Коми кыв рочьяслы (7-ӧд класс, 2013) — различия между версиями
Ӧньӧ Лав (сёрнитанін | чӧжӧс) |
Ӧньӧ Лав (сёрнитанін | чӧжӧс) |
||
(не показано 8 промежуточных версий этого же участника) | |||
Строка 13: | Строка 13: | ||
Сыктывкар | Сыктывкар | ||
2013 | 2013 | ||
− | + | ||
ББК 81.2 Коми | ББК 81.2 Коми | ||
В 21 | В 21 | ||
Строка 35: | Строка 35: | ||
ІSBN 978-5-91669-100-9 | ІSBN 978-5-91669-100-9 | ||
− | + | ||
==ОТСАСЯН ПАСЪЯС== | ==ОТСАСЯН ПАСЪЯС== | ||
− | + | ||
— сёрнитам | — сёрнитам | ||
— тӧдмав | — тӧдмав | ||
Строка 54: | Строка 54: | ||
— туялана удж | — туялана удж | ||
— вочавидз юалӧм вылӧ | — вочавидз юалӧм вылӧ | ||
− | + | ||
==ДОНА ЁРТЪЯС!== | ==ДОНА ЁРТЪЯС!== | ||
− | + | ||
Чолӧмалам тіянӧс выль велӧдчан воӧн! | Чолӧмалам тіянӧс выль велӧдчан воӧн! | ||
7-ӧд класса велӧдчан небӧгысь ті паськыдджыка тӧдмаланныд Коми му, тані олысь йӧз, коми войтырлӧн аслыспӧлӧслун йылысь. Ми вӧзъям тіянлы сӧвмӧдны сёрни сям выль кыввор отсӧгӧн. Велӧдчан небӧгысь ті лыддянныд чужан му йылысь висьтъяс, кывбуръяс, шусьӧгъяс, кывйӧзъяс. | 7-ӧд класса велӧдчан небӧгысь ті паськыдджыка тӧдмаланныд Коми му, тані олысь йӧз, коми войтырлӧн аслыспӧлӧслун йылысь. Ми вӧзъям тіянлы сӧвмӧдны сёрни сям выль кыввор отсӧгӧн. Велӧдчан небӧгысь ті лыддянныд чужан му йылысь висьтъяс, кывбуръяс, шусьӧгъяс, кывйӧзъяс. | ||
Строка 62: | Строка 62: | ||
Миян ӧтувъя уджным отсалас бурджыка гӧгӧрвоны ӧта-мӧднымӧс да ёртасьны. | Миян ӧтувъя уджным отсалас бурджыка гӧгӧрвоны ӧта-мӧднымӧс да ёртасьны. | ||
Сиам тіянлы ыджыд вермӧмъяс коми кыв велӧдӧмын! | Сиам тіянлы ыджыд вермӧмъяс коми кыв велӧдӧмын! | ||
− | + | ||
==ЧОЛӦМ, ЁРТӦЙ!== | ==ЧОЛӦМ, ЁРТӦЙ!== | ||
− | + | ||
1 удж. Лыддьы кывбурсӧ, мӧвпышт, волӧн кутшӧм кад йылысь кывбурыс. | 1 удж. Лыддьы кывбурсӧ, мӧвпышт, волӧн кутшӧм кад йылысь кывбурыс. | ||
Строка 92: | Строка 92: | ||
1. Вайӧд кывбур темаыслы лӧсялана шусьӧгъяс да приметаяс, гӧгӧрвоӧд на пиысь ӧтиӧс. | 1. Вайӧд кывбур темаыслы лӧсялана шусьӧгъяс да приметаяс, гӧгӧрвоӧд на пиысь ӧтиӧс. | ||
2. Вӧдитчы Ф. Плесовскийлӧн «Коми пословицы и поговорки», В.Кудряшовалӧн «Коми календар» небӧгъясӧн. | 2. Вӧдитчы Ф. Плесовскийлӧн «Коми пословицы и поговорки», В.Кудряшовалӧн «Коми календар» небӧгъясӧн. | ||
− | + | ||
2 удж. Лыддьы висьтсӧ, висьтав дженьыда, мый йылысь гижӧма. Помав текстсӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. | 2 удж. Лыддьы висьтсӧ, висьтав дженьыда, мый йылысь гижӧма. Помав текстсӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. | ||
Строка 119: | Строка 119: | ||
Вӧдитчы А.И. Туркинлӧн «Топонимический словарь Коми АССР» небӧгӧн. | Вӧдитчы А.И. Туркинлӧн «Топонимический словарь Коми АССР» небӧгӧн. | ||
− | + | ||
Бӧрйы удж сикасъяс да вӧч гожӧм йылысь буклет. Бӧрйы сетӧм темаясысь ӧтиӧс либӧ лӧсьӧд ачыд. | Бӧрйы удж сикасъяс да вӧч гожӧм йылысь буклет. Бӧрйы сетӧм темаясысь ӧтиӧс либӧ лӧсьӧд ачыд. | ||
Дорйы ассьыд уджтӧ ёртъяс водзын. | Дорйы ассьыд уджтӧ ёртъяс водзын. | ||
Строка 153: | Строка 153: | ||
Шӧр юкӧн | Шӧр юкӧн | ||
Шӧр юкӧн | Шӧр юкӧн | ||
− | + | ||
3 удж. Корсь шусьӧгъяслысь помсӧ. Гӧгӧрвоӧд найӧс. Ӧти шусьӧг серти лӧсьӧд ребус. | 3 удж. Корсь шусьӧгъяслысь помсӧ. Гӧгӧрвоӧд найӧс. Ӧти шусьӧг серти лӧсьӧд ребус. | ||
Строка 169: | Строка 169: | ||
сур юӧ. | сур юӧ. | ||
быдса кольта. | быдса кольта. | ||
− | + | ||
4 удж. Лыддьы сёрникузяяссӧ. Гижав на пиысь приметаяс. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. | 4 удж. Лыддьы сёрникузяяссӧ. Гижав на пиысь приметаяс. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. | ||
Строка 184: | Строка 184: | ||
==МИЯН ВЕЛӦДЧАНІН== | ==МИЯН ВЕЛӦДЧАНІН== | ||
− | + | ||
арлыд — возраст | арлыд — возраст | ||
ас понда — за себя | ас понда — за себя | ||
Строка 209: | Строка 209: | ||
чуймыны — удивиться | чуймыны — удивиться | ||
юӧр — информация | юӧр — информация | ||
− | + | ||
5 удж. Лыддьы текстсӧ. Гӧгӧрво да лӧсьӧд сы серти план. План отсӧгӧн дасьтысь висьтавны аслад велӧдчанін йылысь. | 5 удж. Лыддьы текстсӧ. Гӧгӧрво да лӧсьӧд сы серти план. План отсӧгӧн дасьтысь висьтавны аслад велӧдчанін йылысь. | ||
Строка 219: | Строка 219: | ||
Талун Немдінса шӧр школаын уджалӧны вежӧра да водзмӧстчысь велӧдысьяс. Найӧ сетӧны челядьлы бур тӧдӧмлунъяс. Школа пыр зільӧ сӧвмыны. Челядьлӧн да велӧдысьяслӧн эм позянлун вӧдитчыны медиатекаӧн, петавны ӧтуввезӧ. | Талун Немдінса шӧр школаын уджалӧны вежӧра да водзмӧстчысь велӧдысьяс. Найӧ сетӧны челядьлы бур тӧдӧмлунъяс. Школа пыр зільӧ сӧвмыны. Челядьлӧн да велӧдысьяслӧн эм позянлун вӧдитчыны медиатекаӧн, петавны ӧтуввезӧ. | ||
Немдін школаса быдтасъяс: Сӧветскӧй Союзса Герой Георгий Фёдорович Тимушев, коми поэтъяс Эдуард Алексеевич Тимушев да Вячеслав Леонидович Бабин, Коми Республикаса заслуженнӧй артистка Вера Витальевна Булышева, Эжва районын хирург Николай Иванович Игнатов да уна мукӧд нимӧдӧны миянлысь чужан му. | Немдін школаса быдтасъяс: Сӧветскӧй Союзса Герой Георгий Фёдорович Тимушев, коми поэтъяс Эдуард Алексеевич Тимушев да Вячеслав Леонидович Бабин, Коми Республикаса заслуженнӧй артистка Вера Витальевна Булышева, Эжва районын хирург Николай Иванович Игнатов да уна мукӧд нимӧдӧны миянлысь чужан му. | ||
− | + | ||
КАДАКЫВЙЫСЬ АРТМӦМ ЭМАКЫВЪЯС. | КАДАКЫВЙЫСЬ АРТМӦМ ЭМАКЫВЪЯС. | ||
ОБРАЗОВАНИЕ ИМЁН СУЩЕСТВИТЕЛЬНЫХ ОТ ГЛАГОЛОВ | ОБРАЗОВАНИЕ ИМЁН СУЩЕСТВИТЕЛЬНЫХ ОТ ГЛАГОЛОВ | ||
Строка 236: | Строка 236: | ||
йӧктыны + -ӧм = йӧктӧм | йӧктыны + -ӧм = йӧктӧм | ||
гижны + -ӧд = гижӧд | гижны + -ӧд = гижӧд | ||
− | + | ||
126 удж. Лыддьы висьтсӧ. Точкаяс местаӧ бӧрйы да содты лӧсялана эмакывъяс. | 126 удж. Лыддьы висьтсӧ. Точкаяс местаӧ бӧрйы да содты лӧсялана эмакывъяс. | ||
Строка 255: | Строка 255: | ||
Гӧгӧрвоӧд, донъяв мамыслысь кывъяссӧ тӧдчӧдӧм сёрникузяяс сертиыс. | Гӧгӧрвоӧд, донъяв мамыслысь кывъяссӧ тӧдчӧдӧм сёрникузяяс сертиыс. | ||
− | + | ||
СЁРНИКУЗЯ. ПРЕДЛОЖЕНИЕ | СЁРНИКУЗЯ. ПРЕДЛОЖЕНИЕ | ||
Строка 271: | Строка 271: | ||
Кык состава сёрникузяын эм подувпас да юӧрпас. Ӧти состава сёрникузяын эм сӧмын ӧти сюрӧса юкӧд: подувпас либӧ юӧрпас. | Кык состава сёрникузяын эм подувпас да юӧрпас. Ӧти состава сёрникузяын эм сӧмын ӧти сюрӧса юкӧд: подувпас либӧ юӧрпас. | ||
− | + | ||
7 удж. Лыддьы текстсӧ. Аддзы ӧти состава сёрникузяяс, инды подувпассӧ либӧ юӧрпассӧ. | 7 удж. Лыддьы текстсӧ. Аддзы ӧти состава сёрникузяяс, инды подувпассӧ либӧ юӧрпассӧ. | ||
Сикт шӧрын сулалӧ миян школа. Сійӧ кык судтаа, мугӧм рӧма. Школаын уна велӧдчан вежӧс. Медводдза судтаын спортивнӧй зал. Сэні ми котралам, чеччалам, ворсам футболысь да волейболысь. Мӧд судтаын актӧвӧй зал. Гажлунъяс дырйи сэні сьылам, йӧктам, висьталам кывбуръяс, петкӧдлам сценкаяс. Медся интереснӧй вежӧсыс — физика кабинет. Татысь аддзан быдсяма опыт вӧчан дозъяс, микроскопъяс, приборъяс. | Сикт шӧрын сулалӧ миян школа. Сійӧ кык судтаа, мугӧм рӧма. Школаын уна велӧдчан вежӧс. Медводдза судтаын спортивнӧй зал. Сэні ми котралам, чеччалам, ворсам футболысь да волейболысь. Мӧд судтаын актӧвӧй зал. Гажлунъяс дырйи сэні сьылам, йӧктам, висьталам кывбуръяс, петкӧдлам сценкаяс. Медся интереснӧй вежӧсыс — физика кабинет. Татысь аддзан быдсяма опыт вӧчан дозъяс, микроскопъяс, приборъяс. | ||
Школа гӧгӧр быдмӧны кыдзьяс да пелысьяс. Ӧшинь улӧ тулыснас пуктім мича дзоридзьяс, ӧні наӧн нимкодясям. Миянлы школаын гажа да лӧсьыд. | Школа гӧгӧр быдмӧны кыдзьяс да пелысьяс. Ӧшинь улӧ тулыснас пуктім мича дзоридзьяс, ӧні наӧн нимкодясям. Миянлы школаын гажа да лӧсьыд. | ||
− | + | ||
8 удж. Комиӧд текстсӧ. Инды ӧти состава сёрникузяяс. | 8 удж. Комиӧд текстсӧ. Инды ӧти состава сёрникузяяс. | ||
Строка 287: | Строка 287: | ||
Корсь содтӧд юӧр мукӧд канмуса школаяс йылысь. | Корсь содтӧд юӧр мукӧд канмуса школаяс йылысь. | ||
− | + | ||
9 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ, медым артмис неыджыд текст аслад велӧдчанін йылысь. | 9 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ, медым артмис неыджыд текст аслад велӧдчанін йылысь. | ||
Строка 297: | Строка 297: | ||
6. Мый тэныд сэні кажитчӧ? | 6. Мый тэныд сэні кажитчӧ? | ||
7. Мый тэ эськӧ вермин вежны аслад школаын? | 7. Мый тэ эськӧ вермин вежны аслад школаын? | ||
− | + | ||
Лӧсьӧд реклама выль аслыспӧлӧс велӧдчанінлы. Вӧдитчы «Аскиа школа» планӧн либӧ уджсӧ вӧч аслад видзӧдлас серти. | Лӧсьӧд реклама выль аслыспӧлӧс велӧдчанінлы. Вӧдитчы «Аскиа школа» планӧн либӧ уджсӧ вӧч аслад видзӧдлас серти. | ||
Строка 309: | Строка 309: | ||
Уджсӧ позьӧ вӧчны буклет, презентация, листовка, баннер ногӧн. | Уджсӧ позьӧ вӧчны буклет, презентация, листовка, баннер ногӧн. | ||
− | + | ||
10 удж. Видзӧдлы серпасъяссӧ. Кыдзи тэ чайтан, кутшӧм нэмын новлісны тайӧ велӧдчан паськӧмсӧ? Мый серти тӧдмалін? | 10 удж. Видзӧдлы серпасъяссӧ. Кыдзи тэ чайтан, кутшӧм нэмын новлісны тайӧ велӧдчан паськӧмсӧ? Мый серти тӧдмалін? | ||
1. Серпасав ассьыд велӧдчан паськӧмтӧ. Кут тӧд вылын рӧмсӧ, фасонсӧ, дӧра сикассӧ. | 1. Серпасав ассьыд велӧдчан паськӧмтӧ. Кут тӧд вылын рӧмсӧ, фасонсӧ, дӧра сикассӧ. | ||
2. Дасьтысь дорйыны уджтӧ. | 2. Дасьтысь дорйыны уджтӧ. | ||
− | + | ||
11 удж. Лыддьы, вуджӧд да гӧгӧрво. | 11 удж. Лыддьы, вуджӧд да гӧгӧрво. | ||
Строка 322: | Строка 322: | ||
Россияын унджык олысьыс лыддьӧ, мый колӧ лӧсьӧдны школаясын челядьлы ӧткодь паськӧм. Найӧ воӧны ӧти кывйӧ, мый школа паськӧмыс ӧткодялӧ челядьсӧ да кутӧ лэдзчысьӧмысь. Бать-мам тӧдчӧдӧны, мый зонпосни ӧдйӧджык аддзӧны ёртъяснысӧ, бурджыка велӧдчӧны. Но асьныс челядь оз кӧсйыны сійӧс новлыны. Ӧнія том войтыр вӧччӧны мода серти, зільӧны ӧдйӧджык верстяммыны, торъявны ӧта-мӧдсьыс. | Россияын унджык олысьыс лыддьӧ, мый колӧ лӧсьӧдны школаясын челядьлы ӧткодь паськӧм. Найӧ воӧны ӧти кывйӧ, мый школа паськӧмыс ӧткодялӧ челядьсӧ да кутӧ лэдзчысьӧмысь. Бать-мам тӧдчӧдӧны, мый зонпосни ӧдйӧджык аддзӧны ёртъяснысӧ, бурджыка велӧдчӧны. Но асьныс челядь оз кӧсйыны сійӧс новлыны. Ӧнія том войтыр вӧччӧны мода серти, зільӧны ӧдйӧджык верстяммыны, торъявны ӧта-мӧдсьыс. | ||
Лоӧ бурджык, бать-мам, велӧдчысьяс да велӧдысьяс кӧ сёрнитчасны школаӧ ветлан паськӧм йылысь. Колӧ шуны, бӧръя воясӧ уна велӧдчанін зільӧ вурӧдны аслас быдтасъяслы торъялана паськӧм. | Лоӧ бурджык, бать-мам, велӧдчысьяс да велӧдысьяс кӧ сёрнитчасны школаӧ ветлан паськӧм йылысь. Колӧ шуны, бӧръя воясӧ уна велӧдчанін зільӧ вурӧдны аслас быдтасъяслы торъялана паськӧм. | ||
− | + | ||
12 удж. Мӧвпышт, сёрнит ёртъясыдкӧд, бать-мамыдкӧд да вочавидз юалӧмъяс вылӧ. | 12 удж. Мӧвпышт, сёрнит ёртъясыдкӧд, бать-мамыдкӧд да вочавидз юалӧмъяс вылӧ. | ||
Строка 333: | Строка 333: | ||
6. Мый шуӧны школаын форма йылысь тэнад бать-мамыд? | 6. Мый шуӧны школаын форма йылысь тэнад бать-мамыд? | ||
7. Мый новлӧмаӧсь найӧ? | 7. Мый новлӧмаӧсь найӧ? | ||
− | + | ||
==МЕНАМ ЛУНӦЙ== | ==МЕНАМ ЛУНӦЙ== | ||
Строка 360: | Строка 360: | ||
шойччан здук, урок кост — перерыв | шойччан здук, урок кост — перерыв | ||
ышнясьысь — высокомерный | ышнясьысь — высокомерный | ||
− | + | ||
ВЫНСЬӦДАН-МОРТА НИМВЕЖТАСЪЯС. | ВЫНСЬӦДАН-МОРТА НИМВЕЖТАСЪЯС. | ||
УСИЛИТЕЛЬНО-ЛИЧНЫЕ МЕСТОИМЕНИЯ | УСИЛИТЕЛЬНО-ЛИЧНЫЕ МЕСТОИМЕНИЯ | ||
− | Ӧтка | + | Ӧтка лыд |
− | ачым — я сам(а) | + | ачым — я сам(а) |
− | ачыд — ты сам(а) | + | ачыд — ты сам(а) |
− | ачыс — он (она) сам(а) | + | ачыс — он (она) сам(а) |
+ | |||
+ | Уна лыд | ||
+ | асьным — мы сами | ||
+ | асьныд — вы сами | ||
+ | асьныс — они сами | ||
Вынсьӧдан-морта нимвежтасъяс овлӧны эмакывъяс да нимвежтасъяс дорын. | Вынсьӧдан-морта нимвежтасъяс овлӧны эмакывъяс да нимвежтасъяс дорын. | ||
Строка 376: | Строка 381: | ||
Челядь асьныс дасьтысисны диктант кежлӧ. | Челядь асьныс дасьтысисны диктант кежлӧ. | ||
Дети сами подготовились к диктанту. | Дети сами подготовились к диктанту. | ||
− | + | ||
13 удж. Лыддьы да гӧгӧрво текстсӧ. Инды сэтысь вынсьӧдан-морта нимвежтасъяс. | 13 удж. Лыддьы да гӧгӧрво текстсӧ. Инды сэтысь вынсьӧдан-морта нимвежтасъяс. | ||
Строка 382: | Строка 387: | ||
Г. Фёдоров серти | Г. Фёдоров серти | ||
− | + | ||
14 удж. Содты лӧсялана вынсьӧдан-морта нимвежтасъяс. | 14 удж. Содты лӧсялана вынсьӧдан-морта нимвежтасъяс. | ||
1) Ме ... артала медсьӧкыд задачаяс. 2) Челядь ... дасьтісны концерт. 3) Ми ... бӧрйим кружокъяс да секцияяс. 4) Тэ ... велӧдчин ворсны гитараӧн? 5) Маша ... нин кужӧ чӧскыда пусьыны. 6) Ті ... дӧзьӧританныд классысь дзоридзьяс? | 1) Ме ... артала медсьӧкыд задачаяс. 2) Челядь ... дасьтісны концерт. 3) Ми ... бӧрйим кружокъяс да секцияяс. 4) Тэ ... велӧдчин ворсны гитараӧн? 5) Маша ... нин кужӧ чӧскыда пусьыны. 6) Ті ... дӧзьӧританныд классысь дзоридзьяс? | ||
− | + | ||
Аддзы да гиж сетӧм кывъяслы лӧсялана антонимъяс. | Аддзы да гиж сетӧм кывъяслы лӧсялана антонимъяс. | ||
Лун — ..., водз — ..., кокни — ..., уджавны — ... . | Лун — ..., водз — ..., кокни — ..., уджавны — ... . | ||
− | + | ||
КАДА КЫВБӦРЪЯС. | КАДА КЫВБӦРЪЯС. | ||
ПОСЛЕЛОГИ ВРЕМЕНИ | ПОСЛЕЛОГИ ВРЕМЕНИ | ||
Строка 411: | Строка 416: | ||
перемена кості — во время перемены | перемена кості — во время перемены | ||
час гӧгӧр — около часа | час гӧгӧр — около часа | ||
− | + | ||
15 удж. Лыддьы. Инды када кывбӧръяс да вынсьӧдан-морта нимвежтасъяс. | 15 удж. Лыддьы. Инды када кывбӧръяс да вынсьӧдан-морта нимвежтасъяс. | ||
Строка 419: | Строка 424: | ||
Миша медся ёна радейтӧ выльлун. Сэки сылӧн кык удж урок. Медводдза урокыс роч кывйысь. Урок дырйи сійӧ велӧдӧ правилӧяс, сёрнитӧ да вӧчӧ асшӧр гижан уджъяс. Мӧдыс — артасян урок. Урок чӧж сійӧ вӧчӧ примеръяс да задачаяс. Коймӧдыс — история. Историятӧ Миша радейтӧ жӧ. Талун урок чӧж сёрнитісны Айму вӧсна тыш йылысь. Урок вылын бура уджалӧмысь сылы пуктісны «вит». | Миша медся ёна радейтӧ выльлун. Сэки сылӧн кык удж урок. Медводдза урокыс роч кывйысь. Урок дырйи сійӧ велӧдӧ правилӧяс, сёрнитӧ да вӧчӧ асшӧр гижан уджъяс. Мӧдыс — артасян урок. Урок чӧж сійӧ вӧчӧ примеръяс да задачаяс. Коймӧдыс — история. Историятӧ Миша радейтӧ жӧ. Талун урок чӧж сёрнитісны Айму вӧсна тыш йылысь. Урок вылын бура уджалӧмысь сылы пуктісны «вит». | ||
И со радейтана удж урок. Сэні челядь асьныс вӧчӧны кипом уджъяс. Талун урок чӧж вӧчисны пу зыръяс. Мишалы ёна кажитчӧ вӧчасьны ас киӧн. Пажын дырйи зонка чӧскыда нуръясьӧ. Сёйӧм бӧрын сійӧ мунӧ «Зарни кияс» кружокӧ. Ӧні дасьтӧ выставка кежлӧ сюмӧдысь вӧчӧм дозмукъяс. Рытнас локтӧ гортас квайт час бӧрын, сёйыштӧ да вӧчӧ гортса удж. Узьны водӧ дас час гӧгӧр. | И со радейтана удж урок. Сэні челядь асьныс вӧчӧны кипом уджъяс. Талун урок чӧж вӧчисны пу зыръяс. Мишалы ёна кажитчӧ вӧчасьны ас киӧн. Пажын дырйи зонка чӧскыда нуръясьӧ. Сёйӧм бӧрын сійӧ мунӧ «Зарни кияс» кружокӧ. Ӧні дасьтӧ выставка кежлӧ сюмӧдысь вӧчӧм дозмукъяс. Рытнас локтӧ гортас квайт час бӧрын, сёйыштӧ да вӧчӧ гортса удж. Узьны водӧ дас час гӧгӧр. | ||
− | + | ||
16 удж. Орччӧд ассьыд велӧдчан лунтӧ Мишалӧн лункӧд. Лӧсьӧд та йылысь юӧртӧм. | 16 удж. Орччӧд ассьыд велӧдчан лунтӧ Мишалӧн лункӧд. Лӧсьӧд та йылысь юӧртӧм. | ||
− | + | ||
17 удж. Бӧрйы колана кывъяс да помав сёрникузяяссӧ. Вӧч ачыд татшӧмсяма удж. | 17 удж. Бӧрйы колана кывъяс да помав сёрникузяяссӧ. Вӧч ачыд татшӧмсяма удж. | ||
Строка 439: | Строка 444: | ||
шойччыны | шойччыны | ||
лыддьысьны | лыддьысьны | ||
− | + | ||
18 удж. Содты сёрникузяясӧ лӧсялана кад петкӧдлысь кывбӧръяс. | 18 удж. Содты сёрникузяясӧ лӧсялана кад петкӧдлысь кывбӧръяс. | ||
Строка 445: | Строка 450: | ||
Отсӧг вылӧ : кежлӧ, дырйи, гӧгӧр, мысти, чӧж. | Отсӧг вылӧ : кежлӧ, дырйи, гӧгӧр, мысти, чӧж. | ||
− | + | ||
19 удж. Помав сёрникузяяссӧ, медым артмис висьт. | 19 удж. Помав сёрникузяяссӧ, медым артмис висьт. | ||
Строка 464: | Строка 469: | ||
— Кынӧмыд оз сюмав? | — Кынӧмыд оз сюмав? | ||
Ачыд лӧсьӧд ёрта сёрни урокбӧрса кад коллялӧм йылысь. | Ачыд лӧсьӧд ёрта сёрни урокбӧрса кад коллялӧм йылысь. | ||
− | + | ||
20 удж. Содты лӧсялана кывъяс, медым артмисны кывтэчасъяс «Шойччан лунӧ» тема вылӧ. | 20 удж. Содты лӧсялана кывъяс, медым артмисны кывтэчасъяс «Шойччан лунӧ» тема вылӧ. | ||
Строка 474: | Строка 479: | ||
ветла ... гуляйта ... | ветла ... гуляйта ... | ||
паныдасьла ... шойчча ... | паныдасьла ... шойчча ... | ||
− | + | ||
21 удж. Лӧсьӧд «Шойччан лунӧй» висьт. Вӧдитчы 20-ӧд уджысь кывтэчасъясӧн. | 21 удж. Лӧсьӧд «Шойччан лунӧй» висьт. Вӧдитчы 20-ӧд уджысь кывтэчасъясӧн. | ||
− | + | ||
Вӧч серпаса удж «Менам вежон». Висьтав ӧти сёрникузяӧн, мый коли вежӧрад быд вежон лун йылысь. | Вӧч серпаса удж «Менам вежон». Висьтав ӧти сёрникузяӧн, мый коли вежӧрад быд вежон лун йылысь. | ||
Пример вылӧ: | Пример вылӧ: | ||
Выльлунӧ ме ветлі йӧктан кружокӧ. Середаӧ роч кыв урок вылын ме гижи диктант. Субӧтаӧ ме исласи лызьӧн. | Выльлунӧ ме ветлі йӧктан кружокӧ. Середаӧ роч кыв урок вылын ме гижи диктант. Субӧтаӧ ме исласи лызьӧн. | ||
− | + | ||
==КОМИ ГИЖЫСЬЯС АР ЙЫЛЫСЬ== | ==КОМИ ГИЖЫСЬЯС АР ЙЫЛЫСЬ== | ||
− | + | ||
ас кежас — самостоятельно, заочно | ас кежас — самостоятельно, заочно | ||
вӧртас — горизонт | вӧртас — горизонт | ||
Строка 503: | Строка 508: | ||
тюрны — скатиться | тюрны — скатиться | ||
шпаргысьны — шелестеть | шпаргысьны — шелестеть | ||
− | + | ||
СЛОЖНӦЙ ЭМАКЫВЪЯС ДА КЫВБЕРДЪЯС АРТМӦМ ДА ГИЖӦМ. | СЛОЖНӦЙ ЭМАКЫВЪЯС ДА КЫВБЕРДЪЯС АРТМӦМ ДА ГИЖӦМ. | ||
ОБРАЗОВАНИЕ И ПРАВОПИСАНИЕ СЛОЖНЫХ СУЩЕСТВИТЕЛЬНЫХ И ПРИЛАГАТЕЛЬНЫХ | ОБРАЗОВАНИЕ И ПРАВОПИСАНИЕ СЛОЖНЫХ СУЩЕСТВИТЕЛЬНЫХ И ПРИЛАГАТЕЛЬНЫХ | ||
Строка 553: | Строка 558: | ||
Гижам торйӧн: | Гижам торйӧн: | ||
1. Кор кывберд водзын эмакыв тӧдчӧдӧ признак тшупӧдсӧ: лым еджыд дӧрӧм, са сьӧд вой, би гӧрд кыа. | 1. Кор кывберд водзын эмакыв тӧдчӧдӧ признак тшупӧдсӧ: лым еджыд дӧрӧм, са сьӧд вой, би гӧрд кыа. | ||
− | + | ||
22 удж. Лыддьы да гӧгӧрвоӧд текст нимсӧ. Мӧвпышт, мый йылысь вермас лоны текстыс. | 22 удж. Лыддьы да гӧгӧрвоӧд текст нимсӧ. Мӧвпышт, мый йылысь вермас лоны текстыс. | ||
Строка 567: | Строка 572: | ||
Лӧсьӧд юалӧмъяс «Эжваса колип» текст серти. | Лӧсьӧд юалӧмъяс «Эжваса колип» текст серти. | ||
− | + | ||
23 удж. Гиж «Эжваса колип» текстысь сложнӧй эмакывъяс да кывбердъяс. Лӧсьӧд наӧн сёрникузяяс. | 23 удж. Гиж «Эжваса колип» текстысь сложнӧй эмакывъяс да кывбердъяс. Лӧсьӧд наӧн сёрникузяяс. | ||
− | + | ||
24 удж. Лыддьы Тима Веньлысь кывбур юкӧнъяссӧ, аддзы сложнӧй кывбердъяс да эмакывъяс. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. | 24 удж. Лыддьы Тима Веньлысь кывбур юкӧнъяссӧ, аддзы сложнӧй кывбердъяс да эмакывъяс. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. | ||
Строка 604: | Строка 609: | ||
2. Водз ар либӧ сёр ар йылысь висьтавсьӧ кывбурас? Мый серти тӧдмалін? | 2. Водз ар либӧ сёр ар йылысь висьтавсьӧ кывбурас? Мый серти тӧдмалін? | ||
3. Ывлаысь нӧшта кутшӧм вежсьӧмъяс ті казялінныд водз арын да сёр арын? | 3. Ывлаысь нӧшта кутшӧм вежсьӧмъяс ті казялінныд водз арын да сёр арын? | ||
− | + | ||
25 удж. Лыддьы кывъяссӧ. Гижанног сертиыс юклы кывъяссӧ кык чукӧр вылӧ. Гиж колана ногӧн. Вӧдитчы орфографическӧй словарӧн. | 25 удж. Лыддьы кывъяссӧ. Гижанног сертиыс юклы кывъяссӧ кык чукӧр вылӧ. Гиж колана ногӧн. Вӧдитчы орфографическӧй словарӧн. | ||
Зара(ва), кольк(виж), син(кым), алӧй(гӧрд), кодзув(кот), ас(ныра), сер(пас), аслыс(сикас), катша(син), выльысь(выль), пызан(дӧра), сьӧда(еджыда), ва(дор), лӧза(гӧрда), челядь(дыр), ичӧт(ичӧт), олӧм(вылӧм), помтӧм(дортӧм), лун(вой), яр(югыд), вӧр(ва), ен(эж), тури(пув), мыр(пом), водз(кыв), видз(му), ай(мам), ныв(зон), вом(ёрт), би(кинь), вӧр(кань), син(ва), град(йӧр), вом(дор). | Зара(ва), кольк(виж), син(кым), алӧй(гӧрд), кодзув(кот), ас(ныра), сер(пас), аслыс(сикас), катша(син), выльысь(выль), пызан(дӧра), сьӧда(еджыда), ва(дор), лӧза(гӧрда), челядь(дыр), ичӧт(ичӧт), олӧм(вылӧм), помтӧм(дортӧм), лун(вой), яр(югыд), вӧр(ва), ен(эж), тури(пув), мыр(пом), водз(кыв), видз(му), ай(мам), ныв(зон), вом(ёрт), би(кинь), вӧр(кань), син(ва), град(йӧр), вом(дор). | ||
− | + | ||
26 удж. Лыддьы текстсӧ. Дасьтысь гижны изложение. | 26 удж. Лыддьы текстсӧ. Дасьтысь гижны изложение. | ||
Строка 625: | Строка 630: | ||
5. Гиж изложениесӧ. | 5. Гиж изложениесӧ. | ||
6. Донъяв асьтӧ. | 6. Донъяв асьтӧ. | ||
− | + | ||
27 удж. Бӧрйы да содты текстӧ отсӧг вылӧ сетӧм сложнӧй эмакывъяс да кывбердъяс. Кывъяссӧ гиж колана ногӧн. | 27 удж. Бӧрйы да содты текстӧ отсӧг вылӧ сетӧм сложнӧй эмакывъяс да кывбердъяс. Кывъяссӧ гиж колана ногӧн. | ||
Строка 635: | Строка 640: | ||
Отсӧг вылӧ кывъяс: кельыд(лӧз), пемыд(гӧрд), тури(пув), чӧд(лач), ур(тшакъяс), пелысь(кайяс), ньыв(тшакъяс), чим(гӧрд), са(сьӧд). | Отсӧг вылӧ кывъяс: кельыд(лӧз), пемыд(гӧрд), тури(пув), чӧд(лач), ур(тшакъяс), пелысь(кайяс), ньыв(тшакъяс), чим(гӧрд), са(сьӧд). | ||
− | + | ||
28 удж. Вуджӧд шусьӧгъяссӧ, корсь ачыд ар йылысь шусьӧгъяс. | 28 удж. Вуджӧд шусьӧгъяссӧ, корсь ачыд ар йылысь шусьӧгъяс. | ||
Строка 641: | Строка 646: | ||
Семен лун мича — нывбаба гожӧм мича и мӧд во гожӧм мича лоӧ. | Семен лун мича — нывбаба гожӧм мича и мӧд во гожӧм мича лоӧ. | ||
Семен луныс кӧ пужъя да кӧдзыд, водз ар лоӧ. | Семен луныс кӧ пужъя да кӧдзыд, водз ар лоӧ. | ||
− | + | ||
29 удж. Лӧсьӧд приметаяс. | 29 удж. Лӧсьӧд приметаяс. | ||
Строка 651: | Строка 656: | ||
лэбачьяслы тшыг во | лэбачьяслы тшыг во | ||
кӧдзыд тӧв водзын | кӧдзыд тӧв водзын | ||
− | + | ||
==ЁНА РАДЕЙТАНА МОРТ== | ==ЁНА РАДЕЙТАНА МОРТ== | ||
− | + | ||
вӧчӧмтор — изделие | вӧчӧмтор — изделие | ||
вермӧм — победа, успех | вермӧм — победа, успех | ||
Строка 669: | Строка 674: | ||
сибыд — общительный | сибыд — общительный | ||
тшем — (здесь) много | тшем — (здесь) много | ||
− | + | ||
Лыддьы, сет текстлы ним. Лӧсьӧд ёрта сёрни. | Лыддьы, сет текстлы ним. Лӧсьӧд ёрта сёрни. | ||
Строка 678: | Строка 683: | ||
Коді сьылысьяс пиысь кажитчӧ тэныд? Висьталышт сы йылысь. | Коді сьылысьяс пиысь кажитчӧ тэныд? Висьталышт сы йылысь. | ||
− | + | ||
АСАЛАН ДА ИНДАН НИМВЕЖТАСЪЯС. | АСАЛАН ДА ИНДАН НИМВЕЖТАСЪЯС. | ||
ПРИТЯЖАТЕЛЬНЫЕ И УКАЗАТЕЛЬНЫЕ МЕСТОИМЕНИЯ | ПРИТЯЖАТЕЛЬНЫЕ И УКАЗАТЕЛЬНЫЕ МЕСТОИМЕНИЯ | ||
Строка 699: | Строка 704: | ||
тайӧ мортыс — этот человек | тайӧ мортыс — этот человек | ||
сійӧ воясӧ — в те годы | сійӧ воясӧ — в те годы | ||
− | + | ||
30 удж. Содты лӧсялана эмакыв. | 30 удж. Содты лӧсялана эмакыв. | ||
Строка 719: | Строка 724: | ||
ворсысьыс | ворсысьыс | ||
серпасъяс | серпасъяс | ||
− | + | ||
31 удж. Комиӧд сёрникузяяссӧ. | 31 удж. Комиӧд сёрникузяяссӧ. | ||
1) Этот молодой человек быстро бегает на лыжах. 2) Такое занятие мне по душе. 3) Эта молодая певица поёт песни в стиле «фолк». 4) Я показал свои стихи учителю литературы. 5) Мы любим свою родную землю. 6) Такие люди прославляют Россию. 7) Такие талантливые дети есть во всех школах нашей республики. 8) Та повесть написана знаменитым коми писателем. | 1) Этот молодой человек быстро бегает на лыжах. 2) Такое занятие мне по душе. 3) Эта молодая певица поёт песни в стиле «фолк». 4) Я показал свои стихи учителю литературы. 5) Мы любим свою родную землю. 6) Такие люди прославляют Россию. 7) Такие талантливые дети есть во всех школах нашей республики. 8) Та повесть написана знаменитым коми писателем. | ||
− | + | ||
32 удж. Юкӧнъясысь артмӧд текстсӧ. Уджав класса ёртъясыдкӧд. Лыддьы артмӧм текстсӧ да вочавидз юалӧмъяс вылӧ. | 32 удж. Юкӧнъясысь артмӧд текстсӧ. Уджав класса ёртъясыдкӧд. Лыддьы артмӧм текстсӧ да вочавидз юалӧмъяс вылӧ. | ||
Строка 739: | Строка 744: | ||
2. Олимпиадаса кымын чемпион тайӧ котырын? | 2. Олимпиадаса кымын чемпион тайӧ котырын? | ||
3. Мый отсаліс Рочевъяслы шедӧдны ыджыд вермӧмъяссӧ? Тӧдмав, кымын медаль Рочев котырлӧн кудйын. | 3. Мый отсаліс Рочевъяслы шедӧдны ыджыд вермӧмъяссӧ? Тӧдмав, кымын медаль Рочев котырлӧн кудйын. | ||
− | + | ||
33 удж. Лӧсьӧд «Ёна радейтана морт» нима проект. Дасьтысь дорйыны уджтӧ. Проектсӧ позьӧ вӧчны презентация ногӧн компьютер отсӧгӧн Power Poіnt программаын. | 33 удж. Лӧсьӧд «Ёна радейтана морт» нима проект. Дасьтысь дорйыны уджтӧ. Проектсӧ позьӧ вӧчны презентация ногӧн компьютер отсӧгӧн Power Poіnt программаын. | ||
− | + | ||
==СПОРТ== | ==СПОРТ== | ||
− | + | ||
асшодйӧн венласьӧм — вольная борьба | асшодйӧн венласьӧм — вольная борьба | ||
вартчӧм — плавание | вартчӧм — плавание | ||
Строка 776: | Строка 781: | ||
шедӧдны — завоевать | шедӧдны — завоевать | ||
ышӧдны — поддержать, вдохновить | ышӧдны — поддержать, вдохновить | ||
− | + | ||
34 удж. Тӧдмась нималана спортсменъяс йылысь юӧрӧн. Помав таблицасӧ. Содты ас сиктса (карса, районса) спортсмен йылысь юӧр. | 34 удж. Тӧдмась нималана спортсменъяс йылысь юӧрӧн. Помав таблицасӧ. Содты ас сиктса (карса, районса) спортсмен йылысь юӧр. | ||
Строка 805: | Строка 810: | ||
? ? | ? ? | ||
? ? | ? ? | ||
− | + | ||
ВОЗВРАТНӦЙ КАДАКЫВЪЯС. | ВОЗВРАТНӦЙ КАДАКЫВЪЯС. | ||
ВОЗВРАТНЫЕ ГЛАГОЛЫ | ВОЗВРАТНЫЕ ГЛАГОЛЫ | ||
Строка 816: | Строка 821: | ||
