧ сёйны, здукӧн Зонка шуас: — Тэ тшӧтш ням...

1. Кутшӧм керка ветлӧ тундраӧд?

23ʼ удж. Аддзы пӧвсӧ.

Артмӧд кывтэчасъяс.

Артмӧд сёрникузяяс «Керка» тема вылӧ.

25ʼ удж. Серпас серти гиж кывъяс (эмакыв + кывбӧр).

Отсӧг вылӧ кывъяс:

пӧлать улын

пач водзын

гӧбӧч дорын

лабич улын

пызан вылын

«Шыр да кань» ворсӧм.

Ӧти лоӧ «каньӧн», мукӧдыс — «шыръясӧн». Шыръяс сувталӧны жыр пельӧсъясӧ. Кань ветлӧдлӧ джодж шӧрӧд да сьылӧ: — Шырӧ, шырӧ, вай мен пельӧс. Шырӧ, шырӧ, вай мен пельӧс. Шыръяс котралӧны. Коді кольӧ пельӧстӧг, лоӧ каньӧн.

26ʼ удж. Лыддьы мичаа. Кыдзи шусьӧ Ваньӧлӧн оланіныс?

Кӧр видзысь Ваньӧлӧн оланіныс ӧшиньтӧм, но чомйын абу пемыд. Детинкалӧн юр весьтас ыджыд розь. Ӧшиньыс Ваньӧлӧн оланін пӧтӧлӧкас.

1. Нёль кока, а мунны оз вермы.

2. Уджала ме лун и вой, Кӧть ог юлы ни ог сёй. Кор тэд ковмас тӧдны кад, Висьтавны ме сэки рад.

Серпасав стӧча.

Пӧлатьын мойдчӧ кӧч, Гӧбӧчын чеччалӧ пӧч.

Ставсӧ тэ лӧсьыда вӧч.

27ʼ удж. Аддзы колана кывъяс.

28ʼ удж. Аддзы лишнӧй кыв.

29ʼ удж. Серпасав сёрникузяяссӧ.

1. Сикт весьтті лэбӧ самолёт. 2. Зонка сулалӧ керка дорын. 3. Кыдз пу сайӧ дзебсьӧма нывка. 4. Пӧч пукалӧ кильчӧ вылын. 5. Лабич улын куйлӧ кань. 6. Пызан сайын пукалӧ пӧль.

Вӧч проекта удж аслад вежӧс йылысь.

1. Тайӧ вежӧсыс тэнад? 2. Мый эм вежӧсад? 3. Кӧні тэ вӧчан гортса удж? 4. Эмӧсь-ӧ ӧшинь вылад дзоридзьяс? 5. Коді пелькӧдӧ вежӧстӧ?

<Kodko @ Миян котырлӧн шойччан лун : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв : 4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Сыктывкар, 2013. Лб. 23-31.>


МИЯН КОТЫРЛӦН ШОЙЧЧАН ЛУН

30ʼ удж. Уськӧд тӧд вылад да гиж.

Пасъяс серти лӧсьӧд сёрникузя.

31ʼ удж. Лыддьы да висьтав рочӧн.

Тайӧ миян котыр. Батьлы комын кӧкъямыс арӧс, мамлы — комын квайт. Ыджыд батьлы квайтымын арӧс, а ыджыд мамлы ветымын квайт. Тані жӧ менам чой да вок. Ыджыд воклы дас вит арӧс, ичӧт чойлы — сизим. А ме 3 арӧсӧн ичӧтджык вокысь.

1. Тӧдмав, кымын арӧс ичӧтджык воклы. 2. Кымын арӧсӧн сійӧ ыджыдджык чойысь? 3. Серпас да висьт отсӧгӧн тӧдмав котыр йылысь.

32ʼ удж. Уджалӧй параӧн. Сетӧй юалӧмъяс серпас серти да вочавидзӧй.

Вӧчӧй тадзи:

— Кымын арӧс батьлы? — Батьлы комын кӧкъямыс арӧс. — Кымын арӧс чойлы?

33ʼ удж. Аддзы пӧвсӧ да содты.

Чоя-вока видзӧдісны ... . Бать да мам лыддьӧны ... . Ыджыд мам пӧжалас ... .

34ʼ удж. Сувтӧд кадакывъяссӧ ӧнія кадын, 1 мортын, уна лыдын.

Артмӧд 2 — 3 сёрникузя.

35ʼ удж. Висьтав, коді мый вӧчӧ.

Кӧч чеччалӧ, а дзодзӧг лэбалӧ. Пон увтӧ, а кань нявзӧ. Ош тапикасьӧ, а кӧин котралӧ. Мӧс ветлӧ, а вӧв рӧдтӧ.

Кутшӧм кадын мунӧны действиеясыс?

36ʼ удж. Лыддьы текстсӧ. Кадакывъяссӧ сувтӧд колана кадын.

Шойччан лун. Ми чойкӧд да ёртъяскӧд аски мунам лыддьысянінӧ. Сэні эм лыддьысян вежӧс. Ми босьтам комиксъяс. Ме да чой радейтам лыддьыны серамбана висьтъяс. Ёртъяс босьтасны Елена Козловалысь висьтъяс. Лыддьысян урок вылын ми велӧдыськӧд сёрнитам радейтана небӧг йылысь.

А ті мый радейтанныд лыддьыны?

37ʼ удж. Лыддьы да велӧд ӧти юкӧн.

МЕ БАТЬЛӦН ПИ.

Кор сьӧлӧм вылын долыд, Сюрӧ лӧсялана кыв, Сэки менам юрӧ волӧ Батьӧ йылысь сьыланкыв.

Ме батьлӧн пи, Менам лолын сылӧн би. Казялӧны, мый ог вӧч: Батьлӧн киподтуйыс стӧч.

Быдтор кужӧ, быдтор вӧчӧ, Сыкӧд нинӧмысь ог пов. Тӧдӧ мамӧ, тӧдӧ пӧчӧ — Батькӧд лоӧ нянь и сов.

Кутшӧм зонкалӧн батьыс?

38ʼ удж. Инды висьтысь кадакывъяс.

Валя Ваня вокыскӧд ворсӧны волейболысь. — Вай ветлам вуграсьны, — вӧзйис Ваня. — Ветлам-ветлам, вотчигмоз, вокӧй, — вочавидзис Валя. Ваня вуграсис, Валя вотіс ведраӧ вотӧс. Вотчис вывті визула. Водз воисны вӧрысь. Вотӧссӧ весалісны, вӧчисны варенньӧ.

Артмӧд ӧти шыпассянь заводитчысь кывъясӧн текст.

39ʼ удж. Лыддьы да помав текстсӧ.

ШОЙЧЧАН ЛУН МИЯН КОТЫРЫН.

Аски вежалун. Ми батькӧд пыркӧдам джодждӧра, чышкам бус, мыськам джодж. Мам да чой пӧжаласны пувъя пирӧг да картупеля шаньга. Котырӧн юам юмов чай чӧскыд пирӧгӧн да шаньгаӧн.

40ʼ удж. Тайӧ шойччан либӧ велӧдчан лун? Тӧдмав.

1. Гажлун дырйи бать-мамкӧд ветлім пӧч-пӧль ордӧ. 2. Медводз вӧчи коми кывйысь гортса удж. 3. Миян класса зонкаяс ворсісны футболысь витӧд урок бӧрын. 4. Урокъяс бӧрын муна роч кывйысь олимпиада вылӧ. 5. Вежалунӧ ветлім В. Савин нима драма театрӧ. 6. Артасян урок вылын дасьтысим контрольнӧй удж кежлӧ. 7. Ме ёртъяскӧд каникул дырйи ветлі вӧрӧ. 8. Каникул дырйи исласим кыр йывсянь. 9. Перемена дырйи ветлім лыддьысянінӧ.

Висьтав, кыдзи артмӧны роч да коми кывъясын соссяна кадакывъяс.

41ʼ удж. Сувтӧд сёрникузяясӧ соссяна кадакывъяс.

1. Велӧдчан лунӧ ті онӧ мунӧй походӧ. 2. Коми урок вылын огӧ артасьӧй. 3. Нёльӧд класса челядь оз мунны театрӧ. 4. Бать-мам рытнас оз видзӧдны телевизор. 5. Челядь, мыйла онӧ лыддьӧй «Би кинь» журнал? 6. Ми аски огӧ велӧдчӧй.

1. Шондіа лунӧ аддзам кодзув? 2. Резина чачаяс вӧйӧны юӧ? 3. Рок пуанныд битӧг? 4. Ми тшак вотам тӧвнас? 5. Телевизор да компьютер мичмӧдӧны патера?

43ʼ удж. Лыддьы висьтсӧ да мӧвпав.

ЗЭВ СЮСЬ КАТЯ.

Анна баблӧн эм внук да внучка — Петя да Катя. Баб ветліс лавкаӧ, ньӧбис кампет. Локтіс гортас да кутіс гӧститӧдны чоя-вокаӧс. — Вай юкамӧй кампетсӧ куим пельӧ, медым быдӧнлы лои ӧтмында. Медводз сетіс Катялы куим кампет, сэсся Петялы сы мында жӧ. Мукӧдсӧ колис аслыс. Катя видзӧдліс кулёкас да шуис: — Бабӧ, тэнад ӧти лишнӧй.

Кыдзи юкисны ӧти кампетсӧ Анна баб, Катя да Петя?

44ʼ удж. Комиӧд. Висьтав, кутшӧм кадын да лыдын кадакывъясыс.


<Kodko @ Ворсыштам : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв : 4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Сыктывкар, 2013. Лб. 32-35.>


45ʼ удж. Инды да сувтӧд кывкудйысь кадакывъяссӧ колян кадын, 1 мортын, уна лыдын.

— Ваня, кутшӧм ворсӧмъяс тэ тӧдан? — Ме уна ворсӧм тӧда. Гожӧмнас ывлаын ворсам дзебсясьӧмысь да кутасьӧмысь. — Тайӧ ворсӧмнас важӧн ворслісны пӧльяс да пӧчьяс. — Но и мый? Кутасьӧмысь ворсӧм сӧвмӧдӧ пельклун, а дзебсясигӧн колӧ на и мӧвпавны. — Збыль и эм, а нӧшта кыкнан ворсӧмыс сетӧ дзоньвидзалун. — Вай, сідзкӧ, корам ёртъяснымӧс да ворсыштам.

46ʼ удж. Лыддьы текстсӧ. Содты кадакывъясӧ суффиксъяс.

Важӧн челядь гожӧмнас ворслісны дзебсясьӧмысь, кутасьӧмысь да мачасьӧмысь. Тӧвнас ислалісны лызьӧн да даддьӧн. Кӧдзыд лунъясӧ кайлісны паччӧрӧ да ворсісны, мойдчисны, тӧдмалісны нӧдкывъяс, шмонитісны.

Висьтав, мыйысь тэ радейтан ворсны.

47ʼ удж. Лыддьы Геннадий Юшковлысь серамбана кывбуръяссӧ.

1. Мӧс да кукань, ыж да мегӧ, Мегӧ сайын чошӧ легӧ. Забор вывсянь лыддьӧ кысӧ, Кымынӧн нӧ йирсьӧнысӧ.

Отсав кысӧлы лыддьыны пемӧсъяссӧ.

2. Олӧ-вылӧ бӧрдысь Пома, Радио кодь паськыд мудзтӧм вома. Бӧрдӧ час и бӧрдӧ мӧд, Кыдзи дугӧдны, ог тӧд.

А тэ тӧдан, кыдзи дугӧдны Помаӧс бӧрдӧмысь?

48ʼ удж. Лыддьы. Велӧд да ворс физминутка дырйи.

Кӧч-кӧч тала-ла Ветліс вала-ла. Вылӧ чеччаліс, Ставсӧ кисьталіс. Коді нӧ вала-ла Ветлӧ тала-ла?

Рӧдтім-гӧнитім Ӧшинь увті, Карта сайті, Паськыд туйті. Нюрӧ веськалім, Ёма гуӧ тюп-тёп!

Инды да висьтав, мый серти тӧдмалін кадакывъяслысь кадсӧ.

— Ивӧ, а вот челядьыд висьтавлӧны быдсяма вӧвлытӧмторсӧ (небылицасӧ). — Пӧрйӧдлӧны ӧта-мӧдсӧ. Ме тӧда. — Вай видлам думыштны вӧвлытӧмторсӧ. — Ӧтчыд ме ветлі вӧрӧ и друг аддза ... ... .

Мӧвпышт ёртыдкӧд вӧвлытӧмтор йылысь.

49ʼ удж. Лыддьы вӧвлытӧмторсӧ.

Паныдасисны кык ёрт. Заводитісны ӧта-мӧдыслы быдсямасӧ висьтавлыны. — Ӧтчыд ме кыйи чери, — заводитіс ӧтиыс, — ыджыдысь-ыджыдӧс. Быдса час мерайті кузьтасӧ. Вот кутшӧм ыджыд чери меным шеді. А мӧдыс висьталӧ: — Тӧрыт тэнад мамыд вузасянінысь ньӧбис ыджыдысь-ыджыд рач, и ми кыкӧн нуим рачтӧ тіянӧ. — Пӧръясян тэ! Мыйла мамлы ыджыдысь-ыджыд рачыс? — Черитӧ тэнсьыд пражитны. — Челядь кӧдзыд лунъясӧ пӧлатьын ышмылісны, да ковмыліс найӧс лӧньӧдны. — А кыдзи найӧс лӧньӧдлісны? — Миянӧс пӧчӧ велӧдіс «Коді серӧктас?» ворсӧмӧ. — Кыдзи сійӧн ворсӧны? — Ворсысьяс кутчысьӧны ӧта-мӧдыскӧд певнаныс, бергӧдлӧны да шуалӧны:

Ас ки карнан, ки карнан, код шыасяс медводз, сылы дас печик.

— Ме тӧда тайӧ ворсӧмтӧ. Кор классын шума, велӧдысь заводитӧ ворсны миянкӧд тайӧ ворсӧмнас. Классын пыр и лӧнь лоӧ. — Вай ми тшӧтш ворсыштам.


<Kodko @ Велӧдчанінын : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв : 4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Сыктывкар, 2013. Лб. 36-43.>


50ʼ удж. Аддзы кывкудйысь серпасъяс дорӧ эмакывъяс.

51ʼ удж. Артмӧд серпасъяс да схемаяс серти сёрникузяяс.

52ʼ удж. Содты сёрникузяяс. Мый лоӧ водзӧ?

1. Асыв. Нывка мунӧ велӧдчанінӧ. ... 2. Физкультура. Челядь локтісны котраланінӧ. ... 3. Перемена. Челядь велӧдыськӧд сёянінын. ... 4. Помасисны урокъяс. Нывка воис пӧрччысянінӧ. ... 5. Челядь котралӧны ворсанінын. ...

53ʼ удж. Аддзы лишнӧй кыв.

54ʼ удж. Лыддьы Ӧньӧлысь висьталӧмсӧ.

Ме ола Шойнатыын, велӧдча нёльӧд классын. Миян велӧдчанін кык судтаа. Тані уна вежӧс, ыджыд котраланін. Физкультура урок вылын ми сэні котралам, чеччалам, ворсам. Эм сёянін. Сэні уджалӧны шань аньяс. Велӧдчанін гӧгӧр быдмӧ уна пу да дзоридз. Неылын эм челядьлы ворсанін.