пасьтавны — пасьтасьны | пасьтавны — пасьтасьны | ||
паныдавны — паныдасьны | паныдавны — паныдасьны | ||
− | + | ||
35 удж. Артмӧд возвратнӧй кадакывъяс. Вӧдитчы «Коми-роч кывчукӧр» небӧгӧн. 3 — 4 возвратнӧйкадакывйӧн лӧсьӧд сёрникузяяс. | 35 удж. Артмӧд возвратнӧй кадакывъяс. Вӧдитчы «Коми-роч кывчукӧр» небӧгӧн. 3 — 4 возвратнӧйкадакывйӧн лӧсьӧд сёрникузяяс. | ||
Строка 823: | Строка 828: | ||
Отсӧг вылӧ: дасьтыны — дасьтысьны. | Отсӧг вылӧ: дасьтыны — дасьтысьны. | ||
Спортсменъяс бура дасьтысьӧны быд ордйысьӧм кежлӧ. | Спортсменъяс бура дасьтысьӧны быд ордйысьӧм кежлӧ. | ||
− | + | ||
36 удж. Лыддьы текстсӧ, гӧгӧрво. Лӧсьӧд план да дженьыда висьтав Раиса Сметанина йылысь. | 36 удж. Лыддьы текстсӧ, гӧгӧрво. Лӧсьӧд план да дженьыда висьтав Раиса Сметанина йылысь. | ||
Строка 832: | Строка 837: | ||
Тентюков уличаса ас керкаын лызьӧн котралысь ань лӧсьӧдӧма музей. Татысь позьӧ тӧдмавны Комиын лызьӧн ордйысян спорт сӧвмӧм йылысь. Музейын эм зэв уна фотография, документ, кубок-медаль. Музейыс воысь воӧ паськалӧ-ыдждӧ, содӧны выль экспонатъяс. Татчӧ пыралысьыд век эм. | Тентюков уличаса ас керкаын лызьӧн котралысь ань лӧсьӧдӧма музей. Татысь позьӧ тӧдмавны Комиын лызьӧн ордйысян спорт сӧвмӧм йылысь. Музейын эм зэв уна фотография, документ, кубок-медаль. Музейыс воысь воӧ паськалӧ-ыдждӧ, содӧны выль экспонатъяс. Татчӧ пыралысьыд век эм. | ||
1992-ӧд восянь Раиса Петровна уджалӧ тренерӧн. Тӧдчана спортсменка нимӧн шуӧма республикаса лыжнӧй комплекс. Раиса Сметанина — миян республикаын пыдди пуктана морт. | 1992-ӧд восянь Раиса Петровна уджалӧ тренерӧн. Тӧдчана спортсменка нимӧн шуӧма республикаса лыжнӧй комплекс. Раиса Сметанина — миян республикаын пыдди пуктана морт. | ||
− | + | ||
37 удж. План серти дасьты юӧр радейтана спортсмен йылысь. | 37 удж. План серти дасьты юӧр радейтана спортсмен йылысь. | ||
Строка 846: | Строка 851: | ||
2) Челядьӧс велӧдӧм. | 2) Челядьӧс велӧдӧм. | ||
3) Олӧм вылӧ видзӧдлас. | 3) Олӧм вылӧ видзӧдлас. | ||
− | + | ||
38 удж. Лыддьы. Гӧгӧрво. Висьтав ас сиктын (карын) спорт сӧвмӧм йылысь. | 38 удж. Лыддьы. Гӧгӧрво. Висьтав ас сиктын (карын) спорт сӧвмӧм йылысь. | ||
Строка 855: | Строка 860: | ||
«Коми му» газетысь | «Коми му» газетысь | ||
− | + | ||
ПЫРТАНА КЫВЪЯС, КЫВТЭЧАСЪЯС, СЁРНИКУЗЯЯС. | ПЫРТАНА КЫВЪЯС, КЫВТЭЧАСЪЯС, СЁРНИКУЗЯЯС. | ||
ВВОДНЫЕ СЛОВА, СЛОВОСОЧЕТАНИЯ, ПРЕДЛОЖЕНИЯ | ВВОДНЫЕ СЛОВА, СЛОВОСОЧЕТАНИЯ, ПРЕДЛОЖЕНИЯ | ||
Строка 911: | Строка 916: | ||
Ӧти-кӧ, тӧвся ворсӧмъяс зэв кыпыдӧсь, мӧд-кӧ, найӧ сӧвмӧдӧны вын-эбӧс. | Ӧти-кӧ, тӧвся ворсӧмъяс зэв кыпыдӧсь, мӧд-кӧ, найӧ сӧвмӧдӧны вын-эбӧс. | ||
− | + | ||
Лыддьы. Сёрнит ёртыдкӧд. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. | Лыддьы. Сёрнит ёртыдкӧд. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. | ||
Строка 920: | Строка 925: | ||
— И збыль, ветла лыддьысянінӧ да босьта сійӧ небӧгсӧ, а сідзжӧ видзӧдла газет-журнал. Аттьӧ тэныд вӧзйӧмысь! — радпырысь шуис Миша. | — И збыль, ветла лыддьысянінӧ да босьта сійӧ небӧгсӧ, а сідзжӧ видзӧдла газет-журнал. Аттьӧ тэныд вӧзйӧмысь! — радпырысь шуис Миша. | ||
— Бур вылӧ! Эн вунӧд пасйыны бӧрйӧм спорт сикаслысь сӧвмӧмсӧ, гижны енбиа спортсменъяс йылысь, — тӧдчӧдіс Гриша. | — Бур вылӧ! Эн вунӧд пасйыны бӧрйӧм спорт сикаслысь сӧвмӧмсӧ, гижны енбиа спортсменъяс йылысь, — тӧдчӧдіс Гриша. | ||
− | + | ||
39 удж. Сёрникузяясӧ содты лӧсялана пыртана кыв либӧ кывтэчас. | 39 удж. Сёрникузяясӧ содты лӧсялана пыртана кыв либӧ кывтэчас. | ||
Строка 928: | Строка 933: | ||
2. Кытысь тӧдмалан радейтана спорт сикас йылысь юӧръяс? | 2. Кытысь тӧдмалан радейтана спорт сикас йылысь юӧръяс? | ||
3. Дасьты юӧртор. | 3. Дасьты юӧртор. | ||
− | + | ||
40 удж. Комиӧд текстсӧ. | 40 удж. Комиӧд текстсӧ. | ||
Строка 949: | Строка 954: | ||
1. Аддзы тӧдчана спортсменъяслысь портретъяс. | 1. Аддзы тӧдчана спортсменъяслысь портретъяс. | ||
2. Дасьты ӧти спортсмен йылысь юӧртӧм. | 2. Дасьты ӧти спортсмен йылысь юӧртӧм. | ||
− | + | ||
41 удж. Гӧгӧрво текстсӧ да содты лӧсялана вежлӧг суффиксъяс. Сет текстыслы ним. | 41 удж. Гӧгӧрво текстсӧ да содты лӧсялана вежлӧг суффиксъяс. Сет текстыслы ним. | ||
Россияын спорт кутіс сӧвмыны Иван Грознӧй ... . Сійӧ ёна радейтлӧма шахматасьны. Пётр І окотапырысь ворсіс шашки... . Николай ІІ ворсіс теннис..., занимайтчис гимнастика..., сынӧм..., коньки... . Владимир Ильич Ленин пыдди пуктіс каръясьӧм. Михаил Сергеевич Горбачёв... радейтана спорт сикасыс — вӧл... ветлӧм. Борис Николаевич Ельцин вӧлі волейболист... да теннисист... . Владимир Владимирович Путин — дзюдо... мастер. Дмитрий Анатольевич Медведев радейтӧ вартчыны да ветлыны байдарка... . | Россияын спорт кутіс сӧвмыны Иван Грознӧй ... . Сійӧ ёна радейтлӧма шахматасьны. Пётр І окотапырысь ворсіс шашки... . Николай ІІ ворсіс теннис..., занимайтчис гимнастика..., сынӧм..., коньки... . Владимир Ильич Ленин пыдди пуктіс каръясьӧм. Михаил Сергеевич Горбачёв... радейтана спорт сикасыс — вӧл... ветлӧм. Борис Николаевич Ельцин вӧлі волейболист... да теннисист... . Владимир Владимирович Путин — дзюдо... мастер. Дмитрий Анатольевич Медведев радейтӧ вартчыны да ветлыны байдарка... . | ||
Коми Республикаӧн Юралысьяс тшӧтш жӧ пыдди пуктӧны спорт. Иван Павлович Морозов асывъяснас котраліс парк..., Юрий Алексеевич Спиридонов радейтліс хоккей. Владимир Александрович Торлопов тшӧкыда исласьӧ лызь... , Вячеслав Михайлович Гайзер ёнмӧдӧ дзоньвидзалунсӧ вартчанін... . | Коми Республикаӧн Юралысьяс тшӧтш жӧ пыдди пуктӧны спорт. Иван Павлович Морозов асывъяснас котраліс парк..., Юрий Алексеевич Спиридонов радейтліс хоккей. Владимир Александрович Торлопов тшӧкыда исласьӧ лызь... , Вячеслав Михайлович Гайзер ёнмӧдӧ дзоньвидзалунсӧ вартчанін... . | ||
− | + | ||
Аддзы да гиж сетӧм кывъяслы лӧсялана синонимъяс. | Аддзы да гиж сетӧм кывъяслы лӧсялана синонимъяс. | ||
Нималана — ... , ордйысьны — ... , вына — ... . | Нималана — ... , ордйысьны — ... , вына — ... . | ||
− | + | ||
МЕДЫМ КЫВЙИТӦД. | МЕДЫМ КЫВЙИТӦД. | ||
СОЮЗ ЧТОБЫ | СОЮЗ ЧТОБЫ | ||
Строка 966: | Строка 971: | ||
Пример вылӧ : | Пример вылӧ : | ||
Ми вӧчим йиа чой, медым исласьны шойччан лунӧ. Медым лоны ёнӧн да дзоньвидзаӧн, колӧ сӧвмӧдны вын-эбӧс. | Ми вӧчим йиа чой, медым исласьны шойччан лунӧ. Медым лоны ёнӧн да дзоньвидзаӧн, колӧ сӧвмӧдны вын-эбӧс. | ||
− | + | ||
42 удж. Лыддьы, гӧгӧрвоӧд, мый йылысь гижӧма. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. | 42 удж. Лыддьы, гӧгӧрвоӧд, мый йылысь гижӧма. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. | ||
Строка 982: | Строка 987: | ||
3. Кыдзи выль ёртъяс отсалісны Сергейлы? | 3. Кыдзи выль ёртъяс отсалісны Сергейлы? | ||
4. Кутшӧм нӧшта ним позьӧ сетны тайӧ текстлы? | 4. Кутшӧм нӧшта ним позьӧ сетны тайӧ текстлы? | ||
− | + | ||
43 удж. «Отсалім выль ёртлы» текстысь аддзы медым кывйитӧда сложнӧй сёрникузяяс. | 43 удж. «Отсалім выль ёртлы» текстысь аддзы медым кывйитӧда сложнӧй сёрникузяяс. | ||
Строка 988: | Строка 993: | ||
Видзӧдлы 29-ӧд лист бок. Уськӧд тӧд вылӧ, кыдзи дасьтысьны да гижны изложение. | Видзӧдлы 29-ӧд лист бок. Уськӧд тӧд вылӧ, кыдзи дасьтысьны да гижны изложение. | ||
− | + | ||
− | Тӧдмав нималана спортсменъяслысь овъяссӧ | + | Тӧдмав нималана спортсменъяслысь овъяссӧ сетӧм пасъяс серти. |
− | |||
ЧУЖАН МУ | ЧУЖАН МУ | ||
Строка 1001: | Строка 1005: | ||
6. | 6. | ||
7. | 7. | ||
− | + | ||
==ТӦВСЯ СЕРПАС== | ==ТӦВСЯ СЕРПАС== | ||
− | + | ||
бертны — выворачивать | бертны — выворачивать | ||
воштыны садь — потерять сознание | воштыны садь — потерять сознание | ||
Строка 1036: | Строка 1040: | ||
шымыртны — охватить | шымыртны — охватить | ||
эзысь сунис — ёлочное украшение «дождик» | эзысь сунис — ёлочное украшение «дождик» | ||
− | + | ||
ШӦРКЫВ. | ШӦРКЫВ. | ||
ПРИЧАСТИЕ | ПРИЧАСТИЕ | ||
Строка 1068: | Строка 1072: | ||
мича коз — мичмӧдӧм коз (мичмӧдны) | мича коз — мичмӧдӧм коз (мичмӧдны) | ||
еджыд му — едждӧдӧм му (едждӧдны) | еджыд му — едждӧдӧм му (едждӧдны) | ||
− | + | ||
44 удж. Лыддьы да гӧгӧрво текстсӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. Аддзы текстысь шӧркывъяс. | 44 удж. Лыддьы да гӧгӧрво текстсӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. Аддзы текстысь шӧркывъяс. | ||
Строка 1081: | Строка 1085: | ||
Серпасав «Тӧвся вӧрын» висьт. | Серпасав «Тӧвся вӧрын» висьт. | ||
− | + | ||
45 удж. Бӧрйы да гиж приметаяс, кӧні эмӧсь шӧркывъяс. | 45 удж. Бӧрйы да гиж приметаяс, кӧні эмӧсь шӧркывъяс. | ||
Строка 1091: | Строка 1095: | ||
Мый йылысь позьӧ тӧдмавны тайӧ приметаяс серти? | Мый йылысь позьӧ тӧдмавны тайӧ приметаяс серти? | ||
− | + | ||
46 удж. Скобкаӧ босьтӧм кадакывъясысь артмӧд шӧркывъяс. Гиж текстсӧ. Лыддьӧй артмӧм текстсӧ ӧта-мӧдлы класса ёртыдкӧд, донъялӧй. | 46 удж. Скобкаӧ босьтӧм кадакывъясысь артмӧд шӧркывъяс. Гиж текстсӧ. Лыддьӧй артмӧм текстсӧ ӧта-мӧдлы класса ёртыдкӧд, донъялӧй. | ||
Строка 1097: | Строка 1101: | ||
И. Белых серти | И. Белых серти | ||
− | + | ||
47 удж. Серпас серти лӧсьӧд висьт. Вӧдитчы сетӧм шӧркывъясӧн. | 47 удж. Серпас серти лӧсьӧд висьт. Вӧдитчы сетӧм шӧркывъясӧн. | ||
Строка 1110: | Строка 1114: | ||
дзирдалысь лым | дзирдалысь лым | ||
тыдавтӧм мыльк | тыдавтӧм мыльк | ||
− | + | ||
МОРТТӦМ КАДАКЫВЪЯС. | МОРТТӦМ КАДАКЫВЪЯС. | ||
БЕЗЛИЧНЫЕ ГЛАГОЛЫ | БЕЗЛИЧНЫЕ ГЛАГОЛЫ | ||
Строка 1118: | Строка 1122: | ||
Пример вылӧ : | Пример вылӧ : | ||
Лымъялӧ, пемдіс, кымрасьӧ, кӧдздӧдас, узьсьӧ, уджавсьӧ, лолавсьӧ. | Лымъялӧ, пемдіс, кымрасьӧ, кӧдздӧдас, узьсьӧ, уджавсьӧ, лолавсьӧ. | ||
− | + | ||
48 удж. Лыддьы висьтсӧ. Аддзы да гиж морттӧм кадакывъяса сёрникузяяс. | 48 удж. Лыддьы висьтсӧ. Аддзы да гиж морттӧм кадакывъяса сёрникузяяс. | ||
Строка 1126: | Строка 1130: | ||
Вуджӧд роч кыв вылӧ тӧдчӧдӧм кывъяссӧ да кывтэчасъяссӧ. | Вуджӧд роч кыв вылӧ тӧдчӧдӧм кывъяссӧ да кывтэчасъяссӧ. | ||
− | + | ||
49 удж. Гиж «Тӧвся асыв» висьт. Пырт морттӧм кадакывъяс. | 49 удж. Гиж «Тӧвся асыв» висьт. Пырт морттӧм кадакывъяс. | ||
Отсӧг вылӧ кывъяс: узьсьӧ, югдӧ, чайтсьӧ, кӧдздӧдіс, тӧвзьысис, мӧвпавсьӧ, турӧбалас. | Отсӧг вылӧ кывъяс: узьсьӧ, югдӧ, чайтсьӧ, кӧдздӧдіс, тӧвзьысис, мӧвпавсьӧ, турӧбалас. | ||
− | + | ||
50 удж. Лыддьы да гӧгӧрво висьтсӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. | 50 удж. Лыддьы да гӧгӧрво висьтсӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. | ||
Строка 1153: | Строка 1157: | ||
1. Серпасав висьт юкӧнъяссӧ. Быд юкӧнлы сет ним. | 1. Серпасав висьт юкӧнъяссӧ. Быд юкӧнлы сет ним. | ||
2. Серпасъяс отсӧгӧн дасьтысь висьтавны коз йылысь. | 2. Серпасъяс отсӧгӧн дасьтысь висьтавны коз йылысь. | ||
− | + | ||
51 удж. Лыддьы да гӧгӧрво кывбурсӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. Дасьтысь мичаа лыддьыны. | 51 удж. Лыддьы да гӧгӧрво кывбурсӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. Дасьтысь мичаа лыддьыны. | ||
Строка 1185: | Строка 1189: | ||
Вуджӧд роч кыв вылӧ тӧдчӧдӧм кывъяссӧ. | Вуджӧд роч кыв вылӧ тӧдчӧдӧм кывъяссӧ. | ||
− | + | ||
52 удж. Лыддьы кывбурсӧ. Гӧгӧрвоӧд тӧдчӧдӧм кывъяссӧ, мыйӧн найӧ лоӧны. | 52 удж. Лыддьы кывбурсӧ. Гӧгӧрвоӧд тӧдчӧдӧм кывъяссӧ, мыйӧн найӧ лоӧны. | ||
Строка 1196: | Строка 1200: | ||
А. Некрасов (Гамса) | А. Некрасов (Гамса) | ||
− | + | ||
ОМОНИМЪЯС. | ОМОНИМЪЯС. | ||
ОМОНИМЫ | ОМОНИМЫ | ||
Строка 1213: | Строка 1217: | ||
пу — пу | пу — пу | ||
ю — ю | ю — ю | ||
− | + | ||
53 удж. Аддзы да гиж Е. А. Айбабиналӧн, Л. М. Безносиковалӧн «Словарь омонимов коми языка» небӧгысь 5 — 6 омоним гоз. Лӧсьӧд некымын сёрникузя. | 53 удж. Аддзы да гиж Е. А. Айбабиналӧн, Л. М. Безносиковалӧн «Словарь омонимов коми языка» небӧгысь 5 — 6 омоним гоз. Лӧсьӧд некымын сёрникузя. | ||
− | + | ||
54 удж. Лыддьы да гӧгӧрво ыджыд кывъяслысь вежӧртассӧ. | 54 удж. Лыддьы да гӧгӧрво ыджыд кывъяслысь вежӧртассӧ. | ||
Строка 1222: | Строка 1226: | ||
Ыджыд мамӧ разьӧ ноп, | Ыджыд мамӧ разьӧ ноп, | ||
А сэн ыджыд-ыджыд гоб. | А сэн ыджыд-ыджыд гоб. | ||
− | + | ||
55 удж. Тӧдмав, кутшӧм омонимъяс серпасалӧма. | 55 удж. Тӧдмав, кутшӧм омонимъяс серпасалӧма. | ||
Серпасав кык омоним гоз. | Серпасав кык омоним гоз. | ||
− | + | ||
− | + | ==РӦШТВО== | |
Ва вежӧдан лун — Крещение | Ва вежӧдан лун — Крещение | ||
Строка 1258: | Строка 1262: | ||
шмоньпырысь — шутливо | шмоньпырысь — шутливо | ||
эскыны — верить | эскыны — верить | ||
− | + | ||
КАДАКЫВ. МӦД КОЛЯН КАД. | КАДАКЫВ. МӦД КОЛЯН КАД. | ||
ГЛАГОЛ. ВТОРОЕ ПРОШЕДШЕЕ ВРЕМЯ | ГЛАГОЛ. ВТОРОЕ ПРОШЕДШЕЕ ВРЕМЯ | ||
Строка 1280: | Строка 1284: | ||
Важӧн нывъяс войпуклӧмаӧсь. — В старину девушки участвовали в посиделках. | Важӧн нывъяс войпуклӧмаӧсь. — В старину девушки участвовали в посиделках. | ||
Тэ тӧрыт кимӧститчӧмыд. — Ты вчера ворожил, оказывается. | Тэ тӧрыт кимӧститчӧмыд. — Ты вчера ворожил, оказывается. | ||
− | + | ||
56 удж. Вежлав кадакывъяссӧ мӧд колян кадын. | 56 удж. Вежлав кадакывъяссӧ мӧд колян кадын. | ||
Гажӧдчыны, серавны, ветлӧдлыны, тунасьны. | Гажӧдчыны, серавны, ветлӧдлыны, тунасьны. | ||
− | + | ||
57 удж. Лыддьы да гӧгӧрво висьтсӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. Аддзы мӧд колян када кадакывъяс. | 57 удж. Лыддьы да гӧгӧрво висьтсӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. Аддзы мӧд колян када кадакывъяс. | ||
Строка 1300: | Строка 1304: | ||
Вӧдитчы А. Рассыхаевлӧн «Коми календар», В. Кудряшовалӧн «Коми народные приметы» да мукӧд небӧгъясӧн, юась бать-мамыдлысь да пӧль-пӧчыдлысь. | Вӧдитчы А. Рассыхаевлӧн «Коми календар», В. Кудряшовалӧн «Коми народные приметы» да мукӧд небӧгъясӧн, юась бать-мамыдлысь да пӧль-пӧчыдлысь. | ||
− | + | ||
58 удж. Лыддьы сёрникузяяссӧ. Гиж скобкаысь кадакывъяссӧ мӧд колян кадын. | 58 удж. Лыддьы сёрникузяяссӧ. Гиж скобкаысь кадакывъяссӧ мӧд колян кадын. | ||
Строка 1314: | Строка 1318: | ||
Нывъяс, ветлам миянӧ войпукны. | Нывъяс, ветлам миянӧ войпукны. | ||
Энӧ вунӧдӧй, зонъяс, гудӧктӧ босьтны. | Энӧ вунӧдӧй, зонъяс, гудӧктӧ босьтны. | ||
− | + | ||
Лыддьы. Гӧгӧрво, мый йылысь висьтавсьӧ текстын. Сёрнит ёртыдкӧд. | Лыддьы. Гӧгӧрво, мый йылысь висьтавсьӧ текстын. Сёрнит ёртыдкӧд. | ||
Строка 1328: | Строка 1332: | ||
— Огӧ жӧ сэтшӧма дӧсадитчӧй, зонъяс, — повзис Катя. | — Огӧ жӧ сэтшӧма дӧсадитчӧй, зонъяс, — повзис Катя. | ||
— Огӧ, дерт, эн пов. Гажӧдчыштам, гуляйтыштам, и гортӧ! — эскӧдіс Ёгор. | — Огӧ, дерт, эн пов. Гажӧдчыштам, гуляйтыштам, и гортӧ! — эскӧдіс Ёгор. | ||
− | + | ||
59 удж. Лыддьы гадайтчӧмъяссӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. | 59 удж. Лыддьы гадайтчӧмъяссӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. | ||
Строка 1342: | Строка 1346: | ||
Тӧдмав да висьтав рӧштвоса гадайтчӧм йылысь ёртъясыдлы. | Тӧдмав да висьтав рӧштвоса гадайтчӧм йылысь ёртъясыдлы. | ||
− | + | ||
60 удж. Гиж текстсӧ, содты колана эмакывъяс. | 60 удж. Гиж текстсӧ, содты колана эмакывъяс. | ||
Строка 1349: | Строка 1353: | ||
Ва вежӧдан лун пасйӧны тӧвшӧр тӧлысь ... лунӧ. Тайӧ лунӧ ӧбразъясӧн лэччӧны ... дорӧ. Вӧчӧны ... . Ва вежӧдӧм бӧрын сэні купайтчӧны. ... йӧрданын купайтчӧм бӧрын бурдӧны. | Ва вежӧдан лун пасйӧны тӧвшӧр тӧлысь ... лунӧ. Тайӧ лунӧ ӧбразъясӧн лэччӧны ... дорӧ. Вӧчӧны ... . Ва вежӧдӧм бӧрын сэні купайтчӧны. ... йӧрданын купайтчӧм бӧрын бурдӧны. | ||
Унаӧн босьтӧны вежа васӧ ... . Сыӧн резӧны керка-карта, пывсян-амбар, гортса пемӧсъясӧс. Чайтӧны, тайӧ ваыс вермӧ вӧтлыны ... . Вежӧдӧм васӧ позьӧ видзны ... чӧж да вӧдитчыны бурдӧдчантор пыдди. | Унаӧн босьтӧны вежа васӧ ... . Сыӧн резӧны керка-карта, пывсян-амбар, гортса пемӧсъясӧс. Чайтӧны, тайӧ ваыс вермӧ вӧтлыны ... . Вежӧдӧм васӧ позьӧ видзны ... чӧж да вӧдитчыны бурдӧдчантор пыдди. | ||
− | + | ||
61 удж. Лыддьы 62-ӧд лист бокысь кывворсӧ. | 61 удж. Лыддьы 62-ӧд лист бокысь кывворсӧ. | ||
Кывъяс да ним серти мӧвпышт, мый йылысь вермас лоны кывбурыс. | Кывъяс да ним серти мӧвпышт, мый йылысь вермас лоны кывбурыс. | ||
− | + | ||
62 удж. Лыддьы да гӧгӧрво кывбурсӧ. Дасьтысь мичаа лыддьыны. Висьтав тӧдчӧдӧм кывъяссӧ рочӧн. | 62 удж. Лыддьы да гӧгӧрво кывбурсӧ. Дасьтысь мичаа лыддьыны. Висьтав тӧдчӧдӧм кывъяссӧ рочӧн. | ||
Строка 1392: | Строка 1396: | ||
3. Мыйӧн шемӧсмӧдӧ тайӧ тӧвся войыс? | 3. Мыйӧн шемӧсмӧдӧ тайӧ тӧвся войыс? | ||
4. Мыйӧн аслыспӧлӧс вежа ваыс? | 4. Мыйӧн аслыспӧлӧс вежа ваыс? | ||
− | + | ||
63 удж. Комиӧд роч кывъяссӧ. Сет висьтыслы ним. | 63 удж. Комиӧд роч кывъяссӧ. Сет висьтыслы ним. | ||
Строка 1405: | Строка 1409: | ||
Н. Носов серти | Н. Носов серти | ||
− | + | ||
64 удж. Сетӧм план серти лӧсьӧд «Тӧлын шойччӧм» нима висьт. | 64 удж. Сетӧм план серти лӧсьӧд «Тӧлын шойччӧм» нима висьт. | ||
Строка 1415: | Строка 1419: | ||
6. Кыдзи казьтылан тайӧ шойччан лунсӧ? | 6. Кыдзи казьтылан тайӧ шойччан лунсӧ? | ||
7. Вӧзйы ёртъясыдлы, кыдзи бурджыка коллявны шойччан лун. | 7. Вӧзйы ёртъясыдлы, кыдзи бурджыка коллявны шойччан лун. | ||
− | + | ||
==КОМИ ВОЙТЫРЛӦН ВӦЛӦГА== | ==КОМИ ВОЙТЫРЛӦН ВӦЛӦГА== | ||
− | + | ||
азя шыд — кислая перловая похлёбка | азя шыд — кислая перловая похлёбка | ||
водзвыв — заранее | водзвыв — заранее | ||
Строка 1434: | Строка 1438: | ||
шабді — лён, льняной | шабді — лён, льняной | ||
эбӧс — сила | эбӧс — сила | ||
− | + | ||
65 удж. Лыддьы да гӧгӧрво текстсӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. | 65 удж. Лыддьы да гӧгӧрво текстсӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. | ||
Строка 1450: | Строка 1454: | ||
Тӧдмав, кутшӧм вӧлӧга коми йӧз дасьтісны гажлунъяс кежлӧ. | Тӧдмав, кутшӧм вӧлӧга коми йӧз дасьтісны гажлунъяс кежлӧ. | ||
− | + | ||
ИНА УРЧИТАНЪЯС. НАРЕЧИЯ МЕСТА | ИНА УРЧИТАНЪЯС. НАРЕЧИЯ МЕСТА | ||
Строка 1479: | Строка 1483: | ||
Пример вылӧ : | Пример вылӧ : | ||
некӧн — нигде, некытчӧ — никуда, некыті — нигде. | некӧн — нигде, некытчӧ — никуда, некыті — нигде. | ||
− | + | ||
66 удж. Лыддьы текстсӧ. Вуджӧд роч кыв вылӧ тӧдчӧдӧм кывъяссӧ. Аддзы ина урчитанъяс сёрникузяясысь. Лӧсьӧд юалӧмъяс текст серти. | 66 удж. Лыддьы текстсӧ. Вуджӧд роч кыв вылӧ тӧдчӧдӧм кывъяссӧ. Аддзы ина урчитанъяс сёрникузяясысь. Лӧсьӧд юалӧмъяс текст серти. | ||
Строка 1487: | Строка 1491: | ||
«Коми календар» небӧгысь | «Коми календар» небӧгысь | ||
− | + | ||
67 удж. Лыддьы текстсӧ, велӧдчы пуны ляз. | 67 удж. Лыддьы текстсӧ, велӧдчы пуны ляз. | ||
Колӧ пызьӧдз изны стӧкан джын кос льӧм либӧ чӧд, кӧтӧдны ваӧ, содтыны сэтчӧ стӧкан джын песок. Бура гудравны да пуктыны пӧжсьыны пачӧ либӧ духовкаӧ 150 жарын 2–3 час кежлӧ. Сэсся содтыны кык стӧкан да джын чуж пызь да пӧжны 30 минут 170 жарын. Лязсӧ сёйны кӧдзӧдӧмӧн. Позьӧ содтыны суктӧм йӧв выв либӧ нӧк. | Колӧ пызьӧдз изны стӧкан джын кос льӧм либӧ чӧд, кӧтӧдны ваӧ, содтыны сэтчӧ стӧкан джын песок. Бура гудравны да пуктыны пӧжсьыны пачӧ либӧ духовкаӧ 150 жарын 2–3 час кежлӧ. Сэсся содтыны кык стӧкан да джын чуж пызь да пӧжны 30 минут 170 жарын. Лязсӧ сёйны кӧдзӧдӧмӧн. Позьӧ содтыны суктӧм йӧв выв либӧ нӧк. | ||
− | + | ||
68 удж. Лыддьы сёрникузяяссӧ. Содты ина урчитанъяс. | 68 удж. Лыддьы сёрникузяяссӧ. Содты ина урчитанъяс. | ||
Строка 1497: | Строка 1501: | ||
Отсӧг вылӧ кывъяс: матын, ылӧдз, быдлаын,некытысь. | Отсӧг вылӧ кывъяс: матын, ылӧдз, быдлаын,некытысь. | ||
− | + | ||
69 удж. Лӧсьӧд да гиж ина урчитанъясӧн 4 сёрникузя. Серпасав рӧштвоса пызан. | 69 удж. Лӧсьӧд да гиж ина урчитанъясӧн 4 сёрникузя. Серпасав рӧштвоса пызан. | ||
− | + | ||
70 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ, медым артмис висьт. | 70 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ, медым артмис висьт. | ||
1) Кутшӧм вӧлӧга дасьтісны коми йӧз быд лун да гажлунъяс кежлӧ? 2) Мый вӧчлісны яйысь да чериысь? 3) Мый пӧжавлісны коми аньяс? 4) Кутшӧм йӧла сёян-юан вӧлі коми йӧзлӧн? 5) Мый быдтылісны комияс град йӧрын? 6) Мый босьтлісны вӧрысь, ю-тыысь? 7) Мыйӧн вӧлі бур татшӧм вӧлӧгаыс? | 1) Кутшӧм вӧлӧга дасьтісны коми йӧз быд лун да гажлунъяс кежлӧ? 2) Мый вӧчлісны яйысь да чериысь? 3) Мый пӧжавлісны коми аньяс? 4) Кутшӧм йӧла сёян-юан вӧлі коми йӧзлӧн? 5) Мый быдтылісны комияс град йӧрын? 6) Мый босьтлісны вӧрысь, ю-тыысь? 7) Мыйӧн вӧлі бур татшӧм вӧлӧгаыс? | ||
− | + | ||
==ЧУЖАН МУ== | ==ЧУЖАН МУ== | ||
− | + | ||
− | асшӧрлун — | + | асшӧрлун — самостоятельность |
− | вежавидзӧм — | + | вежавидзӧм — нравственность, приличие, вежливость |
вежӧртны — понять, сознавать | вежӧртны — понять, сознавать | ||
вежласьтӧмлун — постоянство | вежласьтӧмлун — постоянство | ||
вужвойтыр — коренной народ | вужвойтыр — коренной народ | ||
дӧрапас — флаг | дӧрапас — флаг | ||
− | каналан — | + | каналан — государственный |
канму — государство, страна, республика | канму — государство, страна, республика | ||
канпас — герб | канпас — герб | ||
Строка 1524: | Строка 1528: | ||
пас — знак | пас — знак | ||
паськыда — широко | паськыда — широко | ||
− | помтӧм-дортӧм — | + | помтӧм-дортӧм — бескрайний |
рамлун — скромность | рамлун — скромность | ||
татчӧ — сюда | татчӧ — сюда | ||
Строка 1531: | Строка 1535: | ||
ыджыдалӧм — величие | ыджыдалӧм — величие | ||
юрсикт — районный центр | юрсикт — районный центр | ||
− | + | ||
71 удж. Лыддьы да гӧгӧрво текстсӧ. Лӧсьӧд прӧстӧй план, дасьтысь висьтавны Коми му йылысь. | 71 удж. Лыддьы да гӧгӧрво текстсӧ. Лӧсьӧд прӧстӧй план, дасьтысь висьтавны Коми му йылысь. | ||
Строка 1547: | Строка 1551: | ||
5. Кымын во тырис таво Коми Республикалы? | 5. Кымын во тырис таво Коми Республикалы? | ||
6. Кымын во тырис тэнад чужан сиктлы (карлы)? | 6. Кымын во тырис тэнад чужан сиктлы (карлы)? | ||
− | + | ||
72 удж. Гиж кар да юрсикт нимъяссӧ анбур серти. .... Ордйысь класса ёртъясыдкӧд. | 72 удж. Гиж кар да юрсикт нимъяссӧ анбур серти. .... Ордйысь класса ёртъясыдкӧд. | ||
Строка 1570: | Строка 1574: | ||
19 — Кулӧмдін район | 19 — Кулӧмдін район | ||
20 — Чилимдін район | 20 — Чилимдін район | ||
− | + | ||
73 удж. Мусерпас отсӧгӧн помав таблица. | 73 удж. Мусерпас отсӧгӧн помав таблица. | ||
Строка 1589: | Строка 1593: | ||
... | ... | ||
... | ... | ||
− | + | ||
74 удж. Лыддьы да гӧгӧрво кывбурсӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. Аддзы кывбурсьыс шыӧдчӧмъяс. | 74 удж. Лыддьы да гӧгӧрво кывбурсӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. Аддзы кывбурсьыс шыӧдчӧмъяс. | ||
Строка 1623: | Строка 1627: | ||
1. Кутшӧм кывъясӧн серпасалӧ ассьыс чужанінсӧ автор? | 1. Кутшӧм кывъясӧн серпасалӧ ассьыс чужанінсӧ автор? | ||
2. Кутшӧм мичкывъяс (эпитетъяс) автор пыртӧма кывбурас? | 2. Кутшӧм мичкывъяс (эпитетъяс) автор пыртӧма кывбурас? | ||
− | + | ||
75 удж. Лыддьы да кут тӧд вылын. | 75 удж. Лыддьы да кут тӧд вылын. | ||
Строка 1635: | Строка 1639: | ||
Коми Республикалӧн ыдждаыс — 416, 8 сюрс километр. | Коми Республикалӧн ыдждаыс — 416, 8 сюрс километр. | ||
Сыктывкарсянь Москваӧдз — 1410 километр. | Сыктывкарсянь Москваӧдз — 1410 километр. | ||
− | + | ||
75-ӧд удж вылӧ мыджсьӧмӧн лӧсьӧд презентация «Менам кар, сикт либӧ район лыдпасъясын». Вӧдитчы Power Poіnt программаӧн. | 75-ӧд удж вылӧ мыджсьӧмӧн лӧсьӧд презентация «Менам кар, сикт либӧ район лыдпасъясын». Вӧдитчы Power Poіnt программаӧн. | ||
− | + | ||
Лӧсьӧд 6 юалӧм «Коми Республика» тема вылӧ, нуӧд ёртъясыдкӧд интервью. | Лӧсьӧд 6 юалӧм «Коми Республика» тема вылӧ, нуӧд ёртъясыдкӧд интервью. | ||
− | + | ||
Велӧдӧй кывбур. | Велӧдӧй кывбур. | ||
Строка 1660: | Строка 1664: | ||
В. Лодыгин | В. Лодыгин | ||
− | + | ||
76 удж. Лыддьы да гӧгӧрво. Комиӧд текстысь роч юкӧнсӧ. | 76 удж. Лыддьы да гӧгӧрво. Комиӧд текстысь роч юкӧнсӧ. | ||
Строка 1670: | Строка 1674: | ||
«Йӧлӧга» газетысь | «Йӧлӧга» газетысь | ||
− | + | ||
77 удж. Нуӧд неыджыд туялӧм юалӧмъяс вылӧ мыджсьӧмӧн. | 77 удж. Нуӧд неыджыд туялӧм юалӧмъяс вылӧ мыджсьӧмӧн. | ||
1. Мыйӧн аслыспӧлӧс Сыктыв районлӧн канпасыс? | 1. Мыйӧн аслыспӧлӧс Сыктыв районлӧн канпасыс? | ||
2. Коми Республикаса кар-сиктлӧн кутшӧм канпасъясын паныдасьлӧны Сыктыв районлӧн канпасысь юкӧнъяс? | 2. Коми Республикаса кар-сиктлӧн кутшӧм канпасъясын паныдасьлӧны Сыктыв районлӧн канпасысь юкӧнъяс? | ||
− | + | ||
78 удж. Лыддьы гижӧдсӧ. Мӧвпышт, позьӧ-ӧ шуны сійӧс текстӧн да мыйла? Гиж сёрникузяяссӧ сьӧрсьӧн-бӧрсьӧн, медым артмис висьт. | 78 удж. Лыддьы гижӧдсӧ. Мӧвпышт, позьӧ-ӧ шуны сійӧс текстӧн да мыйла? Гиж сёрникузяяссӧ сьӧрсьӧн-бӧрсьӧн, медым артмис висьт. | ||
Коркӧ важӧн Шошка сикт дорын вӧлӧма кар-гӧра (городище). Сыктывдін районса шӧрин — Выльгорт сикт. Новгородса князь Дмитрий Шемяка тшӧктӧма вяткаса олысьясӧс грабитны да сотны сійӧс. Выльгорт артмӧма «выль» — «новый» да «горт» — «сикт» кывъясысь (удмурт кывйын «гурт» — сикт). Ловйӧн кольӧм йӧз дзебсьӧмаӧсь пыді вӧрӧ, кӧні и лэптӧмаӧсь аслыныс выль оланін да шуӧмаӧсь Выльгортӧн. Муыс тані вӧлӧма бур, вӧрын олӧма уна звер-пӧтка, юын — чери. | Коркӧ важӧн Шошка сикт дорын вӧлӧма кар-гӧра (городище). Сыктывдін районса шӧрин — Выльгорт сикт. Новгородса князь Дмитрий Шемяка тшӧктӧма вяткаса олысьясӧс грабитны да сотны сійӧс. Выльгорт артмӧма «выль» — «новый» да «горт» — «сикт» кывъясысь (удмурт кывйын «гурт» — сикт). Ловйӧн кольӧм йӧз дзебсьӧмаӧсь пыді вӧрӧ, кӧні и лэптӧмаӧсь аслыныс выль оланін да шуӧмаӧсь Выльгортӧн. Муыс тані вӧлӧма бур, вӧрын олӧма уна звер-пӧтка, юын — чери. | ||