1. Мый висьталіс Ӧньӧ аслас велӧдчанін йылысь. 2. Висьтав аслад велӧдчанін йылысь.

55ʼ удж. Уджалӧй параӧн. Сетӧй ёрта-ёртыдлы юалӧмъяс 45-ӧд удж серти да вочавидзӧй.

Вӧчӧй тадзи:

Кӧні олӧ Ӧньӧ? Ӧньӧ олӧ Шойнатыын.

56ʼ удж. Гижӧй велӧдан диктант.

57ʼ удж. Лыддьы Нина Куратовалысь висьтсӧ. Вочавидз юалӧм вылӧ.

МИШУК РИСУЙТЧӦ.

Мишук босьтіс карандаш да кабала лист, кутіс рисуйтчыны. Медводз зэв кузь визь гижтіс. Тайӧ туй. Сэсся босьтіс турунвиж карандаш да вӧчис посни визьяс. — Мамӧ, ме нӧшта рисуйта коз пу да кӧчильӧс! — Рисуйт, пиук, рисуйт. Сэсся петкӧдлы мамыслы, мый артмас. Козйысь да кӧчильысь кындзи, Мишук рисуйтіс нӧшта туй вылас ичӧтик гӧгыль, а сэсся сетіс мамыслы. — На, мамӧ, видзӧдлы! Артмис менам? — Артмӧма, пиук. Кутшӧм нӧ эськӧ мойд серпасалін?

1. Лыддьӧй висьтсӧ рольяс серти. 2. Серпасав: пызан вылын кабала лист, туй дорын коз, коз улын кӧч, туй вылын кӧвдум.

Сійӧ мича. Сійӧ кузь. Лун-лун мырсьӧ, оз тай узь. Лун-лун киӧ сійӧс босьта. Сылысь нырсӧ лун-лун ёсьта.

58ʼ удж. Аддзы сёрникузя помсӧ да гиж.

Менам класс медводдза судтаын. Сійӧ ыджыд да сӧстӧм. Класс водзын ӧшалӧ мугӧм пӧв. Стен пӧлӧн сулалӧны шкапъяс. Шкап пытшкын небӧгъяс да тетрадьяс. Ӧшинь вылын уна мича дзоридз.

1. Мый йылысь тайӧ сёрникузяясыс? 2. Тайӧ текст али абу? Сет текстыслы ним.

59ʼ удж. Лыддьы Иралысь письмӧсӧ.

Чолӧм, Катя! Вот и помасисны гожся каникулъяс. Ми бара аддзысим ёртъяскӧд. Таво ми кутам велӧдчыны медводдза судтаын. Классным ыджыд, югыд, шоныд да сӧстӧм. Зэв жӧ нин гажа! Гожӧмнас краситӧмаӧсь, да гӧгӧр дзирдалӧ. Ми ёртъяскӧд шуим бура видзны класснымӧс. Кутам чышкыны бус, идравны ёг да киськавны дзоридзьяс. А кыдзи тіян заводитчис выль велӧдчан во? Кутшӧм выльторъяс тіян эмӧсь? Гиж вочакыв, виччыся. Аддзысьлытӧдз! Ыджыдвидз сикт. Кӧч тӧлысь 24-ӧд лун. Тэнад Ира нывъёртыд.

Висьталӧй, кыдзи ті видзанныд класснытӧ.

КОМИ МУЫН МЕДВОДДЗА ШКОЛА.

— Пӧль, а пӧль, висьтав, кор Коми муын воссис медводдза школаыс? — Он тӧд? Сідзкӧ, кывзы. Тайӧ вӧлі 7 нэм сайын. Локтіс сэки Комиӧ Роч муысь Степан. Сійӧ вӧлі Устюг карысь. Дыр манакаліс Ростовса манастырын. Тані сійӧ лӧсьӧдіс медводдза коми анбур. Степан копыртчыліс Москваса князьлы, Дмитрий Донскойлы. Князь кырымаліс грамота Степанӧс Коми муӧ мӧдӧдӧм йылысь. Тадзи Степан воис Коми муӧ. Кутісны шуны сійӧс Перымса Степанӧн. Емва ю бокын Перымса Степан кыпӧдіс медводдза школа. Тані кутісны велӧдны чужан кыв.

1. Висьт серти артмӧд юалӧмъяс. 2. Тӧдмась Перымса Степан анбурӧн. 3. Гиж анбур отсӧгӧн кывъяс: небӧг, школа, азбука.

61ʼ удж. Помав сёрникузяяссӧ да гиж.

Велӧдысьлӧн пызан сулалӧ ӧшинь дорын. Шкап сулалӧ стен пӧлӧн. Велӧдчысь вочавидзӧ юалӧм вылӧ дӧска дорын. Мусерпас ӧшалӧ класс водзын. Велӧдысь пукалӧ пызан сайын. Велӧдчысь пукалӧ парта сайын. Лампочка ӧшалӧ пызан весьтын. Дзоридзьяс сулалӧны ӧшинь вылын.

— Ыджыд-ӧ тэнад велӧдчаніныд? — Менам велӧдчанінӧй абу ыджыд, ӧти судтаа. А тэнад? — Ме велӧдча куим судтаа школаын. Тані зэв уна вежӧс, котраланін, сёянін, бурдӧдысьлӧн вежӧс, лыддьысянін, пӧрччысянін, сьылан-йӧктанін. — Миян эмӧсь жӧ татшӧм вежӧсъясыс. Абу сӧмын бурдӧдысьлӧн вежӧс. — А классныд ыджыд? — Да, миян классным ыджыд, югыд да шоныд.

Сёрнитӧй ӧта-мӧдныдкӧд асланыд велӧдчанін йылысь.

62ʼ удж. Помав сёрникузяяссӧ.

Велӧдчысьяс школаын нуръясьӧны

Физкультура урок мунӧ

Урокъяс мунӧны

Челядь велӧдчӧны

Пальто да куртка ӧшӧдӧны

Челядь гажӧдчӧны

Вӧч проекта удж «Школа» тема вылӧ план серти.

1. Кӧні сулалӧ тіян велӧдчанінныд? 2. Кутшӧм сійӧ? 3. Мый эм велӧдчанінад? 4. Мый эм велӧдчанін гӧгӧрын? 5. Артмӧд велӧдчанін йылысь нӧдкыв, юржугӧдан. 6. Серпасав велӧдчанінтӧ.

63ʼ удж. Лыддьы текстсӧ. Торйӧд юкӧнъяс вылӧ. Сет ним.

Пуксис тӧв. Юяс да тыяс вевттьысисны йиӧн. Ӧтчыд Витя муніс ты дорӧ. Ты вылын исласисны нывкаяс. Зина исковтіс ты мӧдар берегас. Витя горӧдіс нывкалы: «Бергӧдчы! Йиыс жугалас!» Зина быттьӧ эз и кывлы, исковтіс водзӧ. Друг йиыс потіс. Зина усис кӧдзыд ваӧ. Нывка лёкысь горӧдіс. Витя шыбитіс паськӧмсӧ да уськӧдчис Зина дінӧ. Зонка кыскис Зинаӧс ваысь. Витяӧс пӧся аттьӧалісны велӧдчанінын.


<Kodko @ Еджыд бобув бӧрся бобув паськӧм вылӧ пуксьӧ : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв : 4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Сыктывкар, 2013. Лб. 44-50.>


ЕДЖЫД БОБУВ БӦРСЯ БОБУВ ПАСЬКӦМ ВЫЛӦ ПУКСЬӦ

асъя кыа

64ʼ удж. Корсь тӧвся тӧлысь нимъяс.

Ӧшым тӧлысь — Кӧдзыд Пӧльыс — Волӧн медся ыджыд пи. Ыджыд ноп тыр козин кыскис, Ӧзтіс коз пу вылын би.

Тӧвшӧр тӧлысь — тӧвлӧн шӧрыс — Волӧн медся ичӧт пи. Пашлякъясӧн шковгӧ-лыйсьӧ, Питшӧгъясас кӧдзыд би.

Урасьӧм тӧлысь Кык бана киа — Ӧтарыс шоныд, Мӧдарыс — йиа.

1. Лыддьы кывбурсӧ. 2. Вӧчӧй небӧг «Тӧв» тема вылӧ.

65ʼ удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1. Кутшӧм вогӧгӧрся кад ывлаын? 2. Мыйӧн позьӧ иславны каток вылын? 3. Мыйӧн ислалӧны кыр йывсянь? 4. Мый вӧчӧны челядь лымйысь? 5. Мыйӧн тэ радейтан исласьны?

66ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа.

Асъя кыа югыд кыӧ. Турдӧм тӧлысь кельдӧ. Чӧв. Кӧнкӧ ар на. Коми парма важӧн лымъя, Важӧн тӧв. Кырыс дась нин, быттьӧ праздник. Вашмунӧма ичӧт зон. Потшӧс дорын мича дзоридз — Кумач морӧса лӧнь жонь.

Аддзы сёрникузяяс пасъяс серти.

67ʼ удж. Корсь лӧсялана кывъяс «Тӧв» тема вылӧ.

Ворс ёртыдкӧд «Тӧв» тема вылӧ.

68ʼ удж. Лыддьы висьтсӧ.

ВЫЛЬ ЛЫЖИ.

И школаын, и гортын Генялӧн ӧти дум: лызь колӧ. Дышӧдіс нин дадьнас иславны. Абу ӧд дзоля кага. Ыджыдджык вокыслы неважӧн выль лызь ньӧбисны, ёсь ныра, югыдлӧз рӧма. Мича! Шурик вокыс лыжиасис да котӧртіс кыр йылӧ: — Эй, менам выль лызь! Зонпосни кытшалісны Шурикӧс. Ставӧн лыжиаӧсь, ставӧн радлӧны. А Геня вылӧ эз и видзӧдлыны. Забеднӧ Генялы, бать-мамыслысь быд лун лызь корӧ. Но мый вӧчан, лавкаас кӧ абу. Ӧтчыд батьыс вайис кыдз пу, паччӧрас лэптіс сійӧс. — Мый вылӧ тайӧ, бать? — юаліс Геня. — Косьтам да видзӧдлам, мый артмас, — шуис батьыс. Ӧти асылӧ Геня кайис паччӧрӧ да чуймис: — О-о, лыжи! Да, тайӧ вӧлі лыжи. Батьыс вӧчӧма. Лым кодь еджыд, ёна мича. Регыд лыжиыс лои дась: ёсь ныра, турунвиж рӧма, тасмаысь вӧчӧм кӧвъя. Геня котӧрӧн кайис кыр йылӧ да Шурик мозыс жӧ горӧдіс: — Эй, менам выль лызь! И тӧвзис чой горув.

1. Висьтав, мыйла висьтыслӧн нимыс «Выль лыжи». 2. Лыддьӧй висьтсӧ рольяс серти. Висьтав «Выль лыжи» висьт ас нимсянь.

69ʼ удж. Аддзы висьтысь паныд вежӧртаса кывъяс.

70ʼ удж. Аддзы висьтысь матын вежӧртаса кывъяс.

71ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа.

Ӧшинь улын круткодь чой. — Петам, исковтам сэт, чой! Оз и ков тай тэрыб вӧв, Тӧвзям — полӧмным эз вӧв. Пӧрам лымйӧ, вӧв — ? Чеччам бӧр! Дадьлӧн крепыд льӧм пу бӧр.

1. Мыйысь важӧн вӧчлісны дадь да лызь? 2. Кутшӧм тэнад даддьыд да лызьыд?

— Вася, тэ радейтан тӧвсӧ? — Радейта, дерт! Тӧвбыд ислася лызьӧн да конькиӧн. — А ме сӧмын кужа исласьны даддьӧн. — Эн шогсьы. Ме тэнӧ велӧда. — Миша, тэ медбур ёрт!

Серпасав, мыйӧн тэ радейтан исласьны, да гиж.

Кык Шура, кык Саша, кык Саньӧ Тӧвзьӧны даддьӧн увланьӧ. Кыр йылын кык мам зэв радӧсь, Мый Александръяс вывті нин збойӧсь.

Кымын зон исласьӧ тані?

72ʼ удж. Лыддьы да орччӧд Александр Лужиковлысь кывбуръяссӧ.

Кӧть и мича, оз тай шонты. Оз тай шонты тӧвся шонді. Зэв дыр узьӧ, сёрӧн чеччӧ.

Сёрӧн чеччӧ, зэв водз лэччӧ. Помся унзіль. Оз пет нюмыс. Нюмъялӧмсьыс, гашкӧ, умис?

Артмӧд неыджыд висьт тӧвся шонді йылысь.

Тӧлысь — абу полысь. Узьны кутас луннас. Тӧлысь — войся олысь. Эштас тӧвся войыс, — Войнас оз лок унмыс. Чеччас Шонді чойыс.

1. Кутшӧм лэбачлӧн войнас оз лок унмыс? 2. Вӧч серпасъяс кывбуръяс серти.


<Kodko @ Тӧвся гажлунъяс : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв : 4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Сыктывкар, 2013. Лб. 51-55.>


ТӦВСЯ ГАЖЛУНЪЯС

73ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа.

ВЫЛЬ ВО.

Быттьӧ мойдкыв гортӧ пырис, Гажа шыӧн гӧгӧр тырис. Коз пу дзирдалӧ джодж шӧрын, Вӧрысь сійӧ локтіс тӧрыт. Ӧтчыд вонас овлӧ тайӧ, Ставлы шудсӧ Выль во вайӧ.

74ʼ удж. Велӧдӧй да йӧктӧй выльвося коз дорын.

Полька йӧктам, Оз ков тшӧктӧм, Коклябӧрӧн тук да тук. Гажа полька Йӧктам толькӧ, Ньӧти миян оз мудз кок. Сувт вай кытшӧ, Ичӧт другӧй! Йӧктам миянкӧд тшӧтш лок! Гажа полька Йӧктам толькӧ, Ньӧти оз мудз миян кок.

75ʼ удж. Комиӧд. Висьтав, кутшӧм карын чужис Исус Кристос?

Висьтав, кӧні тайӧ карыс. Инды мусерпас вылысь.

76ʼ удж. Гӧгӧрвоӧд приметаяссӧ.

1. Лымйыс кӧ тӧлын ёна усьӧ — гожӧмыс зэра лоӧ. 2. Тӧлын кӧ зэрас — йӧзлы сьӧкыд во лоӧ. 3. Тӧлын кӧ дыр кӧдзыд — гожся поводдяыс лоӧ бур. 4. Лымйыс кӧ уна — бур во лоӧ.

— Сеня, тэ мыйкӧ тӧдан Рӧштво гажлун йылысь? — Маша, тайӧ лунӧ чужӧма Исус Кристос. — А коді сылӧн бать-мамыс? — Мамыс Мария, а батьыс Иосиф. — Кӧні чужӧма Исус? — Сійӧ чужӧма Иерусалимса Вифлеем карын. — Кор сійӧ чужӧма? — Тӧвшӧр тӧлысь 7-ӧд лунӧ. — Тэ тай, Сеня, уна тӧдан. Аттьӧ висьталӧмсьыд.

Кыдзи тэ чайтан, мый Маша нӧшта вермис юавны Сенялысь?

77ʼ удж. Лыддьы текстсӧ.

Рӧштво пасйӧны Выль во бӧрын. Тайӧ лунӧ вичкоын ыдждӧдлӧны Исус Кристосӧс. Том йӧз ветлӧны керкаысь керкаӧ, сьылӧны вичко сьыланкывъяс. Рӧштвосянь заводитчӧ Вежадыр. Том йӧз гажӧдчӧны Крещенньӧӧдз. Ставӧн тунасьӧны: нывъяс кӧсйӧны тӧдмавны ассьыныс жӧниксӧ, а олӧма йӧз — кутшӧм лоӧ выль урожай.

1. Кыдзи пасйӧны Рӧштво тіян котырын?

2. Инды схемаяслы лӧсялана сёрникузяяс.

3. Сувтӧд сёрникузяяс дорӧ юалӧмъяс.

Вӧч тадзи: Рӧштво пасйӧны Выль во бӧрын. Мый пасйӧны Выль во бӧрын? Кор пасйӧны Рӧштво? Мый вӧчӧны Выль во бӧрын?

4. Помав сёрникузясӧ. Рӧштво дырйи том йӧз ...

78ʼ удж. Корсь стӧч вочакыв. Выль во пасйӧны Рӧштво водзын. Вежадыр заводитчӧ Рӧштво бӧрын. Том йӧз гажӧдчӧны Крещенньӧӧдз. Нывъяс тунасьӧны Рӧштво дырйи.

79ʼ удж. Артмӧд кывъясысь сёрникузяяс да гиж.

Тӧвшӧр тӧлысь 7-ӧд лунӧ Рӧштво. Тайӧ лунӧ чужис Исус Кристос. Йӧз гажаа пасйӧны тайӧ лунсӧ. Верстьӧ да том йӧз ветлӧны вичкоӧ. Гортын ӧзтӧны вежӧдӧм сись.

80ʼ удж. Аддзы лишнӧй кыв.

Важӧн комияс юрбитӧмаӧсь пуысь вӧчӧм енъяслы. «Войпель» вӧлӧма бур енмӧн, а «Ёма» — лёкӧн. Ёма — пӧрысь, пинясьысь. Ӧні на кылан челядь ворсігӧн: — Ёма баба, вӧтӧд!

Пудъясьӧй да ворсӧй «Ёма баба, вӧтӧд!» ворсӧмысь.

Акӧтӧ, пакӧтӧ Жугӧдӧма, Абель, фабель, Руменӧ, Ики, Брики, Драматики, Фронька.

Челядь бӧрйӧны ас пиысь «Ёма бабаӧс», быд ногыс сійӧс дӧзмӧдӧны, а сэсся пышйӧны сыысь, а «Ёма» найӧс куталӧ.

1. Кутшӧм ворсӧмъяс тэ тӧдан? 2. Мыйӧн радейтан ворсны?


<Kodko @ Сёян-юан : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв : 4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Сыктывкар, 2013. Лб. 56-65.>


82ʼ удж. Лыддьы мойдсӧ.

Брунгысь-брангысь выя рач Вӧрлань ризйӧ кӧм ни гач.

Укват шенасьӧ да горзӧ, Чукля кокыс сідзи-й ворсӧ.

Ружтӧ-мунӧ ва пельса, Вылас таркакылӧ кӧш.

Чуман чошкӧдӧма пельсӧ, Пышйӧ-тэрмасьӧ кыз нӧш.

Би кодь гӧрд Ыргӧн пӧрт.

Петіс мир туй вылӧ — Пышйӧ-брунакылӧ.

Пызан лэбис ӧшинь пыр, А сы бӧрся пож да гыр.

1. Тӧдмав, мый вӧчӧны тайӧ дозмукнас. 2. Кутшӧм роч мойд серти Василий Ильич Лыткин (Илля Вась) гижӧма тайӧ мойдсӧ? 3. Корсь кывкудйысь кывъяслысь вежӧртассӧ: ризйыны, шенасьны, ружтыны, чошкӧдны. 4. Ворсӧй мойдсӧ.

83ʼ удж. Содтав кадакывъяссӧ В. Лыткин кывбурысь.

Инды кадакывъяслысь кад, морт да лыдсӧ.

— Ӧні уна важ кӧлуй позьӧ аддзыны сӧмын музейысь. — Важӧн коми морт уна кӧлуй вӧчлӧма пуысь да сюмӧдысь. — А тэ тӧдан, мый важӧн сёйліс коми морт? — Аслыс сёян коми морт босьтліс вӧрысь да ваысь. — Град выв пуктасыс, ме чайта, вӧлі жӧ? — Дерт. Кыдзи чайтан, мый медводз пуктылісны пызан вылӧ? — Град выв пуктасысь сорас либӧ картупеля сола тшак. — А вот и эн тӧд. Вай кывзы ӧти висьт, а сэсся ачыд гӧгӧрвоан, мый медводз вайӧны пызан вылӧ.

84ʼ удж. Лыддьы да вочавидз юалӧм вылӧ.

ЫДЖЫД ШЫПАССЯНЬ.

Володяӧс корисны велӧдысьлӧн вежӧсӧ. Велӧдысь шуис: — Зэв бура гижӧмыд ас гижӧдтӧ, но сӧмын ӧти ӧшыбка эм. Нянь кывсӧ гижӧмыд ыджыд шыпассянь. Ме чайта, тэ торксин. Володя вочавидзис: — Эг. Директор шыасис: — Тайӧ кывсӧ пыр колӧ гижны ыджыд шыпассянь. Батьяс да пӧльяс пыр ыдждӧдлісны няньтӧ, пызан вылӧ медводз пуктылісны.

1. Кутшӧм выльтор тӧдмалін нянь йылысь? 2. Лыддьӧй висьтсӧ рольяс серти.

Мый тэ ачыд верман висьтавны нянь йылысь?

Нянь — важ иран кыв. Миян прапрапрапӧльяс коркӧ овлӧмаӧсь лунвылынджык да вузасьӧмаӧсь иранса йӧзкӧд. Сэсся коми йӧз босьтӧмаӧсь налысь нянь кывсӧ.

85ʼ удж. Лыддьы да велӧд кывбурсӧ.

Пызан сайын сёйны-юны Тэрмасьны оз ков, Эн, эн вунӧд йӧзлы шуны: «Нянь да сов!»

Мыйла йӧзлы шуӧны сёйӧм водзын «Нянь да сов»?

86ʼ удж. Висьтав, коді мый сёйӧ.

87ʼ удж. Лыддьы шусьӧгъяссӧ да гӧгӧрвоӧд.

Коді няня, сійӧ тышын вермас. Ваыд — матушка, няньыд — батюшка. Няньыд пызан мичмӧдӧ. Аслад няньыд юмовджык йӧз кӧлачысь.

Вӧч серпаса небӧг нянь йылысь.

Артмӧд кывъяс.

Гӧгӧрвоӧд кывъяслысь артманногсӧ.

88ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа.

КАНЬ ДА ЧЕРИНЯНЬ.

Шорысь чери кутіс кань, Сюйис пачӧ черинянь. Садьмис,чӧвтіс пачӧ син, А сэн нинӧм абу нин. Исыштіс да гӧгӧрвоис, Чериняньыс кытчӧ лоис. — Ӧтчыд йӧйталі и шань! — Шуис аслыс сэки кань. Бара кыйсьӧ дзик быд войӧ, Но, мый шедлас, ульӧн сёйӧ.

Висьтав, кытчӧ каньлӧн воши чериняньыс.

89ʼ удж. Лыддьы зонкалысь висьтсӧ.

Мыйта вотӧсыс миян вӧрын! Кутшӧм рӧм сӧмын оз тыдав! Со аддза и алӧй, и гӧрд, и лӧз, и сьӧд рӧмъяс. Со сулалӧ льӧм пу. А вотӧсыс мыйта! Чукӧрта, да мамӧ вӧчас льӧмъя ляз. Ёна и чӧскыд юмов лязйыд! Аски ёрткӧд ветла ягӧ чӧдла. Пӧчӧлы тшӧкта пӧжавны чӧдъя пирӧг. Неуна вота юмов оз. Ми чойкӧд радейтам сёйны йӧла оз.

1. Кутшӧм вотӧс тэ вотін гожӧмнас? 2. Кутшӧм вотӧсысь позьӧ вӧчны ляз?

Кутшӧм вотӧс вотіс Войт?

Лӧз рӧма вотӧс — тайӧ чӧд. Алӧй рӧма вотӧс — тайӧ ӧмидз. Сьӧд рӧма вотӧс — тайӧ сэтӧр. Гӧрд рӧма вотӧс — тайӧ пув.

90ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа.

Кокӧй, кокӧй, Пышйы жӧ, пышйы Чӧдъя-пувъя ягӧ, Мырпома нюрӧ, Тшака раскӧ. Кокыльӧй да табыльӧй, Пышйы жӧ, пышйы Сьӧла-тара раскӧ, Дозмӧра ягӧ. Кокӧй, табӧй, Пышйы жӧ, пышйы.

1. Мыйла корӧма коксӧ пышйыны ягӧ, нюрӧ, раскӧ? 2. Висьтав ӧти кывйӧн:

Чӧд, пув, мырпом — тайӧ вотӧсъяс. Сьӧла, тар, дозмӧр — тайӧ пӧткаяс. 3. Помав сёрникузяяссӧ. Чӧд да пув быдмӧны вӧрын. Мырпом да турипув быдмӧны нюрын. Сьӧла-тарсӧ вӧралысь кыйӧ вӧрысь. Дозмӧрсӧ вӧралысь кыйӧ вӧрысь.

91ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа.

РАКА ДА САКАР.

Коркӧ ӧтчыд аддзӧ рака — Туй вылын туплясьӧ сакар. Прамӧй сакар, рафинад. Рака лоис ок и рад: — Талун юа юмов тшай Куим стӧкан, кружка да-й. Ӧдйӧ пета кильчӧ вылӧ, Чурскӧмӧй мед кылас ылӧ. Кырныш-суседлӧн, кор аддзас, Завидьысла потас гачыс. Катша локтас юигкості, Ме пӧ сакар торсӧ вошті. Мый он аддзы, ставыс сылӧн, Быттьӧ ӧтнас олӧ-вылӧ. Тадзи рака сакар дорын Ачыс аслыс кравзіс гора. Горзігад эз и казяв, Кыдзи муыс гӧгӧр вазис. Кымӧр локтіс, зэрӧн койис. Рака дорын гуран лоис. Гашкӧ, ӧнӧдз ассьыс сакар Корсьӧ гуран пиысь рака.

1. Тэ думысь, кытчӧ вошис сакарыс? 2. Кыдзи тэ гӧгӧрвоин кывбурсӧ?

— Тэ радейтан льӧмъя ляз али кос чӧдъя ляз? — Ме ог радейт льӧмъя ляз, меным кажитчӧ кос чӧдъя ляз. — Картупеля али рыська шаньга радейтан? — Тэ радейтан йӧлӧн пражитӧм чери либӧ черинянь? — Тэныд кажитчӧ кос моркова да кос сёркниа компот?

92ʼ удж. Вуджӧд роч кыв вылӧ да тӧдмав.

93ʼ удж. Вуджӧд кывъяссӧ да лыддьы шусьӧгъяссӧ.

94ʼ удж. Велӧд да сьыв сьыланкывсӧ гажлун дырйи.

УНА БЛИН МЕ ПӦЖАЛА.

Уна блин ме пӧжала, Гӧсьтъясӧс ме корала. Волӧй, гӧсьтъяс, миянӧ, Дзожгана пӧсь блин дорӧ. Ӧшинь улӧс чышкала, Гӧрд ковёрӧс вольсала. Волӧй, гӧсьтъяс, миянӧ, Дзожгана пӧсь блин дорӧ. Пызан вылӧ вая ырӧш. Юӧй ырӧш кӧть тыр кӧш. Волӧй, гӧсьтъяс, миянӧ, Дзожгана пӧсь блин дорӧ. Пызан вылын самӧвар. Гӧсьтъясыдлӧн сёрни-гар. Волӧй, гӧсьтъяс, миянӧ, Дзожгана пӧсь блин дорӧ. Миян праздник гажа тан, Хороводӧн йӧктыштам. Волӧй, гӧсьтъяс, миянӧ, Дзожгана пӧсь блин дорӧ.

95ʼ удж. Корсьӧй лишнӧй кыв.

Шаньга, рок, кӧвдум. Тшай, йӧв, пирӧг. Шыд, зарава, юква. Черинянь, ырӧш, пув ва.


<Kodko @ Менам лун : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв : 4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Сыктывкар, 2013. Лб. 66-76.>


МЕНАМ ЛУН

96ʼ удж. Гиж «Менам лун» тема вылӧ кывъяс.

1. Войдӧрлун и тӧрыт вӧлі, Талун эм, и аски лоӧ. Лоас гожӧмын и тӧлын, — Шондікӧд тшӧтш сійӧ волӧ.

2. Мый оз позь томнавны ящикӧ?

97ʼ удж. Лыддьы кывбуръяссӧ да велӧд. Шондіӧй, шондіӧй, Югӧръястӧ кой. Шондіӧй, шондіӧй, Вӧтлы пемыд вой.

Тіч-точ, тіч-точ — Мунӧ часі. Сёр-ӧ-водз? Мамӧ шуӧ: — Вай эн сёрнит, Вод вай, пиук, Зэв ӧд сёр нин.

Кутшӧм кад петкӧдлӧма кывбуръясын да серпасын?

98ʼ удж. Комиӧд сёрникузяяссӧ.

99ʼ удж. Лыддьы да корсь серпас дорӧ висьт.

1. Рыт. Лёня пуксис вӧчны гортса удж. Сійӧ ӧзтіс би да восьтіс дневник. Зонкалы медводз колӧ вӧчны гижан урокъяс, а сэсся лыддьысьны.

2. Мамыс шуис Лёнялы: — Пиук, ветлы вузасянінӧ, ньӧб нянь, йӧв да рысь. Лёня босьтіс пакет да мӧдӧдчис вузасянінӧ.

3. Лёня чеччис, пасьтасис да муніс мыссьыны. Сёйӧм бӧрас мамыс юаліс: — Лёня, тэ нинӧм эн вунӧд? — Эг.

1. А тэ кыдзи чайтан, мый вунӧдіс Лёня?

100ʼ удж. Лыддьы. Висьтав, кутшӧм выльтор тӧдмалін.

Велӧдысь урок вылын челядьлысь юаліс: — Челядь, кымын тӧлысь ӧти воас? — Дас кык! — вочавидзисны челядь. Велӧдысь висьталіс водзӧ: — Важӧн коми йӧзлӧн вӧлӧма во чӧжнас ӧкмыс кадколаст. Быд кадколаст йитчывлӧма кутшӧмкӧ пемӧс олӧмкӧд. Календарсӧ вӧчлӧмаӧсь бронзаысь. Сэтчӧ серпасалӧма ӧкмыс пемӧс: ош, кӧр, сьӧдбӧж, сан, йӧра, вурд, руч, ур да тулан. Воыс заводитчылӧма рака тӧлыссянь. Тайӧ кадӧ пиянасьӧ ош да петӧ гуысь.

101ʼ удж. Артмӧд пасъяс серти сёрникузяяс.

102ʼ удж. Параӧн удж. Сет ёртыдлы юалӧмъяс.

1. Мый тэ радейтан вӧчны урокъяс бӧрын? 2. Кыдзи отсасян бать-мамыдлы? 3. Кор пуксян вӧчны гортса удж? 4. Кутшӧм предметысь медводз вӧчан гортса удж?

103ʼ удж. Гиж, мый тэ вӧчан урокъяс бӧрын.

104ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс серпасъяс серти.