− | + | ||
79 удж. А.И. Туркинлӧн «Топонимический словарь Коми АССР» небӧг либӧ «Где ты живёшь» гипермедиаэнциклопедия отсӧгӧн туяв аслад кар-сиктлысь ним артмӧмсӧ. | 79 удж. А.И. Туркинлӧн «Топонимический словарь Коми АССР» небӧг либӧ «Где ты живёшь» гипермедиаэнциклопедия отсӧгӧн туяв аслад кар-сиктлысь ним артмӧмсӧ. | ||
Строка 1687: | Строка 1691: | ||
Лӧсьӧд юӧр ас районса канпас йылысь. | Лӧсьӧд юӧр ас районса канпас йылысь. | ||
− | + | ||
80 удж. Бӧрйы серпасъяс дорӧ лӧсялана шусьӧгъяс. | 80 удж. Бӧрйы серпасъяс дорӧ лӧсялана шусьӧгъяс. | ||
Строка 1693: | Строка 1697: | ||
Чужан позйыд быдӧнлы дона. | Чужан позйыд быдӧнлы дона. | ||
Гортад олігӧн быттьӧ кык мам да кык бать дінын олан. | Гортад олігӧн быттьӧ кык мам да кык бать дінын олан. | ||
− | + | ||
81 удж. Лыддьы шусьӧгъяссӧ. Бӧрйы ӧтиӧс, гӧгӧрвоӧд вежӧртассӧ да серпасав. Серпас дорӧ лӧсьӧд висьт план серти. | 81 удж. Лыддьы шусьӧгъяссӧ. Бӧрйы ӧтиӧс, гӧгӧрвоӧд вежӧртассӧ да серпасав. Серпас дорӧ лӧсьӧд висьт план серти. | ||
Строка 1712: | Строка 1716: | ||
2. Мый серпасалін? | 2. Мый серпасалін? | ||
3. Кыдзи гӧгӧрвоӧдан серпастӧ? | 3. Кыдзи гӧгӧрвоӧдан серпастӧ? | ||
− | + | ||
82 удж. Сетӧм кадакывъясысь артмӧд шӧркывъяс. Шӧркывъясӧн лӧсьӧд кывтэчасъяс. | 82 удж. Сетӧм кадакывъясысь артмӧд шӧркывъяс. Шӧркывъясӧн лӧсьӧд кывтэчасъяс. | ||
Строка 1734: | Строка 1738: | ||
ловзьыны — | ловзьыны — | ||
серпасавны — | серпасавны — | ||
− | + | ||
==КОМИ ГИЖЫСЬЯС ЧУЖАН МУ ЙЫЛЫСЬ== | ==КОМИ ГИЖЫСЬЯС ЧУЖАН МУ ЙЫЛЫСЬ== | ||
− | + | ||
ӧдзӧс вуг — .... дверная ручка | ӧдзӧс вуг — .... дверная ручка | ||
бор — межа | бор — межа | ||
Строка 1760: | Строка 1764: | ||
туйны — подходить, быть подходящим | туйны — подходить, быть подходящим | ||
ыдждӧдлыны — величать, чествовать | ыдждӧдлыны — величать, чествовать | ||
− | + | ||
83 удж. Лыддьы текстсӧ, лӧсьӧд юалӧмъяс. | 83 удж. Лыддьы текстсӧ, лӧсьӧд юалӧмъяс. | ||
Строка 1768: | Строка 1772: | ||
А. Мишарина сьӧлӧмсяньыс радейтӧ Коми му, вӧр-ва, челядьӧс. Гижӧ кывбуръяс да серамбана висьтъяс. Сылӧн кывбуръясыс югыдӧсь, сӧстӧмӧсь, мылаӧсь, ставныслы гӧгӧрвоанаӧсь. Висьтъясас сійӧ петкӧдлӧ ассьыс челядьдырсӧ. Уна кывбур сиӧ томъяслы. | А. Мишарина сьӧлӧмсяньыс радейтӧ Коми му, вӧр-ва, челядьӧс. Гижӧ кывбуръяс да серамбана висьтъяс. Сылӧн кывбуръясыс югыдӧсь, сӧстӧмӧсь, мылаӧсь, ставныслы гӧгӧрвоанаӧсь. Висьтъясас сійӧ петкӧдлӧ ассьыс челядьдырсӧ. Уна кывбур сиӧ томъяслы. | ||
Александра Петровна Мишариналысь гижӧдъяссӧ окотапырысь лыддьӧны и челядь, и верстьӧ йӧз. | Александра Петровна Мишариналысь гижӧдъяссӧ окотапырысь лыддьӧны и челядь, и верстьӧ йӧз. | ||
− | + | ||
МИЧКЫВ. ЭПИТЕТ | МИЧКЫВ. ЭПИТЕТ | ||
Мичкыв — художествоа гижӧдын серпаса кыв, кывтэчас. | Мичкыв — художествоа гижӧдын серпаса кыв, кывтэчас. | ||
Пример вылӧ: пемыд вӧр, эзысь тӧв, югыд шонді, мича ныв. | Пример вылӧ: пемыд вӧр, эзысь тӧв, югыд шонді, мича ныв. | ||
− | + | ||
84 удж. Лыддьы да гӧгӧрво кывбурсӧ. Аддзы кывбурысь мичкывъяс. | 84 удж. Лыддьы да гӧгӧрво кывбурсӧ. Аддзы кывбурысь мичкывъяс. | ||
Строка 1807: | Строка 1811: | ||
мисьтӧм — | мисьтӧм — | ||
дыш — | дыш — | ||
− | + | ||
85 удж. Кывбур отсӧгӧн помав сёрникузясӧ. | 85 удж. Кывбур отсӧгӧн помав сёрникузясӧ. | ||
Строка 1813: | Строка 1817: | ||
Серпасав кывбурсӧ. | Серпасав кывбурсӧ. | ||
− | + | ||
86 удж. Лыддьы кывбурсӧ да вочавидз юалӧмъяс вылӧ. | 86 удж. Лыддьы кывбурсӧ да вочавидз юалӧмъяс вылӧ. | ||
Строка 1851: | Строка 1855: | ||
Ас бӧрйӧм серти велӧд А. Мишариналысь ӧти кывбур. | Ас бӧрйӧм серти велӧд А. Мишариналысь ӧти кывбур. | ||
− | + | ||
87 удж. Лыддьы да гӧгӧрво висьтсӧ. | 87 удж. Лыддьы да гӧгӧрво висьтсӧ. | ||
Строка 1865: | Строка 1869: | ||
2. Кутшӧм жанръясын гижысь восьтӧ мам йылысь тема? | 2. Кутшӧм жанръясын гижысь восьтӧ мам йылысь тема? | ||
3. Мыйла тайӧ темаыс Г. А. Юшковлы матыс? | 3. Мыйла тайӧ темаыс Г. А. Юшковлы матыс? | ||
− | + | ||
88 удж. Мичаа лыддьы кывбурсӧ да вочавидз юалӧмъяс вылӧ. | 88 удж. Мичаа лыддьы кывбурсӧ да вочавидз юалӧмъяс вылӧ. | ||
Строка 1891: | Строка 1895: | ||
Велӧд кывбурсӧ наизусьт. | Велӧд кывбурсӧ наизусьт. | ||
− | + | ||
89 удж. Лыддьы да гӧгӧрво кывбурсӧ. Дасьтысь мичаа лыддьыны сійӧс. | 89 удж. Лыддьы да гӧгӧрво кывбурсӧ. Дасьтысь мичаа лыддьыны сійӧс. | ||
Строка 1925: | Строка 1929: | ||
1. Кутшӧм бур традиция йылысь висьталӧ поэт кывбурын? | 1. Кутшӧм бур традиция йылысь висьталӧ поэт кывбурын? | ||
2. Тӧдмав коми йӧзлӧн традицияяс йылысь. Дасьтысь висьтавны ӧти традиция йылысь паськыдджыка. | 2. Тӧдмав коми йӧзлӧн традицияяс йылысь. Дасьтысь висьтавны ӧти традиция йылысь паськыдджыка. | ||
− | + | ||
90 удж. Лыддьы да гӧгӧрво текстсӧ. Ёртыдкӧд лӧсьӧд текст серти план. Дасьтысь висьтавны гижысь йылысь. | 90 удж. Лыддьы да гӧгӧрво текстсӧ. Ёртыдкӧд лӧсьӧд текст серти план. Дасьтысь висьтавны гижысь йылысь. | ||
Строка 1932: | Строка 1936: | ||
Владимир Васильевич Тимин чужис 1937-ӧд вося сора 2-ӧд лунӧ Сыктывдін районса Гаръя сиктын. Велӧдчис ювыв техникумын, а сэсся Коми пединститутын. Уджаліс Коми небӧг лэдзанінын да «Войвыв кодзув» журналын шӧр редакторӧн. | Владимир Васильевич Тимин чужис 1937-ӧд вося сора 2-ӧд лунӧ Сыктывдін районса Гаръя сиктын. Велӧдчис ювыв техникумын, а сэсся Коми пединститутын. Уджаліс Коми небӧг лэдзанінын да «Войвыв кодзув» журналын шӧр редакторӧн. | ||
В. В. Тимин — Коми Республикаса нимйӧза гижысь. Поэтлӧн петіс чужан мулӧн мичлун, коми сиктъяс, орччӧн олысь йӧз, муслун йылысь квайт гижӧд чукӧр. В. Тиминлысь «Мича Ёма» кывбур чукӧрсӧ вылӧ донъялісны, сетісны Кастрен котырлысь премия. «Эжва Перымса зонка» повесьт лоис челядьлы радейтана небӧгӧн. Тайӧ небӧгсьыс Владимир Тиминлы сетісны Коми Республикаса каналан премия. В. В. Тиминлысь кывбуръяссӧ вуджӧдӧма роч, украина, эст, венгр да мукӧд кывъяс вылӧ. | В. В. Тимин — Коми Республикаса нимйӧза гижысь. Поэтлӧн петіс чужан мулӧн мичлун, коми сиктъяс, орччӧн олысь йӧз, муслун йылысь квайт гижӧд чукӧр. В. Тиминлысь «Мича Ёма» кывбур чукӧрсӧ вылӧ донъялісны, сетісны Кастрен котырлысь премия. «Эжва Перымса зонка» повесьт лоис челядьлы радейтана небӧгӧн. Тайӧ небӧгсьыс Владимир Тиминлы сетісны Коми Республикаса каналан премия. В. В. Тиминлысь кывбуръяссӧ вуджӧдӧма роч, украина, эст, венгр да мукӧд кывъяс вылӧ. | ||
− | + | ||
91 удж. Лыддьы да гӧгӧрво кывбурсӧ. Лӧсьӧд юалӧмъяс кывбур серти, юась класса ёртъястӧ. | 91 удж. Лыддьы да гӧгӧрво кывбурсӧ. Лӧсьӧд юалӧмъяс кывбур серти, юась класса ёртъястӧ. | ||
Строка 1959: | Строка 1963: | ||
В. Тимин | В. Тимин | ||
− | + | ||
92 удж. Мичаа лыддьы кывбурсӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. | 92 удж. Мичаа лыддьы кывбурсӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. | ||
Строка 1988: | Строка 1992: | ||
Тӧдмав, кутшӧм нӧшта коми иннимъяс дзугӧмаӧсь. | Тӧдмав, кутшӧм нӧшта коми иннимъяс дзугӧмаӧсь. | ||
− | + | ||
1. Тӧдмав, кутшӧм кывбуралысьяс тшӧтш гижисны чужан му йылысь. | 1. Тӧдмав, кутшӧм кывбуралысьяс тшӧтш гижисны чужан му йылысь. | ||
2. Вӧч буклет сяма удж (гижысь йылысь юӧр, кывбур, серпасъяс, юржугӧд). | 2. Вӧч буклет сяма удж (гижысь йылысь юӧр, кывбур, серпасъяс, юржугӧд). | ||
Строка 2004: | Строка 2008: | ||
... оз | ... оз | ||
...поз | ...поз | ||
− | + | ||
93 удж. Артмӧд выль кывъяс сетӧм иннимъясысь. | 93 удж. Артмӧд выль кывъяс сетӧм иннимъясысь. | ||
Строка 2010: | Строка 2014: | ||
Воркута, Шыладор, Позтыкерӧс, Сьӧдкыркӧтш. | Воркута, Шыладор, Позтыкерӧс, Сьӧдкыркӧтш. | ||
− | + | ||
==ӦНІЯ СЫКТЫВКАР== | ==ӦНІЯ СЫКТЫВКАР== | ||
− | + | ||
асфальта — асфальтовый | асфальта — асфальтовый | ||
верстьӧ — взрослый | верстьӧ — взрослый | ||
Строка 2039: | Строка 2043: | ||
ывла серпас — вид, картина | ывла серпас — вид, картина | ||
юркарса — столичный | юркарса — столичный | ||
− | + | ||
94 удж. Содты текстӧ лыдакывъяс, гиж. Бӧръя сёрникузяӧ содты лыдакывъяссӧ ачыд. | 94 удж. Содты текстӧ лыдакывъяс, гиж. Бӧръя сёрникузяӧ содты лыдакывъяссӧ ачыд. | ||
Строка 2049: | Строка 2053: | ||
Тӧдмав, кутшӧм ӧні уличалӧн нимыс. Важӧн уличалӧн нимыс вӧлӧма Трёхсвятительскӧй. | Тӧдмав, кутшӧм ӧні уличалӧн нимыс. Важӧн уличалӧн нимыс вӧлӧма Трёхсвятительскӧй. | ||
− | + | ||
95 удж. Фотояс отсӧгӧн орччӧд важ да ӧнія уличаяс план серти. | 95 удж. Фотояс отсӧгӧн орччӧд важ да ӧнія уличаяс план серти. | ||
Строка 2056: | Строка 2060: | ||
2. Уличвыв керкаяс. | 2. Уличвыв керкаяс. | ||
3. Уличалӧн аслыспӧлӧслун. | 3. Уличалӧн аслыспӧлӧслун. | ||
− | + | ||
96 удж. Сетӧм фотояс да серпас-схема отсӧгӧн лӧсьӧд ёрта сёрни «Сыктывкарса шӧр улича вылын». | 96 удж. Сетӧм фотояс да серпас-схема отсӧгӧн лӧсьӧд ёрта сёрни «Сыктывкарса шӧр улича вылын». | ||
Строка 2101: | Строка 2105: | ||
Телеграф | Телеграф | ||
Пошта | Пошта | ||
− | + | ||
97 удж. Текстӧ содты ина кывбӧръяс да урчитанъяс. | 97 удж. Текстӧ содты ина кывбӧръяс да урчитанъяс. | ||
Строка 2110: | Строка 2114: | ||
Лӧсьӧд виртуальнӧй экскурсия «Менам радейтана улича». Мыджсьы 96-ӧд да 97-ӧд уджъяс вылӧ. | Лӧсьӧд виртуальнӧй экскурсия «Менам радейтана улича». Мыджсьы 96-ӧд да 97-ӧд уджъяс вылӧ. | ||
Виртуальнӧй экскурсия позьӧ лӧсьӧдны компьютер программаяс отсӧгӧн. | Виртуальнӧй экскурсия позьӧ лӧсьӧдны компьютер программаяс отсӧгӧн. | ||
− | + | ||
98 удж. Лыддьы, гӧгӧрво да вочавидз юалӧмъяс вылӧ. | 98 удж. Лыддьы, гӧгӧрво да вочавидз юалӧмъяс вылӧ. | ||
Строка 2127: | Строка 2131: | ||
1. Мыйӧн мусмӧма авторлы Сыктывкарыс? | 1. Мыйӧн мусмӧма авторлы Сыктывкарыс? | ||
2. Кутшӧм миян юркарным гожӧмнас? | 2. Кутшӧм миян юркарным гожӧмнас? | ||
− | + | ||
99 удж. Комиӧд текстсӧ. | 99 удж. Комиӧд текстсӧ. | ||
Строка 2133: | Строка 2137: | ||
Иван Алексеевич Куратов — основоположник коми литературы. Памятник ему установлен на Театральной площади города Сыктывкара. Владислав Мамченко, известный скульптор, работал над ним семь лет. Из созданных скульптором 300 эскизов, выбрали стоящего под сосной поэта. Высота памятника 5,2 метра. Открытие памятника Ивану Алексеевичу Куратову состоялось в 1977 году. | Иван Алексеевич Куратов — основоположник коми литературы. Памятник ему установлен на Театральной площади города Сыктывкара. Владислав Мамченко, известный скульптор, работал над ним семь лет. Из созданных скульптором 300 эскизов, выбрали стоящего под сосной поэта. Высота памятника 5,2 метра. Открытие памятника Ивану Алексеевичу Куратову состоялось в 1977 году. | ||
− | + | ||
100 удж. Лыддьы да гӧгӧрво текстсӧ. Чутъяс местаӧ содты колана кывъяс. | 100 удж. Лыддьы да гӧгӧрво текстсӧ. Чутъяс местаӧ содты колана кывъяс. | ||
Строка 2147: | Строка 2151: | ||
Тӧдмав, кодлы тайӧ памятникъясыс. Мый тӧдан тайӧ йӧз йывсьыс? | Тӧдмав, кодлы тайӧ памятникъясыс. Мый тӧдан тайӧ йӧз йывсьыс? | ||
− | + | ||
101 удж. Дасьтысь гижны ӧлӧдана диктант: гижтӧдз гӧгӧрвоӧд тӧдса орфограммаяслысь гижанногсӧ, уськӧд тӧд вылӧ гижан пасъяс. | 101 удж. Дасьтысь гижны ӧлӧдана диктант: гижтӧдз гӧгӧрвоӧд тӧдса орфограммаяслысь гижанногсӧ, уськӧд тӧд вылӧ гижан пасъяс. | ||
Строка 2175: | Строка 2179: | ||
10. Мый эськӧ тэ петкӧдлан юркарса гӧсьтъяслы Коммунистическӧй уличаысь? | 10. Мый эськӧ тэ петкӧдлан юркарса гӧсьтъяслы Коммунистическӧй уличаысь? | ||
11. Мыйӧн тэныд кажитчӧ юркарса шӧр улича? | 11. Мыйӧн тэныд кажитчӧ юркарса шӧр улича? | ||
− | + | ||
102 удж. Лыддьы да гӧгӧрво кывбурсӧ. Корсь кывбурысь мичкывъяс. | 102 удж. Лыддьы да гӧгӧрво кывбурсӧ. Корсь кывбурысь мичкывъяс. | ||
Строка 2204: | Строка 2208: | ||
1. Тӧдмав кывбурысь, кутшӧм воӧ гижӧма поэт тайӧ кывбурсӧ? | 1. Тӧдмав кывбурысь, кутшӧм воӧ гижӧма поэт тайӧ кывбурсӧ? | ||
2. Кутшӧм кывъясӧн поэт нимӧдӧ Сыктывкарсӧ? | 2. Кутшӧм кывъясӧн поэт нимӧдӧ Сыктывкарсӧ? | ||
− | + | ||
==ТЕАТР== | ==ТЕАТР== | ||
− | + | ||
аттьӧавны — благодарить | аттьӧавны — благодарить | ||
ворсӧм — игра | ворсӧм — игра | ||
Строка 2226: | Строка 2230: | ||
шылад — мелодия, музыка | шылад — мелодия, музыка | ||
юӧртӧм — афиша | юӧртӧм — афиша | ||
− | + | ||
103 удж. Фотографияяс серти висьтав, кӧні сулалӧны Сыктывкарын театръяс. | 103 удж. Фотографияяс серти висьтав, кӧні сулалӧны Сыктывкарын театръяс. | ||
Строка 2248: | Строка 2252: | ||
Кинотеатр «Парма-2» | Кинотеатр «Парма-2» | ||
Бабушкин улича | Бабушкин улича | ||
− | + | ||
ВАЙ ТШӦКТАНА КЫВТОР. | ВАЙ ТШӦКТАНА КЫВТОР. | ||
ПОБУДИТЕЛЬНАЯ ЧАСТИЦА ВАЙ | ПОБУДИТЕЛЬНАЯ ЧАСТИЦА ВАЙ | ||
Строка 2265: | Строка 2269: | ||
— Опера да балет театр Сыктывкар шӧрын, Коммунистическӧй улича вылын, Коми пединститутлы паныд, Коми наука шӧринкӧд орччӧн. Сэтчӧ позьӧ мунны 5-ӧд, 15-ӧд, 17-ӧд, 46-ӧд номера автобусӧн либӧ подӧн. | — Опера да балет театр Сыктывкар шӧрын, Коммунистическӧй улича вылын, Коми пединститутлы паныд, Коми наука шӧринкӧд орччӧн. Сэтчӧ позьӧ мунны 5-ӧд, 15-ӧд, 17-ӧд, 46-ӧд номера автобусӧн либӧ подӧн. | ||
— Билет доныс 50 шайт. Вай аддзысям аски водзджык, 17 час да джынйын, фонтан дорын. | — Билет доныс 50 шайт. Вай аддзысям аски водзджык, 17 час да джынйын, фонтан дорын. | ||
− | + | ||
104 удж. Лӧсьӧд да гиж 5 сёрникузя вай кывторйӧн. | 104 удж. Лӧсьӧд да гиж 5 сёрникузя вай кывторйӧн. | ||
Воддза удж отсӧгӧн ачыд лӧсьӧд ёрта сёрни. | Воддза удж отсӧгӧн ачыд лӧсьӧд ёрта сёрни. | ||
− | + | ||
Тӧдмав юржугӧдансӧ. | Тӧдмав юржугӧдансӧ. | ||
Строка 2284: | Строка 2288: | ||
Отсӧг вылӧ : Игнатов, Перепелица, Туган, Изьва, Райда, Мошев, коми. | Отсӧг вылӧ : Игнатов, Перепелица, Туган, Изьва, Райда, Мошев, коми. | ||
− | + | ||
НОГА УРЧИТАНЪЯС. | НОГА УРЧИТАНЪЯС. | ||
НАРЕЧИЯ ОБРАЗА ДЕЙСТВИЯ | НАРЕЧИЯ ОБРАЗА ДЕЙСТВИЯ | ||
Строка 2291: | Строка 2295: | ||
Вермӧны артмыны кывбердысь -а суффикс отсӧгӧн. | Вермӧны артмыны кывбердысь -а суффикс отсӧгӧн. | ||
Пример вылӧ: бур — бура, лӧсьыд — лӧсьыда, мича — мичаа, шоныд — шоныда, пӧсь — пӧся. | Пример вылӧ: бур — бура, лӧсьыд — лӧсьыда, мича — мичаа, шоныд — шоныда, пӧсь — пӧся. | ||
− | + | ||
105 удж. Кывбердъясысь артмӧд нога урчитанъяс. Лӧсьӧд некымын сёрникузя. | 105 удж. Кывбердъясысь артмӧд нога урчитанъяс. Лӧсьӧд некымын сёрникузя. | ||
Строка 2302: | Строка 2306: | ||
тшӧкыд — ... | тшӧкыд — ... | ||
кыпыд — ... | кыпыд — ... | ||
− | + | ||
106 удж. Лыддьы да гӧгӧрво газет гижӧдсӧ. Лӧсьӧд план да дасьтысь висьтавны дженьыда. Бӧрйы да гиж нога урчитанъяса сёрникузяяс. | 106 удж. Лыддьы да гӧгӧрво газет гижӧдсӧ. Лӧсьӧд план да дасьтысь висьтавны дженьыда. Бӧрйы да гиж нога урчитанъяса сёрникузяяс. | ||
Строка 2310: | Строка 2314: | ||
Спектакльяс пуктӧ Н. В. Мамонтова. Сійӧ таӧдз уджалӧма Тула карса драма театрын. «Дилижансӧ» репетицияяс вылӧ волӧны ӧкмыс нывка да ӧти зон. Мыйлакӧ детинкаяс оз ёна кӧсйыны сцена вылад петкӧдчыны. Дасьтӧм спектакльяссӧ йӧз видзӧдӧны Культура дворечын. Челядьлӧн ворсӧмыс сьӧлӧм вылас воӧ оз сӧмын том войтырлы, но и верстьӧлы. Ӧд ныв-зон лӧсьыда артисталӧны. Ставыс налӧн артмӧ бура. | Спектакльяс пуктӧ Н. В. Мамонтова. Сійӧ таӧдз уджалӧма Тула карса драма театрын. «Дилижансӧ» репетицияяс вылӧ волӧны ӧкмыс нывка да ӧти зон. Мыйлакӧ детинкаяс оз ёна кӧсйыны сцена вылад петкӧдчыны. Дасьтӧм спектакльяссӧ йӧз видзӧдӧны Культура дворечын. Челядьлӧн ворсӧмыс сьӧлӧм вылас воӧ оз сӧмын том войтырлы, но и верстьӧлы. Ӧд ныв-зон лӧсьыда артисталӧны. Ставыс налӧн артмӧ бура. | ||
«Коми му» газетысь | «Коми му» газетысь | ||
− | + | ||
107 удж. Лыддьы текстсӧ. Дженьыда висьтав, код йылысь гижӧма. Лӧсьӧд текст сертиыс юалӧмъяс. | 107 удж. Лыддьы текстсӧ. Дженьыда висьтав, код йылысь гижӧма. Лӧсьӧд текст сертиыс юалӧмъяс. | ||
Строка 2332: | Строка 2336: | ||
4. Радейтана рольяс. | 4. Радейтана рольяс. | ||
5. Ворсысьӧс донъялӧм. | 5. Ворсысьӧс донъялӧм. | ||
− | + | ||
108 удж. Лыддьы, гӧгӧрво, мый йылысь юӧртӧма. Кыдзи шусьӧ татшӧм гижӧдыс? | 108 удж. Лыддьы, гӧгӧрво, мый йылысь юӧртӧма. Кыдзи шусьӧ татшӧм гижӧдыс? | ||
− | + | ||
109 удж. Видзӧдлы юӧртӧмъяс. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. | 109 удж. Видзӧдлы юӧртӧмъяс. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. | ||
Строка 2355: | Строка 2359: | ||
Пример отсӧгӧн ачыд лӧсьӧд да серпасав юӧртӧм. | Пример отсӧгӧн ачыд лӧсьӧд да серпасав юӧртӧм. | ||
Дасьтысь дорйыны уджтӧ. | Дасьтысь дорйыны уджтӧ. | ||
− | + | ||
110 удж. Сетӧм кывъяс отсӧгӧн гиж сёрникузяяс. | 110 удж. Сетӧм кывъяс отсӧгӧн гиж сёрникузяяс. | ||
Строка 2382: | Строка 2386: | ||
горзыны | горзыны | ||
кысьыны | кысьыны | ||
− | + | ||
111 удж. Лӧсьӧд «Театрын» ас гижӧд. | 111 удж. Лӧсьӧд «Театрын» ас гижӧд. | ||
Строка 2393: | Строка 2397: | ||
7. Кодъяс ёнджыкасӧ волывлӧны театрӧ? | 7. Кодъяс ёнджыкасӧ волывлӧны театрӧ? | ||
8. Мый тэныд окота нӧшта видзӧдны? | 8. Мый тэныд окота нӧшта видзӧдны? | ||
− | + | ||
Комиӧд текстсӧ. Помав сійӧс. | Комиӧд текстсӧ. Помав сійӧс. | ||
Строка 2421: | Строка 2425: | ||
3. Кор вӧлі восьтӧма В. Савин нима драма театр. | 3. Кор вӧлі восьтӧма В. Савин нима драма театр. | ||
4. Кутшӧм тӧдчана ворсысьясӧс драма театрысь тэ тӧдан? | 4. Кутшӧм тӧдчана ворсысьясӧс драма театрысь тэ тӧдан? | ||
− | + | ||
Дасьты ёртъясыдкӧд петкӧдчӧм да сы йылысь юӧртӧм. | Дасьты ёртъясыдкӧд петкӧдчӧм да сы йылысь юӧртӧм. | ||
Позьӧ босьтны неыджыд коми мойд, висьт либӧ комиӧдны рочысь да пуктыны сійӧс уна ног, шуам, теш ног. | Позьӧ босьтны неыджыд коми мойд, висьт либӧ комиӧдны рочысь да пуктыны сійӧс уна ног, шуам, теш ног. | ||
− | + | ||
==СОДТӦД УДЖЪЯС== | ==СОДТӦД УДЖЪЯС== | ||
− | + | ||
112 удж. Лыддьы арся приметаяс. Аддзы кадакывъяс, инды налысь кад формасӧ. | 112 удж. Лыддьы арся приметаяс. Аддзы кадакывъяс, инды налысь кад формасӧ. | ||
1) Шыр поздысьӧма кӧ му вылӧ, арыс лоӧ кос, турун вылӧ кӧ — арнас зэрны кутас. 2) Арын кӧ пӧткаяс лэбӧны выліті, тӧв лоӧ шоныд; уліті кӧ — кӧдзыд. 3) Арнас кӧ лун тӧв пӧльтӧ, тулыснас вой тӧв кутас пӧльтны. 4) Медводдза лым бӧрын сывтӧм вылӧ лымъялас тӧлысь мысти. | 1) Шыр поздысьӧма кӧ му вылӧ, арыс лоӧ кос, турун вылӧ кӧ — арнас зэрны кутас. 2) Арын кӧ пӧткаяс лэбӧны выліті, тӧв лоӧ шоныд; уліті кӧ — кӧдзыд. 3) Арнас кӧ лун тӧв пӧльтӧ, тулыснас вой тӧв кутас пӧльтны. 4) Медводдза лым бӧрын сывтӧм вылӧ лымъялас тӧлысь мысти. | ||
− | + | ||
113 удж. Лыддьы текстсӧ. Аддзы шӧркывъяс да мӧд колян када кадакывъяс, гӧгӧрвоӧд налысь артмӧмсӧ. | 113 удж. Лыддьы текстсӧ. Аддзы шӧркывъяс да мӧд колян када кадакывъяс, гӧгӧрвоӧд налысь артмӧмсӧ. | ||
Строка 2441: | Строка 2445: | ||
В. Юхнин серти | В. Юхнин серти | ||
− | + | ||
114 удж. Лыддьы кывбурсӧ да вочавидз юалӧмъяс вылӧ. Содтав кольӧм шыпасъяс. | 114 удж. Лыддьы кывбурсӧ да вочавидз юалӧмъяс вылӧ. Содтав кольӧм шыпасъяс. | ||
Строка 2477: | Строка 2481: | ||
3. Кодлӧн тэнад рӧдвужысь тайӧ уджыс? | 3. Кодлӧн тэнад рӧдвужысь тайӧ уджыс? | ||
4. Мый сійӧ висьтавлӧ удж йывсьыс? | 4. Мый сійӧ висьтавлӧ удж йывсьыс? | ||
− | + | ||
115 удж. Висьтав аслад ёрт йылысь, пырт висьтад сетӧм кывбердъяс. | 115 удж. Висьтав аслад ёрт йылысь, пырт висьтад сетӧм кывбердъяс. | ||
Аслыспӧлӧс, аснога, асныра, асруа, аслыссяма, аслыссикас. | Аслыспӧлӧс, аснога, асныра, асруа, аслыссяма, аслыссикас. | ||
− | + | ||
116 удж. Тӧдмав нӧдкывъяс. | 116 удж. Тӧдмав нӧдкывъяс. | ||
Строка 2487: | Строка 2491: | ||
Вылісянь кодзув усис, а киын сыліс. | Вылісянь кодзув усис, а киын сыліс. | ||
Пӧрысь дед пос посйӧма чертӧг и пурттӧг. | Пӧрысь дед пос посйӧма чертӧг и пурттӧг. | ||
− | + | ||
117 удж. Лӧсьӧд да гиж «Ньӧжйӧ мунан — ылӧджык воан» ас гижӧд. | 117 удж. Лӧсьӧд да гиж «Ньӧжйӧ мунан — ылӧджык воан» ас гижӧд. | ||
− | + | ||
118 удж. Гӧгӧрвоӧд шусьӧгъяссӧ. Содтав кольӧм шыпасъяссӧ. | 118 удж. Гӧгӧрвоӧд шусьӧгъяссӧ. Содтав кольӧм шыпасъяссӧ. | ||
Строка 2495: | Строка 2499: | ||
Кӧдзыднад ӧдйӧ унмовсян, а сад...мыны с...ӧкыдджык. | Кӧдзыднад ӧдйӧ унмовсян, а сад...мыны с...ӧкыдджык. | ||
Ӧшым тӧлыс...ын воыс помас...ӧ, а тӧв сӧмын заводи...чӧ. | Ӧшым тӧлыс...ын воыс помас...ӧ, а тӧв сӧмын заводи...чӧ. | ||
− | + | ||
119 удж. Юклы текстсӧ сёрникузяяс вылӧ. | 119 удж. Юклы текстсӧ сёрникузяяс вылӧ. | ||
Строка 2501: | Строка 2505: | ||
Л. Жеребцов серти | Л. Жеребцов серти | ||
− | + | ||
120 удж. Лыддьы да содтав кадакывъясӧ колана кольӧм суффиксъяс. | 120 удж. Лыддьы да содтав кадакывъясӧ колана кольӧм суффиксъяс. | ||
Строка 2509: | Строка 2513: | ||
Бур кисельыс сук желе кодь. Вӧч... сійӧс сю либӧ зӧр кыдйысь, кодӧс кӧтӧд... пу тасьтіясын да сулӧд... лун-кык шоныдінын. Артмӧмторсӧ бура гудрал... . Сэсся ставсӧ пожнал... , содт... ва да пуӧд... гудралігмоз. | Бур кисельыс сук желе кодь. Вӧч... сійӧс сю либӧ зӧр кыдйысь, кодӧс кӧтӧд... пу тасьтіясын да сулӧд... лун-кык шоныдінын. Артмӧмторсӧ бура гудрал... . Сэсся ставсӧ пожнал... , содт... ва да пуӧд... гудралігмоз. | ||
Кисельтӧ сёй... пӧсьнас и кӧдзыднас, содтыл... вый, вотӧсъяс. | Кисельтӧ сёй... пӧсьнас и кӧдзыднас, содтыл... вый, вотӧсъяс. | ||
− | + | ||
121 удж. Лыддьы да вуджӧд висьтсӧ роч кыв вылӧ. | 121 удж. Лыддьы да вуджӧд висьтсӧ роч кыв вылӧ. | ||
Строка 2516: | Строка 2520: | ||
Рӧштвоӧдзса лунсӧ шуӧны куття лунӧн. Куття лун кежлӧ дасьтӧны куття рок. Куття роксӧ вӧчӧны шабді выйысь да шыдӧсысь. Помасьӧ кослунъя, заводитчӧ ульлунъя. Пызан вылӧ лэптӧны рысь, йӧв, нӧк, яя шыд, нӧкъя шаньгаяс, пирӧгъяс. | Рӧштвоӧдзса лунсӧ шуӧны куття лунӧн. Куття лун кежлӧ дасьтӧны куття рок. Куття роксӧ вӧчӧны шабді выйысь да шыдӧсысь. Помасьӧ кослунъя, заводитчӧ ульлунъя. Пызан вылӧ лэптӧны рысь, йӧв, нӧк, яя шыд, нӧкъя шаньгаяс, пирӧгъяс. | ||
Кӧзяйкаяс сю пызьысь кӧтӧны сук шомӧс. Сыысь вӧчалӧны быдсяма чачаяс — вӧлӧс, мӧскӧс, порсьӧс, межӧс, петукӧс. Тайӧ пӧжассӧ шуӧны «чибиӧн». Фигураяссӧ пӧжалӧны пачын, сэсся сетӧны ворсны челядьлы. Наӧн челядь ворсӧны Ва вежӧдан лунӧдз, сэсся сёйӧны чибисӧ. | Кӧзяйкаяс сю пызьысь кӧтӧны сук шомӧс. Сыысь вӧчалӧны быдсяма чачаяс — вӧлӧс, мӧскӧс, порсьӧс, межӧс, петукӧс. Тайӧ пӧжассӧ шуӧны «чибиӧн». Фигураяссӧ пӧжалӧны пачын, сэсся сетӧны ворсны челядьлы. Наӧн челядь ворсӧны Ва вежӧдан лунӧдз, сэсся сёйӧны чибисӧ. | ||
− | + | ||
122 удж. Кадакывъяссӧ гиж мӧд колян кадын. | 122 удж. Кадакывъяссӧ гиж мӧд колян кадын. | ||
Строка 2523: | Строка 2527: | ||
Водз асывсянь челядь, пӧрысь йӧз (ветлӧдлыны) керкаысь керкаӧ Енмӧс славитны. Мукӧддырйи найӧ аскӧдныс (новлӧдлыны) «кодзув» — бедь йылӧ ӧшӧдӧм гӧгыль, кодӧс (мичмӧдны) уна рӧма кабалаӧн. | Водз асывсянь челядь, пӧрысь йӧз (ветлӧдлыны) керкаысь керкаӧ Енмӧс славитны. Мукӧддырйи найӧ аскӧдныс (новлӧдлыны) «кодзув» — бедь йылӧ ӧшӧдӧм гӧгыль, кодӧс (мичмӧдны) уна рӧма кабалаӧн. | ||
Керкаӧ пырӧм бӧрын славитысьяс (пӧрччыны) шапка, (чӧвтны) пернапас да (вӧзйысьны) Енмӧс славитны. Та бӧрын (лыддьыны) Исус Кристос чужӧм йылысь молитва: «Рождество твое, Христе Боже наш, воссиял над миром свет разума...». | Керкаӧ пырӧм бӧрын славитысьяс (пӧрччыны) шапка, (чӧвтны) пернапас да (вӧзйысьны) Енмӧс славитны. Та бӧрын (лыддьыны) Исус Кристос чужӧм йылысь молитва: «Рождество твое, Христе Боже наш, воссиял над миром свет разума...». | ||
− | + | ||
123 удж. Лыддьы да инды мӧд колян када када кывъяс. | 123 удж. Лыддьы да инды мӧд колян када када кывъяс. | ||
Важӧн уна ног гадайтчылӧмаӧсь. Василей асылӧ пӧжавлӧмаӧсь сӧчӧн, гартыштлӧмаӧсь дӧраӧ да котӧртлӧмаӧсь ывлаӧ. Нывъяс юавлӧмаӧсь нимсӧ медводдза паныдасьысь зонлысь (мужичӧйлысь), а зонъяс — нывлысь (нывбабалысь). Кутшӧм сылӧн нимыс, сэтшӧм нима жӧ лоӧ верӧсыс либӧ гӧтырыс. | Важӧн уна ног гадайтчылӧмаӧсь. Василей асылӧ пӧжавлӧмаӧсь сӧчӧн, гартыштлӧмаӧсь дӧраӧ да котӧртлӧмаӧсь ывлаӧ. Нывъяс юавлӧмаӧсь нимсӧ медводдза паныдасьысь зонлысь (мужичӧйлысь), а зонъяс — нывлысь (нывбабалысь). Кутшӧм сылӧн нимыс, сэтшӧм нима жӧ лоӧ верӧсыс либӧ гӧтырыс. | ||
Вой шӧрын пуксьывлӧмаӧсь пач водзӧ, восьтывлӧмаӧсь пач труба. Блюд вылӧ пуктывлӧмны пӧим, сы вылӧ сувтӧдлӧмны ва тыра стӧкан. Стӧканӧ чӧвтлӧмны зарни чунькытш. Ва вылӧ видзӧдігӧн тыдовтчылӧма жӧниклӧн (невесталӧн) чужӧмыс. | Вой шӧрын пуксьывлӧмаӧсь пач водзӧ, восьтывлӧмаӧсь пач труба. Блюд вылӧ пуктывлӧмны пӧим, сы вылӧ сувтӧдлӧмны ва тыра стӧкан. Стӧканӧ чӧвтлӧмны зарни чунькытш. Ва вылӧ видзӧдігӧн тыдовтчылӧма жӧниклӧн (невесталӧн) чужӧмыс. | ||
− | + | ||
124 удж. Комиӧд рочысь воӧм кывъяс. | 124 удж. Комиӧд рочысь воӧм кывъяс. | ||
Строка 2547: | Строка 2551: | ||
веритны — | веритны — | ||
школа — | школа — | ||
− | + | ||
125 удж. Комиӧд иннимъяссӧ. Тӧдмав, кутшӧм районъясын сулалӧны тайӧ сиктъясыс. | 125 удж. Комиӧд иннимъяссӧ. Тӧдмав, кутшӧм районъясын сулалӧны тайӧ сиктъясыс. | ||