Отсав Войтлы юклыны кывъяссӧ стӧча.

105ʼ удж. Лыддьы висьтсӧ.

СӦСТӦМ ДӦРӦМ.

Тӧрыт Вася лунтыр уджаліс Ёгор дядькӧд трактор вылын. Дядьыс весиг сетліс зонкалы кутыштны рычагсӧ. Гортас Вася воис няйт дӧрӧмӧн. Мамыс ёна и видіс писӧ, а сэсся эз нин тшӧкты мунны трактор дорас. Талун мамыс Васялы сетіс сӧстӧм дӧрӧм да юаліс: — Трактор дінад сэсся он нин мун? — Ог, — гусьӧник шуис Вася да петіс ывлаӧ. Ывлаын кыліс трактор шы. Вася видзӧдліс тракторлань да мӧвпыштіс: — Дӧрӧмӧс ог сьӧдӧд дай. Ёгор дядь пуксьӧдіс зонкаӧс трактор кабинаӧ. Трактор муракыліс-ветліс ыб кузя. Тракторист бара сетліс Васялы рычагсӧ веськӧдлыштны тракторӧн. Удж бӧрын найӧ мӧдӧдчисны гортаныс. Мамыс аддзис пиыслысь няйт дӧрӧмсӧ да заводитіс видчыны. Ёгор дядь шуис: — Эн вид питӧ. Сійӧ уджавны босьтчис. Бур механизаторӧн лоӧ.

Гӧгӧрвоӧд висьтыслысь нимсӧ.

1. Тӧдмав да висьтав Г. А. Юшков йылысь. 2. Висьтав ас нимсянь «Сӧстӧм дӧрӧм» висьтсӧ.

106ʼ удж. Лыддьы шусьӧгъяссӧ да гӧгӧрвоӧд.

Бура уджалан — ылӧдз нималан. Ачыд он вермы — ёртъяс отсаласны. Уджавтӧг кынӧмыд оз пӧт. Мортлӧн олӧмыс артавсьӧ оз лунъясӧн, а сылӧн уджӧн.

107ʼ удж. Содты лӧсялана эмакывъяс.

Из кодь сьӧкыд ... . Енэж кодь лӧз ... . Ур кодь пельк ... . Дивӧ кодь мича ... . Ош кодь ён ... . Лым кодь еджыд ... . Сизь кодь уджач ... . Шонді кодь мелі ... . Руч кодь мудер ... .

Вӧч тадзи: Из кодь сьӧкыд рюкзак.

— Тэ радейтан лыддьысьны? — Ог. Ме радейта корсьны важ кӧлуй да тӧдмавны налысь коланлунсӧ. — Важ кӧлуй йылысь позьӧ лыддьыны уна небӧг. — Ме юася пӧч-пӧльлысь. — Позьӧ, дерт, юасьны пӧч-пӧльлысь, но позьӧ унатор тӧдмавны и небӧгъясысь. Ме лыдди Елена Габова да Наталья Макаровалысь «Дети древней земли» небӧг да унатор тӧдмалі коми йӧзлӧн олӧм йылысь. — Ме ветла лыддьысянінӧ да тшӧтш лыддя тайӧ небӧгсӧ.

108ʼ удж. Лыддьы текстсӧ.

Женя ветліс лыддьысянінӧ да босьтіс интереснӧй небӧг. Кышӧд вылас серпасалӧма нывкаӧс да зонкаӧс. Найӧ вадорын. Нывкаыс лӧз сарапана, еджыд ковтаа да серӧн мичмӧдӧм водздӧраа. Кӧса помас сылӧн лӧз ленточка. Зонка вышивайтӧм дӧрӧма, вӧня, мугӧм гача, сера чулкиа да кокни кӧтіа. Библиотекар шуис: — Тайӧ небӧгас шӧр геройясыс — Настук да Митрук. Найӧ тӧдмасьӧны коми йӧзлӧн оланінӧн, паськӧмӧн, ворсӧмъясӧн.

1. Висьтав, кутшӧм небӧгъяс тэ радейтан лыддьыны. 2. Серпасав нывкалысь да зонкалысь паськӧмсӧ.

109ʼ удж. Лыддьӧй рольяс серти.

Настук аддзис Митрукӧс да юаліс: — Митрук, кытчӧ тэ мунан? — Ю дорӧ. — Купайтчыны? — Чери кыйны. Он аддзы али мый, киын вугыр шатин. — А меным позьӧ тэкӧд мунны ю дорӧ? — Позьӧ. Сӧмын эн шумит. Чери оз радейт, кор йӧз сёрнитӧны гораа.

Радейтан-ӧ тэ вуграсьны? Лыддьы Елена Габова да Наталья Макаровалысь «Дети древней земли» небӧг.

110ʼ удж. Лыддьы сёрнисӧ.

— Мый тэ тӧдмалін «Дети древней земли» небӧгысь? — Ме 51-ӧд лист бокысь лыдди, кутшӧм вӧлӧма коми мортлӧн керкаыс. — А мый, абу ӧнія кодь? — Керкаыс вӧлӧма кык юкӧнысь: ӧтиыс — тӧвся, а мӧдыс — гожся. Тӧвсяыс ичӧтджык. Сэні сулаліс ыджыд пач, а сы весьтын — пӧлать. Челядь кӧдзыд дырйи пӧлатяс ворслісны да узьлісны. — Ме чайта, «Дети древней земли» лои тэнад радейтана небӧгӧн. — Да, сійӧ меным воис сьӧлӧм вылӧ. Ме унатор тӧдмалі коми йӧз да налӧн олӧм йылысь.

Мӧвпышт да висьтав, мыйла тӧвся керкаыс вӧлӧма ичӧтджык гожся сертиыс.

111ʼ удж. Лыддьы да висьтав ас кывйӧн лыддьысянін йылысь.

ас кывйӧн

Сыктывкарын Сӧветскӧй улича вылын сулалӧ мича важ керка. Тайӧ Челядьлӧн Самуил Маршак нима лыддьысянін. Сійӧ кык судтаа, шоныд да сӧстӧм. Джаджъяс вылын сулалӧны коми да роч гижысьяслӧн небӧгъяс. Лыддьысянінӧ быд лун волӧны гырысь да посни класса велӧдчысьяс. Найӧ босьтӧны лыддьыны гортас радейтана небӧгъяс. Лыддьысян вежӧсын челядь тӧдмасьӧны выль журналъясӧн, газетъясӧн. Энциклопедияяс да кывкудъяс отсӧгӧн найӧ вӧчӧны гортса удж.

1. Висьтав, кутшӧм коми гижысьясӧс тэ тӧдан. 2. Кыдзи важӧн шусис Сӧветскӧй улича?

112ʼ удж. Висьтав аслад лыддьысянін йылысь план серти.

1. Кӧні сулалӧ лыддьысяніныд? 2. Кутшӧм сійӧ? 3. Коді уджалӧ лыддьысянінын? 4. Кутшӧм небӧгъяс эмӧсь лыддьысянінын? 5. Кутшӧм коми гижысьясӧс тэ тӧдан? 6. Мый йылысь тэ радейтан лыддьыны?

113ʼ удж. Комиӧд кывъяссӧ да тӧдмав медводдза коми кывбур гижысьӧс.

Висьтав, мый тэ тӧдан тайӧ кывбур гижысь йывсьыс.

Вочавидз юалӧмъяс вылӧ да гиж неыджыд висьт.

1. Кутшӧм небӧг тэ лыддин? 2. Коді сійӧс гижис? 3. Коді шӧр геройыс? 4. Мый тэныд медся ёна воис сьӧлӧм вылад? 5. Мыйӧ велӧдӧ тайӧ небӧгыс?


<Kodko @ Пасьтасям да кӧмасям : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв : 4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Сыктывкар, 2013. Лб. 77-82.>


ПАСЬТАСЯМ ДА КӦМАСЯМ

114ʼ удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ серпас отсӧгӧн.

1. Мый пасьталӧма нывка? 2. Мый пасьталӧма зонка? 3. Мыйӧн мичмӧдчӧма нывка?

Морт серти и паськӧм. Кутшӧм поводдя, сэтшӧм и паськӧм. Удж серти и паськӧм пасьталан.

116ʼ удж. Лыддьы да висьтав небӧгӧ видзӧдтӧг.

Лымйыс сапкӧ, тӧлыс тшапкӧ. Киӧ — кепысь, юрӧ — шапка. Кокӧ — гынкӧм, вылӧ — пась, Ывлаӧ ме петны дась.

— Мый тэ тӧдан Виктор Савин йылысь? — Сыктывкарын эм Виктор Савин нима драма театр. — А мыйла тайӧ театрыс Виктор Савин нима? — Тайӧс ме ог тӧд. — Виктор Савин, а коми ногӧн Нёбдінса Виттор, вӧлӧма Коми муын медводдза драматургӧн. Сійӧ гижӧма пьесаяс да пуктӧма найӧс сцена вылын, ачыс тшӧтш и ворсӧма. — Зэв интереснӧй морт тай вӧлӧма. Сідзкӧ, Нёбдінса Виттор — Коми муын драматургиялы подув пуктысь. Вот мыйла театрыс Виктор Савин нима. — Сійӧ гижӧма и кывбуръяс. — Ме велӧді татшӧм кывбур. Кывзы:

Чужи-быдми сьӧд вӧр шӧрын, Деревняысь петі, Новлі чорыд сера дӧрӧм, Визя гач да кӧті.

Муртса сувті ас кок йылӧ, Удж пыр меным вичмис: Зыбка дорын ӧввӧ сьывны, Ичӧт кага видзны.

Мый йылысь Виктор Савин гижӧ кывбурас?

117ʼ удж. Лыддьы висьтсӧ.

Важӧн коми йӧз паськӧмсӧ вурлісны сера дӧраысь, нойысь да китайкаысь. Вурӧмторсӧ мичмӧдлісны крестӧн канва вывті. Татшӧм сернас вышивайтлісны ковта пельпомсӧ, соссӧ да водзсӧ. Мичмӧдлісны гӧрда-сьӧда сунисӧн, но содтывлісны и коймӧд рӧм. Кӧм-пась серти позьӧ вӧлі тӧдмавны, кытысь тайӧ мортыс. Сыктыв вожын олысьяс радейтісны паськӧм сера дӧраысь, сатинысь да атласысь. Луздорсаяслы кажитчис ной паськӧм. Изьвасаяс новлісны атласысь, штапельысь, кашемирысь да шӧвкысь вурӧм паськӧм. Удорасаяслы мусмылісны лӧз дӧраысь, шӧвкысь да парчаысь кӧлуй.

«Войвыв кодзув» журналысь

118ʼ удж. Лыддьы Петялысь письмӧсӧ.

Чолӧм, Ваня!

Вот ме и пӧч-пӧль ордын. Сиктыс сулалӧ джуджыд кыр йылын, а уліас визувтӧ паськыд Эжва ю. Ваня, а кутшӧм тані чӧскыд да сӧстӧм сынӧдыс! Аски ми пӧлькӧд мунам вӧрӧ. Сійӧ миян бур вӧралысь. Вӧравны оз на позь, но пӧль кӧсйӧ петкӧдлыны меным вӧраланінсӧ. Пӧльлӧн эм вӧралан кӧм-паськӧм. Тайӧ кӧлуйсӧ сылы сетлӧма батьыс, менам прапӧль. Пӧль кӧмалас кучик кӧті. Кӧтіыс зэв кокни. Эм нӧшта кучик лаз. Сійӧ состӧм ковта кодь, а мышкуас петля. Лазйыс зэр дырйи видзӧ кӧтасьӧмысь. Тӧлысь мысти локта гортӧ да ставсӧ висьтала.

Аддзысьлытӧдз. Тэнад Петя ёрт.

1. Висьтав, мый тӧдмалін письмӧысь. 2. Гӧгӧрвоӧд кывкуд отсӧгӧн татшӧм кывъяс: вӧр, вӧралысь, вӧравны, вӧраланін. 3. Аддзы да гиж письмӧысь кывтэчасъяс: кывберд+эмакыв.

Вӧч тадзи: Эжва (кутшӧм?) паськыд.

«Кутшӧм сійӧ?» «Мый вермас лоны татшӧмӧн?» ворсӧм.

Ворс тадзи:

Вӧнь — мича, кузь, сера, векни. Лӧз — енэж, ю, дӧрӧм.

119ʼ удж. Лыддьы висьтысь юкӧн.

ЫДЖЫД ЛУН АСЫЛӦ.

Кутшӧм мича рӧма шондіыс Ыджыд лун асылӧ! Кӧсьта мыссис да кутіс пасьтасьны-вӧччыны. Пасьталіс кумач дӧрӧмсӧ, вӧнясис мича тугъя вӧньӧн, кӧмаліс ной гачсӧ, пинжакасис, кучик сапӧгасис. Рӧмпӧштан водзын картузасис. Лэптіс вылӧ пельпомъяссӧ да бара видзӧдліс рӧмпӧштанӧ. Коли дӧвӧль аснас.

1. Висьтав, мый тэ пасьталан гажлун дырйи. 2. Содты висьтысь кывбердъяс. 3. Серпасав Кӧсьталысь паськӧмсӧ.

120ʼ удж. Уськӧд тӧд вылад «Дети древней земли» небӧгса геройяслысь паськӧмсӧ.

1. Нывъяслӧн мичмӧдчантор. 2. Дӧрӧм кӧртӧд. 3. Пасьтавлісны сарапан вылӧ. 4. Кыдз пулӧн да нывъяслӧн мичмӧдчантор. 5. Кыӧны кӧсаӧ. 6. Ныв паськӧм. 7. Важся кӧмкот. 8. Чунь гӧгӧр кытш.

Вӧч проекта удж «Паськӧм» тема вылӧ.

1. Мӧвпышт да серпасав ӧнія паськӧм коми сер отсӧгӧн. 2. Вӧчӧй классаныд выставка.


<Kodko @ Ме да менам ёртъяс : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв : 4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Сыктывкар, 2013. Лб. 83-87.>


МЕ ДА МЕНАМ ЁРТЪЯС

121ʼ удж. Юклы кывкудйысь кывъяссӧ кык чукӧрӧ.

— Кымын арӧс ёртыдлы? — Ёртлы тырис дас арӧс. — Кымынӧд классын сійӧ велӧдчӧ? — Ёрт велӧдчӧ нёльӧд классын. — Ті велӧдчанныд ӧти классын? — Да, ми велӧдчам ӧтлаын. — Ті важӧн нин ёртасянныд? — Ми ёртасям детсадсянь. — Кутшӧм тэнад ёртыд? — Сійӧ вына, ветлӧ каратэ секцияӧ. Менам ёрт вежӧра, велӧдчӧ сӧмын «4» да «5» вылӧ. Сійӧ батьыс моз жӧ кӧсйӧ лоны программистӧн.

Артмӧдӧй сёрни.

Пӧрадок петкӧдлысь лыдакывъяс.

122ʼ удж. Уджалӧй параӧн. Сетӧй ӧта-мӧдлы юалӧмъяс комиӧн.

Серёжа да Саша туй вылысь аддзисны 50 шайт. Сулалӧны да вензьӧны, кыдзи юкны сьӧмсӧ. Матыстчис на дорӧ вит арӧса Паша Попов. Воштӧма сьӧмсӧ да гораа бӧрдӧ. Саша шуис зонкаяслы: — Аддзӧм сьӧмсӧ юкам ставлы ӧткодя. Пашалы ньӧбисны нянь, а кольӧм сьӧм вылас — аслыныс шоколад кампет. Но Паша век на бӧрдіс, да ковмис сылы тшӧтш сетны ӧти кампет. Паша кампетсӧ босьтіс, но гортас муніс бӧрдігтыр.