Строка 2570: | Строка 2574: | ||
Сторожевск | Сторожевск | ||
Усть-Цильма | Усть-Цильма | ||
− | + | ||
126 удж. Гиж сёрникузяяссӧ тетрадьӧ, содты лӧсялана суффиксъяс, инды вежлӧгсӧ. | 126 удж. Гиж сёрникузяяссӧ тетрадьӧ, содты лӧсялана суффиксъяс, инды вежлӧгсӧ. | ||
1) Катя... пӧль-пӧчыс олӧны Ухта... . 2) Печора ю озыр чери... . 3) Ме радейта чужан кар... . 4) Инта... 112перйӧны из шом. 5) Усинск... да Вуктыл... озырлуныс — мусир да биару. 6) Сыктывкар... кабала нуӧны уна канму... . 7) Бӧръя воясӧ Илля Вась оліс Москва..., но некор эз вунӧдлы чужан му... . 8) Воркута... позьӧ мунны сӧмын поезд... либӧ лэбны самолёт... . 9) Микунь... кӧрт туй гӧрӧд пыр мунӧны став поездыс. 10) Сосногорск... нимыс вежӧртӧ «пожӧма кар». | 1) Катя... пӧль-пӧчыс олӧны Ухта... . 2) Печора ю озыр чери... . 3) Ме радейта чужан кар... . 4) Инта... 112перйӧны из шом. 5) Усинск... да Вуктыл... озырлуныс — мусир да биару. 6) Сыктывкар... кабала нуӧны уна канму... . 7) Бӧръя воясӧ Илля Вась оліс Москва..., но некор эз вунӧдлы чужан му... . 8) Воркута... позьӧ мунны сӧмын поезд... либӧ лэбны самолёт... . 9) Микунь... кӧрт туй гӧрӧд пыр мунӧны став поездыс. 10) Сосногорск... нимыс вежӧртӧ «пожӧма кар». | ||
− | + | ||
127 удж. Текстӧ содты кар нимъяс, эмакывъяссӧ сувтӧд лӧсялана вежлӧг формаӧ, инды вежлӧгъяссӧ. | 127 удж. Текстӧ содты кар нимъяс, эмакывъяссӧ сувтӧд лӧсялана вежлӧг формаӧ, инды вежлӧгъяссӧ. | ||
Строка 2580: | Строка 2584: | ||
... да ... — медся войвыв каръяс. Тані перйӧны из шом. Тайӧ каръясысь лунвылӧджык паськӧдчӧмаӧсь ..., ... да ..., кодъяс озырӧсь мусирӧн да биаруӧн. Пожӧма кар — тайӧ ... . ... гӧгӧр эм мупытшса озырлун, а юысь кыйӧны уна сикас дона чери. ... вӧчӧны фанера да пу кӧлуй. Коми мулӧн озырлуныс веськалӧ став страна пасьта ... кӧрт туй гӧрӧд пыр. А медваж кар — ... . Сійӧ миян юркар. ... вӧчӧны вывті бур кабала да картон. | ... да ... — медся войвыв каръяс. Тані перйӧны из шом. Тайӧ каръясысь лунвылӧджык паськӧдчӧмаӧсь ..., ... да ..., кодъяс озырӧсь мусирӧн да биаруӧн. Пожӧма кар — тайӧ ... . ... гӧгӧр эм мупытшса озырлун, а юысь кыйӧны уна сикас дона чери. ... вӧчӧны фанера да пу кӧлуй. Коми мулӧн озырлуныс веськалӧ став страна пасьта ... кӧрт туй гӧрӧд пыр. А медваж кар — ... . Сійӧ миян юркар. ... вӧчӧны вывті бур кабала да картон. | ||
− | + | ||
128 удж. Лыддьы да гӧгӧрво текстсӧ. Гиж, содты эмакывъяс дорӧ колана суффиксъяс, инды вежлӧгсӧ. | 128 удж. Лыддьы да гӧгӧрво текстсӧ. Гиж, содты эмакывъяс дорӧ колана суффиксъяс, инды вежлӧгсӧ. | ||
Строка 2587: | Строка 2591: | ||
Сыктывкар — Коми Республика(-ын, -лӧн) юркар, административнӧй шӧрин. Сыктывкар(-лӧн, -ӧн) .... Эжва юкӧн(-ысь, -ын) паськӧдчӧма вӧр переработайтан комплекс. Комплекс(-ын, -ӧ) лэдзӧны став мир пасьта тӧдса кабала да картон. | Сыктывкар — Коми Республика(-ын, -лӧн) юркар, административнӧй шӧрин. Сыктывкар(-лӧн, -ӧн) .... Эжва юкӧн(-ысь, -ын) паськӧдчӧма вӧр переработайтан комплекс. Комплекс(-ын, -ӧ) лэдзӧны став мир пасьта тӧдса кабала да картон. | ||
Сыктывкар(-ысь, -ын) тайӧ вӧчӧмтор(-ӧ, -сӧ) нуӧны поезд(-ӧн, -ӧс) и машина(-ӧн, -ӧс) Россия (-ӧн, -лӧн) став регион(-ӧ, -ысь), Белоруссия(-ӧ, -ысь), Италия(-ӧ, -ысь), Англия(-ӧ, -ысь), Турция(-ӧ, -ысь), весиг Вьетнам(-ӧ, -ысь) да Филиппины(-ӧ, -ысь). | Сыктывкар(-ысь, -ын) тайӧ вӧчӧмтор(-ӧ, -сӧ) нуӧны поезд(-ӧн, -ӧс) и машина(-ӧн, -ӧс) Россия (-ӧн, -лӧн) став регион(-ӧ, -ысь), Белоруссия(-ӧ, -ысь), Италия(-ӧ, -ысь), Англия(-ӧ, -ысь), Турция(-ӧ, -ысь), весиг Вьетнам(-ӧ, -ысь) да Филиппины(-ӧ, -ысь). | ||
− | + | ||
129 удж. Комиӧд да помав текстсӧ. Лыддьӧй ёртыдкӧд ӧта-мӧдлы, донъялӧй. | 129 удж. Комиӧд да помав текстсӧ. Лыддьӧй ёртыдкӧд ӧта-мӧдлы, донъялӧй. | ||
Строка 2596: | Строка 2600: | ||
В то время в городе не было мощёных улиц, парков. Большинство домов были из дерева, каменными были четыре церкви, училище, женская гимназия, дома купцов. | В то время в городе не было мощёных улиц, парков. Большинство домов были из дерева, каменными были четыре церкви, училище, женская гимназия, дома купцов. | ||
Сейчас Сыктывкар — столица Республики Коми. | Сейчас Сыктывкар — столица Республики Коми. | ||
− | + | ||
130 удж. Сетӧм шӧркывъясӧн лӧсьӧд чужан сикт (кар) йылысь сёрникузяяс. | 130 удж. Сетӧм шӧркывъясӧн лӧсьӧд чужан сикт (кар) йылысь сёрникузяяс. | ||
Шылькнитчӧм, нималысь, кыпӧдӧм, дзоридзалысь, сулалысь, мичмӧдӧм, гӧрӧм, видзысь. | Шылькнитчӧм, нималысь, кыпӧдӧм, дзоридзалысь, сулалысь, мичмӧдӧм, гӧрӧм, видзысь. | ||
− | + | ||
131 удж. Гиж текстсӧ роч кывъяс комиӧдӧмӧн. | 131 удж. Гиж текстсӧ роч кывъяс комиӧдӧмӧн. | ||
Строка 2615: | Строка 2619: | ||
— Аттьӧ, бур морт! — шуис ань. | — Аттьӧ, бур морт! — шуис ань. | ||
— Рад вӧлі отсавны. Карті ветлӧдлӧй осторожно, энӧ торкӧй правила дорожного движения. | — Рад вӧлі отсавны. Карті ветлӧдлӧй осторожно, энӧ торкӧй правила дорожного движения. | ||
− | + | ||
132 удж. Гиж ӧти состава сёрникузяяс, инды грамматика подувсӧ. | 132 удж. Гиж ӧти состава сёрникузяяс, инды грамматика подувсӧ. | ||
Ме дас куим во ола Сыктывкарын. Со менам керкаӧй. Сы гӧгӧр вель уна веж пу, уна сикас мича дзоридз. Гожся рытъясӧ ӧшинь улын ворсӧны челядь, лабичьяс вылын шойччӧны олӧма йӧз. Меным тані пыр лӧсьыд. Ме радейта ассьым чужанінӧс. Кӧть кытчӧ волан, а чужан муын медъёна колан. | Ме дас куим во ола Сыктывкарын. Со менам керкаӧй. Сы гӧгӧр вель уна веж пу, уна сикас мича дзоридз. Гожся рытъясӧ ӧшинь улын ворсӧны челядь, лабичьяс вылын шойччӧны олӧма йӧз. Меным тані пыр лӧсьыд. Ме радейта ассьым чужанінӧс. Кӧть кытчӧ волан, а чужан муын медъёна колан. | ||
− | + | ||
133 удж. Гиж эмакывъяссӧ уна лыдын. | 133 удж. Гиж эмакывъяссӧ уна лыдын. | ||
1) Дзоридз, кыдз, видз, саридз. 2) Кӧч, руч, пӧч, улич. 3) Шаньга, му, йӧра, вичко. 4) Туй, мой, вой, уркай. 5) Сикт, удж, кытш, вӧр. | 1) Дзоридз, кыдз, видз, саридз. 2) Кӧч, руч, пӧч, улич. 3) Шаньга, му, йӧра, вичко. 4) Туй, мой, вой, уркай. 5) Сикт, удж, кытш, вӧр. | ||
− | + | ||
134 удж. Содты колана шыпасъяс. | 134 удж. Содты колана шыпасъяс. | ||
1) Шонд..., маз..., чер..., ч...пан, катшас...н. | 1) Шонд..., маз..., чер..., ч...пан, катшас...н. | ||
2) Ен...ж, с...тӧр, з...р, п...тшӧр, с...рам. 3) Велӧ...чыны, купай...чыны, матыс...чыны, че...чыны, лӧсьӧ...чыны. 4) Гиж...с, висьтал...с, мун...с, вӧч...с, сёй...с. | 2) Ен...ж, с...тӧр, з...р, п...тшӧр, с...рам. 3) Велӧ...чыны, купай...чыны, матыс...чыны, че...чыны, лӧсьӧ...чыны. 4) Гиж...с, висьтал...с, мун...с, вӧч...с, сёй...с. | ||
− | + | ||
135 удж. Лыддьы да вуджӧд текстсӧ. | 135 удж. Лыддьы да вуджӧд текстсӧ. | ||
Строка 2639: | Строка 2643: | ||
Тӧдмав да гиж вӧралысьяслысь обычайяс. | Тӧдмав да гиж вӧралысьяслысь обычайяс. | ||
− | + | ||
136 удж. Лыддьы да комиӧд висьтсӧ. | 136 удж. Лыддьы да комиӧд висьтсӧ. | ||
Строка 2645: | Строка 2649: | ||
В 1921 году театральный коллектив Виктора Савина стал называться «Сыкомтевчук». Это сокращённое название от «Сыктывкарса коми театрын ворсысь чукӧр» (труппа актёров Сыктывкарского коми театра). | В 1921 году театральный коллектив Виктора Савина стал называться «Сыкомтевчук». Это сокращённое название от «Сыктывкарса коми театрын ворсысь чукӧр» (труппа актёров Сыктывкарского коми театра). | ||
В октябре 1930 года на базе труппы «Сыкомтевчук» Виктор Савин организовал первый Коми инструктивно-передвижной профессиональный театр (КИППТ) и стал его руководителем. В 1931 году КИППТ был переименован в Коми государственный драматический театр. | В октябре 1930 года на базе труппы «Сыкомтевчук» Виктор Савин организовал первый Коми инструктивно-передвижной профессиональный театр (КИППТ) и стал его руководителем. В 1931 году КИППТ был переименован в Коми государственный драматический театр. | ||
− | + | ||
137 удж. Роч шусьӧгъяслы корсь коми пӧвсӧ. | 137 удж. Роч шусьӧгъяслы корсь коми пӧвсӧ. | ||
Строка 2657: | Строка 2661: | ||
Пышйис зэрысь, веськаліс шер улӧ. | Пышйис зэрысь, веськаліс шер улӧ. | ||
Коді кыакӧд чеччӧ, сылӧн олӧмыс судзсьӧ. | Коді кыакӧд чеччӧ, сылӧн олӧмыс судзсьӧ. | ||
− | + | ||
138 удж. Лыддьы кывъяссӧ. Лӧсьӧд кывтэчасъяс да гиж. | 138 удж. Лыддьы кывъяссӧ. Лӧсьӧд кывтэчасъяс да гиж. | ||
Строка 2680: | Строка 2684: | ||
... вӧлӧга | ... вӧлӧга | ||
... сьӧлӧмкылӧм | ... сьӧлӧмкылӧм | ||
− | + | ||
139 удж. Шусьӧгъясӧ содты антонимъяс. | 139 удж. Шусьӧгъясӧ содты антонимъяс. | ||
Строка 2686: | Строка 2690: | ||
Босьтан киыд ..., сетан киыд дженьыд. | Босьтан киыд ..., сетан киыд дженьыд. | ||
Тулыс гажа да гӧль, ар ... да ... . | Тулыс гажа да гӧль, ар ... да ... . | ||
− | + | ||
140 удж. Кывтэчасъясысь артмӧд сёрникузяяс, медым артмис неыджыд висьт. Висьтлы сет ним. | 140 удж. Кывтэчасъясысь артмӧд сёрникузяяс, медым артмис неыджыд висьт. Висьтлы сет ним. | ||
Кыпӧдчисны кымӧръяс. Ёна тӧвзис. Мурӧстіс гым. Заводитіс чардавны. Кутіс зэрны. Зэр лӧнис. Мыччысис шонді. Сынӧдыс лоис сӧстӧм. Дзользьӧны лэбачьяс. | Кыпӧдчисны кымӧръяс. Ёна тӧвзис. Мурӧстіс гым. Заводитіс чардавны. Кутіс зэрны. Зэр лӧнис. Мыччысис шонді. Сынӧдыс лоис сӧстӧм. Дзользьӧны лэбачьяс. | ||
− | + | ||
141 удж. Лыддьы текстсӧ, содтав колана соссяна кывторъяс да гиж. | 141 удж. Лыддьы текстсӧ, содтав колана соссяна кывторъяс да гиж. | ||
Строка 2696: | Строка 2700: | ||
Ӧд ичӧтик бикинь вермас вӧчны ыджыд пӧжар. (Энӧ, ог, оз) кералӧй том пуяс. (Ог, оз, эн) позь нетшкыны моздоръясӧн пу вожъяс да дзоридзьяс. (Ог, оз, эн) позь нетшкыны вужъяснас озлысь, чӧдлысь да мукӧд вотӧслысь кустъяс. (Эн, эг, оз) нетшкӧй тшак вужъяснас. (Эн, оз, огӧ) талялӧй да чужъялӧй сісьмыны заводитӧм да пон тшакъяс. Наӧн чӧсмасьӧны уна пӧтка да пемӧс. (Эн, ог, оз) тыртӧй да няйтчӧдӧй ывлавывсӧ сёян колясъясӧн. | Ӧд ичӧтик бикинь вермас вӧчны ыджыд пӧжар. (Энӧ, ог, оз) кералӧй том пуяс. (Ог, оз, эн) позь нетшкыны моздоръясӧн пу вожъяс да дзоридзьяс. (Ог, оз, эн) позь нетшкыны вужъяснас озлысь, чӧдлысь да мукӧд вотӧслысь кустъяс. (Эн, эг, оз) нетшкӧй тшак вужъяснас. (Эн, оз, огӧ) талялӧй да чужъялӧй сісьмыны заводитӧм да пон тшакъяс. Наӧн чӧсмасьӧны уна пӧтка да пемӧс. (Эн, ог, оз) тыртӧй да няйтчӧдӧй ывлавывсӧ сёян колясъясӧн. | ||
«Югыд туй» газетысь | «Югыд туй» газетысь | ||
− | + | ||
142 удж. Комиӧд текстсӧ. | 142 удж. Комиӧд текстсӧ. | ||
Брусника — небольшой вечнозелёный кустарничек с ветвистыми прямостоячими стеблями. Зацветает кустарничек в конце весны — начале лета. Среди плотной зелени её листьев появляются белые и бледнорозовые изящные цветки. В августе-сентябре кустик станет особенно нарядным, потому что созревают яркие ягоды. Кисловатые, освежающие, они вкусны и полезны. Но самое ценное у брусники — листья. В них очень много полезных веществ. | Брусника — небольшой вечнозелёный кустарничек с ветвистыми прямостоячими стеблями. Зацветает кустарничек в конце весны — начале лета. Среди плотной зелени её листьев появляются белые и бледнорозовые изящные цветки. В августе-сентябре кустик станет особенно нарядным, потому что созревают яркие ягоды. Кисловатые, освежающие, они вкусны и полезны. Но самое ценное у брусники — листья. В них очень много полезных веществ. | ||
− | + | ||
143 удж. Сетӧм кыв параясӧн лӧсьӧд сёрникузяяс, медым артмис неыджыд висьт. | 143 удж. Сетӧм кыв параясӧн лӧсьӧд сёрникузяяс, медым артмис неыджыд висьт. | ||
Тулыс — сынӧд. Шонді — шоръяс. Лым — му. Пуяс — гаръяс. Лэбачьяс — поз. Йи — ю. | Тулыс — сынӧд. Шонді — шоръяс. Лым — му. Пуяс — гаръяс. Лэбачьяс — поз. Йи — ю. | ||
− | + | ||
− | + | ==СОДТӦД== | |
− | + | ||
Ъ да Ь гижӧм | Ъ да Ь гижӧм | ||
Строка 2732: | Строка 2736: | ||
С | С | ||
Т | Т | ||
− | + | І, Э | |
шонді, дэбыд | шонді, дэбыд | ||
Строка 2948: | Строка 2952: | ||
ІІІ м. эз вӧч он (она) не сделал(а) | ІІІ м. эз вӧч он (она) не сделал(а) | ||
ІІІ м. эз вӧчны они не сделали | ІІІ м. эз вӧчны они не сделали | ||
− | + | ||
==КЫВЧУКӦР== | ==КЫВЧУКӦР== | ||
− | + | ||
А | А | ||
Строка 3508: | Строка 3512: | ||
яндысьысь — стыдливый, стеснительный | яндысьысь — стыдливый, стеснительный | ||
− | + | ||
− | + | ==ЮРИНДАЛЫСЬ== | |
− | + | ||
ЧОЛӦМ, ЁРТӦЙ! .... 5–10 | ЧОЛӦМ, ЁРТӦЙ! .... 5–10 | ||
МИЯН ВЕЛӦДЧАНІН .... 11–17 | МИЯН ВЕЛӦДЧАНІН .... 11–17 |
Текущая версия на 18:05, 15 йирым 2017
Г. И. Ватаманова, Ж. Г. Сизева, Е. Н. Ярошенко КОМИ КЫВ 7-ӧд класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг Вынсьӧдіс Коми Республикаса йӧзӧс велӧдан министерство Мӧд петас Сыктывкар 2013
ББК 81.2 Коми В 21 Велӧдчан небӧгсӧ дасьтӧма Коми Республикаса велӧдчӧм сӧвмӧдан институтын Велӧдчан небӧгсӧ серпасаліс И. А. Авилова Ватаманова Г. И., Сизева Ж. Г., Ярошенко Е. Н. В 21 Коми кыв: 7-ӧд класса челядьлы комиӧн сёрнитны велӧдчан небӧг. Мӧд петас. — Сыктывкар: ООО «Анбур», 2013. — 144 л.б. ІSBN 978-5-91669-100-9 ББК 81.2 Коми © Ватаманова Г. И., Сизева Ж. Г., Ярошенко Е. Н., 2011 © ООО «Анбур», 2011 © Ватаманова Г. И., Сизева Ж. Г., Ярошенко Е. Н., 2013 © ООО «Анбур», 2013 ІSBN 978-5-91669-100-9
Содержание
- 1 ОТСАСЯН ПАСЪЯС
- 2 ДОНА ЁРТЪЯС!
- 3 ЧОЛӦМ, ЁРТӦЙ!
- 4 МИЯН ВЕЛӦДЧАНІН
- 5 МЕНАМ ЛУНӦЙ
- 6 КОМИ ГИЖЫСЬЯС АР ЙЫЛЫСЬ
- 7 ЁНА РАДЕЙТАНА МОРТ
- 8 СПОРТ
- 9 ТӦВСЯ СЕРПАС
- 10 РӦШТВО
- 11 КОМИ ВОЙТЫРЛӦН ВӦЛӦГА
- 12 ЧУЖАН МУ
- 13 КОМИ ГИЖЫСЬЯС ЧУЖАН МУ ЙЫЛЫСЬ
- 14 ӦНІЯ СЫКТЫВКАР
- 15 ТЕАТР
- 16 СОДТӦД УДЖЪЯС
- 17 СОДТӦД
- 18 КЫВЧУКӦР
- 19 ЮРИНДАЛЫСЬ
ОТСАСЯН ПАСЪЯС
— сёрнитам — тӧдмав — кыввор — синоним — антоним — омоним — велӧд наизусьт — босьт тӧд вылад — вӧчам содтӧд удж — грамматика тема — выль тема — гортса удж — кыв артмӧм — енби пестан (творчествоа) удж — туялана удж — вочавидз юалӧм вылӧ
ДОНА ЁРТЪЯС!
Чолӧмалам тіянӧс выль велӧдчан воӧн! 7-ӧд класса велӧдчан небӧгысь ті паськыдджыка тӧдмаланныд Коми му, тані олысь йӧз, коми войтырлӧн аслыспӧлӧслун йылысь. Ми вӧзъям тіянлы сӧвмӧдны сёрни сям выль кыввор отсӧгӧн. Велӧдчан небӧгысь ті лыддянныд чужан му йылысь висьтъяс, кывбуръяс, шусьӧгъяс, кывйӧзъяс. Ми эскам, мый и ті туяланныд да дасьтанныд чужанін йылысь уджъяс, юксянныд выль тӧдӧмлунъясӧн ёртъясыдкӧд. Миян ӧтувъя уджным отсалас бурджыка гӧгӧрвоны ӧта-мӧднымӧс да ёртасьны. Сиам тіянлы ыджыд вермӧмъяс коми кыв велӧдӧмын!
ЧОЛӦМ, ЁРТӦЙ!
1 удж. Лыддьы кывбурсӧ, мӧвпышт, волӧн кутшӧм кад йылысь кывбурыс. Ой, гожӧм, гожӧм! Тэрмасян, он ов Тэ лунӧн дырджык. Пышъян, сьӧлӧмшӧрӧй! Со ыргӧн биӧн ыпмунӧма вӧрыс — Вай ветлам сэтчӧ пальӧдыштны лов. Кӧть миян весьтын енэж гожся лӧз, Но миян гӧгӧр ар нин бара, ар нин! Ми восьлалам, а кок уланым зарни, Ми талун тэкӧд — медся озыр йӧз. М. Елькин пышйыны — убегать ыпмунны — вспыхнуть пальӧдны лов — отвести душу (здесь ‘любоваться’) 1. Кутшӧм серпас лӧсялӧ кывбурыслы? 2. Мый серти тӧдмалін? 3. Кыдзи авторыс донъялӧ гожӧмсӧ да арсӧ? 4. Кутшӧм кывъяс отсалӧны гӧгӧрвоны гожӧм да ар йылысь? Аддзы тайӧ кывъяссӧ, висьтав комиӧн да рочӧн. 1. Вайӧд кывбур темаыслы лӧсялана шусьӧгъяс да приметаяс, гӧгӧрвоӧд на пиысь ӧтиӧс. 2. Вӧдитчы Ф. Плесовскийлӧн «Коми пословицы и поговорки», В.Кудряшовалӧн «Коми календар» небӧгъясӧн.
2 удж. Лыддьы висьтсӧ, висьтав дженьыда, мый йылысь гижӧма. Помав текстсӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. Гаждорад и збыльысь гажа. Гожӧмнас Олег ветліс Гаждор сиктӧ Парась пӧч да Петыр пӧль ордӧ. Тані Олег тӧдмасис Шуриккӧд. Сэтшӧма кутісны лӧсявны. Лунтыръясӧн ризъялісны ывлаын. То Эжва дорӧ купайтчыны лэччыласны, то самӧвар пузьӧдны кос коль чукӧртасны, то раскӧ пӧлян гумла пыраласны. Петыр пӧль кык ёртлы вӧчис ичӧтик шатинъяс да водз асывнас нуӧдіс вадорӧ. Зонкаяслы ёнджыкасӧ мык да гурина шедаліс. А Петыр пӧль мича сынъяс да ляпаяс кыскаліс. А сэсся судак шедіс. Уна и кыйдӧс катісны гортаныс куим чери кыйысь. Зонкаяслы сэтшӧма воис сьӧлӧм выланыс вуграсьӧмыс, мый лун-лун кутісны вошласьны вадорын. И. Белых серти вадор — берег вошласьны — пропадать вуграсьӧм — рыбалка удочкой коль — шишка кыйдӧс — улов лӧсявны — ладить, дружить пузьӧдны — вскипятить ризъявны — бегать, резвиться шатин — удочка шедны — попасться 1. Кыдзи тэ чайтан, мыйла сиктсӧ шуӧмаӧсь Гаждорӧн? 2. Лӧсялӧ-ӧ висьтлы нимыс? 3. Мыйла Олеглы вӧлі гажа? 4. Кӧні тэ олан? 5. Мыйла сідзи нимтӧны картӧ (сикттӧ)? Вӧдитчы А.И. Туркинлӧн «Топонимический словарь Коми АССР» небӧгӧн.
Бӧрйы удж сикасъяс да вӧч гожӧм йылысь буклет. Бӧрйы сетӧм темаясысь ӧтиӧс либӧ лӧсьӧд ачыд. Дорйы ассьыд уджтӧ ёртъяс водзын. Темаяс: 1. Гожся шойччӧм. 2. Гожся лунӧ. 3. Вӧр-валӧн козинъяс. 4. Гожся вӧр-ва. 5. Майбырӧй, гожӧмӧй! Буклетын вермасны лоны: * уджлӧн ним; * ас ов, ним, класс, школа; * гожся серпасъяс, фотографияяс; * гожӧм йылысь кывбур; * гожӧм йылысь неыджыд ас гижӧд; * гожся рецептъяс; * гожся ворсӧмъяс; * гожӧм йылысь приметаяс, шусьӧгъяс, нӧдкывъяс; * гожӧм йылысь ас лӧсьӧдӧм юржугланъяс (кроссворд, сканворд, ребус). Буклет верман вӧчны компьютерӧн «Publіsher» уджтас отсӧгӧн. Вӧдитчы «Би кинь», «Войвыв кодзув» журналъясӧн, «Йӧлӧга», «Коми му» да мукӧд газетъясӧн. Пример вылӧ: Кывкӧртӧд Буклет лӧсьӧдысьяс йылысь юӧр Велӧдчанін Удж ним Удж вӧчан кад Водзкыв Шӧр юкӧн Шӧр юкӧн
3 удж. Корсь шусьӧгъяслысь помсӧ. Гӧгӧрвоӧд найӧс. Ӧти шусьӧг серти лӧсьӧд ребус. Ар бӧрын Арнад и пышкай Эн ов арсяньыс озыра Арын и ракалӧн Арыд тыра Арнад катша и тӧлыс зэв кузь. рака пӧт. гожӧм оз пуксьывлы. пыж кодь. сур юӧ. быдса кольта.
4 удж. Лыддьы сёрникузяяссӧ. Гижав на пиысь приметаяс. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. 1) Илля лунӧ кӧ мича, арбыд мича лоӧ. 2) Илля лун пасйӧны моз тӧлысь мӧд лунӧ. 3) Таво арыс озыр пелысьӧн. 4) Таво арыс зэра лоас, пелысьыс уна. 5) Асывнас турияс ёна горзӧны — пужъявны вермас. 6) Асывнас сикт весьтӧд лэбисны турияс. 7) Ёна кӧ поводдяыс вежласьӧ, дыр на оз лымъяв. 8) Поводдяыс ёна вежласис: то зэрис, то лымъяліс. 1. Мый серти тэ гӧгӧрвоин, мый тайӧ примета? 2. Мый йылысь позьӧ тӧдмавны тайӧ приметаяс сертиыс? Артмӧд ӧтвужъя кывъяс (однокоренные слова). Вӧдитчы «Коми-роч кывчукӧрӧн». Пример вылӧ : Гож — гожӧм, гожся, гожъявны, гожйӧдчыны. Ар — ..., вӧр — ..., зэр — ..., лым — ..., мич — ... .
МИЯН ВЕЛӦДЧАНІН
арлыд — возраст ас понда — за себя асшӧр дасьтысьӧм — самоподготовка быдтас — воспитанник, ребёнок бырӧдны — изъять водзмӧстчысь — инициативный вӧдитчыны — пользоваться ді — остров зільны — стараться ковмыны — понадобиться, прийтись коланатор — необходимое кӧнсюрӧ — кое-где лэдзны — выпускать лэдзчысьны — распуститься, разболтаться мынтысьны — платить мытшӧд — проблема пажнайтны — обедать пасйӧд — заметка позянлун — возможность сёрнитчыны — договориться торъя — отдельный урчитӧм — специальная чуймыны — удивиться юӧр — информация
5 удж. Лыддьы текстсӧ. Гӧгӧрво да лӧсьӧд сы серти план. План отсӧгӧн дасьтысь висьтавны аслад велӧдчанін йылысь. Немдін школалӧн историяысь. Немдін школа аслыспӧлӧс. 2010-ӧд воын сиктын пасйисны сылысь 150 во. Сійӧ кӧть и важ, но югыд, мича, сӧстӧм. Быд предметысь эм торъя вежӧс. Немдінын медводдза велӧдчаніныс воссьӧма вичко бердын 1860-ӧд воын. Велӧдысьяснас вӧлӧмаӧсь вичкоса уджалысьяс: Николай Сапожников, а сэсся Дмитрий Спасский. 1943-ӧд воын велӧдчаніныс лоӧма шӧр школаӧн. Ӧні Немдінса шӧр школа новлӧ Ревир Григорьевич Кармановлысь нимсӧ. Тайӧ россияса нималана разведчик, СССР-са Госпремияа лауреат. Талун Немдінса шӧр школаын уджалӧны вежӧра да водзмӧстчысь велӧдысьяс. Найӧ сетӧны челядьлы бур тӧдӧмлунъяс. Школа пыр зільӧ сӧвмыны. Челядьлӧн да велӧдысьяслӧн эм позянлун вӧдитчыны медиатекаӧн, петавны ӧтуввезӧ. Немдін школаса быдтасъяс: Сӧветскӧй Союзса Герой Георгий Фёдорович Тимушев, коми поэтъяс Эдуард Алексеевич Тимушев да Вячеслав Леонидович Бабин, Коми Республикаса заслуженнӧй артистка Вера Витальевна Булышева, Эжва районын хирург Николай Иванович Игнатов да уна мукӧд нимӧдӧны миянлысь чужан му.
КАДАКЫВЙЫСЬ АРТМӦМ ЭМАКЫВЪЯС. ОБРАЗОВАНИЕ ИМЁН СУЩЕСТВИТЕЛЬНЫХ ОТ ГЛАГОЛОВ Кадакывйысь артмӧм эмакывъяс петкӧдлӧны удж да действие нимъяс. кадакыв + -ысь -ӧм -ӧд = эмакыв велӧдысь ворсӧм пасйӧд Велӧдчы артмӧдны кадакывйысь эмакыв: велӧдчыны + -ысь = велӧдчысь йӧктыны + -ӧм = йӧктӧм гижны + -ӧд = гижӧд
126 удж. Лыддьы висьтсӧ. Точкаяс местаӧ бӧрйы да содты лӧсялана эмакывъяс. Медся колана школа. Толя велӧдчӧ сизимӧд классын. Нёль во мысти ковмас торйӧдчыны школакӧд, веськӧдчыны техникумӧ либӧ институтӧ. Батьыс тӧрыт на шуліс, мый крестьянин пилы медся бур помавны сельскохозяйственнӧй техникум либӧ институт. — Колантор. Бурджык авиационнӧйӧ муна, самолётӧн лэбавны кута. — Коді тэнӧ сэтчӧ босьтас? Велӧдчан лёка, — шуис батьыс. — ... велӧдчы. Быдӧн аттьӧ кутас висьтавны, — кайтіс мамыс. — Лекарство дуксӧ терпитны ог вермы, — вочавидзис Толя. — Помав медводз медся колана школа, сэсся нинӧм оз ков мортыдлы. — Кутшӧм колана школа? — чуймис Толя. — Эм сэтшӧм школаыс муын. Тайӧ ..., шань йӧз, небӧгъяс, ... . Найӧ велӧдӧны, кыдзи лоны вежӧра, уджач да прамӧй мортӧн, радейтны ассьыд чужан му. Мӧвпышт да вӧч ... . И. Коданёв серти Отсӧг вылӧ: вузасьысь — бурдӧдысь, олӧм — сьылӧм, велӧдысьяс — велӧдчысьяс, пасйӧд — кывкӧртӧд. Гӧгӧрвоӧд, донъяв мамыслысь кывъяссӧ тӧдчӧдӧм сёрникузяяс сертиыс.
СЁРНИКУЗЯ. ПРЕДЛОЖЕНИЕ кык состава (двусоставное) Подувпас да юӧрпас. ӧти состава (односоставное) Подувпас либӧ юӧрпас. Сикт шӧрын сулалӧ школа. Тані велӧдчӧны тӧлка челядь. Со менам школа. Ывлаын кӧдздӧдіс. Век ов да век велӧдчы. Кык состава сёрникузяын эм подувпас да юӧрпас. Ӧти состава сёрникузяын эм сӧмын ӧти сюрӧса юкӧд: подувпас либӧ юӧрпас.
7 удж. Лыддьы текстсӧ. Аддзы ӧти состава сёрникузяяс, инды подувпассӧ либӧ юӧрпассӧ. Сикт шӧрын сулалӧ миян школа. Сійӧ кык судтаа, мугӧм рӧма. Школаын уна велӧдчан вежӧс. Медводдза судтаын спортивнӧй зал. Сэні ми котралам, чеччалам, ворсам футболысь да волейболысь. Мӧд судтаын актӧвӧй зал. Гажлунъяс дырйи сэні сьылам, йӧктам, висьталам кывбуръяс, петкӧдлам сценкаяс. Медся интереснӧй вежӧсыс — физика кабинет. Татысь аддзан быдсяма опыт вӧчан дозъяс, микроскопъяс, приборъяс. Школа гӧгӧр быдмӧны кыдзьяс да пелысьяс. Ӧшинь улӧ тулыснас пуктім мича дзоридзьяс, ӧні наӧн нимкодясям. Миянлы школаын гажа да лӧсьыд.
8 удж. Комиӧд текстсӧ. Инды ӧти состава сёрникузяяс. Обучение в Китае. Китайские дети очень трудолюбивые и ответственные. Образование для них — самая главная работа. Первый урок в Китае начинается в 7 часов 30 минут. С 11.00 часов 3 часа дети отдыхают. Они идут домой, обедают и спят. А с 14.00 часов снова уроки. В 17.00 все идут домой ужинать. После ужина приходят на самоподготовку. К концу обучения китайские дети говорят на нескольких языках. Могут использовать любую информацию, которую получили в школе. В Китае быть отличником очень сложно. Чем лучше учишься, тем больше заданий тебе дают. Корсь содтӧд юӧр мукӧд канмуса школаяс йылысь.
9 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ, медым артмис неыджыд текст аслад велӧдчанін йылысь. 1. Кӧні тэ велӧдчан? 2. Кутшӧм оланінпас (адрес) велӧдчаніныдлӧн? 3. Кутшӧм тэнад велӧдчаніныд? 4. Мый сэні эм? 5. Мыйӧн аслыспӧлӧс тэнад велӧдчаніныд? 6. Мый тэныд сэні кажитчӧ? 7. Мый тэ эськӧ вермин вежны аслад школаын?
Лӧсьӧд реклама выль аслыспӧлӧс велӧдчанінлы. Вӧдитчы «Аскиа школа» планӧн либӧ уджсӧ вӧч аслад видзӧдлас серти. Аскиа школа. Школа будущего. Отсӧг вылӧ план : 1. Кӧні сулалӧ тайӧ велӧдчаніныс? 2. Кутшӧм сійӧ ортсысяньыс? 3. Коді сэні велӧдчӧ, кодъяс велӧдӧны? Кутшӧмӧсь найӧ? 4. Мыйӧ велӧдӧны сӧмын тані? Уджсӧ позьӧ вӧчны буклет, презентация, листовка, баннер ногӧн.
10 удж. Видзӧдлы серпасъяссӧ. Кыдзи тэ чайтан, кутшӧм нэмын новлісны тайӧ велӧдчан паськӧмсӧ? Мый серти тӧдмалін? 1. Серпасав ассьыд велӧдчан паськӧмтӧ. Кут тӧд вылын рӧмсӧ, фасонсӧ, дӧра сикассӧ. 2. Дасьтысь дорйыны уджтӧ.
11 удж. Лыддьы, вуджӧд да гӧгӧрво. Колӧ-ӧ школаса форма? Ичӧт классъясын школаса форма быть колӧ. Ичӧтъясыдлы зэв нимкодь, кор пасьтӧдӧны школаын велӧдчан паськӧмтӧ. Ӧд сійӧ выль, аслыспӧлӧс да мича. Россияын унджык олысьыс лыддьӧ, мый колӧ лӧсьӧдны школаясын челядьлы ӧткодь паськӧм. Найӧ воӧны ӧти кывйӧ, мый школа паськӧмыс ӧткодялӧ челядьсӧ да кутӧ лэдзчысьӧмысь. Бать-мам тӧдчӧдӧны, мый зонпосни ӧдйӧджык аддзӧны ёртъяснысӧ, бурджыка велӧдчӧны. Но асьныс челядь оз кӧсйыны сійӧс новлыны. Ӧнія том войтыр вӧччӧны мода серти, зільӧны ӧдйӧджык верстяммыны, торъявны ӧта-мӧдсьыс. Лоӧ бурджык, бать-мам, велӧдчысьяс да велӧдысьяс кӧ сёрнитчасны школаӧ ветлан паськӧм йылысь. Колӧ шуны, бӧръя воясӧ уна велӧдчанін зільӧ вурӧдны аслас быдтасъяслы торъялана паськӧм.
12 удж. Мӧвпышт, сёрнит ёртъясыдкӧд, бать-мамыдкӧд да вочавидз юалӧмъяс вылӧ. 1. Эм-ӧ тіян школаын форма? 2. Колӧ-ӧ школаын формаыс? Мыйла тэ тадзи чайтан? 3. Колӧ-ӧ пасьтасьны школаӧ мода серти? 4. Мый оз позь пасьтавны школаӧ? 4. Мый та йылысь мӧвпалӧны тэнад ёртъясыд? 5. Кутшӧм паськӧмӧн найӧ волӧны школаӧ? 6. Мый шуӧны школаын форма йылысь тэнад бать-мамыд? 7. Мый новлӧмаӧсь найӧ?
МЕНАМ ЛУНӦЙ
артавны — решать вежсьыны — переодеться весавны — чистить визув — быстрый, резвый водзвыв — заранее водны — лечь гӧгӧр — около дӧзьӧритны — беречь, охранять дасьтысьны — готовиться коллявны — проводить (о времени) кынӧм сюмалӧ (фразеологизм) — хочется есть лэптысьысь — горделивый мыссьыны — помыться, умыться пажын — обед паныдасьлыны — встречаться прӧст кад — свободное время садьмыны — проснуться серамбана — улыбчивый сынавны — причесать тӧдмасьны — знакомиться тэрмасьны — торопиться урок лыддьӧг — расписание шойччан здук, урок кост — перерыв ышнясьысь — высокомерный
ВЫНСЬӦДАН-МОРТА НИМВЕЖТАСЪЯС. УСИЛИТЕЛЬНО-ЛИЧНЫЕ МЕСТОИМЕНИЯ Ӧтка лыд ачым — я сам(а) ачыд — ты сам(а) ачыс — он (она) сам(а) Уна лыд асьным — мы сами асьныд — вы сами асьныс — они сами Вынсьӧдан-морта нимвежтасъяс овлӧны эмакывъяс да нимвежтасъяс дорын. Ме ачым вӧча гортса удж. Я сам делаю домашнее задание. Челядь асьныс дасьтысисны диктант кежлӧ. Дети сами подготовились к диктанту.
13 удж. Лыддьы да гӧгӧрво текстсӧ. Инды сэтысь вынсьӧдан-морта нимвежтасъяс. Домна радейтіс Ксюшаӧс гажа серамбаныс вӧсна. Некор сійӧс он аддзыв жугыльӧн да бӧрдысьӧн, пыр варов да збой, ур кодь визув, мыйкӧ век ачыс висьталӧ да сералӧ. Но медсясӧ Домна кутіс ёртасьны да лӧсявны Ксюшакӧд сы понда, мый тайӧ нылыс вӧлі бур сьӧлӧма. Абу лэптысьысь ни ышнясьысь веськыд морт. Мый эм сьӧлӧм вылас, сійӧс и висьталас, нинӧм оз дзеб. Сэтшӧм сяма жӧ вӧлі и ачыс Домна. Та вӧсна найӧ ӧдйӧ тӧдмасисны, кутісны лӧсявны чойяс моз. Г. Фёдоров серти
14 удж. Содты лӧсялана вынсьӧдан-морта нимвежтасъяс. 1) Ме ... артала медсьӧкыд задачаяс. 2) Челядь ... дасьтісны концерт. 3) Ми ... бӧрйим кружокъяс да секцияяс. 4) Тэ ... велӧдчин ворсны гитараӧн? 5) Маша ... нин кужӧ чӧскыда пусьыны. 6) Ті ... дӧзьӧританныд классысь дзоридзьяс?
Аддзы да гиж сетӧм кывъяслы лӧсялана антонимъяс. Лун — ..., водз — ..., кокни — ..., уджавны — ... .
КАДА КЫВБӦРЪЯС. ПОСЛЕЛОГИ ВРЕМЕНИ дырйи во время чего-то бӧрын, бӧрти после чего-то, после какого-то времени кежлӧ к чему-либо, к какому-то времени мысти через какое-то время чӧж в течение какого-то времени кості за какое-то время, во время чего-либо гӧгӧр примерно в какое-то время Кад петкӧдлысь кывбӧръяс сулалӧны эмакывъяс бӧрын: каникул дырйи — во время каникул урокъяс бӧрын — после уроков час гӧгӧр — около часа урок кежлӧ — к уроку вежон мысти — через неделю во чӧж — в течение года перемена кості — во время перемены час гӧгӧр — около часа
15 удж. Лыддьы. Инды када кывбӧръяс да вынсьӧдан-морта нимвежтасъяс. Мишалӧн велӧдчан лун. Асывнас Миша чеччӧ ачыс 6 час да 30 минутын. 5 минут гӧгӧр вӧчӧ зарядка, а та бӧрын мыссьӧ да весалӧ пинь. Сэсся сёйӧ да мӧдӧдчӧ школаӧ. Миша медся ёна радейтӧ выльлун. Сэки сылӧн кык удж урок. Медводдза урокыс роч кывйысь. Урок дырйи сійӧ велӧдӧ правилӧяс, сёрнитӧ да вӧчӧ асшӧр гижан уджъяс. Мӧдыс — артасян урок. Урок чӧж сійӧ вӧчӧ примеръяс да задачаяс. Коймӧдыс — история. Историятӧ Миша радейтӧ жӧ. Талун урок чӧж сёрнитісны Айму вӧсна тыш йылысь. Урок вылын бура уджалӧмысь сылы пуктісны «вит». И со радейтана удж урок. Сэні челядь асьныс вӧчӧны кипом уджъяс. Талун урок чӧж вӧчисны пу зыръяс. Мишалы ёна кажитчӧ вӧчасьны ас киӧн. Пажын дырйи зонка чӧскыда нуръясьӧ. Сёйӧм бӧрын сійӧ мунӧ «Зарни кияс» кружокӧ. Ӧні дасьтӧ выставка кежлӧ сюмӧдысь вӧчӧм дозмукъяс. Рытнас локтӧ гортас квайт час бӧрын, сёйыштӧ да вӧчӧ гортса удж. Узьны водӧ дас час гӧгӧр.
16 удж. Орччӧд ассьыд велӧдчан лунтӧ Мишалӧн лункӧд. Лӧсьӧд та йылысь юӧртӧм.
17 удж. Бӧрйы колана кывъяс да помав сёрникузяяссӧ. Вӧч ачыд татшӧмсяма удж. Урокъяс бӧрын: колӧ ... позьӧ ... оз позь ... прӧста кад коллявны вӧчны гортса удж отсавны бать-мамлы ветлыны кружок либӧ секция вылӧ зыксьыны гуляйтны мачӧн ворсны шойччыны лыддьысьны
18 удж. Содты сёрникузяясӧ лӧсялана кад петкӧдлысь кывбӧръяс. 1) Гортӧ воим вой шӧр ... 2) Здук ... ме босьтлі киӧ мачсӧ. 3) Час ... ме муна карӧ. 4) Урок ... ми велӧдім эмакывъяс. 5) Ассьым асшӧр уджӧс ме вӧчи кык лун ... . Отсӧг вылӧ : кежлӧ, дырйи, гӧгӧр, мысти, чӧж.
19 удж. Помав сёрникузяяссӧ, медым артмис висьт. Велӧдчан лунӧй. Менам велӧдчан лунӧй заводитчӧ ... . Быд лун ме садьма ... . Зарядка бӧрын ме ... . Школаын медводдза урокыс ... . Быд лун миян ... . Урокъяс бӧрын ме ... . Гортын тэрыба вежся да ... . Шойччӧм бӧрын ... . Вода узьны ... . Сёрникузяясысь артмӧд Мишалӧн мамыскӧд сёрни. — Ог на, дас вит минут мысти менам футбол секция. — Чолӧм, мамӧ! Сӧмын на помасис медбӧръя урокыс. — Оз на, нёльӧд урок бӧрын сёйим. — Сідзи и вӧча. Мамук, удж бӧрад ньӧб кутшӧмкӧ чӧскыдтор. — Гортӧ мӧдӧдчан? — Секция бӧрад пыр жӧ лок гортӧ. Сёйышт да вӧч гортса уджтӧ. — Чолӧм, пиук! Урокъясыд помасисны нин? — Ньӧба, дерт. Регыд аддзысям! — Кынӧмыд оз сюмав? Ачыд лӧсьӧд ёрта сёрни урокбӧрса кад коллялӧм йылысь.
20 удж. Содты лӧсялана кывъяс, медым артмисны кывтэчасъяс «Шойччан лунӧ» тема вылӧ. асывнас ... вӧча ... луннас ... видзӧда ... рытнас ... кывза ... чечча ... лыддя ... отсася ... ворса ... ветла ... гуляйта ... паныдасьла ... шойчча ...
21 удж. Лӧсьӧд «Шойччан лунӧй» висьт. Вӧдитчы 20-ӧд уджысь кывтэчасъясӧн.
Вӧч серпаса удж «Менам вежон». Висьтав ӧти сёрникузяӧн, мый коли вежӧрад быд вежон лун йылысь. Пример вылӧ: Выльлунӧ ме ветлі йӧктан кружокӧ. Середаӧ роч кыв урок вылын ме гижи диктант. Субӧтаӧ ме исласи лызьӧн.
КОМИ ГИЖЫСЬЯС АР ЙЫЛЫСЬ
ас кежас — самостоятельно, заочно вӧртас — горизонт ветлысь-мунысь — прохожий, путешественник визьтор — дефис дзуртны — скрипеть дорны — сковать йиджны — проникать казявны — заметить, приметить клянча — стекло килля — с беловатым покрытием колип — соловей кырымавны — подписывать мӧдлапӧв — другой берег пӧртмасьны — переливаться серпаскыв — очерк торъяланлун — признак тюни — валенки тюрны — скатиться шпаргысьны — шелестеть
СЛОЖНӦЙ ЭМАКЫВЪЯС ДА КЫВБЕРДЪЯС АРТМӦМ ДА ГИЖӦМ. ОБРАЗОВАНИЕ И ПРАВОПИСАНИЕ СЛОЖНЫХ СУЩЕСТВИТЕЛЬНЫХ И ПРИЛАГАТЕЛЬНЫХ Сложнӧй эмакывъяс да кывбердъяс артмӧны кык кыввужйысь да вермӧны гижсьыны ӧтлаын либӧ визьтор пыр. Сложнӧй эмакывъяс гижӧм. Гижам ӧтлаын: 1. Кор ӧти либӧ кыкнан юкӧныс торйӧн сёрниын оз паныдасьлыны: доз + мук = дозмук зара + ва = зарава чӧд + лач = чӧдлач 2. Кор кык кыв артмӧдӧны выль вежӧртаса кыв: тури + пув = турипув лыс + ва = лысва сер + пас = серпас Гижам визьтор пыр: 1. Артмӧмаӧсь кӧ матын вежӧртаса кывъясысь: вын-эбӧс, олӧм-вылӧм, сёрни-басни. 2. Артмӧмаӧсь кӧ паныд вежӧртаса кывъясысь: лун-вой, рыт-асыв. 3. Кор кыкнан кывйыс босьтӧны ӧтвывтан вежӧртас: сёян-юан, ай-мам, вӧр-ва. Сложнӧй кывбердъяс гижӧм. Гижам ӧтлаын: 1. Кор кык кыв петкӧдлӧны ӧти рӧм: турун + виж = турунвиж кельыд + лӧз = кельыдлӧз пемыд + гӧрд = пемыдгӧрд 2. Кор артмӧны аслыс да ас нимвежтасъясысь да ныра, сяма, пӧлӧс, сикас, нога кывъясӧн. аслыс + пӧлӧс = аслыспӧлӧс ас + ныра = асныра 3. Кор артмӧны кык кывйысь -са суффикс отсӧгӧн: видз + выв + -са = видзвывса ю + сай + -са = юсайса Сыктывкар + берд + -са = сыктывкарбердса ме + дор + -са = медорса Гижам визьтор пыр: 1. Кор кывбердыс шусьӧ кыкысь: мичаысь-мича, ён-ён. 2. Кор ӧтвыв босьтӧма кык признак: сьӧда-еджыда, гӧрда-лӧза. 3. Кор кывъясыс ӧткодь либӧ матын вежӧртасаӧсь: помтӧм-дортӧм, тыр-бур. Гижам торйӧн: 1. Кор кывберд водзын эмакыв тӧдчӧдӧ признак тшупӧдсӧ: лым еджыд дӧрӧм, са сьӧд вой, би гӧрд кыа.
22 удж. Лыддьы да гӧгӧрвоӧд текст нимсӧ. Мӧвпышт, мый йылысь вермас лоны текстыс. Эжваса колип. Тима Вень чужис эжвайывса Помӧсдін сиктын. Велӧдчис ас сиктын, сэсся Дереваннӧйса второкласснӧй школаын. Уджаліс Пожӧг школаын велӧдысьӧн. Ёна радейтіс челядьӧс. Гижис налы лыддьысян небӧг, роча-комиа кывкуд. В.Т. Чисталёв зэв пыдісянь гӧгӧрвоис да казяліс вӧр-ваыслысь мичлунсӧ. Та йылысь гижис сьӧлӧмӧ йиджан аслыспӧлӧс кывбуръяс да висьтъяс. Ассьыс гижӧдъяссӧ кырымавліс Тима Вень псевдонимӧн. Унаӧн тӧдӧны сылысь «Трипан Вась» висьт, «Во гӧгӧр кытшӧвтӧм» да «Менам кывъясӧй» кывбуръяс. Йӧз костын нималӧны Тима Веньлӧн «Тувсовъя» да «Пышкай» кывбуръяс вылӧ лӧсьӧдӧм сьыланкывъяс. Гӧгӧрвоӧд, кутшӧм лэбач колипыс. 1. Кодӧс шуӧмаӧсь Эжваса колипӧн? 2. Мыйла Тима Веньӧс тадзи шуӧмаӧсь? Лӧсьӧд юалӧмъяс «Эжваса колип» текст серти.
23 удж. Гиж «Эжваса колип» текстысь сложнӧй эмакывъяс да кывбердъяс. Лӧсьӧд наӧн сёрникузяяс.
24 удж. Лыддьы Тима Веньлысь кывбур юкӧнъяссӧ, аддзы сложнӧй кывбердъяс да эмакывъяс. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. Гожӧм пом. Кисьмӧма, гӧрдӧдӧ Вӧр дорын пелысь... Воӧма быдсяматор. Ыркыдӧн лолыштлӧ Корсюрӧ тӧлыс, — Ывлаас кылӧ Ассяма кӧр..., Чим гӧрдӧн пӧртмасьӧ, Тіралӧ пипу, Быд лолыштӧм тӧвруысь Шпаргысьӧ-вӧрӧ. Тӧвланьӧ. Расъяс дзик нин пасьтӧм коли, киссис кыдзлӧн кор... Регыд, регыд мӧдас усьны еджыд килля кор. Вевттяс гӧгӧр шобді пызьӧн видзьяс, муяс, вӧр. Дорас юяс клянча поскӧн, камгас-кынтас нюр. Челядь петіс лямпа-даддьӧн, гӧгыль оз нин дзурт. Кӧмав, пиӧ, кокад тюни, исласьнытӧ тюр! 1. Орччӧд, мый поэт гижӧ ывлавыв да поводдя вежсьӧм йылысь? 2. Водз ар либӧ сёр ар йылысь висьтавсьӧ кывбурас? Мый серти тӧдмалін? 3. Ывлаысь нӧшта кутшӧм вежсьӧмъяс ті казялінныд водз арын да сёр арын?
25 удж. Лыддьы кывъяссӧ. Гижанног сертиыс юклы кывъяссӧ кык чукӧр вылӧ. Гиж колана ногӧн. Вӧдитчы орфографическӧй словарӧн. Зара(ва), кольк(виж), син(кым), алӧй(гӧрд), кодзув(кот), ас(ныра), сер(пас), аслыс(сикас), катша(син), выльысь(выль), пызан(дӧра), сьӧда(еджыда), ва(дор), лӧза(гӧрда), челядь(дыр), ичӧт(ичӧт), олӧм(вылӧм), помтӧм(дортӧм), лун(вой), яр(югыд), вӧр(ва), ен(эж), тури(пув), мыр(пом), водз(кыв), видз(му), ай(мам), ныв(зон), вом(ёрт), би(кинь), вӧр(кань), син(ва), град(йӧр), вом(дор).
26 удж. Лыддьы текстсӧ. Дасьтысь гижны изложение. Тӧдчана коми гижысь. Василий Васильевич Юхнин (Луздор Вась) чужис Луздорын Занулье сиктын 1907-ӧд воын. Семьяын вӧлі медыджыд пиӧн. Ичӧтсянь велӧдчис вӧчны быдсяма удж: вӧравны, чери кыйны, керка тшупны, гӧрны-кӧдзны. Школа бӧрын помаліс Коми пединститут. В.В. Юхнин гижис романъяс, повесьтъяс, висьтъяс, поэмаяс, очеркъяс. Медводдза гижӧдъясыс петісны студентъяслӧн журналын. Медся нималанаӧсь «Алӧй лента» роман, «Биа нюр» повесьт, Сӧветскӧй Союзса Геройяс йылысь серпаскывъяс, висьтъяс. Тӧдчана прозаиклысь гижӧдъяссӧ велӧдӧны школаын, педколледжын, университетын. Дасьтысь изложение кежлӧ да гиж тадзи. 1. Лыддьы изложение текстсӧ, гӧгӧрво сійӧс. 2. Лӧсьӧд сы дорӧ план. 3. План серти асшӧра висьтав текстсӧ. 4. Лыддьы текстсӧ нӧшта ӧтчыдысь. 5. Гиж изложениесӧ. 6. Донъяв асьтӧ.
27 удж. Бӧрйы да содты текстӧ отсӧг вылӧ сетӧм сложнӧй эмакывъяс да кывбердъяс. Кывъяссӧ гиж колана ногӧн. Ар. Арся поводдяыс таво вӧлі мича, пӧшти эз зэрлы. Вӧрӧ каян вотчыны — сьӧлӧмыдлы нимкодь. Нюрын сярвидзӧ ... ... . Вӧрын паныдасьлӧны ..., ... , гӧрд гобъяс, мича сарапана гут кулан тшакъяс, ягсеръяс. Зэв ылӧдз тыдалӧны пелысьлӧн ... розъясыс. Пелысьтӧ медся ёна радейтӧны ... . В. Юхнин серти Отсӧг вылӧ кывъяс: кельыд(лӧз), пемыд(гӧрд), тури(пув), чӧд(лач), ур(тшакъяс), пелысь(кайяс), ньыв(тшакъяс), чим(гӧрд), са(сьӧд).
28 удж. Вуджӧд шусьӧгъяссӧ, корсь ачыд ар йылысь шусьӧгъяс. Семен лун (кӧч тӧлысь 14-ӧд лун) зэра — ар пом зэра. Семен лун мича — нывбаба гожӧм мича и мӧд во гожӧм мича лоӧ. Семен луныс кӧ пужъя да кӧдзыд, водз ар лоӧ.
29 удж. Лӧсьӧд приметаяс. уна этша абу зэра ар водзын лэбачьяслы тшыг во кӧдзыд тӧв водзын
ЁНА РАДЕЙТАНА МОРТ
вӧчӧмтор — изделие вермӧм — победа, успех вермысь — победитель видзӧдлас — взгляд воськов — шаг енбиа — талантливый ёна радейтана морт — кумир котӧртлыны — бегать медводдзаысь — впервые нималана — знаменитый, известный нюмъёвтны — улыбнуться ӧтувъя — сборная петкӧдчыны — выступать сибыд — общительный тшем — (здесь) много
Лыддьы, сет текстлы ним. Лӧсьӧд ёрта сёрни. Рытнас ыджыд вежӧсын чукӧртчис Томовъяслӧн котыр. Телевизор пыр петкӧдлісны субӧта рытся концерт. Кыптіс сёрни, кодлы кутшӧм сьылысь воӧ сьӧлӧм вылас. Вера пӧчлы кажитчӧ Валерий Леонтьевлӧн сьылӧмыс. Сійӧ ас морт, чужлӧма Чилимдінын. — Меным кажитчӧ Андрей Державин. Ми сыкӧд ӧтлаын Ухтаын велӧдчим. Сійӧ сэки сьыліс «Сталкер» ансамбльын, а ӧні ворсӧ «Машина времени» котырын, — шуис батьыс. — Нылук, тэныд коді кажитчӧ? — юалісны нылыслысь бать-мамыс. — Ме радейта кывзыны Дима Биланӧс. Сійӧ енбиа, уджач да сибыд том морт. 2008-ӧд вося Евровидениеын сійӧ лоис вермысьӧн. Дима лыддьӧ, мый сьылысьлы колӧ кужны сёрнитны йӧзкӧд, гӧгӧрвоны налысь тӧждъяссӧ. Сійӧ пыдди пуктӧ бать-мамсӧ, ёна радейтӧ ассьыс чойсӧ. Коді сьылысьяс пиысь кажитчӧ тэныд? Висьталышт сы йылысь.
АСАЛАН ДА ИНДАН НИМВЕЖТАСЪЯС. ПРИТЯЖАТЕЛЬНЫЕ И УКАЗАТЕЛЬНЫЕ МЕСТОИМЕНИЯ Ас (свой, своя, своё, свои) нимвежтас шусьӧ притяжательнӧйӧн (асаланӧн). ас му вылын — на своей земле ас чужанін — своя родина ас видзӧдласъяс — свои взгляды Тайӧ да сійӧ (это, эта, та, этот, тот), татшӧм да сэтшӧм (такой, такая, такое, такие) нимвежтасъяс шусьӧны указательнӧйясӧн (инданаясӧн). тайӧ зонмыс — этот (тот) парень сійӧ нылыс — эта (та) девушка татшӧм сьылысьяс — такие певцы сэтшӧм уджыс — такая работа Асалан да индан нимвежтасъяс сулалӧны эмакыв либӧ кывберд водзын да оз вежласьны. тайӧ мортыс — этот человек сійӧ воясӧ — в те годы
30 удж. Содты лӧсялана эмакыв. 1. Ас ... быд пу нюмъёвтӧ. (Шусьӧг) 2. Тӧдчана гижысьлы ми козьналім ас ... вӧчӧмтор. 3. Ме видзӧдлі нин тайӧ ... . 4. Татшӧм ... тшакыс эм, татшӧм ... тшакыс тшем. (Кывпесан) 5. Ас ... — рӧднӧй мам. 6. Сійӧ ... медводдзаысь петкӧдчис «Но-о, биа-бордаяс!» спектакльын. 7. Сӧмын сэтшӧм ... босьтӧны Россияса ӧтувъя командаӧ. 8. Татшӧм ... ті аддзанныд Национальнӧй галереяысь. киӧн вӧрын вӧр-ваын муыд киносӧ спортсменъясӧс ворсысьыс серпасъяс
31 удж. Комиӧд сёрникузяяссӧ. 1) Этот молодой человек быстро бегает на лыжах. 2) Такое занятие мне по душе. 3) Эта молодая певица поёт песни в стиле «фолк». 4) Я показал свои стихи учителю литературы. 5) Мы любим свою родную землю. 6) Такие люди прославляют Россию. 7) Такие талантливые дети есть во всех школах нашей республики. 8) Та повесть написана знаменитым коми писателем.
32 удж. Юкӧнъясысь артмӧд текстсӧ. Уджав класса ёртъясыдкӧд. Лыддьы артмӧм текстсӧ да вочавидз юалӧмъяс вылӧ. Кык Рочев. Ӧні В.П. Рочевыс — лызьӧн котралӧмысь Коми Республикаса ӧтувъя командаса тренер. Тренируйтӧ Анатолий да Василий пиянсӧ, Ольга нывсӧ да Анатолийыслысь Ольга гӧтырсӧ. Василий Павлович Рочев котӧртліс кык Олимпиадаын: 1976-ӧд воын Инсбрук карын, а 1980-ӧд воын Лейк-Плэсидын. Лейк-Плэсидын котӧртіс 30 километр да босьтіс эзысь медаль, а нёль морта 10 километра ордйысьӧмын лоис олимпиадаса чемпионӧн. Рочевъяслӧн котырыс аслыспӧлӧс. Тайӧ котырас ӧтпыр квайтӧн участвуйтісны тӧвся Олимпиадаясын. Некымын во чӧж Василий вӧлі зонъяслӧн Россияса ӧтувъя командаын капитанӧн. Но командаысь петіс. Ӧні тренируйтчӧ батьыс дорын. Гӧтырыскӧд, олимпиадаса куимысь чемпионка Юлия Чепаловакӧд, быдтӧны Василина нылӧс. 2004-ӧд воын физкультураын да спортын ыджыд вермӧмъясысь Россияса Президент В.В. Путин Василий Павловичлы сетіс Почёт орден. Василий Рочев пиыс батьыс моз жӧ шедӧдіс спортын ыджыд вермӧмъяс. Сійӧ Россияса чемпион. 2000-ӧд воын лызьӧн котралысь мирса том войтыр пӧвстын лоис вермысьӧн да эзысь призёрӧн. Участвуйтіс кык тӧвся Олимпиадаын: 2002-ӧд воын Солт-Лейк-Ситиын да 2006-ӧд воын Туринын. 2007-ӧд вося мирса чемпионатын шедӧдіс кык эзысь медаль. 1974-ӧд да 1978-ӧд воясӧ Василий Павлович участвуйтіс мирса кык чемпионатын. 1974-ӧд воын Лахти карын 15 километра котӧртӧмын босьтіс ыргӧн медаль. 1. Мыйӧн нималӧ Рочевъяслӧн котырыс? 2. Олимпиадаса кымын чемпион тайӧ котырын? 3. Мый отсаліс Рочевъяслы шедӧдны ыджыд вермӧмъяссӧ? Тӧдмав, кымын медаль Рочев котырлӧн кудйын.
33 удж. Лӧсьӧд «Ёна радейтана морт» нима проект. Дасьтысь дорйыны уджтӧ. Проектсӧ позьӧ вӧчны презентация ногӧн компьютер отсӧгӧн Power Poіnt программаын.
СПОРТ
асшодйӧн венласьӧм — вольная борьба вартчӧм — плавание вермасьны — бороться вермасьӧм — борьба вермасьысь — борец вермыны — победить войтыркостса — международный ворссьыны — проиграть вын-эбӧс сӧвмӧдан культура — физическая культура каръясьӧм — городки кокни атлетика — лёгкая атлетика колльӧдны — проводить конькиӧн исласьӧм — фигурное катание кыпӧдны — поднять кыпӧдчыны — подняться лыжи гоз — пара лыж лыжиӧн котралӧм — лыжный спорт мача хоккей — хоккей с мячом нимӧдана — заслуженный ордйыны — перегнать ордйысьӧм — соревнование, состязание ордйысьны — соревноваться, состязаться ордйысьысь — соревнующийся панйыны — обогнать, перегнать, опередить пуляясӧн лыйсьӧм — пулевая стрельба спорт сикас — вид спорта спортса мастер — мастер спорта сунгысьны — упасть вниз головой унаысь вӧвлӧм — многократный художествоа гимнастика — художественная гимнастика шедӧдны — завоевать ышӧдны — поддержать, вдохновить
34 удж. Тӧдмась нималана спортсменъяс йылысь юӧрӧн. Помав таблицасӧ. Содты ас сиктса (карса, районса) спортсмен йылысь юӧр. Спортсменлӧн ним, вич да ов Спорт сикас Спортын вермӧмъяс Спортсменлӧн чужанін Василий Павлович Рочев лыжиӧн котралӧм спортса нимӧдана мастер, Россияса нимӧдана тренер, олимпийскӧй чемпион Изьва районса Бакур сикт Ирина Анатольевна Мальцева пуляясӧн лыйсьӧм Европаса чемпионка, войтыркостса спорт мастер Сыктывкар Виктор Витальевич Фуражкин Николай Серафимович Бажуков Аркадий Аркадьевич Вятчанин Эдуард Фёдорович Захаров Марина Леонидовна Пылаева ? ? ? ? ? ? ? ? ? ?
ВОЗВРАТНӦЙ КАДАКЫВЪЯС. ВОЗВРАТНЫЕ ГЛАГОЛЫ Возвратнӧй кадакывъяс артмӧны -ч-, -ась- да -сь- суффиксъясӧн. Пример вылӧ: велӧдны — велӧдчыны кыпӧдны — кыпӧдчыны пасьтавны — пасьтасьны паныдавны — паныдасьны
35 удж. Артмӧд возвратнӧй кадакывъяс. Вӧдитчы «Коми-роч кывчукӧр» небӧгӧн. 3 — 4 возвратнӧйкадакывйӧн лӧсьӧд сёрникузяяс. Гажӧдны, лӧсьӧдны, видзӧдны, панйыны, ислав ны, кырымавны. Отсӧг вылӧ: дасьтыны — дасьтысьны. Спортсменъяс бура дасьтысьӧны быд ордйысьӧм кежлӧ.
36 удж. Лыддьы текстсӧ, гӧгӧрво. Лӧсьӧд план да дженьыда висьтав Раиса Сметанина йылысь. Нимӧдіс Коми му. Миян нималана олимпийскӧй чемпионка Раиса Сметанина чужӧма 1952-ӧд кассяна воӧ, урасьӧм 29-ӧд лунӧ Изьва районса Мокчой сиктын. Дерт, сэки Раиса Петровналӧн мамыс эз вермы мӧвпыштны, мый нылыс лоас енбиа спортсменкаӧн, став мир пасьтала нимӧдас асьсӧ да Коми мусӧ. Раиса Сметанина — тӧвся Олимпиадаясын нёльысь чемпионка, унаысь вермыліс мирса ордйысьӧмъясын, ӧкмысысь вӧлі СССР-са чемпионкаӧн. Тентюков уличаса ас керкаын лызьӧн котралысь ань лӧсьӧдӧма музей. Татысь позьӧ тӧдмавны Комиын лызьӧн ордйысян спорт сӧвмӧм йылысь. Музейын эм зэв уна фотография, документ, кубок-медаль. Музейыс воысь воӧ паськалӧ-ыдждӧ, содӧны выль экспонатъяс. Татчӧ пыралысьыд век эм. 1992-ӧд восянь Раиса Петровна уджалӧ тренерӧн. Тӧдчана спортсменка нимӧн шуӧма республикаса лыжнӧй комплекс. Раиса Сметанина — миян республикаын пыдди пуктана морт.
37 удж. План серти дасьты юӧр радейтана спортсмен йылысь. І. Спортсменлӧн ичӧтдыр. 1) Сылӧн котыр. 2) Велӧдчӧм. 3) Спортын медводдза воськовъяс. ІІ. Спортын вермӧмъяс. 1) Тайӧ сэтшӧм сьӧкыд удж. 2) Медся тӧдчана вермӧм. ІІІ. Аскиа лунӧ видзӧдлас. 1) Выль ворсӧмъяс. 2) Челядьӧс велӧдӧм. 3) Олӧм вылӧ видзӧдлас.
38 удж. Лыддьы. Гӧгӧрво. Висьтав ас сиктын (карын) спорт сӧвмӧм йылысь. Печораын спорт сӧвмӧм. Печораын ёна сӧвмӧ спорт. Торйӧн нин челядь пӧвстын. Эмӧсь нин гырысь вермӧмъяс рукопашнӧй да асшодйӧн венласьӧмын, каратэ вермасьӧмын, мини-футболын. Бура сӧвмӧма самбо, бокс, теннис, вартчӧм да лызьӧн котралӧм. Россияса ӧтувъя командаӧ пырӧ Печораысь лызьӧн котралысь Диана Сафронова. Печораса олысьяс нимкодясьӧны, мый том спортсменка лоис вермысьӧн тӧвся Олимпиадаяс вылын. «Коми му» газетысь
ПЫРТАНА КЫВЪЯС, КЫВТЭЧАСЪЯС, СЁРНИКУЗЯЯС. ВВОДНЫЕ СЛОВА, СЛОВОСОЧЕТАНИЯ, ПРЕДЛОЖЕНИЯ Пыртана кывъяс, кывтэчасъяс, сёрникузяяс петкӧдлӧны сёрнитысьлысь висьталанторсӧ донъялӧм. Вермӧны сулавны сёрникузя водзас, шӧрас либӧ помас. Гижигӧн торйӧдӧны чутікӧн. Пыртана кывъяслӧн вежӧртас Пыртана кывъяс Видлӧгъяс Эскӧм — утверждение дерт — конечно тӧдӧмысь — очевидно збыль, збыльысь — действительно Лоны чемпионӧн, дерт, абу кокни. Тӧдӧмысь, унаӧн радейтӧ ны видзӧдны футбол. Чайтӧм — предположение гашкӧ — наверно буракӧ — видимо кӧнкӧ, колӧкӧ — может быть, наверно Кодлӧнкӧ мӧвпыс, шуӧмыс, висьталӧмыс — чья-то мысль, высказывание ме ногӧн — по-моему ме думысь — по-моему ме чайта — я думаю, я считаю Мӧвпъяслӧн йитчӧм — связь мыслей сідзкӧ — значит шуам — например ӧти кывйӧн кӧ — одним словом веськыда кӧ шуны — если честно Гашкӧ, тайӧ шойччан лунӧ ми ветлам вартчанінӧ. Ме ногӧн, тӧвнас медся лӧсьыд иславны лызьӧн. Ме думысь, спорт ёнмӧдӧ дзоньвидзалун. Веськыда кӧ шуны, оз ставӧн кужны иславны конькиӧн. Сідзкӧ, колӧ лӧсьӧдны унджык исласянін. Уна пӧлӧс донъялӧм, сьӧлӧмкылӧм — различные чувства, оценка шуд вылӧ — к счастью шог вылӧ — к сожалению, к несчастью Шуд вылӧ, миян фигуристъяс бара вермисны. Мӧвпъяслӧн сьӧрсьӧн-бӧрсьӧн мунӧм — порядок мыслей ӧти-кӧ — во-первых мӧд-кӧ — во-вторых медбӧрын — в итоге, в результате Ӧти-кӧ, тӧвся ворсӧмъяс зэв кыпыдӧсь, мӧд-кӧ, найӧ сӧвмӧдӧны вын-эбӧс.
Лыддьы. Сёрнит ёртыдкӧд. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. Гриша да Миша велӧдчӧны сизимӧд классын. Коми кыв урок вылын сёрнитісны спорт йылысь. Велӧдысь сетіс челядьлы асшӧр удж. — Миша, кутшӧм радейтана спорт сикас йылысь тэ кутан гижны? — Ме гижа мача хоккей йылысь. Но кытысь босьтны юӧрсӧ, ог на тӧд, — майшасьӧ Миша. — Ме кӧсъя корсьны Интернетысь юӧрсӧ да гижны футбол йылысь. Ме ногӧн, позьӧ корсьны материалсӧ и лыддьысянінысь. Ӧти-кӧ, неважӧн на петіс Елена Шомысовалӧн «Спорт в Республике Коми: история и современность» выль небӧг. Мӧд-кӧ, спорт сӧвмӧм йылысь позьӧ лыддьыны газет-журналъясысь. — И збыль, ветла лыддьысянінӧ да босьта сійӧ небӧгсӧ, а сідзжӧ видзӧдла газет-журнал. Аттьӧ тэныд вӧзйӧмысь! — радпырысь шуис Миша. — Бур вылӧ! Эн вунӧд пасйыны бӧрйӧм спорт сикаслысь сӧвмӧмсӧ, гижны енбиа спортсменъяс йылысь, — тӧдчӧдіс Гриша.
39 удж. Сёрникузяясӧ содты лӧсялана пыртана кыв либӧ кывтэчас. 1) Лызьӧн котралӧм, ..., сӧвмӧдӧ вын-эбӧс да ӧд (тӧдӧмысь, буракӧ, сідзкӧ). 2) ..., Сыктывкар коркӧ лоас тӧвся Олимпиадалӧн юркар (дерт, гашкӧ, ме думысь). 3) Миян школаын, ..., вель уна спортивнӧй секция (ме ногӧн, сідзкӧ, гашкӧ). 4) Ӧньӧ классын медъён: ..., сійӧ быд асыв вӧчӧ зарядка, ..., ветлӧ тренажёрзалӧ, ..., котралӧ (ӧти-кӧ, медбӧрын, кӧнкӧ, мӧд-кӧ). 5) ..., меным зэв окота велӧдчыны иславны конькиӧн (збыльысь, видлӧг вылӧ, веськыда кӧ шуны). 1. Кутшӧм спорт сикас тэ радейтан? 2. Кытысь тӧдмалан радейтана спорт сикас йылысь юӧръяс? 3. Дасьты юӧртор.
40 удж. Комиӧд текстсӧ. Футбол — это профессия, труд, поддержка и взаимопонимание. Футбол захватывает — это правда. Заставляет сердце биться чаще, руки сжиматься в кулаки. Миллионы болельщиков, тысячи флагов, шарфов с расцветкой любимой команды и футболок с номерами игроков. Хороший футбол делают первоклассные футболисты. Пеле, Криштиано Роналдо, Дэвид Бекхэм, Диего Марадона, Марат Измайлов, Сергей Овчинников, Зинедин Зидан, Андрей Аршавин, Роман Павлюченко — все они мастера футбола. Многие из них с детства играли в дворовых командах и выросли до знаменитых спортсменов благодаря трудолюбию и стремлению. «Твоя параллель» газетысь поддержка — отсӧга мыджӧд взаимопонимание — ӧта-мӧдӧс гӧгӧрвоӧм захватывать — шымыртны правда — збыль заставлять — тшӧктыны сжиматься — чабыртны болельщик — «висьысь» первоклассный — водзмӧстчысь знаменитые — нималана стремление — водзлань нырччӧм 1. Аддзы тӧдчана спортсменъяслысь портретъяс. 2. Дасьты ӧти спортсмен йылысь юӧртӧм.
41 удж. Гӧгӧрво текстсӧ да содты лӧсялана вежлӧг суффиксъяс. Сет текстыслы ним. Россияын спорт кутіс сӧвмыны Иван Грознӧй ... . Сійӧ ёна радейтлӧма шахматасьны. Пётр І окотапырысь ворсіс шашки... . Николай ІІ ворсіс теннис..., занимайтчис гимнастика..., сынӧм..., коньки... . Владимир Ильич Ленин пыдди пуктіс каръясьӧм. Михаил Сергеевич Горбачёв... радейтана спорт сикасыс — вӧл... ветлӧм. Борис Николаевич Ельцин вӧлі волейболист... да теннисист... . Владимир Владимирович Путин — дзюдо... мастер. Дмитрий Анатольевич Медведев радейтӧ вартчыны да ветлыны байдарка... . Коми Республикаӧн Юралысьяс тшӧтш жӧ пыдди пуктӧны спорт. Иван Павлович Морозов асывъяснас котраліс парк..., Юрий Алексеевич Спиридонов радейтліс хоккей. Владимир Александрович Торлопов тшӧкыда исласьӧ лызь... , Вячеслав Михайлович Гайзер ёнмӧдӧ дзоньвидзалунсӧ вартчанін... .
Аддзы да гиж сетӧм кывъяслы лӧсялана синонимъяс. Нималана — ... , ордйысьны — ... , вына — ... .
МЕДЫМ КЫВЙИТӦД. СОЮЗ ЧТОБЫ Медым кывйитӧд йитӧ сложнӧй сёрникузяясын торъя юкӧнъяс. Пример вылӧ : Ми вӧчим йиа чой, медым исласьны шойччан лунӧ. Медым лоны ёнӧн да дзоньвидзаӧн, колӧ сӧвмӧдны вын-эбӧс.
42 удж. Лыддьы, гӧгӧрвоӧд, мый йылысь гижӧма. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. Отсалім выль ёртлы. Ми ислалім лызьӧн крут чойсянь. Миян дорӧ матыстчис Сергей. Тайӧ роч детинкаыс локтӧма бабыс ордӧ карысь, медым каникул дырйи шойччыны. Сергейлӧн вӧлі выль лыжи. Детинка кыкысь исковтіс чой шӧрсяньыс. Коймӧдысь смелмӧдчис исковтны чой йывсянь, но сунгысис джуджыд толаӧ. Лызь пӧлыс чегис. Тадзи эськӧ гажтӧма и помасис карса детинкалӧн исласьӧмыс, но ми сійӧс ышӧдім. Менам вокӧй сетіс сылы ассьыс важ лызьсӧ, медым Сергей велӧдчис исласьны. Сергей лои зэв рад. Сиктысь детинка аддзис выль ёртъясӧс. Некымын лун мысти Сергейӧс ставным колльӧдім карӧ. «Би кинь» журналысь 1. Мыйла Сергей локтіс сиктӧ? 2. Мый сыкӧд лоис чой вылын? 3. Кыдзи выль ёртъяс отсалісны Сергейлы? 4. Кутшӧм нӧшта ним позьӧ сетны тайӧ текстлы?
43 удж. «Отсалім выль ёртлы» текстысь аддзы медым кывйитӧда сложнӧй сёрникузяяс. Дасьтысь гортад да гиж велӧдан изложение. Видзӧдлы 29-ӧд лист бок. Уськӧд тӧд вылӧ, кыдзи дасьтысьны да гижны изложение.