1. Мыйла бӧрдіс Паша? 2. Бура-ӧ, тэ думысь, вӧчисны кык ёрт? 3. Мыйла кампет босьтӧм бӧрын Паша эз дугды бӧрдны? 3???. А кыдзи эськӧ тэ вӧчин Серёжа да Саша местаын?

Батьӧ менӧ велӧдіс ворсны шашкиӧн. Ми тшӧкыда рытъяснас ворслім сыкӧд. Но бать менӧ вермыліс. Гожӧмнас миян сиктӧ воис суседкалӧн внукыс. Сійӧс шуисны Тимаӧн. Зонка пызан вылысь аддзис шашки да юаліс: — Тэ шашкиӧн ворсан, Миша? — Ми батькӧд ворсам, да ме век верма сійӧс. — Вай ворсам, — корис Тима. Ми пуксим ворсны. Ворсім ӧтчыдысь, мӧдысь, коймӧдысь. Тадзи ме ворсси витысь. — Тырмас! — шуи ме.

1. Помав висьтсӧ. Лыддьӧй рольяс серти. 2. Мыйӧ велӧдӧ висьтыс? 3. Инды висьтысь лыдакывъяс.

«Вежӧра морт» ворсӧм. (Позьӧ ворсны чукӧрӧн). Велӧдчысь сетӧ ёртыслы 3 юалӧм. Вочавидзас кӧ ёртыс, сійӧ сетӧ юалӧмъяс мӧд велӧдчысьлы.

125ʼ удж. Лыддьы зонкалысь висьталӧмсӧ.

Ме вӧлі вильыш да сюсь зонкаӧн. Менам ёрт — рамӧн да уджачӧн. Урокъяс бӧрын медводз сійӧ отсасис мамыслы, а сэсся пуксьыліс вӧчны гортса удж. Ӧтчыд ёртӧс аддзи жугыльӧн. Сійӧ висьталіс, мый висьмӧма мамыс. Ме отсалі сылы вӧчны гортса удж. Ми кыкӧн пелькӧдім вежӧс, ветлім аптекаӧ мамыслы лекарствола. Ёртлӧн мамыс нимкодя шуис: — Ті — бур ёртъяс. Тадзи пыр отсасьӧй ӧта-мӧдныдлы.

1. Тэнад эм ёрт? 2. Мый радейтанныд вӧчны ёртыдкӧд прӧст кадӧ? 3. Кутшӧм вогӧгӧрся кад медся ёна радейтӧ ёртыд? 4. Кутшӧм небӧгъяс радейтӧ сійӧ лыддьыны? 5. Кутшӧм шылад воӧ ёртыдлы сьӧлӧм вылас? 6. Ёртыдлӧн эм радейтана пемӧс?

Гиж неыджыд висьт аслад ёрт йылысь юалӧмъяс серти.

126ʼ удж. Лыддьы колана ногӧн лелькуйтчанкывсӧ.

Катша рок пуис, пуис, пуис, пуис. Медводдзаыс видліс, Мӧд солаліс, Коймӧд гудраліс, Нёльӧд паньыштіс, Витӧдыслы эз тырмы. Зэрмис, да Кобулӧ тюр пышйис!

Велӧд да вӧч физминутка.

127ʼ удж. Артмӧд сёрникузяясысь висьт да гиж.

ВОТЧӦМ.

Шор дорысь аддзисны ӧмидз кустъяс. Челядь мунісны вотчыны. Найӧ сувтісны куст гӧгӧр да заводитісны вотчыны. Ӧмидзыс вӧлі уна. Муніганыс сьылісны, сёрнитісны. Воисны найӧ ичӧтик шор дорӧ. Дозныс тыри ӧдйӧ. Вотчӧм бӧрын чӧсмасисны ӧмидзӧн.

128ʼ удж. Паськӧд сёрникузяяссӧ.

Зонкаяс мунісны ю дорӧ ... . Медводдза зонкаыс ... . Недыр мысти мӧд ёртыс ... . Коймӧдыс да нёльӧдыс ... . Челядь гожйӧдчисны да купайтчисны лунтыр. Налы вӧлі зэв гажа ... .


<Kodko @ Гажа тулыс воис : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв : 4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Сыктывкар, 2013. Лб. 88-95.>


ГАЖА ТУЛЫС ВОИС

129ʼ удж. Корсь тувсов тӧлысь нимъяс.

Тӧвнас шонтӧ, тулыснас сылӧ, гожӧмнас кулӧ, арнас бӧр ловзьӧ. — Ӧльӧксан, тэ тӧдмалін нӧдкывсӧ? — Ме чайта, пась. Сійӧ тӧвнас шонтӧ, а тулыснас мамӧ идралӧ пасьсӧ шкапӧ тӧлӧдз. — Эк тэ, видзӧдлы кадакывъяс вылас. — Но! Шонтӧ, сылӧ, кулӧ, ловзьӧ. — Абу, Ӧльӧксан, тайӧ абу пась. Мӧвпыштлы.

А тэ кыдзи чайтан, мый тайӧ?

Рака тӧлысь — коймӧд пилы Зэв лӧсялӧ «Рака» нимыс. Ӧбичаыс тешкодь овлӧ — Тулысыс и тӧлыс волӧ.

Нёльӧд пиыс — Косму тӧлысь — Югыд зарни дзирдӧн тыр. Пышйӧ лымйыс, садьмӧ муыс, Гут-гаг мыччӧдлӧ нин ныр.

Ода-кора — витӧд пиыс — Аттӧй уджач, аттӧй чож. Гӧрас, кӧдзас, быдтор пуктас, Вӧчас лэбачьяслы поз.

1. Лыддьы кывбурсӧ. 2. Вӧчӧй небӧг «Тулыс» тема вылӧ.

130ʼ удж. Юклы кывъяссӧ чукӧръяс вылӧ.

МАША. Ме зэв ёна радейта Ыджыд лун гаж. СЕНЯ. Меным кажитчӧ жӧ Ыджыд луныд. А мый тэ вӧчан тайӧ гажлунас? МАША. О-о-о! СЕНЯ. Мый тэ шыясӧн сёрнитан? МАША. А кыдзи тэ чайтан, мый тайӧ шынас кӧсйи висьтавны? СЕНЯ. Дерт жӧ, ме чайта, унатор. А медводз мыйкӧ гажатор, интереснӧйтор.

1. Кыдзи ті чайтанныд, мый вермас висьтавны Маша Ыджыд лун йылысь? 2. Кыдзи ті лӧсьӧдчанныд Ыджыд лун кежлӧ?

131ʼ удж. Лыддьы Машалысь висьталӧмсӧ.

Ыджыд лун — тувсовъя ыджыд гажлун. Тайӧ лунӧ ловзьӧма Исус Кристос. Ми бать-мамкӧд Ыджыд лун кежлӧ лӧсьӧдчам водзвыв. Батькӧд пелькӧдам керка пытшкӧс, вӧчам качай. Мам пӧжалӧ чӧскыд кулич. Нянь пытшкас пуктӧ изюм, а вывсӧ мичмӧдӧ да гижӧ «Кристос ловзис!» Нӧшта ми пуам чипан кольк, мичмӧдам лук кышӧн либӧ вузасянінысь ньӧбӧм вапӧн. Асывнас котырӧн ветлам вичкоӧ, вежӧдам кулич да чипан кольк. Бать-мам ветлӧны гӧститны рӧдвуж ордӧ, а ми, челядь котыр, лунтыр ворсам да качайтчам.

Мый тэ тӧдмалін Машалӧн висьталӧмысь?

132ʼ удж. Помав сёрникузяяссӧ.

Мам пӧжаліс (мый?) ... . Ыджыд чой гижис (мый?) ... . Ми кольк мичмӧдім (мыйӧн?) ... . Вежӧдім кольк (кӧні?) ... .

133ʼ удж. Висьтав, кутшӧм кадын, мортын да лыдын кадакывъясыс.

Сувтӧд тайӧ кадакывъяссӧ ӧнія кадын, 1 мортын, ӧтка лыдын да гиж.

134ʼ удж. Помав сёрникузяяссӧ.

135ʼ удж. Лыддьы Борис Шахов висьтысь юкӧн.

Ыджыд лун. Тайӧ гажлуныс быдӧнлӧн: и пӧрысьяслӧн, и томъяслӧн, и челядьлӧн. Быд керкаын пелькӧдчӧма, рытсяньыс пусьӧма-пӧжасьӧма. Став олысьлӧн пызан вылас быдтор лоӧ: и яя шыд, и чӧскыд чериняньяс, и нӧкъя рысь, и пирӧг-шаньгаяс. Йӧз ставсӧ видзӧмаӧсь Кристос ловзян лун кежлӧ.

Висьтав ас кывйӧн Ыджыд лун йылысь.

Тӧдмав, мый коми йӧз сёйлісны гажлун дырйи.

136ʼ удж. Лыддьы мичаа кывбурсӧ.

ТУВСОВ ШОРЪЯС.

Ыбын тыдалӧ на лым. Гӧгӧр бузгӧ тувсов шор. Шонді югӧр лои пым. Став му пасьта кылӧ гор: «Тулыс локтӧ — мелі, лӧнь! Тулыс локтӧ — мича, том! Юргӧ-сьылӧ гӧгӧр скӧнь... Кӧдзыд тӧвлы воис пом!» Садьмӧ гӧгӧр, воштӧ ун: Локтӧ тулыс — варов, збой! Регыд воас ода-кора лун, Еджыд-югыд тувсов вой.

Аддзы кывбурысь кывсикасъяс

137ʼ удж. Лыддьӧй висьтсӧ рольяс серти да серпасалӧй.

ОЛЯЛӦН ВИЖ Ю.

Садйысь локтӧны мам да нёль арӧса Оля. Мам юалӧ нылыслысь: — Оля, тэныд кымын арӧс ӧні? — Неуна нёль, — вочавидзӧ Оля. — Мыйла неуна? — оз гӧгӧрво мамыс. — Куим арӧсыс вӧлі зэв дыр, а нёльыс сӧмын на неуна. — Мыйӧн талун вердісны садикад? — Зэв чӧскыдторйӧн, ме ставсӧ сёйи, — зэв ӧдйӧ шуис Оля. Оля копыртчис да кутіс любуйтчыны визув шорӧн. — Тэ, мамӧ, бурджык юав, мый ме серпасалі талун. — Мый нӧ? — Ме серпасалі виж ю, — висьталіс Оля. — Мыйла нӧ тэнад юыс виж рӧма? — нюмъялӧ мамыс. — Кывтіс виж карандашъяса пыж, лэптысис тӧв, и карандашъясыс усисны ваӧ. Сійӧн и юыс лоис виж, — шуис Оля. Мамыс велӧдӧ: — Мӧдысь пыжас лӧз карандашъяс тэч. Найӧ кӧ усясны ваӧ, сэк юыс лоӧ лӧз.

138ʼ удж. Лыддьӧй висьтсӧ рольяс серти.

АГНИЯ БАБ — ВОЛШЕБНИК.

— Мам, мыйла Агния бабтӧ шуӧны се-лек-ци-о-не-рӧн? — Кодлысь нӧ кывлін? — Тӧрыт на бать шуис. Код нӧ сійӧ лоӧ? — Селекционерыс — сійӧ став быдмӧг вылас волшебник. — Волшебник? Анна кватитіс ковтасӧ, пасьталіс да котӧрӧн петіс ывлаӧ. Керкаыс Агния баблӧн сулаліс шор сайын. А керка гӧгӧрыс мый сӧмын эз быдмы: льӧм пуыд и пелысьыд, сус пуыд и ниаыд, сэтӧрыд и ӧмидзыд. Анна вуджис шорсӧ, пырис Агния баб йӧрас да горӧдіс: — Агния баб, Агния баб, тэ — селекционер. — Коді, коді? — шыасис Агния баб. — Волшебник став быдмӧг вылас. — Да, ме волшебник и эм, — нюммуніс пӧч. — Волшебник? Мыйла нӧ либӧ нинӧм эн висьтавлы? — А эн юавлы да. Вот тайӧ да. Тайӧс Аннуш некыдз эз вермы гӧгӧрвоны. Волшебникъяс йылысь Анналы мамыс лыддьывліс мойдъяс, телевизор пыр кино видзӧдліс. Но Агния баб — волшебник? Но и но! — Лок, ме тэныд мыйкӧ петкӧдла, — шуис Агния баб. Пывсян дорас вӧлі град йӧр. Сэні быдмисны сус пу да куим коръя пу. А ӧти пу вылын дзирдалісны ичӧтик еджыд дзоридзьяс. Ӧтик, мӧд, коймӧд ... . А кутшӧм чӧскыд дукаӧсь тайӧ дзоридзьясыс! — Агния баб, мый тайӧ? — юаліс Аннуш. — Яблоня. — И яблӧгъяс быдмасны? — чуймис нывка. — Оз кӧ кынмы, быдмасны. Колӧ дӧзьӧритны. — Агния баб, тэ збыль волшебник? А тэнад волшебнӧй беддьыд эм? — Эм, быдса дас. — Дас? А меным ӧтикӧс сетан? — Ог. Тэнад аслад эм. — Менам? Кӧні? — Чуньясыд. — Да, бара ме вылын шмонитан. — Ог, ог шмонит, нылук. Киясыд и керка лэптӧны, нянь быдтӧны. Сӧмын колӧ найӧс уджӧдны. Аннуш топӧдчис пӧчыс дінӧ: — Ме мӧда тэныд отсасьны.

1. Висьтав, мый тэ кужан вӧчны.

Отсӧг вылӧ:

пуны картупель

пӧжавны блин

гладитны дӧрӧм

нетшкыны ёг

пелькӧдчыны гортын

2. Эм-ӧ тіян град йӧр? Мый сэні быдмӧ?


<Kodko @ Тані ставыс меным муса : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв : 4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Сыктывкар, 2013. Лб. 96-101.>


ТАНІ СТАВЫС МЕНЫМ МУСА

139ʼ удж. Юклы кывъяссӧ чукӧръяс вылӧ.

140ʼ удж. Содты колана кывъяс.

141ʼ удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1. Кутшӧм дзоридзлӧн син шӧрыс виж, а дорыс еджыд?

2. Кутшӧм быдмӧгысь тэ полан? 3. Кутшӧм дзоридз шуӧны войвывса розаӧн? 4. Кутшӧм рӧма йӧла турунлӧн дзоридзыс тулыснас? 5. Кутшӧм дзоридзьяс йылысь лӧсьӧдӧма сьыланкывъяс?

142ʼ удж. Лыддьы текстсӧ.

Машалӧн мамыс мӧдӧдчис мырпомла. Мудер Маша мӧвпаліс, мунны-ӧ мамыскӧд. Майшасьыштӧм мысти Маша мездысис мисьтӧм мӧвпъясысь. Меліасьыштіс мамыскӧд, муртса мачасьыштіс Мишакӧд. Маша муніс мамыскӧд мырпомла.

1. Тэ радейтан вотчыны? 2. Кӧні быдмӧ мырпом?