Тӧдмав нималана спортсменъяслысь овъяссӧ сетӧм пасъяс серти. ЧУЖАН МУ 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
ТӦВСЯ СЕРПАС
бертны — выворачивать воштыны садь — потерять сознание вугравны — дремать гыӧртны — заиндеветь дурны — шалить исерга — серьга копыртчыны — наклониться лӧньны — стихнуть, затихнуть мыльк — холм мынны — освободиться нинӧмысь — нечего нюгыльвидзны — свернуться ӧтилаын — в одном месте павгыны — накинуть пашляк — трескучий мороз песовтчыны — изогнуться, извернуться повны — бояться раммӧдны — успокоить роймыны — иструхляветь рӧмдыны — смеркаться сёльгыны, дзольгыны — журчать сён — лощина сывдыны — оттаять сэзь — ясный, ясно трачкакывны — трещать туган — верхушка дерева тшынасьны — дымиться шаллясьны — укрыться шалью шувгыны — шуметь шы ни тӧв — тишь шымыртны — охватить эзысь сунис — ёлочное украшение «дождик»
ШӦРКЫВ. ПРИЧАСТИЕ Шӧркыв петкӧдлӧ предметлысь действиесӧ признак моз, вочавидзӧ кутшӧм? юалӧм вылӧ, артмӧ кадакывйысь суффиксъяс отсӧгӧн. КАДАКЫВ + Причастие с суффиксом -ысь (рус. -ущ-, -ющ-, -ащ-, -ящ-) показывает признак по действию настоящего времени. узьны — узьысь узьысь кага — спящий ребёнок КАДАКЫВ + Причастие с суффиксом -ӧм (рус. -ш-, -вш-, -енн-, -анн-) показывает признак по действию прошедшего времени. усьны — усьӧм усьӧм лым — выпавший снег КАДАКЫВ + Причастие с суффиксами -ан, -ана (рус. -им-, -ам-, -ев-, -ав-) показывает, для какого действия нужен предмет. юны — юан юан ва — питьевая вода, радейтана кад — любимое время КАДАКЫВ + Причастие с суффиксом -тӧм показывает признак по отсутствию действия. идравны — идравтӧм идравтӧм лым — неубранный снег Шӧркывъяс оз ков сорлавны кывбердъяскӧд. Шӧркывъяслӧн шӧр вежӧртасыс действие. Пример вылӧ : мича коз — мичмӧдӧм коз (мичмӧдны) еджыд му — едждӧдӧм му (едждӧдны)
44 удж. Лыддьы да гӧгӧрво текстсӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. Аддзы текстысь шӧркывъяс. Тӧвся вӧрын. Едждӧдісны муяс да керка вевтъяс. Вӧсньыдик йиӧн вевттьысис лӧньӧм ю, унмовсис мойдын моз. Лым шапкаясӧн пасьтасьӧм пожӧмъяс да козъяс шойччӧны. Лӧсьыд видзӧдны шаллясьӧм пушыд кыдзьяс вылӧ. Лӧньӧмаӧсь лым улӧ дзебсьӧм ичӧтик кустъяс да томиник пуяс. Пелысь пу вылӧ павгӧм еджыд эшкын улысь быттьӧ гӧрд исергаяс тыдалӧны яръюгыд розъяс. Лым вылын тыдалысь кок туйяс серти позьӧ тӧдмавны вӧрса олысьясӧс. 1. Кыдзи вежсис тӧвся вӧр? 2. Кутшӧмӧсь пуясыс да кустъясыс тӧвнас? 3. Мый позьӧ тӧдмавны лым вылын тыдалысь кок туйяс серти? 4. Кутшӧм рӧмъясӧн позьӧ серпасавны «Тӧвся вӧрын» висьт? Серпасав «Тӧвся вӧрын» висьт.
45 удж. Бӧрйы да гиж приметаяс, кӧні эмӧсь шӧркывъяс. 1) Лымйыс кӧ ёна усьӧ — гожӧмыс зэра лоӧ. 2) Сывдӧм му вылӧ лым усьӧ — йӧзлы сьӧкыд лоӧ. 3) Тӧлыс кӧ кӧдзыд да мича, гожӧмыс лоас бур. 4) Трачкакылан кӧдзыд кӧ лоӧ тӧвнас — бур урожай лоӧ. 5) Пашляк лыйсьӧ — дженьыд кӧдздӧдлӧм водзӧ. 6) Василей паныдалан войӧ сэзь — пув да чӧд лоӧ уна. Мый йылысь позьӧ тӧдмавны тайӧ приметаяс серти?
46 удж. Скобкаӧ босьтӧм кадакывъясысь артмӧд шӧркывъяс. Гиж текстсӧ. Лыддьӧй артмӧм текстсӧ ӧта-мӧдлы класса ёртыдкӧд, донъялӧй. Тӧлын сійӧ оз тыдав, дзебсьӧма (усьны) лым улӧ. Шоныд сэні, оз ков повны (трачкакывны) кӧдзыдысь, скӧра (пӧльтны) вой тӧлысь. Со ӧтилаын лымйыс вижӧдыштӧма (кыпӧдчыны) шоныд руысь. Копыртчылӧй сы весьтӧ, и ті кыланныд (сёльгыны) шы. Тыдалӧ, тані йиыс абу удитӧма кызны, а выліас усьӧма нин лым. Со и дзольгӧ нинӧмысь (повны) шорыс. И. Белых серти
47 удж. Серпас серти лӧсьӧд висьт. Вӧдитчы сетӧм шӧркывъясӧн. сералысь челядь йизьӧм чой гыӧртӧм пуяс повтӧм зонка чегӧм лыжи шойччан лун радейтана ворсӧм нюмъялысь шонді дзирдалысь лым тыдавтӧм мыльк
МОРТТӦМ КАДАКЫВЪЯС. БЕЗЛИЧНЫЕ ГЛАГОЛЫ Морттӧм кадакывъяс петкӧдлӧны вӧр-ваын лоӧмторъяс да мортлысь состояниесӧ. Найӧ век овлӧны ІІІ-ӧд мортын, ӧтка лыдын. Морттӧм кадакывъясын вермӧ лоны -сь суффикс. Пример вылӧ : Лымъялӧ, пемдіс, кымрасьӧ, кӧдздӧдас, узьсьӧ, уджавсьӧ, лолавсьӧ.
48 удж. Лыддьы висьтсӧ. Аддзы да гиж морттӧм кадакывъяса сёрникузяяс. Тӧвся рыт. Рӧмдӧ. Быттьӧ кельыдлӧз тшынӧн вевттьысьӧ гӧгӧр. Ывлаын шы ни тӧв. Кокниа лолавсьӧ тӧвся сӧдз сынӧдӧн. Лымъя эшкын улын узьӧны сёнъяс да видзьяс. Вугралӧны гыӧртӧм кыдзьяс. Ичӧтик козъяс кӧдзыдысла йӧжгыльтчисны пышкайяс моз. Вочасӧн ӧшиньясын ӧзйӧны бияс. Тшынасьӧны пач трубаяс. Надзӧникӧн заводитӧ лымъявны. Сідзкӧ, регыд шондӧдас. Вуджӧд роч кыв вылӧ тӧдчӧдӧм кывъяссӧ да кывтэчасъяссӧ.
49 удж. Гиж «Тӧвся асыв» висьт. Пырт морттӧм кадакывъяс. Отсӧг вылӧ кывъяс: узьсьӧ, югдӧ, чайтсьӧ, кӧдздӧдіс, тӧвзьысис, мӧвпавсьӧ, турӧбалас.
50 удж. Лыддьы да гӧгӧрво висьтсӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. Выльвося вӧвлӧмтор. Вӧрын, лесничӧйлӧн керкасянь неылын, чужис ичӧтик коз пу. Джуджыд пожӧмъяс да козъяс ылісянь нимкодясисны быдмысь козйӧн. Тӧвнас лымъя эшкын шебраліс козсӧ, гожӧмнас сійӧс мыссьӧдіс шоныд зэр. Воис ӧшым тӧлысь. Ёна кӧдздӧдіс. Лунысь-лун лымъяліс. Коз вевттьысис усьӧм лымйӧн дзик туган йылӧдзыс. — Вот и бур! — мӧвпаліс сійӧ. — Шоныд, и некод оз казяв менӧ. Лӧсьыда и узьсис ичӧтик козлы лымъя эшкын улын. Ӧти асылӧ коз аддзис сылань матыстчысь мортӧс. Морт кватитіс пулысь тугансӧ да чорыда пыркнитіс. — Ме тэнӧ и корси! — шуис сійӧ. Татшӧм кывъяс кылӧм бӧрын коньӧр коз воштіс садьсӧ. Ас садьӧ воӧм бӧрын нинӧм эз гӧгӧрво: сійӧ вӧлі ловъя, сулаліс важинын. Козлы эз эскыссьы, мый сійӧс эз керыштны. Кокньыдик шаръяс да эзысь сунисъяс мичмӧдісны сійӧс. Туган йылас дзирдаліс ыджыд гӧрд кодзув. Выль во асылӧ петісны лесничӧй керкаысь челядь. Лызьӧн матыстчисны козлань. Чоя-вока бӧрся мӧдӧдчис и батьыс. — Тэ буртор думыштін, батьӧ! Тайӧ лоӧ миян выльвося коз. И ми кутам мичмӧдны сійӧс быд во! С. Михалков серти 1. Кыдзи оліс ичӧтик коз? 2. Мыйысь повзис коз Выль во водзын? 3. Керыштісны-ӧ козсӧ Выль во кежлӧ? Мыйла тадзи чайтан? 1. Серпасав висьт юкӧнъяссӧ. Быд юкӧнлы сет ним. 2. Серпасъяс отсӧгӧн дасьтысь висьтавны коз йылысь.
51 удж. Лыддьы да гӧгӧрво кывбурсӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. Дасьтысь мичаа лыддьыны. Турӧба войӧ. Парма шӧрын турӧб Тӧвся войӧ дурӧ, Пожӧмъяскӧд бертӧ ассьыс вын. Вӧсньыдик том пелысь Тайӧ дурмӧм тӧлысь Песовтчӧ, но некыдзи оз мын. Ичӧт вӧрса лолӧс Шымыртӧма полӧм: Коньӧр кӧчлӧн вевтыс коз пу лап. Раммӧдӧма мудзӧм Зіля кыйсьысь ручӧс, Нюгыльвидзӧ позъяс, абу тшап. Шувгӧ-увгӧ вӧрыс, Роймӧм пуыс вӧрӧ, Горсъяс бӧжнас шебрасьӧма ур. Ош гу вылын тола, Сылы быть ӧд колӧ Узьны — тӧлын сёяныд оз сюр. А. Мишарина 1. Мый йылысь тайӧ кывбурыс? 2. Кутшӧм мӧвпъяс чужтӧ кывбурлӧн нимыс? 3. Кыдзи автор серпасалӧма тӧвся вӧр-васӧ? 4. Мый автор гижӧ пемӧсъяс йылысь? Вуджӧд роч кыв вылӧ тӧдчӧдӧм кывъяссӧ.
52 удж. Лыддьы кывбурсӧ. Гӧгӧрвоӧд тӧдчӧдӧм кывъяссӧ, мыйӧн найӧ лоӧны. Ӧшинь улын круткодь чой, Петам, исковтам сэт, чой. Оз и ков тай тэрыб вӧв, Тӧвзям, полӧмным эз вӧв. Пӧрам лымйӧ, чеччам бӧр — Дадьлӧн крепыд льӧм пу бӧр. А. Некрасов (Гамса)
ОМОНИМЪЯС. ОМОНИМЫ Омонимъяс — ӧткодя юргысь, но вежӧртаснас торъялысь кывъяс. Пример вылӧ : тӧв (зима) — тӧв (ветер), ты (озеро) — ты (лёгкие), кор (лист) — кор (когда), сёй (глина) — сёй (ешь). Гӧгӧрвоӧд омонимъяслысь вежӧртассӧ. сьӧм — сьӧм кыдз — кыдз сёй — сёй пыр — пыр пу — пу ю — ю
53 удж. Аддзы да гиж Е. А. Айбабиналӧн, Л. М. Безносиковалӧн «Словарь омонимов коми языка» небӧгысь 5 — 6 омоним гоз. Лӧсьӧд некымын сёрникузя.
54 удж. Лыддьы да гӧгӧрво ыджыд кывъяслысь вежӧртассӧ. Ыджыд айӧ вӧрӧ кайӧ, Ыджыд нопйӧн мыйкӧ вайӧ. Ыджыд мамӧ разьӧ ноп, А сэн ыджыд-ыджыд гоб.
55 удж. Тӧдмав, кутшӧм омонимъяс серпасалӧма. Серпасав кык омоним гоз.
РӦШТВО
Ва вежӧдан лун — Крещение видз — пост войпук — посиделки войпукны — участвовать в посиделках гадайтчыны — гадать гуга — наизнанку жыннян — колокол йӧрдан — прорубь, иордань кӧті — коты (обувь из кожи) кимӧститчыны — ворожить, чудить корасьысьяс — сваты куньса синмӧн — с закрытыми глазами куття — злой святочный дух кывзысьны — подслушивать, прислушиваться мездысь — спаситель нянь шӧрӧм — ломоть хлеба пӧим — зола падей — маска пакӧститчыны — пакостить перна — крест пернапасавны — перекрестить повзьӧдчыны — пугать резны — брызгать, окропить тунасьны — ворожить, гадать тунасьӧм — ворожба, гадание тшыкӧдны — испортить, погубить, навести порчу шмонь — шутка шмоньпырысь — шутливо эскыны — верить
КАДАКЫВ. МӦД КОЛЯН КАД. ГЛАГОЛ. ВТОРОЕ ПРОШЕДШЕЕ ВРЕМЯ Коми кывйын торйӧдӧны аслыспӧлӧс колян кад: мӧд либӧ аддзывтӧм. Мӧд колян када кадакыв юӧртӧ помасьӧм действие йылысь кодлӧнкӧ кывлӧм либӧ висьталӧм серти, а сідзжӧ тыдалана результат серти. Сёрнитысьыс действие йывсьыс тӧдӧ оз веськыда, а кодкӧ либӧ мыйкӧ пыр. Роч кыв вылӧ вермас вуджӧдсьыны оказывается пыртана кыв отсӧгӧн. І морт ІІ морт ІІІ морт Ӧтка лыд — ворсӧмыд ворсӧма Уна лыд — ворсӧмныд ворсӧмаӧсь Пример вылӧ: Важӧн нывъяс войпуклӧмаӧсь. — В старину девушки участвовали в посиделках. Тэ тӧрыт кимӧститчӧмыд. — Ты вчера ворожил, оказывается.
56 удж. Вежлав кадакывъяссӧ мӧд колян кадын. Гажӧдчыны, серавны, ветлӧдлыны, тунасьны.
57 удж. Лыддьы да гӧгӧрво висьтсӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. Аддзы мӧд колян када кадакывъяс. Рӧштво. Рӧштво гаж пасйӧны тӧвшӧр тӧлысь 7-ӧд лунӧ. Тайӧ лунӧ чужӧма Исус Кристос, йӧзӧс мездысь. Рӧштвоӧ помасьӧ видз. Йӧзыс заводитӧны гажӧдчыны, гадайтчыны, ворсны. Важӧн комияс чайтлӧмаӧсь, Рӧштво лунсянь пӧ ваысь петӧны куттяяс. Наӧн повзьӧдлӧмаӧсь челядьӧс. Шулӧмаӧсь, куттяыс пӧ ваӧ кыскас. Йӧзыс эскылӧмаӧсь, мый лёк вынъяс вермӧны тшыкӧдны мӧстӧ. Быд кӧзяйка пернапасалӧма керка-карта ӧдзӧссӧ, лыддьӧма молитва. Том йӧз чукӧртчылӧмаӧсь войпукъяс вылӧ: сьылӧмаӧсь, йӧктӧмаӧсь, тунасьӧмаӧсь. Зонъяс сёр рытын повзьӧдлӧмаӧсь ветлысь-мунысьӧс, кимӧститчӧмаӧсь. 1. Кор да мыйла пасйӧны Рӧштво? 2. Мыйла тайӧ лунсянь позьӧ гажӧдчыны? 3. Мыйла йӧзыс полӧмаӧсь куттяясысь? Тӧдмав, кыдзи важӧн кимӧститчӧмаӧсь том йӧз. Вӧдитчы А. Рассыхаевлӧн «Коми календар», В. Кудряшовалӧн «Коми народные приметы» да мукӧд небӧгъясӧн, юась бать-мамыдлысь да пӧль-пӧчыдлысь.
58 удж. Лыддьы сёрникузяяссӧ. Гиж скобкаысь кадакывъяссӧ мӧд колян кадын. 1) Паньын ваыс (кынмыны) кӧ мылькйӧн, кага чужас. 2) Рӧштво дырйи челядь да пӧрысь йӧз (славитны) Енмӧс. 3) Славитысьяслы керка кӧзяин (сетны) пирӧг-шаньга, кампет, сьӧмтор. 4) Сёр рытын том нывъяс (кывзысьны) йӧз ӧшинь улын. 5) Важӧн (гадайтчыны) Рӧштвосянь Крещенньӧӧдз. 6) Пызан улысь челядь (корсьны) нянь крӧшки либӧ ид тусь, (тӧдмавны) локтан урожай йылысь. ШЫӦДЧӦМ. ОБРАЩЕНИЕ Шыӧдчӧм пасйӧ, коді либӧ мый дінӧ шыӧдчӧны сёрниын. Гижигӧн торйӧдӧны чутікӧн, сёрниын — шуанногӧн. Пример вылӧ: Пырӧй керкаӧ, дона гӧсьтъяс! Нывъяс, ветлам миянӧ войпукны. Энӧ вунӧдӧй, зонъяс, гудӧктӧ босьтны.
Лыддьы. Гӧгӧрво, мый йылысь висьтавсьӧ текстын. Сёрнит ёртыдкӧд. Заводитчис тӧвся каникул. Челядь чукӧр паныдасисны чой йылын. — Ёртъяс, петаламӧй рытнас кимӧститчыны, — вӧзйис Ӧльӧксан. — Вай петалам! — кӧсйысисны ставӧн. — Мед оз тӧдны, чужӧмтӧ колӧ дзебны, — шыасис Марина. — Миянлы падейяс (маскаяс) тшӧтш вӧчӧй, нывъяс, — корис Ёгор. — Важӧн тай чужӧмъяссӧ саӧн мавтлӧмаӧсь, — шуис Катя. — Пӧчӧ висьтавліс, найӧ пӧ пасьтавлӧмаӧсь гуга пасьяс, — юӧртіс Ӧльӧксан. — А кыдзи зонъяс кимӧститчӧны? — юаліс Семӧ. — Ме тай ог куж. — Тані некутшӧм торъя кужӧмлун оз ков, Семӧ. Шмоньпырысь пакӧститчам: керка ӧдзӧс пыкам, сёрӧн мунысьӧс повзьӧдам, пач труба сиптам. — Огӧ жӧ сэтшӧма дӧсадитчӧй, зонъяс, — повзис Катя. — Огӧ, дерт, эн пов. Гажӧдчыштам, гуляйтыштам, и гортӧ! — эскӧдіс Ёгор.
59 удж. Лыддьы гадайтчӧмъяссӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. Рӧштво вечернясянь Крещенньӧӧдз (тӧвшӧр 7-ӧд лунсянь 12-ӧд лунӧдз) том йӧз вӧрӧжитчӧны-тунасьӧны уна ногӧн. Нывъяс чукӧртчӧны туйвежын. Пасйӧны шомӧн (позьӧ пуртӧн, беддьӧн) ыджыд кытш. Пуксьӧны кытш шӧрас мӧс ку вылӧ да кывзысьӧны. Коді нывъяс пиысь кылас жыннян шы либӧ додь дзуртӧм, локтан воас петас верӧс сайӧ. Водз асывнас ныв петӧ ывлаӧ нянь шӧрӧмӧн. Кутшӧм нима мужичӧй медводз паныдасяс, сэтшӧм нима и лоӧ верӧсыс. Ныв куньса синмӧн туйвежын куимысь бергӧдчӧ да шыбитӧ мышкас сапӧг пӧв. Кодарлаӧ кутас индыны усьӧм сапӧг ныр, сысянь и локтасны корасьысьяс. Пӧимӧн киськалӧны туйвеж. Асывнас видзӧдӧны пӧимсьыс кок туйяс. Гын сапӧг туй — верӧсыс лоӧ пӧрысь, кӧті туй — шӧр арлыда лоӧ верӧсыс, сапӧг туй — том зон сайӧ петас. 1. Кор позьӧ гадайтчыны? 2. Кыдзи тунасисны том йӧз? 3. Мый кӧсйисны тӧдмавны нывъяс гадайтчигӧн? Тӧдмав да висьтав рӧштвоса гадайтчӧм йылысь ёртъясыдлы.
60 удж. Гиж текстсӧ, содты колана эмакывъяс. Вежа ва. Ва вежӧдан лун пасйӧны тӧвшӧр тӧлысь ... лунӧ. Тайӧ лунӧ ӧбразъясӧн лэччӧны ... дорӧ. Вӧчӧны ... . Ва вежӧдӧм бӧрын сэні купайтчӧны. ... йӧрданын купайтчӧм бӧрын бурдӧны. Унаӧн босьтӧны вежа васӧ ... . Сыӧн резӧны керка-карта, пывсян-амбар, гортса пемӧсъясӧс. Чайтӧны, тайӧ ваыс вермӧ вӧтлыны ... . Вежӧдӧм васӧ позьӧ видзны ... чӧж да вӧдитчыны бурдӧдчантор пыдди.
61 удж. Лыддьы 62-ӧд лист бокысь кывворсӧ. Кывъяс да ним серти мӧвпышт, мый йылысь вермас лоны кывбурыс.
62 удж. Лыддьы да гӧгӧрво кывбурсӧ. Дасьтысь мичаа лыддьыны. Висьтав тӧдчӧдӧм кывъяссӧ рочӧн. Ва вежӧдан лун. Выль во гажлун бара бӧрӧ колис, Талун Ва вежӧдан лунӧй воис. Тавой шемӧсмӧдан тӧвся войыс, Коръя лымйӧн лунтыр век на койис. Рытнас водла — вугралышта. Чечча, Босьта дозмук — ӧшмӧс дорӧ лэчча. Йӧрдан васӧ видла ... Ок и чӧскыд! Таво тӧлыс шоныд — йиыс вӧсньыд. Сӧстӧм васӧ юа, чужӧм мыська, Йӧрдан дорас лымйыс быттьӧ рыська. Пидзӧс вылӧ пукся — перна чӧвта, Сӧстӧм шоныд тӧлыс мыйкӧ шӧпкас. Вежа ваӧн дозмукӧс ме тырта, Катӧда да гортӧ сійӧс пырта. Сьӧлӧм вылын лоӧ сэтшӧм лӧсьыд! Татшӧм войыс вонас сӧмын ӧтчыд... Анастасия Ефремова вугравны — дремать йӧрдан — прорубь, иордань катӧдны — поднять (здесь ‘принести’) ӧшмӧс — колодец тыртны — наполнить шӧпкыны — шептать шемӧсмӧдан — удивительный 1. Кутшӧм гажлун йылысь висьтавсьӧ кывбурын? Мый серти гӧгӧрвоин? 2. Кор пасйӧны тайӧ гажлунсӧ? 3. Мыйӧн шемӧсмӧдӧ тайӧ тӧвся войыс? 4. Мыйӧн аслыспӧлӧс вежа ваыс?
63 удж. Комиӧд роч кывъяссӧ. Сет висьтыслы ним. Лӧсьӧд план. Воис (холодная зима). (На улице) гӧгӧр куйліс (снег). Вӧлі шойччан лун. Катя, Лена да Вова чукӧртісны (снег), вӧчисны (горка). Ведраясӧн новлісны (воду) да киськалісны (горку) ваӧн. (Горка) лои дась. (Ледяную) кыр эновтісны чорзьыны-йизьыны. Челядь ёна (замёрзли) и пырисны гортас (погреться). Витя видзӧдіс ӧшиньӧд ёртъяслӧн (на работу). Но отсавны эз пет. Кор ёртъясыс пырисны (домой) (погреться), Витя петіс (на улицу). Воис (к горке) да кутіс (кататься) даддьӧн. Кыр эз на кынмы бура и колис (у санок) туйыс. — Витя, тэ эн (работал), эн вӧч (горку). Мыйла (катаешься с горки)? — юалісны челядь. — Жаль али мый? — броткис Витя. — Абу жаль. Но тэ эн вӧч (горку), эн и (катайся). Витялы лои яндзим. Н. Носов серти
64 удж. Сетӧм план серти лӧсьӧд «Тӧлын шойччӧм» нима висьт. 1. Кор тайӧ вӧлі? 2. Кӧні ті вӧлінныд шойччан лунӧ? 3. Кодъяс шойччисны тэкӧд тшӧтш? 4. Мый ті вӧчинныд? 5. Мый тэныд медъёна кажитчис? 6. Кыдзи казьтылан тайӧ шойччан лунсӧ? 7. Вӧзйы ёртъясыдлы, кыдзи бурджыка коллявны шойччан лун.
КОМИ ВОЙТЫРЛӦН ВӦЛӦГА
азя шыд — кислая перловая похлёбка водзвыв — заранее вын — сила вӧлӧга — сёян ид — ячмень йӧв выв — сливки кӧтӧдӧм — мочёный кынӧмпӧт — пропитание, пища нуръя шыд — сытный суп с крупой пӧжӧм — пареный, томлёный пӧтӧса — сытный пырысьтӧм-пыр — сразу суктыны — загустить чуж — солод шабді — лён, льняной эбӧс — сила
65 удж. Лыддьы да гӧгӧрво текстсӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. Коми йӧзлӧн вӧлӧга. Коми йӧзлӧн быдлунъя вӧлӧгаыс вӧлі яй, чери, град выв пуктас. Солалӧм да косьтӧм чери да яй позис дыр видзны. Тшӧкыда пулісны яя, азя либӧ нуръя шыд, юква. Чӧсмасисны пражитӧм да солалӧм чериӧн. Ёна радейтана сёянӧн вӧлі черинянь. Пызьтӧг да шыдӧстӧг комияс эз жӧ овны. Суктісны шыдъяс, пуисны рокъяс, пӧжасисны. Зӧр пызьысь пуӧм кисель вӧлі зэв пӧтӧса. А ид няньыд уджалысь мортлы сетліс эбӧс. Йӧв да сыысь дасьтӧм вӧлӧга (рысь, вый, нӧк) мичмӧдісны семьялысь пызан вывсӧ. Войвывса войтырлӧн уна сикас град выв пуктас эз вӧв. Но кушман, сёркни, кӧчан да лук озырмӧдісны налысь сёянсӧ. Звер-пӧтка яй эз бырлы вӧралысьлӧн пызан вылысь. Косьтӧм чӧд, ӧмидз да льӧм, кӧтӧдӧм турипув, пӧжӧм мырпом да пув — аньясӧн заптӧм вотӧсъяс тырмылісны тӧвбыд. Татшӧм вӧлӧгаыс сетіс кынӧмпӧт да вын-эбӧс, бурдӧдіс да видзис висьӧмъясысь. Л. Жеребцов серти 1. Кутшӧм вӧлӧга йылысь висьтавсьӧ текстын? 2. Мый выльторсӧ тӧдмалін текстысь? Тӧдмав, кутшӧм вӧлӧга коми йӧз дасьтісны гажлунъяс кежлӧ.
ИНА УРЧИТАНЪЯС. НАРЕЧИЯ МЕСТА Ина урчитанъяс вочавидзӧны кӧні? кытчӧ? кытысь? кыті? кытчӧдз? кысянь? юалӧмъяс вылӧ. сэні — там сэтысь — оттуда сэті — там, по тому месту сэтчӧдз — до того места сэтчӧ — туда сэсянь — оттуда быдлаын — везде кӧні — где тані — здесь татысь — отсюда тасянь — отсюда татчӧдз — до этого места татчӧ — сюда талань — сюда таті — здесь ылын — далеко матын — близко Урчитанъяс сёрникузяын йитчӧны кадакывъяскӧд. Оз вежласьны. Кӧні урчитан дорӧ позьӧ содтыны не- приставка: Пример вылӧ : некӧн — нигде, некытчӧ — никуда, некыті — нигде.
66 удж. Лыддьы текстсӧ. Вуджӧд роч кыв вылӧ тӧдчӧдӧм кывъяссӧ. Аддзы ина урчитанъяс сёрникузяясысь. Лӧсьӧд юалӧмъяс текст серти. Куття лун. Рӧштвоӧдзса лунсӧ шуисны куття лунӧн. Сійӧ рытӧ помасис видз. Тайӧ лунӧ быдлаын дасьтісны куття рок. Кӧзяйкаяс кисьтісны тасьтіӧ шабді вый, сэтчӧ содтісны шыдӧс да бура гудралісны. Пызан вылӧ лэптісны став чӧскыдторсӧ. Тані рысь и вый, яй и чери, ляз и юм, нӧкъя шаньгаяс, вотӧса пирӧгъяс. Водзвыв пуисны сур да ырӧш. «Коми календар» небӧгысь
67 удж. Лыддьы текстсӧ, велӧдчы пуны ляз. Колӧ пызьӧдз изны стӧкан джын кос льӧм либӧ чӧд, кӧтӧдны ваӧ, содтыны сэтчӧ стӧкан джын песок. Бура гудравны да пуктыны пӧжсьыны пачӧ либӧ духовкаӧ 150 жарын 2–3 час кежлӧ. Сэсся содтыны кык стӧкан да джын чуж пызь да пӧжны 30 минут 170 жарын. Лязсӧ сёйны кӧдзӧдӧмӧн. Позьӧ содтыны суктӧм йӧв выв либӧ нӧк.
68 удж. Лыддьы сёрникузяяссӧ. Содты ина урчитанъяс. 1) Коми мужичӧйяс ... вӧравны мунігӧн босьтлісны косьтӧм яй да нянь. 2) Рӧштво кежлӧ ... пӧжавлісны уна сикас шаньга-пирӧг. 3) Кӧзяйкаяслӧн пач водзын став дозмукыс вӧлі ... . 4) Рӧштво кежлӧ сёян-юанӧн заптысисны водзвыв, ньӧбны ставсӧ пырысьтӧм-пыр вӧлі ... . 5) ... нимавлісны коми пӧжасъяс: черинянь, тупӧсь-сӧчӧн, пирӧг-шаньга. Отсӧг вылӧ кывъяс: матын, ылӧдз, быдлаын,некытысь.
69 удж. Лӧсьӧд да гиж ина урчитанъясӧн 4 сёрникузя. Серпасав рӧштвоса пызан.
70 удж. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ, медым артмис висьт. 1) Кутшӧм вӧлӧга дасьтісны коми йӧз быд лун да гажлунъяс кежлӧ? 2) Мый вӧчлісны яйысь да чериысь? 3) Мый пӧжавлісны коми аньяс? 4) Кутшӧм йӧла сёян-юан вӧлі коми йӧзлӧн? 5) Мый быдтылісны комияс град йӧрын? 6) Мый босьтлісны вӧрысь, ю-тыысь? 7) Мыйӧн вӧлі бур татшӧм вӧлӧгаыс?
ЧУЖАН МУ
асшӧрлун — самостоятельность вежавидзӧм — нравственность, приличие, вежливость вежӧртны — понять, сознавать вежласьтӧмлун — постоянство вужвойтыр — коренной народ дӧрапас — флаг каналан — государственный канму — государство, страна, республика канпас — герб кыпыда — торжественно кужӧмӧн — умело мездлун — свобода морттуй — характер, способность, разум достоинство мусерпас — карта нималӧм — слава нэм — век пас — знак паськыда — широко помтӧм-дортӧм — бескрайний рамлун — скромность татчӧ — сюда тӧдчӧдны — подчеркнуть, обозначить чим гӧрд — пурпурный ыджыдалӧм — величие юрсикт — районный центр
71 удж. Лыддьы да гӧгӧрво текстсӧ. Лӧсьӧд прӧстӧй план, дасьтысь висьтавны Коми му йылысь. Ми олам Коми Республикаын. Важӧн миян чужанін шусис Пермь Вычегодская, а сэсся Зыряна муӧн. Коми Республикаын вужвойтырыс комияс. Найӧ уна нэм сайын волісны татчӧ Кама да Волга юяс дорысь. «Коми» этноним серти республика шусьӧ Коми муӧн. Чужан мулӧн эмӧсь каналан пасъяс: дӧрапас, канпас, кып. Канпасным гӧрд да зарни рӧма. Варыш, Зарни Аньлӧн чужӧм да йӧра юръяс петкӧдлӧны Коми Республикалысь асшӧрлунсӧ да вынсӧ. Дӧрапасным куим рӧма: лӧз, турунвиж да еджыд. Рӧмъясыс тӧдчӧдӧны Коми мулысь помтӧм-дортӧмлунсӧ. Кыпсӧ лӧсьӧдӧма В.А. Савинлӧн «Варыш поз» сьыланкыв серти. 2007-ӧд восянь сійӧ юргӧ комиӧн да рочӧн. Коми Республикалысь чужан лунсӧ пасъям моз тӧлысь кызь кыкӧд лунӧ. Паськыда да кыпыда Сыктывкарын нуӧдӧны «Шондібан» гаж. Комияскӧд ӧтсӧгласӧн олӧны мукӧд кывъя войтыр, сё гӧгӧр национальностя йӧз. Чужан мунымӧс став мир пасьта нимӧдӧны гижысьяс, сьылысьяс, спортсменъяс, политикъяс, туялысьяс. Республикалӧн вӧр-ваыс аслыспӧлӧс. Эмӧсь Печоро-Илычскӧй заповедник да «Югыд ва» национальнӧй парк. Печора ю Европаын медыджыдъяс лыдын. Коми му озыр из шомӧн, мусирӧн, биаруӧн, зарниӧн, кӧрт рудаӧн, бокситъясӧн, дона изъясӧн. Миян медшӧр могыс — кужӧмӧн видзны чужан мулысь мичлунсӧ да озырлунсӧ. 1. Мыйла Коми Республикалӧн кыпыс юргӧ комиӧн да рочӧн? 2. Кутшӧм войтыръяс олӧны Коми муын? 3. Кымын район Коми Республикаын? 4. Кымын кар да юрсикт? 5. Кымын во тырис таво Коми Республикалы? 6. Кымын во тырис тэнад чужан сиктлы (карлы)?
72 удж. Гиж кар да юрсикт нимъяссӧ анбур серти. .... Ордйысь класса ёртъясыдкӧд. 1 — Сыктывкар (юркар) 2 — Воркута район 3 — Вуктыл район 4 — Инта район 5 — Печора район 6 — Сосногорск район 7 — Усинск район 8 — Ухта район 9 — Изьва район 10 — Княжпогост район 11 — Койгорт район 12 — Кӧрткерӧс район 13 — Луздор район 14 — Сыктывдін район 15 — Сыктыв район 16 — Мылдін район 17 — Удора район 18 — Емдін район 19 — Кулӧмдін район 20 — Чилимдін район
73 удж. Мусерпас отсӧгӧн помав таблица. Район ним комиӧн рочӧн Воркута район Воркутинский район Сыктыв район Сысольский район ... ... Район шӧрин комиӧн рочӧн Воркута кар город Воркута Визин сикт село Визинга ... ...
74 удж. Лыддьы да гӧгӧрво кывбурсӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. Аддзы кывбурсьыс шыӧдчӧмъяс. Менам чужан сикт. Чужан сиктӧй! Видза олан! Менам сьӧлӧмлы век колан. Тӧв кӧть гожӧм, тулыс, ар, Олан гыыд тэнад яр! Сӧстӧм, паськыд уличьясыд, Абу джуджыд керкаясыд, Сиктын олысьяслӧн сям, Ставыс муса меным тан. Кыдзлӧн корйыс — эзысь войт, Ичӧт лэбачьяслӧн койт. Ставыс синмӧ шыбитчана, Быдӧн гажтӧ кыпӧдана. Видза олан, Уса юӧй! Джуджыд крежъяс, олан туйӧй! Олӧм сетысь, гажлун сиысь, Он и мудзлы некор сыысь. Видза олан, помтӧм тундра! Еджыд яла, паськыд эрд. Коми йӧзлысь олан туйсӧ Некор бырӧдны эн сет! Кристина Проворная серти 1. Кутшӧм кывъясӧн серпасалӧ ассьыс чужанінсӧ автор? 2. Кутшӧм мичкывъяс (эпитетъяс) автор пыртӧма кывбурас?
75 удж. Лыддьы да кут тӧд вылын. Коми Республика лыдпасъясын. Коми Республика котыртчис 1921-ӧд вося моз тӧлысь 22-ӧд лунӧ. Юркар — Сыктывкар. Юркарын олысьыс 248, 2 сюрс морт. Коми Республикаын пыр олысьыс 958, 5 сюрс морт. Республикаын карыс — 10. Коми Республикалӧн ыдждаыс — 416, 8 сюрс километр. Сыктывкарсянь Москваӧдз — 1410 километр.
75-ӧд удж вылӧ мыджсьӧмӧн лӧсьӧд презентация «Менам кар, сикт либӧ район лыдпасъясын». Вӧдитчы Power Poіnt программаӧн.
Лӧсьӧд 6 юалӧм «Коми Республика» тема вылӧ, нуӧд ёртъясыдкӧд интервью.
Велӧдӧй кывбур. Чужан му. Ме ола сэн, кӧн визув ю Друг ыджыд чукыль вӧчӧ. Тан менам дона чужан му, Тан бать, и мам, и пӧчӧ. Тан быдмӧ менам ичӧт вок, Век гажӧй сыысь бырӧ. Тан корӧ школаӧ звӧнок, Сэн ёртыд менам тырыс. Кӧть овлӧ, шондіыс оз пет, Зэв гажа овны гортын. Кыдз батьӧ шуӧ, лоа мед Тан йӧзлы колан мортӧн. В. Лодыгин
76 удж. Лыддьы да гӧгӧрво. Комиӧд текстысь роч юкӧнсӧ. Кыдзи серпасавны канпас. Ӧнія кадӧ вель уна сикт-карлӧн эм аслас канпас. Канпас лӧсьӧдан наукалӧн нимыс геральдика. Большое место в геральдике играет цвет. В изображении герба можно использовать не более семи цветов: золотой, серебряный, красный, пурпурный, голубой, зелёный, чёрный. Каждый цвет имеет своё значение: золотой — величие, нравственность, богатство; серебряный — .... чистота, ум, счастье; красный — .... сила, любовь, смелость; пурпурный — достоинство, власть, красота; голубой — слава, уважение, честность; зелёный — свобода, радость, здоровье; чёрный — постоянство, скромность. Сыктыв районса канпас вылын уджалісны «Шонді» клубӧ ветлысь челядь. Канпассӧ вӧчӧмаӧсь перымса зверинӧй стиль серти. Сійӧ петкӧдлӧ Сыктыв районлысь аслыспӧлӧслунсӧ. Канпасыс нёль рӧма: зарни, эзысь, кельыдлӧз да турунвиж. Шӧрас серпасалӧма ошкӧс, мый петкӧдлӧ районлысь вынсӧ. Ошлӧн юр весьтас шонді — Зарни Ань, коді став мусӧ югзьӧдӧ да шонтӧ. Небӧг серпас индӧ сы вылӧ, мый районын чужис медводдза коми поэт Иван Алексеевич Куратов. Пуяс да чери петкӧдлӧны вӧр да сиктса овмӧс сӧвмӧм. Вотӧсъяс петкӧдлӧны районса вӧръяслысь озырлунсӧ. Канпас шӧрын серпасалӧма туй, быттьӧ йитӧ районсӧ миян республикакӧд да став Россиякӧд. «Йӧлӧга» газетысь
77 удж. Нуӧд неыджыд туялӧм юалӧмъяс вылӧ мыджсьӧмӧн. 1. Мыйӧн аслыспӧлӧс Сыктыв районлӧн канпасыс? 2. Коми Республикаса кар-сиктлӧн кутшӧм канпасъясын паныдасьлӧны Сыктыв районлӧн канпасысь юкӧнъяс?
78 удж. Лыддьы гижӧдсӧ. Мӧвпышт, позьӧ-ӧ шуны сійӧс текстӧн да мыйла? Гиж сёрникузяяссӧ сьӧрсьӧн-бӧрсьӧн, медым артмис висьт. Коркӧ важӧн Шошка сикт дорын вӧлӧма кар-гӧра (городище). Сыктывдін районса шӧрин — Выльгорт сикт. Новгородса князь Дмитрий Шемяка тшӧктӧма вяткаса олысьясӧс грабитны да сотны сійӧс. Выльгорт артмӧма «выль» — «новый» да «горт» — «сикт» кывъясысь (удмурт кывйын «гурт» — сикт). Ловйӧн кольӧм йӧз дзебсьӧмаӧсь пыді вӧрӧ, кӧні и лэптӧмаӧсь аслыныс выль оланін да шуӧмаӧсь Выльгортӧн. Муыс тані вӧлӧма бур, вӧрын олӧма уна звер-пӧтка, юын — чери.
79 удж. А.И. Туркинлӧн «Топонимический словарь Коми АССР» небӧг либӧ «Где ты живёшь» гипермедиаэнциклопедия отсӧгӧн туяв аслад кар-сиктлысь ним артмӧмсӧ. Дасьты юӧр да тӧдмӧд ёртъястӧ. Тӧдмав, кутшӧм районлӧн канпасыс. Вӧдитчы 2011-ӧд вося 34 No-а «Йӧлӧга» газетӧн. Позьӧ шыӧдчывны тайӧ газетлӧн сайт дорӧ: www.komіmu.com Лӧсьӧд юӧр ас районса канпас йылысь.
80 удж. Бӧрйы серпасъяс дорӧ лӧсялана шусьӧгъяс. Ас вӧр-ваад быд пу нюмъёвтӧ. Чужан позйыд быдӧнлы дона. Гортад олігӧн быттьӧ кык мам да кык бать дінын олан.
81 удж. Лыддьы шусьӧгъяссӧ. Бӧрйы ӧтиӧс, гӧгӧрвоӧд вежӧртассӧ да серпасав. Серпас дорӧ лӧсьӧд висьт план серти. Шусьӧгъяс. Ас муыд мам, йӧз муыд — тьӧтка. Кӧть кытчӧ лэбач оз лэблы, а ассьыс позсӧ тӧдӧ. Мортыслӧн ӧти мам, ӧти сылӧн и чужан му. Ӧти чаг вылын олам. Гортлань туйыс дженьыдджык. Йӧз муын и ас рака вылӧ рад. Саридз сайын шоныдджык, а чужан муын гажаджык. Кӧть кутшӧм шань, век жӧ абу гортын. Гортыд тай век горт, весиг вӧлыд тӧдӧ и мӧскыд тӧдӧ. План: 1. Кутшӧм шусьӧг тэ бӧрйин? 2. Мый серпасалін? 3. Кыдзи гӧгӧрвоӧдан серпастӧ?
82 удж. Сетӧм кадакывъясысь артмӧд шӧркывъяс. Шӧркывъясӧн лӧсьӧд кывтэчасъяс. Пример вылӧ: сӧвмыны — сӧвмысь — сӧвмысь кар мичмӧдны — гажӧдчыны — нимавны — велӧдчыны — усьны — новлыны — кыпӧдчыны — юргыны — локны — идравны — шойччыны — чукӧртны — гуляйтны — пасйыны — ловзьыны — серпасавны —
КОМИ ГИЖЫСЬЯС ЧУЖАН МУ ЙЫЛЫСЬ
ӧдзӧс вуг — .... дверная ручка бор — межа вӧрӧдны — трогать верстьӧ — взрослый воштыны — терять гижӧд чукӧр — сборник гусясьны — воровать дзугны — путать донъясьны — прицениваться, торговаться зыбуч — зыбкий кузяла — вдоль, на всём протяжении куснясьны — гнуться мыла — мелодичный нӧрыс — пригорок, холм небӧг лэдзанін — издательство ньӧртор — прутик, вица пӧрны — превратиться пывсян гор — каменка (в бане) серамбана — .... юмористический сюрны — найтись, отыскаться тас — засов, поперечина туйны — подходить, быть подходящим ыдждӧдлыны — величать, чествовать
83 удж. Лыддьы текстсӧ, лӧсьӧд юалӧмъяс. Александра Петровна Мишарина. Александра Петровна Мишарина чужис 1946-ӧд воын Кӧрткерӧс районса Ыджыдвидз сиктын. Педучилище помалӧм бӧрын уджаліс чужанінас велӧдысьӧн. Сыктывкарын олігӧн уджаліс «Войвыв кодзув» журналын, республикаса газетъясын да радиоын. А. Мишарина сьӧлӧмсяньыс радейтӧ Коми му, вӧр-ва, челядьӧс. Гижӧ кывбуръяс да серамбана висьтъяс. Сылӧн кывбуръясыс югыдӧсь, сӧстӧмӧсь, мылаӧсь, ставныслы гӧгӧрвоанаӧсь. Висьтъясас сійӧ петкӧдлӧ ассьыс челядьдырсӧ. Уна кывбур сиӧ томъяслы. Александра Петровна Мишариналысь гижӧдъяссӧ окотапырысь лыддьӧны и челядь, и верстьӧ йӧз.
МИЧКЫВ. ЭПИТЕТ Мичкыв — художествоа гижӧдын серпаса кыв, кывтэчас. Пример вылӧ: пемыд вӧр, эзысь тӧв, югыд шонді, мича ныв.
84 удж. Лыддьы да гӧгӧрво кывбурсӧ. Аддзы кывбурысь мичкывъяс. Коми муӧй менам дженьыд гожӧмъяса, Но и сійӧ менам сӧстӧм пожӧмъяса. Коми муӧй менам веж морозъяса, Но и сійӧ менам мича козъяса. Коми муӧй менам зэра аръяса, Но и сійӧ менам байдӧг-таръяса. Коми муӧй менам зыбуч нюръяса, Но и сійӧ менам сьӧла-уръяса. Коми муӧй менам кӧдзыд вой тӧла, Шуда да быд уджысь повтӧм войтыра. А. Мишарина 1. Кутшӧм мичкывъяс отсӧгӧн А. Мишарина серпасалӧ Коми мусӧ? 2. Кутшӧм сьӧлӧмкылӧм петкӧдчӧ кывбурын? Мыйла тэ тадзи мӧвпалан? Корсь сетӧм кывъяс дорӧ синонимъяс. войтыр — уджысь повтӧм — айму — воны — Кывбурысь корсь сетӧм кывъяс дорӧ антонимъяс. кузь — шоныд — кос — няйт — мисьтӧм — дыш —
85 удж. Кывбур отсӧгӧн помав сёрникузясӧ. Коми му озыр ... (кодӧн? мыйӧн?). Серпасав кывбурсӧ.
86 удж. Лыддьы кывбурсӧ да вочавидз юалӧмъяс вылӧ. Зарниӧй менам. Зарниӧй менам, Донаӧй менам, Меным тэ помасьтӧм бур. Муна кӧть ылӧ, Сьӧлӧмӧй кылӧ — Мусаджык тэысь оз сюр. Этшаысь шаньӧн Овлан кӧть, аньӧй, Лёкӧн ме некор ог шу. Мичаӧй менам, Сьӧлӧмшӧр менам, Муса тэ мен, Коми му. А. Мишарина 1. Кутшӧм кывъясӧн автор шыасьӧ Коми му дорӧ? 2. Кутшӧм сьӧлӧмкылӧмъяс петкӧдчӧны тайӧ шыӧдчӧмъясын? 3. Кыдзи гӧгӧрвоан кывбурысь татшӧм кывъяс: «Муна кӧть ылӧ, сьӧлӧмӧй кылӧ — бурджыкыс тэысь оз сюр»? Бӧрйы вочакыв: 1) Авторыс радейтӧ чужанінсӧ и ылі муясын гажтӧмтчӧ сыысь. 2) Авторлы кажитчӧ овны Коми муын, но сійӧ кӧсйӧ аддзывны ылі муяс. 3) Автор чайтӧ, мый ылі муясын овны лӧсьыдджык. 4) Саридз сайын шоныдджык, а чужан муын гажаджык. Аддзы А.П. Мишариналӧн кывбур дорӧ лӧсялана шусьӧгъяс. Орччӧд А.Мишариналысь «Коми муӧй менам...» да «Зарниӧй менам» кывбуръяссӧ. 1. Мыйӧн ӧткодьӧсь тайӧ кывбуръясыс (темаӧн, шӧр мӧвпӧн, образъясӧн)? 2. Мыйӧн найӧ торъялӧны? 3. Кутшӧм художествоа средствоясӧн вӧдитчӧма авторыс тайӧ кывбуръясын? Ас бӧрйӧм серти велӧд А. Мишариналысь ӧти кывбур.
87 удж. Лыддьы да гӧгӧрво висьтсӧ. Геннадий Анатольевич Юшков. Тӧдчана коми гижысь, кывбур тэчысь, драматург Геннадий Анатольевич Юшков чужис 1932-ӧд воын Сыктывдін районса Час сиктын. Школа помалӧм бӧрын велӧдчис Москваса Горький нима литературнӧй институтын. Уджаліс Радиокомитетын, «Войвыв кодзув» журналын редактораліс. Уна во чӧж Геннадий Анатольевич веськӧдліс Коми гижысьяслӧн котырӧн. Геннадий Юшков босьтчис гижны кывбуръяс да висьтъяс школаын велӧдчигас на. Аслас гижӧдъясын сійӧ чуксалӧ радейтны чужан му да вӧр-ва, коми кыв, пыдди пуктыны бать-мамӧс. Г. А. Юшковлысь пьесаяс окотапырысь пуктӧны Коми Республикаын карса да сиктса театръясын. Содтӧд литератураысь аддзы юалӧмъяс вылӧ вочакывъяс. 1. Кутшӧмӧсь медшӧр темаясыс Г. А. Юшковлӧн гижӧдъясын? 2. Кутшӧм жанръясын гижысь восьтӧ мам йылысь тема? 3. Мыйла тайӧ темаыс Г. А. Юшковлы матыс?
88 удж. Мичаа лыддьы кывбурсӧ да вочавидз юалӧмъяс вылӧ. Ми — комияс! Ми — пармашӧрса козъяс, И некор огӧ куснясьлӧй, Кыдз росъяс. Ми — комияс! Ми — пармашӧрса чомъяс, Век восьсаӧсь бур мортлы: Лок, эн донъясь. Ми — комияс! Ми — пармашӧрса юяс. А юясыдлы Сӧстӧмлун и туян. Ми — комияс! Ми — пармашӧрса вӧрыс, И ӧттшӧтш меліӧсь, И зумышӧсь, и скӧрӧсь! Г. Юшков 1. Кутшӧмӧн коми йӧзӧс петкӧдлӧма кывбуралысь? 2. Мыйкӧд орччӧдӧ Г. Юшков коми йӧзӧс? Велӧд кывбурсӧ наизусьт.
89 удж. Лыддьы да гӧгӧрво кывбурсӧ. Дасьтысь мичаа лыддьыны сійӧс. Ӧти сиктын. Пырим ӧти сиктӧ Мича гожся лунӧ. Морт эз лолы паныд, Кузяла кӧть мунім. Абуӧсь мый гортас, Кольӧмаӧсь пасъяс — Кильчӧ ӧдзӧс вугъяс Сюйӧмаӧсь тасъяс. Кӧні зыр, кӧн палич, Вӧсни ньӧртор кӧні. Пырӧмысь оз кутны, Мода вылас сӧмын. Ӧшинь пырыс тӧдчӧ: Олӧны оз гӧля. Гусясис кӧ кодкӧ, Тані сылы вӧля. Сэтшӧмыс тан абу, Оз кӧ кыськӧ волы. Ӧтитӧг став йӧзыс Уджӧн тані олӧ. Та вӧсна и сиктас Мича гожся лунӧ Морт эз лолы паныд, Кузяла кӧть мунім. Г. Юшков 1. Кутшӧм бур традиция йылысь висьталӧ поэт кывбурын? 2. Тӧдмав коми йӧзлӧн традицияяс йылысь. Дасьтысь висьтавны ӧти традиция йылысь паськыдджыка.
90 удж. Лыддьы да гӧгӧрво текстсӧ. Ёртыдкӧд лӧсьӧд текст серти план. Дасьтысь висьтавны гижысь йылысь. Владимир Васильевич Тимин. Владимир Васильевич Тимин чужис 1937-ӧд вося сора 2-ӧд лунӧ Сыктывдін районса Гаръя сиктын. Велӧдчис ювыв техникумын, а сэсся Коми пединститутын. Уджаліс Коми небӧг лэдзанінын да «Войвыв кодзув» журналын шӧр редакторӧн. В. В. Тимин — Коми Республикаса нимйӧза гижысь. Поэтлӧн петіс чужан мулӧн мичлун, коми сиктъяс, орччӧн олысь йӧз, муслун йылысь квайт гижӧд чукӧр. В. Тиминлысь «Мича Ёма» кывбур чукӧрсӧ вылӧ донъялісны, сетісны Кастрен котырлысь премия. «Эжва Перымса зонка» повесьт лоис челядьлы радейтана небӧгӧн. Тайӧ небӧгсьыс Владимир Тиминлы сетісны Коми Республикаса каналан премия. В. В. Тиминлысь кывбуръяссӧ вуджӧдӧма роч, украина, эст, венгр да мукӧд кывъяс вылӧ.
91 удж. Лыддьы да гӧгӧрво кывбурсӧ. Лӧсьӧд юалӧмъяс кывбур серти, юась класса ёртъястӧ. Коми му. Мыйла муса мем Коми муыс — Джуджыд пармаыс, Сыктыв юыс?.. Гашкӧ, сы вӧсна, мый тан чужи, Муӧс ыдждӧдла, кыдзи кужа. Кӧмтӧг котравлі зарни вӧрӧд, Тӧді, Ёма кӧ эм, оз вӧрӧд. Вӧвлі бать-мамлы муса пиӧн... Гашкӧ, муыс мем дона сійӧн? Асьным петім кӧть тӧдтӧм шӧрӧ, Оз вун сиктсайса гажа нӧрыс. Гортса пывсянысь чугун горйыс, Чӧскыд туруна векни борйыс, Куття войясыс, Сыктыв юыс, Небыд сьӧлӧма Коми муыс. В. Тимин
92 удж. Мичаа лыддьы кывбурсӧ. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. Коми нимъяс йылысь. Ак, кыдзи коми нимъяс дзугам! Ми быттьӧ йӧз муын нин нач: Туй мортлы керка — Лыддям «Югэр», Сьӧдкыркӧтш пыдди — Седкыркач. Озъёль — Озёлӧн лои важӧн, Помоздиноӧн — Помӧсдін... И татшӧм вежсьӧмыс оз гажӧд, Оз нимкодьтӧд ни пель, ни син. Коськ пӧри каньӧ — Лои Кошки, Чедьюӧн шуӧны Чӧд ю... Ми огӧ нимъяс сӧмын воштӧй — Ми ньӧжйӧ воштам чужан му. В. Тимин 1. Мый йылысь тӧждысьӧ В.В. Тимин? 2. Кутшӧм коми нимъяс йылысь висьтавсьӧ кывбурын? 3. Кыдзи тэ чайтан, мыйла найӧс дзугӧмаӧсь? 4. Кыдзи гӧгӧрвоан авторлысь кывъяссӧ: «Ми огӧ нимъяс сӧмын воштӧй — ми ньӧжйӧ воштам чужан му»? Тӧдмав, кутшӧм нӧшта коми иннимъяс дзугӧмаӧсь.
1. Тӧдмав, кутшӧм кывбуралысьяс тшӧтш гижисны чужан му йылысь. 2. Вӧч буклет сяма удж (гижысь йылысь юӧр, кывбур, серпасъяс, юржугӧд). Кыдзи вӧчны буклет, уськӧд тӧд вылӧ «Чолӧм, ёртӧй» темаысь (9-ӧд лист бок). Видлы гижны кывбур чужан му йылысь. Верман вӧдитчыны сетӧм рифмаясӧн. ... му ... шу ... дыр ... тыр ... вӧр ... кӧр ... оз ...поз
93 удж. Артмӧд выль кывъяс сетӧм иннимъясысь. Пример вылӧ: Изьва: из, ва, визь. Воркута, Шыладор, Позтыкерӧс, Сьӧдкыркӧтш.
ӦНІЯ СЫКТЫВКАР
асфальта — асфальтовый верстьӧ — взрослый веськыда — прямо веськыдвылын — справа веськыд — прямой воча, паныд — напротив, навстречу вуджны — перейти вын-эбӧс — сила, мощь заводитчыны — начинаться изэрд — площадь кайны — подняться кежны — повернуть кытш — кольцо, круг лэччыны — спуститься моски — мостки, тротуар муйӧж — грунтовая помасьны — заканчиваться сӧвмыны — развиваться сэні — там сэтчӧ — туда тані — здесь татчӧ — сюда туй морт керка — гостиница шуйгавылын — слева ывла серпас — вид, картина юркарса — столичный
94 удж. Содты текстӧ лыдакывъяс, гиж. Бӧръя сёрникузяӧ содты лыдакывъяссӧ ачыд. Усть-Сысольск погост йылысь медводдза пасйӧдъяс вӧлі аддзӧма ... вося писцӧвӧй небӧгын. А ... воын Екатерина ІІ-лӧн Указ серти погостлы сетӧма кар ним. Сэки карын вӧлӧма сӧмын ... овмӧс. ... воын Усть-Сысольсклы тырӧма ... во. Сэки кар нимсӧ вежӧмаӧсь Сыктывкар вылӧ. ... воын Сыктывкар лоӧма юркарӧн. Кыпыда да гажаа ... воын ми пасйим юркарлысь ... вося тшупӧда пас. Отсӧг вылӧ : 1780, 324, 1586, 1930, 150, 1936. Тӧдмав, кутшӧм ӧні уличалӧн нимыс. Важӧн уличалӧн нимыс вӧлӧма Трёхсвятительскӧй.
95 удж. Фотояс отсӧгӧн орччӧд важ да ӧнія уличаяс план серти. План: 1. Уличалӧн ывла серпас (туй, моски, пу-быдмӧг). 2. Уличвыв керкаяс. 3. Уличалӧн аслыспӧлӧслун.
96 удж. Сетӧм фотояс да серпас-схема отсӧгӧн лӧсьӧд ёрта сёрни «Сыктывкарса шӧр улича вылын». шуйгавылӧ — налево веськыдвылӧ — направо веськыда — прямо паныд — напротив Кӧрт туй вокзал Коммунистическӧй улича Кытш ЦУМ Коми Республикаса Каналан Сӧвет Коми Республикаса Бӧрйысян Комиссия Коми Республикаса Оланподув Ёрд Вежа Стефан изэрд Коми Республикаса Юралысьлӧн да Коми Республикаса Правительстволӧн Администрация Вартчанін Стадион Коми каналан пединститут “Мелодия” вузасян шӧрин Мичмӧданторйӧн вузасянін Шапка вуранін Пошта 3-ӧд № верстьӧясӧс бурдӧданін 2-ӧд № челядьӧс бурдӧданін вузасянінъяс 38-ӧд №-а школа студентъяслӧн оланін “Калевала” вузасян шӧрин “Аврора” вузасян шӧрин Дӧра лавка Небӧг лавка “Универсам” вузасянін Опера да балет театр вузасянінъяс Коми наука шӧрин Куслытӧм би Быт керка Челядьлы лавка Телефон Телеграф Пошта
97 удж. Текстӧ содты ина кывбӧръяс да урчитанъяс. Ме радейта ветлӧдлыны Коммунистическӧй уличаті. Пыравла карса шӧр вузасянінӧ, ... век уна йӧз. Сэсся кая Куслытӧм би ... . ... тшӧкыда волӧны том йӧз. Опера да балет театр ... ыркыд. ... позьӧ нимкодясьны фонтанӧн. Улича ... эмӧсь вузасянінъяс. Пыравла ... . Кӧрт туй вокзал ... уна йӧза. Гуляйтӧм бӧрын шойчча кафеын, юа чай да сёя пӧсь блин. ... ме муна долыд сьӧлӧмӧн. Отсӧг вылӧ кывъяс : татчӧ, дорӧдз, водзын, пӧлӧн, татысь, сэтчӧдз, водзын, сэні, сэтчӧ. Лӧсьӧд виртуальнӧй экскурсия «Менам радейтана улича». Мыджсьы 96-ӧд да 97-ӧд уджъяс вылӧ. Виртуальнӧй экскурсия позьӧ лӧсьӧдны компьютер программаяс отсӧгӧн.
98 удж. Лыддьы, гӧгӧрво да вочавидз юалӧмъяс вылӧ. Тэ меным муса, Сыктывкар, Кор паркын шаракылӧ ар Да кыӧ сер. Кор мича лунсӧ вежӧ зэр. Тэ меным муса, Сыктывкар, Кор шонді тӧвся, абу яр, Кор юсьлӧн гӧн кодь усьӧ лым, Кор карса туйыс вольк да кын. Тэ — меным быттьӧ чужанін, И пытшкӧс гаж, и олӧм вын! Зарни Люся (Л. З. Втюрина) 1. Мыйӧн мусмӧма авторлы Сыктывкарыс? 2. Кутшӧм миян юркарным гожӧмнас?
99 удж. Комиӧд текстсӧ. Памятник И. А. Куратову. Иван Алексеевич Куратов — основоположник коми литературы. Памятник ему установлен на Театральной площади города Сыктывкара. Владислав Мамченко, известный скульптор, работал над ним семь лет. Из созданных скульптором 300 эскизов, выбрали стоящего под сосной поэта. Высота памятника 5,2 метра. Открытие памятника Ивану Алексеевичу Куратову состоялось в 1977 году.
100 удж. Лыддьы да гӧгӧрво текстсӧ. Чутъяс местаӧ содты колана кывъяс. Юркарса тӧдчанаинъяс. Воысь во Сыктывкар сӧвмӧ да паськалӧ. Памятникъяс содтӧны юркарлы культуралысь сям. Ставыс тані 31 памятник. Медся тӧдчана усьӧм воинъяслы «...» мемориальнӧй комплекс. Сы водзын — ..., гӧгӧрыс — ... . Коммунистическӧй улича да Октябрь шӧртуйлысь туйвеж мичмӧдӧ «...» монумент. Нималана йӧзлы сувтӧдӧм памятникъясысь да бюстъясысь быдӧнлы тӧдсаӧсь ..., ..., ..., ..., ... памятникъяс, ..., ..., ..., ... бюстъяс. Юркарса уличаясті ветлӧдлігӧн унатор на позьӧ аддзывны. «Йӧлӧга» газетысь Отсӧг вылӧ: Куслытӧм би, «Уджлы слава», И. А. Куратовлы, В. А. Савинлы, Д. Каликовалы, В. И. Ленинлы, А. А. Католиковлы, Геройяслӧн аллея, «Вечная слава», М. С. Бабушкинлӧн, В. А. Малышевлӧн, С. Орджоникидзелӧн, Г. Димитровлӧн. Тӧдмав, кодлы тайӧ памятникъясыс. Мый тӧдан тайӧ йӧз йывсьыс?
101 удж. Дасьтысь гижны ӧлӧдана диктант: гижтӧдз гӧгӧрвоӧд тӧдса орфограммаяслысь гижанногсӧ, уськӧд тӧд вылӧ гижан пасъяс. Ӧнія Сыктывкар. Ӧнія Сыктывкар — том, но ыджыд кар. Тані паськыд уличаяс. Вель уна выль керка. Кар шӧрыс мича да пельк. Сыктывкарлӧн эм торъя юкӧнъяс: Давпон, Дырнос, Кырув, Изкар, Тентюков, Улыс да Вылыс Чов, Чит, Орбита, Эжва да мукӧд. Медся аслыспӧлӧс Париж нима юкӧн. Тані овлӧмаӧсь пленӧ веськалӧм французъяс. Важӧн Парижын вӧліны векни уличаяс, пу керкаяс. Ӧні кыпалӧны джуджыд оланінъяс, воссьӧны вузасян шӧринъяс. Эжва юкӧн нималӧ ыджыд вӧр комбинатӧн. Сэні лэдзӧм кабала да картон мӧдӧдӧны уна канмуӧ. Талун Сыктывкарын уджалӧны театръяс, филармония, вылыс тшупӧда велӧдчанінъяс, наука шӧрин. Ёнмӧдны дзоньвидзалун позьӧ вартчанінын, стадионын, «Скала» шӧринын. Водзӧ сӧвмы да озырмы, миян дона юркарным! Аддзы да визьнит «Ӧнія Сыктывкар» текстысь урчитанъяс. Лӧсьӧд ёрта сёрни. Отсӧг вылӧ юалӧмъяс : 1. Висьталӧй, пӧжалуйста, кыдзи мунны вартчанінӧдз? 2. Кӧні сулалӧ Иван Куратовлы памятник? 3. Кутшӧм керкаяс сулалӧны тайӧ улича вылын? 4. Мый эм Опера да балет театр водзын? 5. Кӧні заводитчӧ да помасьӧ Коммунистическӧй улича? 6. Кутшӧм вузасянінъяс эмӧсь улича пӧлӧн? 7. Мый эм Вежа Стефан изэрд вылын? 8. Кӧні позьӧ шойччыны юркарса шӧр уличаын? 9. Кӧні позьӧ сӧвмӧдны вын-эбӧс? 10. Мый эськӧ тэ петкӧдлан юркарса гӧсьтъяслы Коммунистическӧй уличаысь? 11. Мыйӧн тэныд кажитчӧ юркарса шӧр улича?
102 удж. Лыддьы да гӧгӧрво кывбурсӧ. Корсь кывбурысь мичкывъяс. Сыктывкар. Нимкодясьӧ менам сьӧлӧм ёна Тэӧн талун, муса Сыктывкар. Сьӧлӧмшӧрӧй, зарни кодь тэ дона, Коми йӧзлӧн медся мича кар. Быдман, сӧвман, войвыв кодзув миян, Сыктыв — Эжва пӧлӧн воысь-во. Вӧччӧдӧны тэнӧ уджач пиян, Дона муса карӧй, быд лун со. Кыксё кызь, а ичмонь кодь ӧд том на, Пармашӧрса дзоридз — Сыктывкар. Некор, некор пыран туй он томнав, Виччан йӧзӧс тӧв кӧть, гожӧм-ар. Сӧвмӧдін да велӧдін тан менӧ, Сетін козин, муслун ӧзтысь ныв. Ошкыны мед ас ног талун тэнӧ, Сы вӧсна и гижи сьыланкыв. А. Некрасов (Гамса) 1. Тӧдмав кывбурысь, кутшӧм воӧ гижӧма поэт тайӧ кывбурсӧ? 2. Кутшӧм кывъясӧн поэт нимӧдӧ Сыктывкарсӧ?
ТЕАТР
аттьӧавны — благодарить ворсӧм — игра ворсысь — актёр, актриса видзӧданін — .... зрительный зал видзӧдысь — зритель вужвойтырлӧн шылада-драмаа театр — национальный музыкально-драматический театр кекӧначасьӧм — .... аплодисменты кекӧначавны — .... аплодировать кост — перерыв, антракт нуръясянін — буфет паныдавны — встречать петкӧдчӧм — .... представление, акт посйӧд — сцена посйӧд дӧра — занавес пӧрччысянін — гардероб сценавывса серпас — декорация теш — комедия шылад — мелодия, музыка юӧртӧм — афиша
103 удж. Фотографияяс серти висьтав, кӧні сулалӧны Сыктывкарын театръяс. В . Савин нима академическӧй драма театр Академический театр драмы им. В.Савина Первомай улича Коми Республикаса вужвойтырлӧн шылада-драмаа театр Национальный музыкально-драматический театр Республики Коми Бабушкин улича Коми Республикаса опера да балет театр Театр оперы и балета Республики Коми Коммунистическӧй улича Коми Республикаса филармония Коми Республиканская филармония Ленин улича «Парма-2» кинотеатр Кинотеатр «Парма-2» Бабушкин улича
ВАЙ ТШӦКТАНА КЫВТОР. ПОБУДИТЕЛЬНАЯ ЧАСТИЦА ВАЙ Вай тшӧктана кывтор кутӧ ӧтувъя вежӧртас — .... сёрнитысьыслысь кӧсйӧмсӧ, вӧзйӧмсӧ либӧ тшӧктӧмсӧ петкӧдлӧм. Сёрникузяын сійӧ векджык сулалӧ юӧрпас бердын. Пример вылӧ: Вай пуксьыв пызан дорас. Вай сёрнитыштам. Вай ветлам киноӧ! Вай ветлам театрӧ! Велӧдысь урок вылын юаліс: — Челядь, тӧданныд-ӧ ті, кутшӧм театръяс эмӧсь юркарын? — Сыктывкарын эм В.А. Савин нима драма театр, Вужвойтырлӧн шылада-драмаа театр, Опера да балет театр да мукӧд. — Ёртъяс, вай ветлам театрӧ! Мый кӧсъянныд видзӧдны? — Кӧсъям видзӧдны «Яг Морт» балет. Сійӧ мунӧ Опера да балет театрын. — Тӧданныд, кӧні сійӧ? — Опера да балет театр Сыктывкар шӧрын, Коммунистическӧй улича вылын, Коми пединститутлы паныд, Коми наука шӧринкӧд орччӧн. Сэтчӧ позьӧ мунны 5-ӧд, 15-ӧд, 17-ӧд, 46-ӧд номера автобусӧн либӧ подӧн. — Билет доныс 50 шайт. Вай аддзысям аски водзджык, 17 час да джынйын, фонтан дорын.
104 удж. Лӧсьӧд да гиж 5 сёрникузя вай кывторйӧн. Воддза удж отсӧгӧн ачыд лӧсьӧд ёрта сёрни.
Тӧдмав юржугӧдансӧ. Серпасыс А. В. Мошевлӧн Юалӧмъяс: 1. Кутшӧм войтыр лӧсьӧдіс Яг Морт йылысь предание? 2. Коді вермис Яг Мортӧс? 3. Коді гижис «Яг Морт» медводдза коми балетлысь шыладсӧ? 4. Кодӧс гусяліс Яг Морт? 5. Коді вӧчис серпасъяс «Яг Морт» постановка дорӧ? 6. Коді серпасаліс челядьлы гижӧм «Яг Морт» небӧгсӧ? 7. Кӧні олӧма Яг Морт коми предание серти? Отсӧг вылӧ : Игнатов, Перепелица, Туган, Изьва, Райда, Мошев, коми.
НОГА УРЧИТАНЪЯС. НАРЕЧИЯ ОБРАЗА ДЕЙСТВИЯ Нога урчитанъяс петкӧдлӧны действие мунанног. Вочавидзӧны кыдзи? кутшӧм ногӧн? юалӧмъяс вылӧ. Вермӧны артмыны кывбердысь -а суффикс отсӧгӧн. Пример вылӧ: бур — бура, лӧсьыд — лӧсьыда, мича — мичаа, шоныд — шоныда, пӧсь — пӧся.
105 удж. Кывбердъясысь артмӧд нога урчитанъяс. Лӧсьӧд некымын сёрникузя. тэрыб — ... лёк — ... гажа — ... долыд — ... зіль — ... сюсь — ... тшӧкыд — ... кыпыд — ...
106 удж. Лыддьы да гӧгӧрво газет гижӧдсӧ. Лӧсьӧд план да дасьтысь висьтавны дженьыда. Бӧрйы да гиж нога урчитанъяса сёрникузяяс. Ставыс налӧн артмӧ. Усинск карын воссис «Дилижанс» нима театр. Артиставны ёнджыка окотитӧны велӧдчысь ныв-зон. Верстьӧыдлӧн пыр кадыс оз тырмы. Театрнас веськӧдлӧ А.Ю. Житлухиныс. Тайӧ мортыс радейтӧ ассьыс уджсӧ, театр искусствонас зільӧ мичмӧдны йӧзлысь олӧмсӧ. Спектакльяс пуктӧ Н. В. Мамонтова. Сійӧ таӧдз уджалӧма Тула карса драма театрын. «Дилижансӧ» репетицияяс вылӧ волӧны ӧкмыс нывка да ӧти зон. Мыйлакӧ детинкаяс оз ёна кӧсйыны сцена вылад петкӧдчыны. Дасьтӧм спектакльяссӧ йӧз видзӧдӧны Культура дворечын. Челядьлӧн ворсӧмыс сьӧлӧм вылас воӧ оз сӧмын том войтырлы, но и верстьӧлы. Ӧд ныв-зон лӧсьыда артисталӧны. Ставыс налӧн артмӧ бура. «Коми му» газетысь
107 удж. Лыддьы текстсӧ. Дженьыда висьтав, код йылысь гижӧма. Лӧсьӧд текст сертиыс юалӧмъяс. Театр — тайӧ олӧм. Глафира Петровна Сидорова — нималана актриса. Сійӧс тӧдӧны оз сӧмын миян республика пасьтала, но и россияса уна карын да сиктын, кытчӧ В. Савин нима драма театр ветліс гастрольясӧн. Г. Сидорова чужис 1922-ӧд вося ӧшым тӧлысь мӧд лунӧ Сыктывдін районса Паль сиктын. Школа помалӧм бӧрын пырис велӧдчыны ГИТИС-са коми студияӧ да 1942-ӧд воын помаліс сійӧс. Институтын велӧдчигӧн на заводитіс ворсны сцена вылын. Медводдзаысь сійӧ ворсіс «Домна Каликова» спектакльын. Глафира Сидоровалы сетісны шӧр героинялысь рольсӧ. Сійӧ стӧча кужис петкӧдлыны Домналысь сьӧлӧмкылӧмъяссӧ да восьтыны видзӧдысьяслы сылысь морттуйсӧ. ГИТИС помалӧм бӧрын Г. П. Сидорова пырис уджавны В. Савин нима драма театрӧ. Сэні уджаліс квайтымын воысь унджык. Тайӧ кадколастнас ворсіс 200 унджык роль. Глафира Петровна тшӧкыда шулывліс: «Дерт, эмӧсь и ыджыд, сьӧкыд рольяс, эмӧсь и ичӧтджыкъяс, кӧні ме муртса кежлӧ и петавла сцена вылӧ, но став рольыс меным ӧткодя дона да матыс. Чайта, мый збыльвывса артистлӧн олӧмас абуӧсь сэтшӧм рольясыс, кодъясӧс сійӧ оз сьӧлӧмсяньыс ворс». Ачыс Г. Сидорова быд роль ворсігӧн олӧ герой олӧмнас. Сцена вылысь видзӧдысьяслы пыр тыдовтчӧ торъя мортлӧн этшыс, оласногыс. Спектакльяс пӧвстысь пасъям медся нималанаяссӧ: «Домна Каликова», «Кыськӧ тай эмӧсь», «Тундраса бияс», «Сиктса рытъяс», «Пиян», «На дне», «Васса Железнова», «Гроза», «Бесприданница», «Отверженные», «Ричард ІІІ». Театрын уджалӧм йылысь, олӧмын лоӧмторъяс йылысь Глафира Петровна Сидорова гижис «Театр — .... это жизнь» нима небӧгын. С. Попова серти Корсь да лӧсьӧд юӧр коми ворсысь йылысь план отсӧгӧн. План: 1. Ворсысьлӧн ним, вич, ов, уджаланін. 2. Сылӧн ортсы, этш. 3. Театрын удж. 4. Радейтана рольяс. 5. Ворсысьӧс донъялӧм.
108 удж. Лыддьы, гӧгӧрво, мый йылысь юӧртӧма. Кыдзи шусьӧ татшӧм гижӧдыс?
109 удж. Видзӧдлы юӧртӧмъяс. Вочавидз юалӧмъяс вылӧ. 1. Мый эм быд юӧртӧмын? 2. Мыйӧн найӧ торъялӧны? 3. Мыйла торъялӧны? 4. Мыйтӧг оз вермы лоны юӧртӧмыс? ЮӦРТӦМ Коми Республикаса культура министерство Коми Республикаса вужвойтырлӧн шылада-драмаа театр Кос му тӧлысь 15-ӧд лун Керча-ю кӧзяин Спектакльсӧ пуктіс С. Г. Горчакова Шыладсӧ лӧсьӧдіс М. Н. Бурдин Шӧр рольяссӧ ворсӧны Сергей Туркин, Александр Кузнецов Заводитчӧ 18 часын Билет доныс 100 шайт Пример отсӧгӧн ачыд лӧсьӧд да серпасав юӧртӧм. Дасьтысь дорйыны уджтӧ.
110 удж. Сетӧм кывъяс отсӧгӧн гиж сёрникузяяс. Заводит тадзи: 1. Театрын позьӧ ... . 2. Театрын оз позь ... . 3. Театрын позьӧ ..., но сӧмын ... (ворсысьяслы, видзӧдысьяслы, кост дырйи, спектакльӧдз, спектакль бӧрын, тшай юанінын, ворсанінын ...). ТЕАТРЫН ПОЗЬӦ кывзыны шылад сулавны кекӧначавны видзӧдны серпасъяс козьнавны дзоридзьяс йӧктыны аттьӧавны ворсысьясӧс паныдавны нималана йӧзӧс чӧскыда сёйны чуймавны шойччыны лыддьысьны серавны кывзыны лэбачьяслысь сьылӧмсӧ сёрнитны горзыны кысьыны
111 удж. Лӧсьӧд «Театрын» ас гижӧд. 1. Кутшӧм театр(ъяс) эм(ӧсь) тіян карын (сиктын)? 2. Кор тэ ветлін театрӧ? 3. Мый видзӧдін? 4. Мый медся ёна воис сьӧлӧм вылад? 5. Коді пуктӧма спектакльсӧ? 6. Кодъяс ворсісны шӧр рольяссӧ? 7. Кодъяс ёнджыкасӧ волывлӧны театрӧ? 8. Мый тэныд окота нӧшта видзӧдны?
Комиӧд текстсӧ. Помав сійӧс. Сыктывкарский театр драмы. В Сыктывкаре несколько театров: театр оперы и балета, театр драмы, национальный музыкально-драматический театр, молодёжный театр «Бис», детский кукольный театр. Этим можно гордиться. Первым в Республике Коми был основан нынешний Академический театр драмы имени В.Савина. На его сцене поставлено множество спектаклей. Этот театр своеобразен, здесь идут спектакли на двух языках — русском и коми. Первое здание театра построили в начале 1930-х годов. В октябре 2002 года театр закрыли. С января 2006 года началась реконструкция здания. Внутри театра изменилось всё. Вдвое увеличилась сцена, в зале 400 посадочных мест, есть оркестровая яма. Только фасад остался прежним. В конце 2009 года театр драмы пригласил жителей Республики Коми на новый сезон. Талантливые актёры дарят зрителям встречу с прекрасным, хорошее настроение. вдвое увеличилась — кык пӧв ыдждіс внутри — пытшкын встреча — аддзысьлӧм гордиться — нимкодясьны здание — стрӧйба кукольный — аканьяса основать — восьтыны, лӧсьӧдны посадочные места — пукаланін построить — кыпӧдны прежним — важ кодьыс прекрасное — мичлун реконструкция — выльмӧдӧм-дзоньталӧм увеличиться — ыдждыны фасад театра — театрлӧн бан 1. Кымын театр эм Сыктывкарын? 2. Кутшӧм театр Коми Республикаын вӧлі восьтӧма медводз? 3. Кор вӧлі восьтӧма В. Савин нима драма театр. 4. Кутшӧм тӧдчана ворсысьясӧс драма театрысь тэ тӧдан?
Дасьты ёртъясыдкӧд петкӧдчӧм да сы йылысь юӧртӧм. Позьӧ босьтны неыджыд коми мойд, висьт либӧ комиӧдны рочысь да пуктыны сійӧс уна ног, шуам, теш ног.
СОДТӦД УДЖЪЯС
112 удж. Лыддьы арся приметаяс. Аддзы кадакывъяс, инды налысь кад формасӧ. 1) Шыр поздысьӧма кӧ му вылӧ, арыс лоӧ кос, турун вылӧ кӧ — арнас зэрны кутас. 2) Арын кӧ пӧткаяс лэбӧны выліті, тӧв лоӧ шоныд; уліті кӧ — кӧдзыд. 3) Арнас кӧ лун тӧв пӧльтӧ, тулыснас вой тӧв кутас пӧльтны. 4) Медводдза лым бӧрын сывтӧм вылӧ лымъялас тӧлысь мысти.