— Пӧч, гожӧмнас ветлам вотчыны? — Ветлам, мед сӧмын лоӧ вотӧсыс. — Пӧч, а кутшӧм вотӧс тэ радейтан вотны? — Ме радейта вотны чӧд. — А ме радейта вотны ӧмидз.

Артмӧд юржугӧдан вотӧс нимъясӧн.

144ʼ удж. Лыддьы мойдсӧ да ворс.

ПАРМА — ГОРТ.

Быд мортлӧн эм горт. А Настуклӧн гортыс парма-вӧр. Узьлӧ ныв коз пу улын. Сэтчӧ вольсалӧма ньыв пу лапъяс, небыд коръяс. Ок, кутшӧм лӧсьыд! Кор кынӧмыс кутас сюмавны, Настук кинас вачкыштас пуӧ, и сы дорӧ пу вылысь чеччыштасны уръяс. А вомас быд урлӧн коль. Нылук сёяс, аттьӧалас уръясӧс да котӧртас вӧрса ты дорӧ. Юас сӧстӧм ва, купайтчас да аттьӧалас вӧр-васӧ. Сэсся окота лоас сылы котралыштны-ворсыштны. Чукӧстас кӧинпиӧс, и тӧвзясны сыкӧд пуяс костті, видз вывті горзігтырйи: — Эге-гей, суӧд менӧ! Со ӧд кутшӧм Настуклӧн гортыс!

145ʼ удж. Лыддьы Илля Вась мойдысь юкӧн.

ДЗИЗГЫСЬ-ДЗАЗГЫСЬ ГУТ.

Дзизгысь-дзазгысь гут, Госыс сизим пуд, Талун чеччис Шонді петтӧдз. Мошкоритчис асывбыд, Пуис чӧскыд яя шыд. Пирӧг-шаньга артмис бур. Пызан вылын тшай да сур.

Пасьталіс шӧвк сарапан. Водзас пуктіс рӧмпӧштан. Вылас ӧшліс уна сикас Исерга да югыд сикӧтш. Кокнас топ, кинас тап — Талун гутыд миян тшап. Сарапаныс сылӧн мича: Талун гутыд именнича!

Брун да бран да шур да шар: Пузис ыджыд самӧвар. Самӧварын ваыс пӧсь. Локтӧ гӧстя, локтӧ гӧсьт. Гӧсьтъяс пытшкын медбур тан Веж мундира тӧрӧкан.

Ӧшинь пырыс чирк Пызан сайӧ — звирк! Ызгис-пырис лӧдз — Сук пармаса пӧч. Вӧсни коска кодзувкот Нэмсӧ тэрмасьӧ, оз чот. Корсьӧ бобув аслыс кобув: Аддзис гутлысь жыр, Пырис пырысь-пыр.

Ичӧтик да жеб Воис кыськӧ геб. Лэбзис шомгаг — жбыр... Гӧстя керка тыр.

Именнича, кылӧ, дзуртӧ: «Сёйӧй-юӧй сьӧлӧм нуртӧ! Видлӧй чӧскыд черинянь! Энӧ пуктӧй кисьыд пань! Бобув, муса чой, Льӧмъя лязсӧ сёй».

Нуӧдӧй В. И. Лыткин (Илля Вась) мойдъяслы сиӧм рыт.


<Kodko @ Коми муӧй, сьӧлӧмшӧрӧй : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв : 4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Сыктывкар, 2013. Лб. 102-114.>


КОМИ МУӦЙ, СЬӦЛӦМШӦРӦЙ

146ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа.

АС ЧУЖАН МУ.

Олан жӧ вылан тэ, Ас чужан му, — Веж еджыд яг нӧрыс, Дзирдалан ю!

Олад жӧ вылад, Енэжлӧн лӧз, Кыпыда сьылысь Уджалысь йӧз!

Гӧгӧрвоӧд кывбур нимсӧ.

чужан му

ас му

чужанін

— Россияын эм уна республика, и быдӧнлӧн аслас пасъяс. Кутшӧм пасъяс эмӧсь Коми Республикалӧн? — Флаг, герб, гимн. — Флаг, герб да гимн — тайӧ рочӧн. А комиӧн кыдзи? — Флаг — дӧрапас, герб — канпас, гимн — кып. — Мый ӧткодьыс тайӧ кывъясас? — Дӧрапас да канпас кывъясын эм пас кыв.

Дима локтіс велӧдчанінысь да висьталіс мамыслы: — Мам, тэ пыр шуан флаг, герб, гимн. Вӧлӧмкӧ, комиӧн дзик мӧд ног шусьӧ. Флаг — тайӧ дӧрапас. Артмӧма кык кывйысь: дӧра — полотно, пас — знак. Канпас — тайӧ герб. Сійӧ артмӧма кан — государство да пас — знак кывъясысь. Рочӧн кӧ — знак государства. Кып — тайӧ гимн, сійӧ юргӧ гажлунъяс дырйи.

1. Висьтав, кутшӧм пасъяс овлӧны. 2. Кутшӧм гажлунъяс дырйи юргӧ кып?

Тӧд вылӧ!

Коми Республикалӧн канпас кык рӧма: зарни да гӧрд. Гӧрд рӧм вылын зарни рӧма варыш. Сійӧ петкӧдлӧ вын. Лэбач морӧсас аньлӧн чужӧмыс петкӧдлӧ «Зарни Аньӧс» — став бурсӧ видзысьӧс. Чужӧм гӧгӧрыс квайт йӧра юр. Йӧра — мичлун петкӧдлысь пас.

Орччӧд Россияса да Коми Республикаса канпасъяс.

Коми Республикалӧн дӧрапасыс куим рӧма: лӧз, турунвиж, еджыд. Лӧз рӧм петкӧдлӧ войвывса сӧстӧм енэж, турунвиж рӧм — помтӧм-дортӧм парма, еджыд рӧм — лымъя войвыв.

Кутшӧм рӧмъяса Россиялӧн дӧрапасыс?

Коми мулӧн кыплысь кывъяссӧ да шыладсӧ гижис Виктор Савин.

Лыддьы Россиялысь да Коми мулысь кыпъяссӧ.

Сложнӧй эмакывъяс артмӧны кык да унджык кыввужйысь: канпас, дӧрапас, мусерпас.

148ʼ удж. Лыддьы нывкалысь письмӧ.

Видза олан, Таня! Меным тэсянь воис письмӧ. Зэв ыджыд аттьӧ. Ми письмӧтӧ лыддим ыджыд чойкӧд. Миянлы лои зэв нимкодь, мый тэ юасян Коми му йылысь. Миян Коми му ыджыд да зэв озыр. Войвылын перйӧны из шом, мусир да биару. Эм и зарни, сёй, лыа. Тайӧ ставыс мупытшса озырлун. Из шом перйӧны Воркутаын да Интаын. Биару эм Вуктылын да Усинскын, мусир — Ухтаын да Усинскын. Тайӧ каръясас олӧны уджач да кӧдзыдысь повтӧм йӧз. Аддзысьлытӧдз. Тэнад нывъёрт Тоня.

Кутшӧм выльтор тӧдмалін нывка письмӧысь?

149ʼ удж. Корсь эмакывъяс.

1. Инды сложнӧй эмакывъяс. Мыйла найӧс шуӧны сложнӧйӧн? 2. Лӧсьӧд сложнӧй эмакывъясӧн сёрникузяяс.

150ʼ удж. Помав сёрнисӧ.

— Ме письмӧсьыд тӧдмалі, мый Коми муын эм уна сикас мупытшса озырлун. А нӧшта мыйӧн озыр тіян муныд? — Ми олам пармаын. Сідзкӧ, миян му озыр ..., ..., ... . А юяс озырӧсь ... .

Тӧд вылӧ! Коми йӧз важысянь кыйсисны. Вӧрпа куысь вурлісны пась, шапка, кепысь да кӧмкот. Дона кусӧ вежлісны кыйсян, кӧрта кӧлуй, мичмӧдчантор да дона дӧра вылӧ.

151ʼ удж. Гиж сёрникузяяссӧ, серпасъяссӧ веж кывъясӧн.

Коми аньяс да нывкаяс вӧрысь чукӧртлісны тшак да вотӧс. Вотӧссӧ сёйлісны йӧлӧн, чӧдсӧ косьтылісны, турипувсӧ кынтылісны, а пувсӧ кӧтӧдлісны ваӧн либӧ пӧжлісны. Тшаксӧ косьтылісны, солавлісны.

Гиж колян када кадакывъяссӧ ӧнія кадын, уна лыдын.

152ʼ удж. Лыддьы кывпесансӧ мичаа.

Ыджыд айӧ вӧрӧ кайӧ, Ыджыд нопйӧн мыйкӧ вайӧ. Ыджыд мамӧ разьӧ ноп, Сэні ыджыд-ыджыд гоб.

Лэбигӧн — дзизгӧ, пуксяс — чӧв олӧ. Коді сійӧс виас, сійӧ ассьыс вирсӧ кисьтас.

Митя да Настук мамыскӧд мунісны вӧрӧ вотны юмов чӧд. Луныс кымӧра, да номйыс вӧлі зэв уна. Мамыс Настукӧс чышъянӧдіс, а Митяӧс мавтіс антикомаринӧн. Зонка шуис: — Ог радейт номъясӧс. Найӧ курччасьӧны да дзизгӧны ныр улын. Мамыс Митялы вочавидзис: — Митя, а номтӧгыд эськӧ лэбачыд этша вӧлі. Ном — лэбачьяслӧн сёян. Номлысь личинкаяссӧ сёйӧны черияс. Вӧр-ваын ставыс колана.

1. Кутшӧм буртор вайӧны вӧр-валы номъяс? 2. Лыддьӧй висьтсӧ рольяс серти. 3. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ.

1) Кытчӧ мунісны Настук да Митя мамыскӧд? 2) Кутшӧм вӧлі луныс? 3) Мый вӧчис мамыс Настукӧс да Митяӧс? 4) Мыйла Митя оз радейт номъясӧс? 5) Мый вочавидзис зонкалы мамыс?

154ʼ удж. Мичаа лыддьы да гиж паметь серти.

МЫЙ ВӦЧНЫ КӦЧЛЫ?

Тӧлын уна удж оз вӧч Дженьыд бӧжа тэрыб кӧч. Мый нӧ колӧ вӧчны Дзикӧдз кынмӧм кӧчлы?

155ʼ удж. Лыддьы висьтсӧ. Лӧсьӧдчы велӧдчан изложение кежлӧ.

Кӧкъямыс пышкайпи пукалісны лымъя ув вылын ӧта-мӧд дорас топӧдчӧмӧн. — Олӧй ӧтсӧгласӧн, челядь, — шуис налы пӧрысь пышкай-бать. — Ӧтсӧгласӧн кӧ кутанныд овны, кокни лоӧ вуджны тӧвся кӧдзыдсӧ. — Кутам овны ӧтсӧгласӧн! — горӧдісны ӧтвылысь пышкайпиян. Регыд мысти ӧти пышкайпи аддзис му вылысь нянь шӧрӧм. Сійӧ лэбӧдіс няньсӧ асланыс позйӧ да юксис вокъясыскӧд. Тадзи ӧтсӧгласӧн найӧ олісны тӧвбыд.

1. Кыдзи тэ гӧгӧрвоан «овны ӧтсӧгласӧн»? 2. Кыдзи ті оланныд классаныд?

156ʼ удж. Кутшӧм кыв лишнӧй? Мыйла?

157ʼ удж. Артмӧд сёрникузяяс сетӧм кывъясысь да серпасав.

Коз пу вылын пукалӧ лэбач. Мича дзоридз вылын пукалӧ мазі. Кыдз пу дорын быдмӧ ичӧтик тшак. Пожӧм улын куйлӧ коз коль. Тусяпу весьтын лэбалӧ ном. Пу сайын дзебсясьӧ руд кӧч. Чуманын тыдалӧ дона гоб да гӧрд гоб. Руч котӧртӧ вӧрса туйӧд. Ошпи сёйӧ чӧскыд ӧмидз.

158ʼ удж. Тӧдмав, кутшӧм кывсикасъясӧн лоӧны торйӧдӧм кывъясыс.

Изъяс вывті котӧртӧ ю, Чӧскыд васӧ сэтысь ю. Кор тэ татчӧ быдмин, кыдз, Еджыд кока мича кыдз? Видзьяс сайын козъя вӧр, Чуман босьт да ӧдйӧ вӧр. Керка сайын паськыд видз, Сэні лунтыр мӧстӧ видз.

159ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ да инды аснима эмакывъяс.

Пуксьӧ кодыр асыв, Паджгаын да Часын, Аныбын да Гамын Кылӧ уджлӧн шыыс. Визин босьт, кӧть Лӧзым — Быдлаын зіль йӧзыд. Ӧтияс Ухтаын, Мӧдъяс Вӧркутаын, И Печора вожын Зільӧ тӧв да гожӧм. Том на мукӧд карыс, Но и Сыктывкарӧс Пӧрысьнад он шу на.

1. Висьтав, кыдзи гижсьӧны аснима эмакывъяс. 2. Коми Республикаса кутшӧм карын да сиктын тэ вӧлін?

— Кымын кар Коми Республикаын? — Коми муын дас кар. — Тэ тӧдан став кар нимсӧ? — Дерт жӧ. Кӧсъян кӧ, лыддьӧдла. — Кӧсъя. Лыддьӧдлы. — Заводита войвыв каръяссянь. — Ме тӧда войвыв каръястӧ. Вӧркутаын олӧ менам пӧч, сійӧ висьтавліс тайӧ каръяс йывсьыс. — Сідзкӧ, висьтав, а ме содта. — Вӧркута, Инта, Вуктыл, Усинск, Печора, Ухта. — Сыктывкар, Микунь, Сосногорск, Емва. — Вот и тӧдмалі Коми муысь став кар нимсӧ. Мыйла кар нимъяссӧ гижӧма ыджыд шыпассянь?

160ʼ удж. Комиӧд текстсӧ.

Лӧз рӧм — сійӧ миян енэж, Турунвижыс — парма-вӧр, Еджыд рӧмыс казьтӧ меным Лымъя войвыв — сьӧлӧмшӧр.

Артмӧд сикт кыв шыпасъяс вылӧ кывъяс.

161ʼ удж. Лыддьы. Гиж да инды аснима эмакывъяс.

Печора, Эжва, Мозын — Коми муын медся гырысь юяс. Эжва ю заводитчӧ ичӧтик шорсянь. Сійӧ визувтӧ асыввывсянь рытыввылӧ. Эжва — Войвыв Двиналӧн вож. Сылӧн ичӧт чойяс — Сыктыв да Емва юяс. Висьтав, кутшӧм ю визувтӧ тэнад кар либӧ сикт дорті.

162ʼ удж. Кутшӧм кыв лишнӧй? Мыйла?

163ʼ удж. Лыддьы мичаа.

Коми кыв ме тӧда, Ыджыдтор оз шу на. Тӧда ме и сійӧ — Оз и сӧр на уна.

Тайӧ муса кылӧн Чой-вок сёрнитӧны, Тайӧ кылӧн меным Ай-мам бур сиӧны.

164ʼ удж. Лыддьы да босьт тӧд вылад.

Иван Алексеевич Куратов чужліс Кебраын. Ӧні тайӧ Сыктыв районса Куратов сикт. Ичӧт Ваняӧс мамыс 11 арӧсӧн нуӧдіс велӧдчыны Яренскса духовнӧй училищеӧ. Та бӧрын сійӧ велӧдчис Вӧлӧгдаса духовнӧй семинарияын. Сэсся Иван Алексеевич велӧдіс челядьӧс Усть-Сысольскын. Сійӧ ёна радейтіс найӧс да кӧсйис, медым коми челядь кужисны гижны да лыддьысьны.