113 удж. Лыддьы текстсӧ. Аддзы шӧркывъяс да мӧд колян када кадакывъяс, гӧгӧрвоӧд налысь артмӧмсӧ. Арся тӧждъяс. Дыр мӧдіс нюжавны ар пом, шоныд да мича. Лои вартыштӧма няньтор, босьтӧма картупель. Сӧмын галан-капуста кольӧма градъяс вылын. Муяс вылын юммӧ сёркни. Мед найӧ быдмӧны да кызӧны на! Став прӧстджык кадсӧ йӧзыс чукӧртісны тшак да вотӧс. Марпалӧн найӧс чукӧртӧма тӧвйымӧн нин. Жытникас косьтӧм льӧм да чӧд, ыджыд тшанын кӧтӧдӧм пув, мешӧкын кынтӧм турипув, косьтӧм и солалӧм быдсикас тшак. Весиг войвылын медчӧскыд вотӧсъяс, ӧмидз да мырпом, Марпа кӧтӧдыштӧма праздникъяс кежлӧ. «Кузь тӧлыд да тулысыд азым мӧсъяс кодьӧсь, ставсӧ изӧдасны», — шулывліс Марпа суседкаясыслы. В. Юхнин серти
114 удж. Лыддьы кывбурсӧ да вочавидз юалӧмъяс вылӧ. Содтав кольӧм шыпасъяс. Мыйӧн ме кӧсъя лоны. Ог на ӧн... вис...тав Асс...ым ӧт... мӧвп, Код... юрӧ волӧ М...ным уна пӧв. Думайта сы йылыс..., Мыйӧн лоны м...м. Уна юг...д туй вож М...ян водзын эм. Поз...ӧ лоны врачӧн — Быдӧнсян... почёт. Л...бзя небесаӧ, Лоа кӧ пилот. Сар...дз вылӧ кыскӧ Том мечталӧн борд. Ставсӧ ӧмӧй лыд...ян, Вӧчлывлӧ мый морт? Уна пӧлӧс удж...яс Чужан муын эм. Колӧ сӧмын бура Велӧ...чыны м...м. В. Ширяев 1. Кодӧн тэ кӧсъян лоны? 2. Мыйӧн тэныд кажитчӧ тайӧ уджыс? 3. Кодлӧн тэнад рӧдвужысь тайӧ уджыс? 4. Мый сійӧ висьтавлӧ удж йывсьыс?
115 удж. Висьтав аслад ёрт йылысь, пырт висьтад сетӧм кывбердъяс. Аслыспӧлӧс, аснога, асныра, асруа, аслыссяма, аслыссикас.
116 удж. Тӧдмав нӧдкывъяс. Вевт улын быдмӧ увлань юрӧн. Вылісянь кодзув усис, а киын сыліс. Пӧрысь дед пос посйӧма чертӧг и пурттӧг.
117 удж. Лӧсьӧд да гиж «Ньӧжйӧ мунан — ылӧджык воан» ас гижӧд.
118 удж. Гӧгӧрвоӧд шусьӧгъяссӧ. Содтав кольӧм шыпасъяссӧ. Ыджыд кӧдзыд...яснад ныртӧ дз...б. Кӧдзыднад ӧдйӧ унмовсян, а сад...мыны с...ӧкыдджык. Ӧшым тӧлыс...ын воыс помас...ӧ, а тӧв сӧмын заводи...чӧ.
119 удж. Юклы текстсӧ сёрникузяяс вылӧ. Коми йӧз тӧдісны и кужисны, кыдзи позьӧ уна ногӧн вӧчны-видзны вӧлӧгасӧ быдлунъя сёйӧм вылӧ пулісны яя шыд эз кӧ вӧв яйыс, пулісны азя либӧ нуръя шыд ёна радейтісны комияс черинянь ни ӧти гажлун эз коль сытӧг зӧр пызьысь пуисны кисель ид нянь уджалысь мортлы сетіс вын йӧлысь дасьтылісны рысь, нӧк, вый, вылльӧв войвылын уна сикас быдмӧг эз паныдасьлы но кушман, лук, сёркни, кӧчан озырмӧдісны коми мортлысь пызан выв да видзисны висьӧмъясысь. Л. Жеребцов серти
120 удж. Лыддьы да содтав кадакывъясӧ колана кольӧм суффиксъяс. Кисель. «Кисель» кывйыс во... коми кывйӧ рочысь. Ёнджыкасӧ кисельяссӧ шу... пызь либӧ шыдӧс ним сертиыс: шома кисель, няня кисель, зӧръя кисель, рудзӧг кисель, анькытша кисель. Бур кисельыс сук желе кодь. Вӧч... сійӧс сю либӧ зӧр кыдйысь, кодӧс кӧтӧд... пу тасьтіясын да сулӧд... лун-кык шоныдінын. Артмӧмторсӧ бура гудрал... . Сэсся ставсӧ пожнал... , содт... ва да пуӧд... гудралігмоз. Кисельтӧ сёй... пӧсьнас и кӧдзыднас, содтыл... вый, вотӧсъяс.
121 удж. Лыддьы да вуджӧд висьтсӧ роч кыв вылӧ. Куття лунӧ. Рӧштвоӧдзса лунсӧ шуӧны куття лунӧн. Куття лун кежлӧ дасьтӧны куття рок. Куття роксӧ вӧчӧны шабді выйысь да шыдӧсысь. Помасьӧ кослунъя, заводитчӧ ульлунъя. Пызан вылӧ лэптӧны рысь, йӧв, нӧк, яя шыд, нӧкъя шаньгаяс, пирӧгъяс. Кӧзяйкаяс сю пызьысь кӧтӧны сук шомӧс. Сыысь вӧчалӧны быдсяма чачаяс — вӧлӧс, мӧскӧс, порсьӧс, межӧс, петукӧс. Тайӧ пӧжассӧ шуӧны «чибиӧн». Фигураяссӧ пӧжалӧны пачын, сэсся сетӧны ворсны челядьлы. Наӧн челядь ворсӧны Ва вежӧдан лунӧдз, сэсся сёйӧны чибисӧ.
122 удж. Кадакывъяссӧ гиж мӧд колян кадын. Енмӧс славитӧм. Водз асывсянь челядь, пӧрысь йӧз (ветлӧдлыны) керкаысь керкаӧ Енмӧс славитны. Мукӧддырйи найӧ аскӧдныс (новлӧдлыны) «кодзув» — бедь йылӧ ӧшӧдӧм гӧгыль, кодӧс (мичмӧдны) уна рӧма кабалаӧн. Керкаӧ пырӧм бӧрын славитысьяс (пӧрччыны) шапка, (чӧвтны) пернапас да (вӧзйысьны) Енмӧс славитны. Та бӧрын (лыддьыны) Исус Кристос чужӧм йылысь молитва: «Рождество твое, Христе Боже наш, воссиял над миром свет разума...».
123 удж. Лыддьы да инды мӧд колян када када кывъяс. Важӧн уна ног гадайтчылӧмаӧсь. Василей асылӧ пӧжавлӧмаӧсь сӧчӧн, гартыштлӧмаӧсь дӧраӧ да котӧртлӧмаӧсь ывлаӧ. Нывъяс юавлӧмаӧсь нимсӧ медводдза паныдасьысь зонлысь (мужичӧйлысь), а зонъяс — нывлысь (нывбабалысь). Кутшӧм сылӧн нимыс, сэтшӧм нима жӧ лоӧ верӧсыс либӧ гӧтырыс. Вой шӧрын пуксьывлӧмаӧсь пач водзӧ, восьтывлӧмаӧсь пач труба. Блюд вылӧ пуктывлӧмны пӧим, сы вылӧ сувтӧдлӧмны ва тыра стӧкан. Стӧканӧ чӧвтлӧмны зарни чунькытш. Ва вылӧ видзӧдігӧн тыдовтчылӧма жӧниклӧн (невесталӧн) чужӧмыс.
124 удж. Комиӧд рочысь воӧм кывъяс. алфавит — зеркало — другъяс — пӧдарок — столица — коми народ — карта — газ — море — площадь — уважайтны — думайтны — веритны — школа —
125 удж. Комиӧд иннимъяссӧ. Тӧдмав, кутшӧм районъясын сулалӧны тайӧ сиктъясыс. Айкино Брыкаланск Объячево Большелуг Усть-Кулом Куратово Усть-Вымь Ижма Деревянск Визинга Койгородок Мордино Мохча Нёбдино Палевицы Подъельск Помоздино Пыёлдино Сторожевск Усть-Цильма
126 удж. Гиж сёрникузяяссӧ тетрадьӧ, содты лӧсялана суффиксъяс, инды вежлӧгсӧ. 1) Катя... пӧль-пӧчыс олӧны Ухта... . 2) Печора ю озыр чери... . 3) Ме радейта чужан кар... . 4) Инта... 112перйӧны из шом. 5) Усинск... да Вуктыл... озырлуныс — мусир да биару. 6) Сыктывкар... кабала нуӧны уна канму... . 7) Бӧръя воясӧ Илля Вась оліс Москва..., но некор эз вунӧдлы чужан му... . 8) Воркута... позьӧ мунны сӧмын поезд... либӧ лэбны самолёт... . 9) Микунь... кӧрт туй гӧрӧд пыр мунӧны став поездыс. 10) Сосногорск... нимыс вежӧртӧ «пожӧма кар».
127 удж. Текстӧ содты кар нимъяс, эмакывъяссӧ сувтӧд лӧсялана вежлӧг формаӧ, инды вежлӧгъяссӧ. Коми Республикаса каръяс. ... да ... — медся войвыв каръяс. Тані перйӧны из шом. Тайӧ каръясысь лунвылӧджык паськӧдчӧмаӧсь ..., ... да ..., кодъяс озырӧсь мусирӧн да биаруӧн. Пожӧма кар — тайӧ ... . ... гӧгӧр эм мупытшса озырлун, а юысь кыйӧны уна сикас дона чери. ... вӧчӧны фанера да пу кӧлуй. Коми мулӧн озырлуныс веськалӧ став страна пасьта ... кӧрт туй гӧрӧд пыр. А медваж кар — ... . Сійӧ миян юркар. ... вӧчӧны вывті бур кабала да картон.
128 удж. Лыддьы да гӧгӧрво текстсӧ. Гиж, содты эмакывъяс дорӧ колана суффиксъяс, инды вежлӧгсӧ. Сыктывкарса вӧр комплекс. Сыктывкар — Коми Республика(-ын, -лӧн) юркар, административнӧй шӧрин. Сыктывкар(-лӧн, -ӧн) .... Эжва юкӧн(-ысь, -ын) паськӧдчӧма вӧр переработайтан комплекс. Комплекс(-ын, -ӧ) лэдзӧны став мир пасьта тӧдса кабала да картон. Сыктывкар(-ысь, -ын) тайӧ вӧчӧмтор(-ӧ, -сӧ) нуӧны поезд(-ӧн, -ӧс) и машина(-ӧн, -ӧс) Россия (-ӧн, -лӧн) став регион(-ӧ, -ысь), Белоруссия(-ӧ, -ысь), Италия(-ӧ, -ысь), Англия(-ӧ, -ысь), Турция(-ӧ, -ысь), весиг Вьетнам(-ӧ, -ысь) да Филиппины(-ӧ, -ысь).
129 удж. Комиӧд да помав текстсӧ. Лыддьӧй ёртыдкӧд ӧта-мӧдлы, донъялӧй. Наш город. В начале ХХ века Усть-Сысольск стал торговым центром. Сюда приезжали торговать из Архангельска, Перми, Вятки, Вологды, со всей Коми земли. В Усть-Сысольске работали три начальные школы, духовное училище, гимназии. В 1837 году открыли первую библиотеку, но чтение книг было платным. В городской больнице работали один врач и два фельдшера. В то время в городе не было мощёных улиц, парков. Большинство домов были из дерева, каменными были четыре церкви, училище, женская гимназия, дома купцов. Сейчас Сыктывкар — столица Республики Коми.
130 удж. Сетӧм шӧркывъясӧн лӧсьӧд чужан сикт (кар) йылысь сёрникузяяс. Шылькнитчӧм, нималысь, кыпӧдӧм, дзоридзалысь, сулалысь, мичмӧдӧм, гӧрӧм, видзысь.
131 удж. Гиж текстсӧ роч кывъяс комиӧдӧмӧн. Кыдзи мунны до гостиницы? Сыктывкарса железнодорожный вокзалӧ матыстчис поезд. Из вагонов петіс уна йӧз. Ме дорӧ шыӧдчис том ань: — Бур лун! Ме туристъяслӧн веськӧдлысь. Висьталӧй, кыдзи мунны до Стефановской площади? — Висьтала, — вочавидзи ме. — А кытчӧ стӧчджыка тіянлы колӧ? — Сэні неылын пӧ эм гостиница «Пелысь». — Эм, но тіянлы оз ков мунны до площади. Ті сейчас пуксьӧй 46-ӧд номера автобусӧ. — А долго колӧ мунны автобуснас? Гашкӧ, позьӧ пешком? — Автобуснас абу долго, а пешком сумкаяснад абу кивыв. И сідз, мунӧй до остановки «Музей». Петӧй туда, кежӧй направо. Мунӧй до перекрёстка, вуджӧй улицу, кежӧй налево. Мунӧй прямо некымын метра. Там и тіянлы колана гостиница. — Аттьӧ, бур морт! — шуис ань. — Рад вӧлі отсавны. Карті ветлӧдлӧй осторожно, энӧ торкӧй правила дорожного движения.
132 удж. Гиж ӧти состава сёрникузяяс, инды грамматика подувсӧ. Ме дас куим во ола Сыктывкарын. Со менам керкаӧй. Сы гӧгӧр вель уна веж пу, уна сикас мича дзоридз. Гожся рытъясӧ ӧшинь улын ворсӧны челядь, лабичьяс вылын шойччӧны олӧма йӧз. Меным тані пыр лӧсьыд. Ме радейта ассьым чужанінӧс. Кӧть кытчӧ волан, а чужан муын медъёна колан.
133 удж. Гиж эмакывъяссӧ уна лыдын. 1) Дзоридз, кыдз, видз, саридз. 2) Кӧч, руч, пӧч, улич. 3) Шаньга, му, йӧра, вичко. 4) Туй, мой, вой, уркай. 5) Сикт, удж, кытш, вӧр.
134 удж. Содты колана шыпасъяс. 1) Шонд..., маз..., чер..., ч...пан, катшас...н. 2) Ен...ж, с...тӧр, з...р, п...тшӧр, с...рам. 3) Велӧ...чыны, купай...чыны, матыс...чыны, че...чыны, лӧсьӧ...чыны. 4) Гиж...с, висьтал...с, мун...с, вӧч...с, сёй...с.
135 удж. Лыддьы да вуджӧд текстсӧ. Чери кыйӧм. Чери кыйигӧн оз позь лёка сёрнитны кыйдӧс йылысь. Оз позь матькыны, видны-пинявны юсӧ, сьӧлавны ваӧ, шензьыны кыйӧм чери лыдыслы. Юӧ тыв шыбитӧм водзын чери кыйысьяс тшынӧдӧны асьнысӧ. Бипурӧ шыбитӧны тусяпу и мунӧны тшын пыр. Сэсся тыв чӧвттӧдз налы оз позь сёрнитны. Чери кӧ оз шед — чайтӧны тшыкӧдӧм. Сэки сідзжӧ вӧзйӧны тшынӧдны асьтӧ. Бипурӧ шыбитӧны кӧмкотысь да паськӧмысь сунисторсӧ, ваысь нюйтсӧ, увторъяс. Сотігӧн шуӧны: «Ваысь кӧ — ваӧ, вӧрысь кӧ — вӧрӧ, мортысь кӧ — биӧ!» «Коми календар» небӧгысь Тӧдмав да гиж вӧралысьяслысь обычайяс.
136 удж. Лыддьы да комиӧд висьтсӧ. Виктор Алексеевич Савин внёс большой вклад в создание Коми национального драматического театра. В конце 1918 года он организовал театральную труппу на общественных началах. В 1919 году были показаны пьесы «Ыджыд мыж» («Большая вина») и «Шонді петігӧн дзоридз косьмис» («На восходе солнца цветок увял»). В январе-феврале 1920 года театральная труппа гастролировала во многих населённых пунктах Коми края. В 1921 году театральный коллектив Виктора Савина стал называться «Сыкомтевчук». Это сокращённое название от «Сыктывкарса коми театрын ворсысь чукӧр» (труппа актёров Сыктывкарского коми театра). В октябре 1930 года на базе труппы «Сыкомтевчук» Виктор Савин организовал первый Коми инструктивно-передвижной профессиональный театр (КИППТ) и стал его руководителем. В 1931 году КИППТ был переименован в Коми государственный драматический театр.
137 удж. Роч шусьӧгъяслы корсь коми пӧвсӧ. Из огня да в полымя. Без труда не вынешь рыбку из пруда. Кто рано встаёт, тому бог подаёт. Один весенний день целый год кормит. Коктӧ кӧ кӧтӧдан, и чуньтӧ нюлыштан. Тулысын кӧ узян, арын шогӧ усян. Пышйис зэрысь, веськаліс шер улӧ. Коді кыакӧд чеччӧ, сылӧн олӧмыс судзсьӧ.
138 удж. Лыддьы кывъяссӧ. Лӧсьӧд кывтэчасъяс да гиж. ... вой ... пуяс ... сикт ... ордым ... поводдя ... дзоридз ... юркар ... изэрд ... небӧг ... ордйысьӧм ... сёян ... мойд ... сёрникузя ... чери ... турун ... гаж ... ворсысь ... гижысь ... вӧлӧга ... сьӧлӧмкылӧм
139 удж. Шусьӧгъясӧ содты антонимъяс. Сьӧлӧмыд кӧ ыджыд, быд удж ... . Босьтан киыд ..., сетан киыд дженьыд. Тулыс гажа да гӧль, ар ... да ... .
140 удж. Кывтэчасъясысь артмӧд сёрникузяяс, медым артмис неыджыд висьт. Висьтлы сет ним. Кыпӧдчисны кымӧръяс. Ёна тӧвзис. Мурӧстіс гым. Заводитіс чардавны. Кутіс зэрны. Зэр лӧнис. Мыччысис шонді. Сынӧдыс лоис сӧстӧм. Дзользьӧны лэбачьяс.
141 удж. Лыддьы текстсӧ, содтав колана соссяна кывторъяс да гиж. Некор (эн, ог, оз) вунӧдӧй, мый вӧр мичмӧдӧ да сӧстӧммӧдӧ ывлавыв. Вӧрын колӧ ас син моз жӧ видзны быд пу, куст да дзоридз. Ӧд найӧ весалӧны сынӧдысь бус, ковтӧм микробъясӧс, озырмӧдӧны ывлавывсӧ кислородӧн, сетӧны йӧзлы дзоньвидзалун да збодерлун. Вӧрын ковтӧг биасьны (ог, оз, он) ков. Ӧд ичӧтик бикинь вермас вӧчны ыджыд пӧжар. (Энӧ, ог, оз) кералӧй том пуяс. (Ог, оз, эн) позь нетшкыны моздоръясӧн пу вожъяс да дзоридзьяс. (Ог, оз, эн) позь нетшкыны вужъяснас озлысь, чӧдлысь да мукӧд вотӧслысь кустъяс. (Эн, эг, оз) нетшкӧй тшак вужъяснас. (Эн, оз, огӧ) талялӧй да чужъялӧй сісьмыны заводитӧм да пон тшакъяс. Наӧн чӧсмасьӧны уна пӧтка да пемӧс. (Эн, ог, оз) тыртӧй да няйтчӧдӧй ывлавывсӧ сёян колясъясӧн. «Югыд туй» газетысь
142 удж. Комиӧд текстсӧ. Брусника — небольшой вечнозелёный кустарничек с ветвистыми прямостоячими стеблями. Зацветает кустарничек в конце весны — начале лета. Среди плотной зелени её листьев появляются белые и бледнорозовые изящные цветки. В августе-сентябре кустик станет особенно нарядным, потому что созревают яркие ягоды. Кисловатые, освежающие, они вкусны и полезны. Но самое ценное у брусники — листья. В них очень много полезных веществ.
143 удж. Сетӧм кыв параясӧн лӧсьӧд сёрникузяяс, медым артмис неыджыд висьт. Тулыс — сынӧд. Шонді — шоръяс. Лым — му. Пуяс — гаръяс. Лэбачьяс — поз. Йи — ю.
СОДТӦД
Ъ да Ь гижӧм чорыд согласнӧй бӧрын Ъ е, ё, ю, я водзын вӧръяс, медъён небыд согласнӧй бӧрын Ь -яс водзын низьяс, пасьяс гласнӧй, й бӧрын Ъ Ь -яс водзын йӧраяс, мойяс і да Э гижӧм Д З Л Н С Т І, Э шонді, дэбыд зіль, зэв вӧлі, лэбач кӧні, нэм сідз, сэтӧр ті, тэрыб Лыдакывъяс гижам: ӧтлаын (сложнӧй лыдакывъяс) 70–90 сизимдас кӧкъямысдас ӧкмысдас 200–900 кыксё куимсё нёльсё витсё квайтсё торйӧн (кывтэчаса лыдакывъяс) 11–19 дас ӧти дас кык дас ӧкмыс 21–29 кызь ӧти кызь кык кызь ӧкмыс и сідз водзӧ Морта нимвежтасъяс асалан, босьтан, сетан падежъяс серти вежлалӧм Ӧтка лыд Асалан (Родительный) менам (мой, моя, мои, моё) тэнад (твой, твоя, твои, твоё) сылӧн (у него, у неё) Босьтан (Притяжательный) менсьым (мою, моего) тэнсьыд (твою, твоего) сылысь (у него, у неё) Сетан (Дательный) меным (мне) тэныд (тебе) сылы (ему, ей) Уна лыд Асалан (Родительный) миян (наша, наши, наше, у них) тіян (ваша, ваши, ваше, ваш, у вас) налӧн (их, наш, у нас) Босьтан (Притяжательный) миянлысь (у нас) тіянлысь (у вас) налысь (у них) Сетан (Дательный) миянлы (нам) тіянлы (вам) налы (им) Роч предлогъяс да коми вежлӧг суффиксъяс Роч предлог у с на без за в из к от до по Коми вежлӧг суффиксъяс -лӧн (принадлежность) -лысь (беру, читаю...) -кӧд (одушевлённые имена существительные) -ӧн (неодушевлённые имена существительные) -ӧн (еду на чём-либо) -тӧг -ла (с целью) -ын (место) -ӧ (захожу, иду, сходил ...) -ысь (выхожу, сделано, играю в игру...) -лань (направляюсь) -сянь -ӧдз -ті -ӧд -ысь (по какому-либо предмету) Пример вылӧ велӧдчысьлӧн удж босьті батьлысь ворса канькӧд сёя паньӧн муна автобусӧн локтіс уджтӧг муна няньла велӧдча школаын муна гортӧ пета классысь, вӧчис пуысь, ворсам футболысь муна музейлань воис воксянь мунам Кировӧдз кывтӧ юті мунӧ туйӧд коми кывйысь тетрадь Кадакывлӧн кадъяс серти вежласьӧм Ӧнія кад. Настоящее время Ӧтка лыд. Уна лыд. Единственное число Множественное число І м. тӧда знаю І м. тӧдам знаем ІІ м. тӧдан знаешь ІІ м. тӧданныд знаете ІІІ м. тӧдӧ знает ІІІ м. тӧдӧны знают Локтан кад. Будущее время Ӧтка лыд. Уна лыд. Единственное число Множественное число І м. муна пойду І м. мунам пойдём ІІ м. мунан пойдёшь ІІ м. мунанныд пойдёте ІІІ м. мунас пойдёт ІІІ м. мунасны пойдут Колян кад. Прошедшее время Ӧтка лыд. Уна лыд. Единственное число Множественное число І м. вӧчи я сделал(а) І м. вӧчим мы сделали ІІ м. вӧчин ты сделал(а) ІІ м. вӧчинныд вы сделали ІІІ м. вӧчис он (она) сделал(а) ІІІ м. вӧчисны они сделали Кадакывлӧн кадъяс серти вежласьӧм Соссяна кадакывъяс Ӧнія да локтан кад Настоящее и будущее время Ӧтка лыд. Единственное число Уна лыд. Множественное число І м. ог мун не пойду І м. огӧ мунӧй не пойдём ІІ м. он мун не пойдёшь ІІ м. онӧ мунӧй не пойдёте ІІІ м. оз мун не пойдёт ІІІ м. оз мунны не пойдут Колян кад Прошедшее время Ӧтка лыд. Единственное число Уна лыд. Множественное число І м. эг вӧч я не сделал(а) І м. Эгӧ вӧчӧй мы не сделали ІІ м. эн вӧч ты не сделал(а) ІІ м. энӧ вӧчӧй вы не сделали ІІІ м. эз вӧч он (она) не сделал(а) ІІІ м. эз вӧчны они не сделали
КЫВЧУКӦР
А аддзысьлӧм — встреча азя шыд — кислая перловая похлёбка арлыд — возраст артавны — решать ас кежас — самостоятельно, заочно аскылӧм — настроение ас понда — за себя асмогасянін — туалет асфальта — асфальтовый асшӧр дасьтысьӧм — самоподготовка асшӧрлун — самостоятельность асык — дуга аттьӧавны — благодарить Б бертны — выворачивать биа висьӧм — горячка бор — межа бӧрйыны — выбрать бурдӧдчанін — медпункт бурдӧдчыны — лечиться буретш — как раз (здесь ‘именно’) быдмыны — расти быдтас — воспитанник, ребёнок бырӧдны — изъять В Ва вежӧдан лун — Крещение вадор — берег вартчыны — плавать вежӧдны — зеленеть вежӧдны — освятить вежӧртӧ — означает, значит вежӧртас — значение вежӧртны — понять, сознавать вежа — святой вежавидзӧм — нравственность, приличие, вежливость вежласьтӧмлун — постоянство векни, векньыд — узкий велӧдчан вежӧс — учебный кабинет велӧдчанін — школа, учебное заведение вермӧм — достижение, успех, победа вермасьны — бороться вермасьысь — борец вермыны — победить вермысь — победитель верстьӧ — взрослый веськӧдлысь — управляющий веськӧдлысьлӧн вежӧс — кабинет директора, руководителя веськыд — честный, прямой веськыда — прямо веськыдвылын — справа веськыд — прямой ветлыны — сходить, съездить ветлысь-мунысь — прохожий, путешественник видз — пост видзӧданін — зрительный зал видзӧдлас — взгляд видзӧдысь — зритель видзны — охранять, беречь видзысь — хранитель видлыны — померять вирич — теплица вичмыны — достаться виччысьтӧмтор — неожиданность водзвыв — заранее, заблаговременно водзмӧстчысь — инициативный воййыв турун — иван-чай войпук — посиделки войпукны — участвовать в посиделках вомидз — сглаз ворсӧм — игра ворсанін — сцена ворссьыны — проиграть ворсысь — актёр, актриса воссьыны — открываться воськов — шаг вотчыны — собирать грибы, ягоды воча, паныд — напротив, навстречу вошласьны — пропадать воштыны — терять воштыны садь — потерять сознание вӧдитчыны — пользоваться вӧзйӧм — реклама вӧлӧга — пища вӧрӧдны — трогать вӧрзьыны — тронуться вӧртас — горизонт вӧчӧмтор — изделие вугравны — дремать вуграсьӧм — рыбалка вуджны — перейти вужвойтыр — коренной народ вужвойтырлӧн шылада-драмаа театр — национальный музыкально-драматический театр вузӧс — товар вузавны — продавать вузасьны — торговать вузасьысь — продавец вузасянін — магазин вундавны — резать вылӧ донъявны — высоко оценить вылльӧв — простокваша вын — сила вын-эбӧс — сила, мощь вын-эбӧс сӧвмӧдан культура — физическая культура Г гадайтчыны — гадать гажӧдчыны — веселиться гижӧд чукӧр — сборник гожйӧдчыны — загорать гӧрны — пахать гӧсьт — гость град йӧр — огород гуга — наизнанку гудравны — мешать гусясьны — воровать гыӧртны — заиндеветь Д дасьтыны — приготовить дасьтысьны — готовиться дзескыда олысь — малоимущий ді — остров дзоридзавны — цвести дзугны — путать дзуртан турун — родиола розовая дон — цена донъясьны — прицениваться, торговаться дӧзьӧритны — беречь, охранять дӧрапас — флаг дурны — шалить душник турун — мята Е енбиа — талантливый ен ув пельӧс — божница, красный угол енэжтас — горизонт Ё ёг турун — сорняк ёрны — слепить Ж жыннян — колокол З заводитчӧ — начинается заптыны — заготавливать зільӧмӧн — старательно зільны — стараться зыбуч — зыбкий зык — ссора зыртӧм — тёртый зыртны — натереть И ид — ячмень изэрд — площадь индыны — указывать инмӧдчыны — прикасаться исерга — серьга Й йӧрдан — прорубь, иордань йӧв выв — сливки К кайны — подняться калган вуж — лапчатка каналан — государственный канму — государство, страна, республика канму пасъяс — государственные символы канпас — герб каръясьӧм — городки катӧдны — поднять (здесь ‘принести’) кежны — повернуть кекӧначавны — аплодировать кекӧначасьӧм — аплодисменты киӧн вермасьӧм — армреслинг кимӧститчыны — ворожить, чудить киподтуй — умение киськавны — поливать ковмыны — понадобиться, прийтись козин — подарок козьнавны — подарить коланатор — необходимое колльӧдны — проводить коль — шишка коми кыв вежӧс — кабинет коми языка копыртчыны — наклониться корасьысьяс — сваты корны — пригласить кослунъя — постный кост — перерыв, антракт котыртны — организовать кӧдзны — посеять кӧйдыс — семя кӧнсюрӧ — кое-где кӧрталӧм — завязанный кӧртдой турун — тысячелистник кӧтӧдӧм — мочёный кӧті — коты (обувь из кожи) кужӧмӧн — умело кузь — длинный кузьта — длина кузяла — вдоль, на всём протяжении куньса синмӧн — с закрытыми глазами купайтчыны — купаться куснясьны — гнуться кутны — держать, держаться куття — злой святочный дух кывбур тэчысь — поэт кывзысьны — подслушивать кывкӧртавны — подвести итог кыйӧдны — выслеживать кыйдӧс — улов кынӧмпӧт — пропитание, пища кындзи — кроме кыпӧдны — поднять кыпӧдчыны — подняться кыпыд — приподнятый, радостный кыпыда — торжественно кыскыштны — дёрнуть кытш — кольцо, круг Л лавка — небольшой магазин ладан турун — валерьяна лапкор — лопух личӧдны — облегчать лов — душа ловзьыны — воскреснуть лӧньны — стихнуть, затихнуть лӧсявны — ладить, подходить лӧсялана — подходящий лыа — песок, пляж лыддьысянін — библиотека лыддьысянкыв, пудъясянкыв — считалка лыжи гоз — пара лыж лымвый — мороженое лэдзны — выпускать лэдзчысьны — распуститься, разболтаться лэччыны — спуститься ляпкавны — мелеть М медводдзаысь — впервые мездлун — свобода мездыны — освободить, избавить мездысь — избавитель, спаситель мичмӧдчантор — украшение мичмӧдчыны, вӧччыны — наряжаться морттуй — характер, способность, достоинство, разум моски — мостки, тротуар мӧдлапӧв — другой берег муйӧж — грунтовый мусерпас — карта муслун — любовь мути — бес, чёрт мыла — мелодичный мыльк — холм мынны — освободиться мынтысьны — платить мырпом кляч — чашелистик морошки мыссянін — умывальник мытшӧд — проблема мыччыны — подать Н надзӧникӧн — медленно небӧг лэдзанін — книжное издательство нетшкыны — рвать нималӧм — слава нималана, тӧдчана — известный, знаменитый нимкодясьны — радоваться, любоваться нимлун — именины нӧкъявны — заправить сметаной нӧрыс — пригорок, холм нуръя шыд — сытный суп с крупой ньӧбасьны — покупать ньӧбасьысь — покупатель ньӧбны — купить ньӧртор — прутик, вица нэм — век нюгыльвидзны — свернуться нюдз — гибкий нюжавны — тянуться нюмъёвтны — улыбнуться нявда — мокрица нянь шӧрӧм — ломоть хлеба О олӧма — пожилой оласног — образ жизни ордйыны — перегнать ордйысьӧм — соревнование, состязание ордйысьны — соревноваться, состязаться ордйысьысь — соревнующийся орны — оторваться отсасьны — помогать Ӧ ӧдзӧс вуг — дверная ручка ӧзтыны — зажечь ӧлӧдана — предупредительный ӧнӧдз — до сих пор ӧтдортны — недолюбливать, обижать ӧтилаын — в одном месте ӧтувъя — сборная ӧшмӧс — колодец П павгыны — накинуть пажнайтны — обедать пажын кад — обед пакӧститчыны — пакостить пакула — чага панйыны — обогнать, перегнать, опередить панны — затевать паныдавны — встречать пас — знак пасйӧд — заметка пасйыны — отметить паськӧдчыны — расположиться паськыд — широкий паськыда — широко пасьта — ширина пашляк — трескучий мороз пелькӧдны — наводить порядок перна — крест пернапасавны — наложить крест перымса пемӧсъяслӧн сер — пермский звериный стиль песовтчыны — изогнуться, извернуться петкӧдчӧм — представление, акт петкӧдчыны — выступать петшӧр — крапива печкыны — прясть пинявны — ругать повзьӧдчыны — пугать поз — гнездо позянлун — возможность помасьӧ — заканчивается помтӧм-дортӧм — бескрайний пӧдласьны — закрываться пӧжӧм — пареный, томлёный пӧжас — выпечка пӧжасьны — печь пӧжны — припекать, томить пӧим — зола пӧрны — превратиться пӧрччысянін — гардероб, раздевалка пӧт — сытый пӧтӧса — сытный, питательный пражитӧм — жареный проса рок — пшённая каша пуӧм — варёный пув кор — лист брусники пудъясьны — кинуть жребий пузьӧдны — вскипятить пуктыны турун — заготавливать сено пывсян гор — каменка пыдди пуктӧмӧн — с уважением пыдди пуктана — уважаемый пызь — мука пырӧдчыны — участвовать пырысьтӧм-пыр — сразу, немедленно Р рам — спокойный рамлун — скромность раммӧдны — успокоить резны — брызгать, окропить ризъявны — бегать, резвиться роймыны — иструхляветь рӧсада — рассада С садьмӧдны — будить сайӧдчыны — укрыться саридз — море сёльгыны, дзольгыны — журчать серамбана — юмористический сёрнитчыны — договориться серпасасянін — кабинет изобразительного искусства сёян — пища, блюда сёянін — столовая сёян-юан — продукты сёян-юан лыддьӧг — меню сибыд — общительный сикӧтш — бусы сины — желать содтыны — добавить солавны — солить сорас — салат сорлавны — смешать сӧвмыны — развиваться спорт сикас — вид спорта спортса мастер — мастер спорта стӧч — впору, как раз судта — этаж суйӧр — граница суйӧр сайын — заграницей суктыны — загустить сулавны — нырять сунгысьны — упасть вниз головой сцена дӧра — занавес сценавывса серпас — декорация сывдыны — оттаять сьӧкыдтор лэпталӧм — поднятие тяжести сьӧлӧм бурмымӧн — вдоволь сьӧлӧм кылӧм — чувство сьӧрын — с собой сьыланін — кабинет музыки сэні — там сэтчӧ — туда сюрӧс — основа сюрны — достаться, найтись сяммыны — суметь Т тані — здесь тас — засов, поперечина татчӧ — сюда теш — комедия, юмор торъя — отдельный тӧдмавны — узнать тӧдмасьны — познакомиться, ознакомиться тӧдчӧдны — подчеркнуть, обозначить тӧзь — лабазник тӧрича турун — пастушья сумка тӧрны — влезать трачкакывны — трещать тувччыны — наступить туган — верхушка дерева туй морт керка — гостиница туйны — подходить, быть подходящим тунасьӧм — ворожба, гадание тунасьны — ворожить, гадать туявны — исследовать туялысь — исследователь тшай юанін — буфет тшем — (здесь) много тшыкӧдны — испортить, погубить, навести порчу тшынӧдӧм — копчёный тырмытӧмтор — недостаток, ошибка тырны — исполниться тыртны — наполнить У уджалігмоз — работая уль — сырой унаысь вӧвлӧм — многократный уразнӧй турун — зверобой урбӧж — хвощ полевой урок лыддьӧг — расписание уроков урчитӧм — специальная Ч чегъявны — ломать чим гӧрд — пурпурный чолӧмавны — поздравить чолӧмалӧм — поздравление чӧж — в течение чӧсмӧдлыны — угощать чӧсмасьны — угощаться чуж — солод чужан лун — день рождения чужны — родиться чуймӧдны — удивить чуймыны — удивиться чукӧртны — собирать чунькытш — кольцо чусмыны — потускнеть Ш шабді — лён, льняной шайт — рубль шаллясьны — укрыться шалью шатин — удочка шег — баранья косточка (атрибут коми игры) шедӧдны — завоевать шедны — попасться шемӧсмӧдан — удивительный шемӧсмыны — удивиться шмонь — шутка шмоньпырысь — шутливо шойччан здук, урок кост — перерыв шомйӧв — кефир шӧпкыны — шептать шӧрин — центр шувгыны — шуметь шуйгавылын — слева шы ни тӧв — тишь шыблавны — разбрасывать шыдӧс — крупа шыдӧса турун — полынь шылад — мелодия, музыка шымыртны — охватить Ы ывла серпас — вид, картина ыдждӧдлыны — величать, чествовать ыджда — величина Ыджыд видз — Великий пост ыджыдалӧм — величие ыжман — жимолость ылӧдлыны — обмануть ышӧдны — поддержать, вдохновить Э эбӧс — сила эзысь сунис — ёлочное украшение «дождик» эндыны — запустеть эскыны — верить эскысь — верующий Ю юмйӧв — йогурт юмовтор — сладости юӧр — информация юӧртӧм — афиша юркарса — столичный юрсикт — районный центр Я яндысьысь — стыдливый, стеснительный
ЮРИНДАЛЫСЬ
ЧОЛӦМ, ЁРТӦЙ! .... 5–10 МИЯН ВЕЛӦДЧАНІН .... 11–17 Кадакывйысь артмӧм эмакывъяс. Образование имён существительных от глаголов .... 12 Сёрникузя. Предложение .... 14 МЕНАМ ЛУНӦЙ .... 18–23 Вынсьӧдан-морта нимвежтасъяс. Усилительно-личные местоимения .... 18 Када кывбӧръяс. Послелоги времени .... 20 КОМИ ГИЖЫСЬЯС АР ЙЫЛЫСЬ .... 24–30 Сложнӧй эмакывъяс да кывбердъяс артмӧм да гижӧм. Образование и правописание сложных существительных и прилагательных..24 ЁНА РАДЕЙТАНА МОРТ .... 31–35 Асалан да индан нимвежтасъяс. Притяжательные и указательные местоимения .... 32 СПОРТ .... 36–46 Возвратнӧй кадакывъяс. Возвратные глаголы..38 Пыртана кывъяс, кывтэчасъяс, сёрникузяяс. Вводные слова, словосочетания, предложения..40 Медым кывйитӧд. Союз чтобы .... 45 ТӦВСЯ СЕРПАС .... 47–55 Шӧркыв. Причастие .... 47 Морттӧм кадакывъяс. Безличные глаголы .... 51 Омонимъяс. Омонимы .... 54 РӦШТВО .... 56–63 Кадакыв. Мӧд колян кад. Глагол. Второе прошедшее время .... 56 Шыӧдчӧм. Обращение .... 59 КОМИ ВОЙТЫРЛӦН ВӦЛӦГА .... 64–67 Ина урчитанъяс. Наречия места .... 65 ЧУЖАН МУ .... 68–77 КОМИ ГИЖЫСЬЯС ЧУЖАН МУ ЙЫЛЫСЬ... 78–87 Мичкыв. Эпитет .... 79 ӦНІЯ СЫКТЫВКАР .... 88–95 ТЕАТР .... 96–106 Вай тшӧктана кывтор. Побудительная частица вай .... 98 Нога урчитанъяс. Наречия образа действия... 100 СОДТӦД УДЖЪЯС .... 107–119 СОДТӦД .... 120–124 КЫВЧУКӦР .... 125–141