Висьтав, мый тӧдмалін И. А. Куратов йылысь.

— Иван Алексеевич Куратов — медводдза коми кывбур гижысь. — А мый йылысь сійӧ гижис? — Иван Куратов гижис коми йӧз, войвывса вӧр-ва йылысь. — Кыдзи нимӧдӧны коми йӧз медводдза кывбур гижысьӧс? — Юркарын эм Иван Куратов нима улича, Коми Республикаса опера да балет театр дорын сулалӧ памятник, а чужан сиктас восьтӧма музей. — А мый тэ тӧдан Василий Ильич Лыткин йылысь? — Сыктывкарын эм Василий Лыткин нима улича. — Ме аддзылі улича нимсӧ да окота лои тӧдмавны сы йылысь. — Вай аски велӧдысьлысь юалам. Тӧдмалӧй велӧдысьыдкӧд нӧшта инъяс, кодъяс йитчӧмаӧсь Иван Алексеевич Куратов нимкӧд.

165ʼ удж. Лыддьы велӧдысьлысь висьтсӧ.

Челядь, Василий Ильич Лыткин, коми ногӧн, Илля Вась — ыджыд учёнӧй, кывъяс туялысь. Сійӧ чужлӧма сыктывкарбердса Тентюков грездын. Тайӧ грездыс ӧні — юркарлӧн мича район. Батьыс водз кувсьӧма, да ичӧтдырыс вӧлӧма зэв сьӧкыдӧн. Василий Ильич уна велӧдчӧма да лоӧма тӧдчана учёнӧйӧн. Илля Вась гижис кывбуръяс, висьтъяс, мойдъяс. Кутшӧм кывбуръяс Илля Васьлысь лыддинныд небӧгъясысь?

Коді оз ло коми гижысьӧн?

Коді гижис «Дзизгысь-дзазгысь гут» мойд?


<Kodko @ Ме видза ачымӧс : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв : 4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Сыктывкар, 2013. Лб. 115-117.>


МЕ ВИДЗА АЧЫМӦС

бурдӧдчан турун

— Кыдзи тэ чайтан, мый колӧ мортлы, медым сійӧ вӧлі дзоньвидза? — Ме чайта, унатор колӧ. — А стӧчджыка кӧ? — Сёян-юан, сӧстӧм сынӧд да ва, оланін. — Ме нӧшта содта: спортын зільӧм да тыр-бура сёйӧм-юӧм. — Регыд гожӧм. Менам пӧч гожӧмнас чукӧртӧ уна сикас бурдӧдчан турун. Ми сійӧн тӧвбыд чай юам. — Ме ачым бурдӧдчан туруна чайтӧ юа. Сэні эм быдсяма колана витаминыс. — А кутшӧм бурдӧдчан туруна чай тэ юан? — Ме юа лежнӧга да сэтӧра чай. А кутшӧм бурдӧдчан турун тэ тӧдан?

166ʼ удж. Лыддьы текстсӧ.

Походын Саша дойдіс коксӧ. Велӧдысь корис челядьлысь лапкор. Нина юаліс: — А мыйла лапкорйыс? Велӧдысь шуис: — Лапкор бурдӧдӧ дой. Велӧдысь пуктіс лапкорсӧ дой вылас да гартіс. Некымын лун мысти дойыс бурдіс.

Тӧдмалӧй энциклопедияысь, мый нӧшта бурдӧдӧны лапкорйӧн.

167ʼ удж. Комиӧд да гиж сёрникузяяссӧ.

Ме ачым ветла лапкорла. Тэ ачыд ветлан лапкорла. Сійӧ ачыс мунӧ лапкорла. Ме ачым муна бурдӧдчан турунла. Тэ ачыд мунан бурдӧдчан турунла. Сійӧ ачыс мунӧ бурдӧдчан турунла.

168ʼ удж. Лыддьӧй мичаа рольяс серти.

— Кутшӧм мичаӧсь тайӧ кустъяслӧн дзоридзьясыс! — горӧдіс Зоя. — А тэ нетшышт ӧтиӧс да дукышт, — шуис Ваня. — Ой! — горӧдіс Зоя. — Сійӧ чуткасьӧ! — Абу прӧста нимыс лежнӧг. Висьтав, кутшӧмӧсь тайӧ кывъяс согласнӧй шыясыс. — Л, ж, н, г — ставыс чорыд, — шуис Зоя. — Весиг быдмӧг нимлӧн шыясыс висьталӧны, мый сійӧ чуткасьӧ. Лежнӧгйылас эм уна витамин, медуна «С» витамин. — А мыйысь бурдӧдӧ лежнӧгыс? — Менӧ мамӧ юктӧдӧ лежнӧг ваӧн температура дырйи.

Вотан он тэ лежнӧгйыв? Кор позьӧ сійӧс вотны?

Петшӧр — уна вося турун. Корйыс вевттьысьӧма сотысь сіясӧн. Быд петшӧрын эм пӧшти 10 миллион чуткасьысь сі. Дзоридзалӧ лӧддза-номъя тӧлыссянь кӧч тӧлысьӧдз. Дзоридзьясыс ичӧтӧсь. Петшӧр корйын уна витамин. Бурдӧдчӧны коръяснас да вужнас. Корсӧ чукӧртӧны гожӧмнас, а вужсӧ — сёр арын. Петшӧр сувтӧдӧ вир, бурдӧдӧ рана, петшӧр ваӧн мыськӧны юрси.

Висьтав мукӧд бурдӧдчан турун йылысь.

Корсь бурдӧдчан турун нимъяс.


<Kodko @ Со и воис гажа гожӧм : велӧдан гижӧд // Е. Н. Вязова, А. В. Сизова. Коми кыв : 4 класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Сыктывкар, 2013. Лб. 118-122.>


СО И ВОИС ГАЖА ГОЖӦМ

170ʼ удж. Корсь гожся тӧлысь нимъяс.

171ʼ удж. Лыддьы кывбурсӧ мичаа.

Бара воис гажа гожӧм, Дзоридзьясӧн тырис йӧр. Ӧшинь улын еджыд розйӧн Льӧм пу вӧзйӧ чӧскыд кӧр.

— Аннуш, вот и помалім нёльӧд класс. — Меным и нимкодь, и мыйлакӧ жаль. — Мыйла жаль? — Нимкодь, мый водзын гожся каникул, кутам гожйӧдчыны да купайтчыны. Жаль, мый дыр ог аддзысьӧй ёртъяскӧд да велӧдыськӧд.

Гажа тӧлысь — лӧддза-номъя, Ӧткодь югыд, лун и вой. Ставыс сӧвмӧ, ставыс быдмӧ. Быдӧн радӧсь, вок и чой.

Волӧн джынйыс коли бӧрӧ, Со нин сора тӧлысь тан. Том и пӧрысь зіля вӧрӧ — Страдна кад ӧд, шондібан.

Озыр вотӧсъясӧн моз — Гожӧмлӧн пом тӧлысь. Парма-вӧрын, вотчигмоз, Шӧйтӧ том и пӧрысь.

1. Лыддьы кывбурсӧ. 2. Вӧчӧй небӧг «Гожӧм» тема вылӧ.

172ʼ удж. Лыддьы мичаа пудъясянкывсӧ.

Тыртӧм-быртӧм Тасьті оз. Гӧбӧч вылын Рака поз. Куим каньысь Шыр оз пов. Он кӧ эскы, Оз и ков.

173ʼ удж. Содты колана суффиксъяс да гиж.

Со и локтіс гожӧм. Гожся каникул дырйи ме ветлі сиктӧ. Мекӧд мунісны мам, бать да чой. Сиктын ми шойччим, нетшким град вылысь ёг турун, ветлім вӧрӧ вотчыны. Жар лунъясӧ купайтчим да гожйӧдчим ю дорын. Ме гожӧмнас бура шойччи да арнас бӧр локті школаӧ.

КОМИ КАНЬ — АЛИСА.

Быд гожӧм ме волывла Ульянаӧ — Коми муын медся мичаинӧ. Сэні, манастырса еджыд крепосьт стенъяс сайын, джуджыд Эжва кыр йылын, сулалӧ тайӧ ичӧтик грездыс. Тані, ыджыд бать да ыджыд мамлӧн керкаын, ме гожъя быд во. Керка дорсянь бура тыдалӧ джуджыд манастыр. Сылӧн жыннян шы улӧ чечча быд асыв. Грезд дорын нюмъялӧ пӧлӧзнича рӧма ты — енэжыслӧн ыджыд рӧмпӧштан. Водзынджык, пашкыр бадьяс сайын, сӧстӧм ванас лӧсталӧ Эжва. А керка дорын быдмӧны-дзоридзалӧны и вӧсни кока пелысь, и еджыд кырся кыдз, и чуткасьысь коз. Но медся уна вылын юра джуджыд пожӧмыс. Найӧ шувгӧны то меліа, то стрӧга. Дерт жӧ, мойдын кодь оланінад став йӧзыс и пемӧсыс мойдын кодьӧсь жӧ. Босьтны кӧть Алиса каньӧс. Тайӧ каньсӧ ме кымынкӧ во сайын вайи Сыктывкарысь. Алиса — дзирдалысь сьӧд шыльыд гӧна, гӧгрӧс виж синма, пантералӧн кодь кокни пельк вӧраса зэв сюсь кань. Сійӧ вель ӧдйӧ велаліс сиктса оланногӧ. Кыйис шыр аслыс чӧсмасьӧм вылӧ, радейтіс повзьӧдлыны посни лэбачьясӧс. Куталіс сійӧ и ёна дӧзмӧдчысь вурдысьясӧс, но сёйны найӧс эз кӧсйы, тэчліс радӧн-радӧн, виччысис ошкӧм аслас уджысь. Кань ногӧн шуышталӧ: — Ме ша-а-а-нь?! — Шань, шань, — воча шыасьӧ ыджыд мам. Тадзи, буракӧ, и велаліс Алиса сёрнитны комиӧн. Сетас ыджыд мам дозъяс шыд коляс, сёй пӧ, кынӧмыд кӧ сюмалӧ. А Алиса сюся видзӧдӧ, оз сёй. — Мый нӧ, абу чӧскыд? — юалӧ ыджыд мам. — А-а-абу-у! — дӧзмӧмпырысь шуӧ Алиса. — Мый нӧ эськӧ тэныд колӧ? — Я-а-а-й-й! — вочавидзӧ Алиса. — Яй?! Кытысь яйыс? — Ва-а-а-й! — Яйтӧ ачыд кый! — нюмсорӧн шуӧ ыджыд мам. А ыджыд бать юалӧ: — Калбас сёян? — Да-а-а, ва-а-ай! — Карсаяс ваясны тэныд гӧснеч, — шуӧ ыджыд бать. — Йӧ-а-а-ав ва-а-а-й! — оз лӧнь Алиса. Серамсорӧн казьтылам ӧти тешкодьтор. Карса гӧсьтъяс пукалісны пызан сайын, накӧд орччӧн вӧлі и Алиса. Гусьӧникӧн гыж йывнас гусьышталӧ пызан вылысь то калбас чӧлан, то яйтор. Но казялісны наян каньлысь гусясьӧмсӧ. Ыджыд мам чирыштіс Алисаӧс, чорыда шуис: — Калбас сёйысь! Мун да шыр кут! Недыр мысти Алиса вомас вайис шырпи да шыбитіс сійӧс пызан вылӧ, дзик ыджыд мамлы ныр улас. — На-а-а! — радпырысь нявӧстіс Алиса. — Ме абу тэ кодь скуп. Ставӧн чилӧстӧмӧн звирк чеччыштісны пызан сайысь. А ыджыд мам шуис меліа: — Вот и шань! Вот и сёй ассьыд чӧскыдтортӧ! Тадзи и оліс-выліс Алиса кань, гажӧдіс миянӧс. И ми ӧнӧдз на збыль чайтам, мый Алиса — мойдса пемӧс кодь ыджыд вежӧра кань, быдтор гӧгӧрвоысь, да сійӧн и велаліс сёрнитны комиӧн.

Висьтав шӧр мӧвпсӧ.

— Дона ёрт! Помасис велӧдчан во. Ме тэкӧд велӧдчи сёрнитны комиӧн. Сёрнит коми кыв вылын.

Став бурсӧ!

КОМИ КЫВ. 2 КЛАСС. ВӦРКУТА

<Kodko @ велӧдан гижӧд // М. И. Вахнина, Н. А. Кинева Коми язык. 2 класс : учебник для изучающих коми язык как неродной (первый год обучения). Сыктывкар: Анбур, 2015. Лб. 4-111.>


ВЕЛӦДЧАМ ЛЫДДЬЫНЫ

вит тетрадь

куим ручка

дас карандаш


ВЕЖАВИДЗАНА КЫВЪЯС.


1. Видза олан, Саша! Видза оланныд, Ольга Ивановна! Видза олан, Катя! Видза олан, Катя!


Видза олан, Саша! Видза олан, Саша!


3. — Аддзысьлытӧдз, Маша!


4. Бур асыв! Бур лун! Бур рыт! Бур вой!


1. Видза оланныд! Бур лун! Аддзысьлытӧдз!


2. Бур рыт! Бур асыв! Бур вой!


1. Кыдзи тэнӧ шуӧны? Менӧ шуӧны Машаӧн.


2. Кыдзи тэнӧ шуӧны? Менӧ шуӧны ...ӧн.

3. Васьӧ, Рӧдьӧ, Ичӧт Миш, Федьӧ, Эдьӧ, Саш да Гриш.


4. Кыдзи тэнӧ шуӧны? Менӧ шуӧны Настяӧн.


5. — Кыдзи тэнӧ шуӧны? — Менӧ шуӧны Ӧльӧксейӧн! — А кыдзи тэнӧ шуӧны? — Менӧ шуӧны Илляӧн.


7. Кымын тэныд арӧс? Меным 9 арӧс.


10. а) Тайӧ нывка. Сійӧс шуӧны Аннаӧн. Сылы дас арӧс. б) Тайӧ зонка. Сійӧс шуӧны Пашаӧн. Сылы сизим арӧс. в) Тайӧ нывка. Сійӧс шуӧны Машаӧн. Сылы куим арӧс.


МЕНАМ КОТЫР


4. — Тэнад эм бать? — Менам эм бать. — Кыдзи сійӧс шуӧны? — Сійӧс шуӧны … . — Тэнад эм мам? — Менам … … . — Кыдзи сійӧс шуӧны? — Сійӧс шуӧны … . — Тэнад эм чой? — Менам … … . — Кыдзи сійӧс шуӧны? — Сійӧс шуӧны … . — Тэнад эм вок? — Менам … … . — Кыдзи сійӧс шуӧны? — Сійӧс шуӧны … .


5. Менам эм котыр тайӧ бать, мам, кык чой да вок.


8. Ыджыд мамыд — ыджыд мам, Сійӧ менам мамлӧн мам.


Ыджыд батьыд — ыджыд бать, Сійӧ менам мамлӧн бать.


9. Ыджыд мамӧс шуӧны … . Ыджыд батьӧс шуӧны … . Пӧчӧс шуӧны … . Пӧльӧс шуӧны … .


10. а) Менам эм ыджыд мам. Сійӧс шуӧны Анна Григорьевнаӧн. Сылы 50 арӧс. б) Менам эм ыджыд бать. Сійӧс шуӧны Василий Тихоновичӧн. Сылы 55 арӧс.


12. а) Тайӧ менам котыр. Менам эм бать, мам да чой Маша. б) Тайӧ менам котыр. Менам эм бать, мам, кык вок да чой. в) Тайӧ менам котыр. Менам эм пӧч, пӧль, бать, мам да вок.


13. а) Менам эм ичӧт чой. Сійӧс шуӧны Оляӧн. б) Менам эм ыджыд вок. Сійӧс шуӧны Юраӧн.


15. Менӧ шуӧны Машаӧн. Менам эм котыр: мам, бать да ичӧт вок. Мамӧс шуӧны Алла Ивановнаӧн. Батьӧс шуӧны Сергей Ивановичӧн. Ичӧт вокӧс шуӧны Максимӧн.


4. — Кыдзи тэнӧ шуӧны? — Тэ велӧдысь али велӧдчысь?


5. — Видза оланныд, челядь! — Видза оланныд! — Ме велӧдысь. Менӧ шуӧны Мария Алексеевналӧн. Кыдзи тэнӧ шуӧны? — Менӧ шуӧны Аняӧн. Ме велӧдчысь.


6. лыддьыся библиотекаын


7. Ме велӧдчысь менӧ шуӧны Илляӧн Павел Васильевич менам велӧдысь школаын ме гижа да лыддьыся.


9. Школаын велӧдысь, Велӧдчысь уна! Лыддьыся, гижа, Велӧдча бура!


МЕНАМ КЛАСС


2. Ыджыд класс, мича дзоридз, ичӧт улӧс.


3. Менам ыджыд, мича класс. Радейта ме ёна сійӧс!


4. улӧс вылын

улӧс улын

улӧс дорын

улӧс сайын


8. а) Пызан сайын нывка. б) Джадж вылын небӧг. в) Пӧв дорын нывка. г) Пызан вылын небӧг. д) Пызан улын сумка. е) Улӧс вылын сумка.


9. Тайӧ менам класс сійӧ мича ӧшинь вылын дзоридзьяс классын эмӧсь выль пызанъяс да улӧсъяс пӧв дорын ыджыд шкап.


11. — Мый эм пызан вылын? — А мый эм пызан улын?


3. Пӧв дорын велӧдысь. Велӧдчысьяс парта сайын. Пызанъяс вылын эм тетрадьяс.


4. Сійӧ ичӧт. Сійӧс шуӧны Тотоӧн. Тайӧ чача — ош.


5. Тайӧ мый? Тайӧ чача … . Кутшӧм сійӧ? Сійӧ … . кыдзи сійӧс шуӧны? Сійӧс шуӧны … .


6. Менам эм чача


10. Менам жырйын уна чача: Мугӧм пон да еджыд кӧч. Лӧз машина, гӧрд автобус, Куим мач, руд кань да ош.


гӧрд рӧма мач

руд рӧма вӧв

виж рӧма шур-шар


13. Менам эм чача тайӧ понпи сійӧс шуӧны Лапикӧн сійӧ мича да мугӧм рӧма.


14. — Тайӧ мый? — Тайӧ чача — … . — Кутшӧм сійӧ рӧма? — Сійӧ … … . — Кыдзи сійӧс шуӧны? — Сійӧс … … .


15. Батьӧ ньӧбис …, Сэні лоа ме пилот.


Менам ыджыд эм машина, Сылӧн кӧлеса да шина.


Менам ыджыд, мича …, Сійӧ ӧдйӧ ветлӧ скач.


КОМИ ВОРСӦМЪЯС


1. Шырӧн-пельӧсӧн


— Шырӧ, шырӧ, вай менам пельӧс, Шырӧ, шырӧ, вай мем пельӧс!


Ӧтик кык куим нёль коз пу йылӧ ӧшйис коль.


3. Тірс-торс, Куим стӧкан морс. Он кӧ вӧдит, Он и ворс.


Куим каньысь Шыр оз пов. Он кӧ эскы, Оз и ков.


Ӧтик-мӧтик, Кык-мык, Куим-муим, Нёль-моль.


4. Гут, гут, менӧ кут!


— Ичӧт дядьӧ юалӧ: кымын арӧс тэд колӧ? — Вит. — Ӧти, кык, куим, нёль, вит.


— Ичӧт дядьӧ юалӧ: кымын арӧс тэд колӧ? — Куим.


— Гут, гут, менӧ кут!


5. — Видза олан, Саша! — Бур лун, Маша! — Тэнад эм радейтана ворсӧм? — Эм. Тайӧ «Краскаӧн» ворсӧм. А тэнад? — Менам радейтана ворсӧм — «Пышкай». Вай ворсам!


— Тук-тук! Тайӧ Ёма! — Мый колӧ? — Краска. — Кутшӧм рӧма? — Лӧз рӧма. — Кутшӧм рӧма? — Гӧрд рӧма.


Ёма-Баба


Миян гажа сад йӧрӧ Локтіс пышкай да сьылӧ: — Пышкай, пышкай, эн вуграв, Коді нявӧстас, тӧдмав.


2. а) «Ичӧт дядьӧ юалӧ: кымын арӧс тэд колӧ?» б) «Тук-тук! Тайӧ Ёма!» в) «Шырӧ, шырӧ, вай мем пельӧс!»


ВЫЛЬ ВО


2. Ывла вылын усьӧ лым. Регыд … … воас нин!


6. Миян классын Выль во! Мороз Пӧль вайис козинъяс. Машалы — … , Петялы — … , Катялы — … , а меным — … .


8. Выльвося коз пу, Мичаник бияс. Быдӧнлы радлун Выль воыс сиас!


9. Ме радейта Выль во праздник. Коз вылын эмӧсь мича чачаяс. Коз дорын Мороз Пӧль да Лымныв.


13. Дона Галина Ивановна! Чолӧмала тэнӧ Выль воӧн! Сиа став бурсӧ!


Тіян велӧдчысь Павел Логинов


3. велӧдчӧ школаын


6. а) Анна Григорьевна - мича ань. б) Менам пӧч - бур морт. в) Игорь Павлович - бур мужичӧй. г) Маша - ичӧт кага.


МОРТЛӦН МЫГӦР


3. Тайӧ — юр, а тайӧ — юрси. Мича чужӧм: син, ныр, вом.


6. а) Менам юрсиӧй сьӧд рӧма. б) Менам синмӧй лӧз рӧма. в) Менам юрсиӧй еджыд рӧма.


7. а)Тайӧ коми ань. Сійӧс шуӧны Марьяӧн. Сылӧн сьӧд юрси, турунвиж синъяс. б) Тайӧ Зарань. Сылӧн еджыд юрси, лӧз синъяс. в) Тайӧ нывбаба. Сійӧс шуӧны Ёмаӧн. Сылӧн сьӧд синъяс, сьӧд юрси, ыджыд ныр.


10. Вӧчам тадзи: киӧн — хлоп, Вӧчам тадзи: кокӧн — топ. Пельпом лэптам, сэсся лэдзам, Пуксям, чеччам, лэптам ки. Физзарядка вӧчим ми, Лои ёнӧсь кок и ки!


11. Тайӧ — кокӧй, тайӧ — киӧй, Тайӧ — небыд юрси сіӧй, Тайӧ — пельӧй, тайӧ — синмӧй, Тайӧ — менам мича нырӧй, Тайӧ — вомӧй, тайӧ — банӧй, Тайӧ — ачым, шондібанӧй!


3. а) Тайӧ Гриша. Сылӧн еджыд дӧрӧм да сьӧд гач. б) Тайӧ Наста. Сылӧн еджыд дӧрӧм да гӧрд сарапан. в) Тайӧ Илля. Сылӧн еджыд дӧрӧм да лӧз гач.


6. мича паськӧм


8. Менам кольквиж сарапан, Пӧчлӧн мича чышъян, Мамлӧн дона платтьӧ, Шуам батьлы: «Аттьӧ!»


11. Талун луныс пекнича, Ме пасьталі … . Чеччалі да чеччалі, Кокӧ пырис клянича.


12. — Маша, улича вылын кӧдзыд. — Ме пасяся, шапкаася да шарпася.


16. а) Менам эм тяпи, сійӧ мича. б) Тайӧ гынкӧм, сійӧ шоныд.


17. Саша, талун кӧдзыд. Пасясь, кепысясь да гынкӧмась. Мам.


18. пими кӧм еджыд рӧма шоныд сійӧ тайӧ


20. Лымйыс сапкӧ, тӧлыс тшапкӧ. Киӧ — кепысь, юрӧ — шапка. Кокӧ — гынкӧм, вылӧ — пась, Ывлаӧ ме петны дась.


23. Дзоля Коля Гачыс кын. Дзоля Коля Дзугӧ лым.


25. Менам эм шоныд пась. Сійӧ еджыд рӧма да мича.


26. — Кутшӧм паськӧм тэнад эм? — А кутшӧм кӧм тэнад эм?


3. Менам эм гач. Сійӧ лӧз рӧма.


6. — Мый эм пызан вылын? — Пызан вылын эм … , … . — Кымын тасьті? — … тасьті. — Кымын пань? — … пань. — Кутшӧм рӧма чашка? — Чашка … рӧма.


7. сюмӧд чуманъяс


12. Батьӧй вӧчис мича туис, Вокӧй мамлы сійӧс нуис.


13. а) Тайӧ мый? б) Сійӧ ичӧт али ыджыд? в) Кутшӧм рӧма?


14. Пызан сайын: Машӧ, Анна, Сашӧ, Илля, Коля, Вась. Думышт бура, кымын пань Дасьтіс пызан вылӧ ань.


2. Менам эм тасьті. Сійӧ еджыд рӧма да мича.


5. а) Тайӧ … . Сійӧ сола. б) Тайӧ … . Сійӧ юмов. в) Тайӧ … . Сійӧ чӧскыд.


6. Тайӧ менам ичӧт вок. Сійӧс шуӧны Вантӧӧн. Вок радейтӧ кампет.


7. Тасьті-пань, Черинянь. Чери корӧ Сера кань.


10. Ме сёя шыд. Ме юа ва.


12. Пызан сайын менам вок Сёйӧ чӧскыд проса рок, Юӧ юмов яблӧг сок, Медым удал лоас кок!


а) Мый сёйӧ зонка? б) Мый сійӧ юӧ?


16. а) Юмов рысь, чӧскыд нӧк, сьӧд нянь. б) Кӧдзыд шомйӧв, еджыд нянь, чӧскыд черинянь.


17. а) Ме сёя юмов рысь.

б) Ме юа кӧдзыд йӧв.


19. — Мый тэ радейтан сёйны? — Ме радейта сёйны … . — А мый радейтан юны? — Ме радейта юны … .


20. … радейтӧ сёйны … .


Мый радейтӧ сёйны кань? Мый радейтӧ сёйны пон? Мый радейтӧ сёйны ур? Мый радейтӧ сёйны ош?


23. — Мый юан, Коля? — Ме юа йӧв. — А мый сёян? — Ме сёя сьӧд нянь да рок.


— Видза олан, Саша! Нянь да сов! — Бур лун, Маша! Аттьӧ! — Мый сёян? — Ме сёя чӧскыд пельнянь. — А мый юан? — Юа сок.


24. Менам ичӧт Мишук вок Радейтӧ зэв ёна … . А вот мича Марья ань Сёйӧ чӧскыд еджыд … .


ГОРТСА ПЕМӦС


Тэнад эм гортса пемӧс? Коді тайӧ? Кыдзи сійӧс шуӧны?


8. Гортса пемӧс Мича, шань. Ыджыд уска, Еджыд кань.


9. Кань сёйӧ … .


10. Менам эм кань сійӧс шуӧны Лымкаӧн сійӧ еджыд рӧма менам пемӧс сёйӧ чери да йӧв ме сійӧс радейта.


15.


— Кыдзи сійӧс шуӧны? — Да, менам эм пон. — Тэнад эм гортса пемӧс? — Сійӧс шуӧны Лапкоӧн.


19. Гортса пемӧс. Сійӧ сёйӧ шыд да яй.


Гортса пемӧс. Ыджыд. Сійӧ сёйӧ турун, сетӧ йӧв.


1. тайӧ гортса пемӧсъяс.


3. а) Кань — гортса пемӧс сійӧ мича, еджыд рӧма кань сёйӧ чери. б) Тайӧ вӧв сійӧ ыджыд гортса пемӧс вӧв сёйӧ турун.


ВӦРСА ПЕМӦСЪЯС


4. Парма вӧрын, парма шӧрын Олӧ уна вӧрса пемӧс.


Ош сёйӧ … .


10. а) Сійӧ ыджыд. Ош сёйӧ вотӧс. Тайӧ ош. б) Кӧч сёйӧ турун. Тайӧ кӧч. Сійӧ ичӧт.


12. а) Тайӧ коді? б) Гортса али вӧрса пемӧс? в) Кутшӧм сійӧ? г) Мый сійӧ сёйӧ?


14. Ур — тайӧ гортса пемӧс. Сійӧ олӧ вӧрын. Ур — ыджыд пемӧс. Сійӧ сёйӧ йӧв да тшак.


15. а) Тайӧ вӧрса пемӧс. Неыджыд. Сійӧ чеччалӧ. Радейтӧ сёйны турун. б) Тайӧ вӧрса пемӧс. Ыджыд. Сійӧ мугӧм рӧма. Сёйӧ ма да вотӧс.


21. Коз пу вылын Ичӧт ур. Бӧжыс сылӧн Пашкыр, бур.


Вӧрын олӧ Ыджыд ош. Сійӧ пармаын Оз вош.


… — Ыджыд вӧрса кань. Еджыд уска Да зэв шань.


Рыжӧй пася Мудер руч Кыйсьӧ вӧрын Да оз мудз.


1. тайӧ вӧрса пемӧсъяс.


3. а) Кӧч — вӧрса пемӧс сійӧ еджыд рӧма, ичӧт кӧч сёйӧ турун. б) Тайӧ ур сійӧ неыджыд вӧрса пемӧс ур сёйӧ коль да тшак.


4. Олісны-вылісны Кань, Петук, Пон да Кӧза. Найӧ вензьӧны: «Мый медся чӧскыд?»


«Йӧв — медся чӧскыд! Мур-мур ...» «Абу! Шыдӧс — чӧскыд!» «Медся чӧскыд — лы!» «А ме думайта, медся чӧскыд — турун!»


Вензьӧны, мый медся чӧскыд. А коді прав?


5. — Гӧрд ошкӧс мойда ог? — Мойд! — Тэ шуан мойд. Ме шуа: мойд! — Лӧз ошкӧс мойда ог? — Мойд! — Тэ шуан мойд. Ме шуа: мойд! — Виж ошкӧс мойда ог? — Мойд! — Тэ шуан мойд. Ме шуа: мойд!


7. Руй-руй — Руй-руй, кытчӧ ветлін? — Ме ветлі ыжӧс корсьны. — Руй-руй, кутшӧм тэнад ыжыд? — Менам ыжӧй шӧвк гӧна.


— Руй-руй, кытчӧ ветлін? — Ме ветлі межӧс корсьны. — Руй-руй, кутшӧм тэнад межыд? — Менам межӧй зарни сюра.

Источник — «http://wiki.komikyv.ru/index.php?title=Ӧтувъяин%2B&oldid=554»